Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος
διεθνολόγος
Η Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) ιστορία έχει υπάρξει από τις πλέον πολύπαθες, όσον αφορά το πόσες πολλές παρεξηγήσεις ανακύπτουν περί αυτής και πόσο συχνά έχει βρεθεί στη δίνη πολιτικών και ιδεολογικών αντιπαλοτήτων. Λόγω της μακραιώνου εχθρότητος της Δύσεως (τόσο της καθολικής όσο και της νεωτερικής), το κομμάτι αυτός της εθνικής μας κληρονομιάς άργησε να καταξιωθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα και στις συνειδήσεις διανοουμένων και απλών πολιτών, αφού συνδεόταν με το «σκοταδιστικό Μεσαίωνα», το «παπαδαριό» και την «Ανατολή». Ειδικά η περίπλοκη μετάβαση από τον αρχαίο Ελληνισμό προς την Ελληνορθοδοξία έχει στρεβλά προβληθεί ως μονόπλευρη καταστροφή του πρώτου από την Δευτέρα, με την Ρωμανία να παρουσιάζεται ως ένα μισελληνικό κράτος, που μισούσε κάθε τι είχε να κάνει με την αρχαιότητα και ουσιαστικά υποδούλωσε και καταπίεσε τους Έλληνες.
Για θέματα όπως η παρακμή και δίωξη των αρχαίων θρησκειών (και όχι της «πατρώας» θρησκείας όπως βολικά αναφέρουν ορισμένοι), οι βανδαλισμοί εθνικών ιερών, ο μετασχηματισμός της ταυτότητος ανάμεσα στον «Ρωμαίο» και τον «Έλληνα», οι συγκρούσεις και συνθέσεις μεταξύ της αρχαίας φιλοσοφίας και των ορθοδόξων Πατέρων, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και ακόμη και σήμερα λόγιοι και φιλίστορες συζητούν και διαφωνούν. Τα τελικά συμπεράσματα διαφέρουν αρκετά, σε σημαντικό βαθμό επηρεασμένα από τις αντιλήψεις και την ταυτότητα του μελετητή. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν, για λόγους καθαρά συκοφαντικούς, εφευρίσκονται φανταστικές ιστορίες που στοχοποιούν το Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος και την Ορθοδοξία. Συγκεκριμένοι κύκλοι έχουν προσπαθήσει να φτιάξουν ένα αφήγημα «καταπιεσμένων Ελλήνων» που υπέφεραν ή αντιστέκονταν στους «εβραιοχριστιανούς Ρωμαίους κατακτητές»… φτάνοντας στο σημείο να θεωρείται ξένος, δυνάστης και βάρβαρος ακόμη και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.
Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο αυτό είναι η εξέγερση των «Ελλήνων» κατά των «Ρωμαίων» το έτος 727, την εποχή της βασιλείας του Λεόντος Γ’ του Ισαύρου. Σύμφωνα με αυτήν την ιστορία, οι Έλληνες Εθνικοί ξεσηκώθηκαν ενάντια στους Ρωμαίους χριστιανούς κατακτητές, με τη βοήθεια των Ελλήνων της Ιταλίας, μέχρι ο στόλος τους να ηττηθεί και η εξέγερση να καταρρεύσει. Από εκεί και ύστερα 650.000 Έλληνες άμαχοι συγκεντρώθηκαν στην Λάρισα, όπου κάηκαν ζωντανοί από αιμοβόρους «βαρβάρους μισθοφόρους» των Ρωμαίων υπό την καθοδήγηση φανατικών μοναχών.
Τα παραπάνω δεν ισχύουν.
Τα αίτια της εξεγέρσεως
Η εξέγερση του Θέματος (στρατιωτικής περιφερείας) Ελλάδος και των Κυκλάδων νήσων εναντίον της Κωνσταντινουπόλεως αποτέλεσε σοβαρή απειλή κατά του θρόνου του Λέοντος, ο οποίος την δεν είχε ακόμη σταθεροποιήσει τα ανατολικά σύνορα και βρισκόταν σε μόνιμο πόλεμο με το αραβικό Χαλιφάτο. Υπό την ηγεσία του τουρμάρχη (ανώτερος αξιωματικός, κάτω από τον βαθμό του στρατηγού που διοικούσε ένα Θέμα) Αγαλλιανού και του Στεφάνου, οι Ελλαδικοί ανεκήρυξαν αυτοκράτορα κάποιον Κοσμά και έπλευσαν εναντίον της Κωνσταντινουπόλεως, έχοντας λάβει σημαντικές ενισχύσεις (ως και 25.000) από την Σικελία. Ο Λέων έστειλε τον στόλο, εξοπλισμένο με υγρό πυρ, να αναχαιτίσει τους στασιαστές πριν φθάσουν στην Βασιλεύουσα. Στη σύγκρουση που ακολούθησε (18 Απριλίου 727) οι Ελλαδικοί συνετρίβησαν, ο στόλος τους καταστράφηκε και η ηγεσία τους εξαλείφθηκε. Ο Κοσμάς και ο Στέφανος συνελήφθησαν και καρατομήθηκαν, ενώ ο τουρμάρχης Αγαλλιανός, μη θέλοντας να πέσει ζωντανός στα χέρια των εχθρών του, πήδησε στη θάλασσα φορώντας την πανοπλία του και πνίγηκε.
Όσον αφορά τα αίτια της εξεγέρσεως, διαφορετικοί ιστορικοί έχουν δώσει διαφορετικές ερμηνείες. Η βασικότερη εξ αυτών είναι πως η εξέγερση κατά του Λέοντος υποκινήθηκε από τα εικονόφιλα αισθήματα των δυτικών (ελλαδικών/ιταλικών) επαρχιών, που υπό την καθοδήγηση του πάπα της Ρώμης Στεφάνου Β’ αντιδρούσαν στη θρησκευτική πολιτική της Κωνσταντινουπόλεως. Έναυσμα της εξεγέρσεως, συμβολικά τουλάχιστον, ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας το 726, δείγμα θείας οργής κατά του «σαρακηνόφρονος» Λέοντος. Ο χρονογράφος Θεοφάνης αναφέρει ότι οι Ελλαδικοί εξεγέρθηκαν «θείω κινούμενοι ζήλω», για να αποκαταστήσουν την Ορθοδοξίας. Την δε επαύριο της ναυμαχίας, ο Λέων επέτεινε τον «κατά της ευσεβείας διωγμόν». Καθώς ο πάπας θεωρήθηκε ταραχοποιό στοιχείο, ο αυτοκράτορας τον τιμώρησε αποσπώντας την εξαρχία του Ιλλυρικού (Ελλάς και δυτική χερσόνησος του Αίμου) από τον επισκοπικό θρόνο της Ρώμης, αποδίδοντας την στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Δε συμφωνούν όλοι όμως με αυτή την άποψη. Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ αποδίδει την εξέγερση αυτή όχι στα εικονόφιλα αισθήματα των κατοίκων, αλλά σε μία απόπειρα συνδιαλλαγής των με τους Άραβες, λόγω στενών εμπορικών και οικονομικών σχέσεων. Υπάρχουν επίσης διαφωνίες για το εάν επρόκειτο για στρατιωτικό κίνημα ή λαϊκή επανάσταση. Ο Τηλέμαχος Λουγγής (που ακολουθεί γενικώς μία μαρξιστική λογική στην ιστοριογραφία) βλέπει αντιθέτως την εξέγερση ως ένα ξέσπασμα της παρακμαζούσης παλαιάς συγκλητικής αριστοκρατίας, η οποία στο διαμορφούμενο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον υποσκελιζόταν από τους στρατιωτικούς των θεμάτων της Ανατολής, βασικό στήριγμα του Λέοντος. Ο στρατός της Ανατολής ήταν γενικά πιστός στην Εικονομαχία, ενώ στη Δύση η τίμηση των εικόνων ανθίστατο. Άρα η εξέγερση του 727 θα μπορούσε να είχε ως αφορμή (ή προκάλυμμα) και όχι ως αιτία τη θρησκευτική διένεξη. Μπορούμε να φανταστούμε πως καταγγελία της Εικονομαχίας από τους εξεγερμένους θα κέρδισε την ηθική υποστήριξη κλήρου και λαού.
Έλληνες και Ελλαδικοί
Στα συκοφαντικά κείμενα γίνεται σκόπιμα σύγχυση των όρων «Έλλην» και «Ελλαδικός». Εκείνη την εποχή, με νωπές τις μνήμες των θρησκευτικών συγκρούσεων, η λέξη Έλλην σήμαινε τον πολυθεϊστή και είχε καθαρά αρνητική χροιά. Οι εξεγερμένοι λοιπόν χαρακτηρίζονται ως Ελλαδικοί – του θέματος Ελλάδος, που περιελάμβανε την ανατολική Στερεά, τη Θεσσαλία, την Εύβοια και κάποια κυκλαδονήσια. Δεν είναι εθνικό αλλά γεωγραφικό όνομα (όπως έχουμε αργότερα τον Βασίλειο Α’ τον Μακεδόνα, από την Αδριανούπολη του Θέματος Μακεδονίας). Ο Θεοφάνης λέει για το πως οι Ελλαδικοί ηττήθηκαν από τους Βυζαντίους… όχι τους Βυζαντινούς, έναν όρο που ακόμη δεν είχε «εφευρεθεί». Πάντα αρχαιοπρεπείς οι Ρωμαίοι συγγραφείς, προσπαθούσαν να δίνουν τοπωνύμια και εθνωνύμια όσο περισσότερο κοντά στο ελληνικό παρελθόν γινόταν. Βυζάντιος σημαίνει Κωνσταντινουπολίτης. Με την ίδια ακριβώς λογική οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν τους Τούρκους «Πέρσες» και «Αχαιμενίδες», ή τους Φράγκους «Κέλτες» και τους Ρώσους «Σκύθες».
Εν κατακλείδι
Έχουν γίνει και αλλού στο διαδίκτυο τεκμηριωμένες αντικρούσεις του μυθεύματος περί «ελληνικού απελευθερωτικού πολέμου κατά των Ρωμαίων χριστιανών» του 727. Τα λάθη δεν εξαντλούνται σε όσα εξηγήσαμε παραπάνω. Στόχος μας είναι, με στοιχεία από διάφορες πηγές, να ανασυγκροτήσουμε μία συνοπτική και διαυγή εικόνα του τι πράγματι συνέβη. Τέτοιες ανακρίβειες διαδίδονται αστραπιαία στο διαδίκτυο και με την πάροδο των χρόνων έχουν υιοθετηθεί με απόλυτη βεβαιότητα από ανθρώπους δίχως περαιτέρω ιστορική γνώση για το «Βυζάντιο», μόνο και μόνο για να συντηρήσουν ένα ιδεολόγημα που κόβει την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού και ασχημονεί στους, εδώ και 17 αιώνες, Έλληνες Ορθοδόξους («Ρωμιούς») που έβλεπαν στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία την αγαπητή πατρίδα ή τον χαμένο παράδεισο, και στην Εκκλησία τη μάνα τους.
Πηγές
6 comments
Καταλαβαίνεις βέβαια ότι τα άρθρα σου μένουν αδιάβαστα και ασχολίαστα, γιατί απλά είναι προπαγάνδα.
Καταλαβαίνεις βέβαια ότι και η Ρεπούση τέτοια ακροβατικά συμπεράσματα έβγαζε.
Προχώρα όπως νομίζεις,σε ελεύθερη χώρα ζούμε (ακόμα),αλλά η προπαγάνδα των Ρωμαίων δεν περνάει πια.
Αν έχει κάποιο επιχείρημα εναντίον αυτών που έγραψε, πες το. Κατα τ’ άλλα το σχόλιό σου δεν μας λέει κάτι. Τον θεωρώ άξιο συγχαρητηρίων. Προσωπικά δεν σχολιάζω τα άρθρα του, γιατί κάθε φορά μαθαίνω και κάτι.
Ξερουμε πλεον πολυ καλα ποιος θέλει να σπασει την ελληνική μας ιστορία και να εξαφανίσει την συνέχεια της με απώτερο σκοπό το χτύπημα κατα του Ελληνισμού.
Ξέρουμε πλεον πολυ καλα ποιος ξεκινησε στην συγχρονη εποχή των δωδεκαθεϊσμό από μίσος σε Ελληνισμό και Ορθοδοξία….
Τι εθνικότητος ήταν οι Βυζαντινοί; Εχει απαντηθεί από τον κορυφαίο βυζαντινολογο Σερ Στηβεν Ρανσιμαν…
Μέσα τους κυριαρχα χαρακτηριστικά ήταν ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία….
Οσο κι αν την μισουν την Ελληνορθοδοξία και θέλουν να εθελοτυφλούν προσπαθώντας να μας πουν ότι την λεξη “Ελληνες” οι Βυζαντινοι Ελληνες την χρησιμοποιούσαν ΜΟΝΟ με θρησκευτικό νόημα εννοώντας τους ειδωλολάτρες, μέχρι που οι ίδιοι κατάλαβαν το λαθος τους και άρχισαν πλεον μετα το 1000 μΧ να δίνουν και ιστορική και εθνική διάσταση στην λεξη Ελλην και να την αποδίδουν στον εαυτό τους, ειναι αδύνατον να διαγραψουν και να παραποιησουν την ιστορία…
Είναι μαλιστα τοσο γελοιοι που ο ένας παιρνει τον άλλον για ιστορική πηγή….
Κατασκευαζουν δικη τους ιστορία οπως ακριβως κανουν σήμερα οι Σκοπιανοι….
Το ψέμα όμως ποτέ δεν στάθηκε στην ιστορία….
Κανεις δεν προκειται να διαγράψει την μεσαιωνικη μας αυτοκρατορικη ιστορία και κανεις λαος δεν μπορει να ενσωματωσει στην δικη του ιστορία την Βυζαντινη πλην των Ελληνων….
Θερμα συγχαρητηρια αγαπητε μου κ Νοβακοπουλε για την ιστορικη ακριβεια και την σταση σας εν μεσω του πολεμου που γινεται σε Ελλάδα και Ορθοδοξία από τον Δούρειο Ιππο του Νεοπαγανισμου.
Tο άρθρο έχει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία. Επειδή είναι σημαντικό να εκτίθουμε τις απόψεις μας, χωρίς φόβο, και να τις αναθεωρούμε όποτε είναι αναγκαίο, θα ήθελα να κάνω μια μικρή (αλλά σημαντική πιστεύω) παρατήρηση. Είναι απαραίτητο να δίνουμε στον αναγνώστη να καταλάβει τί σημαίνει ο κάθε όρος, αντιπαραβάλλοντας με την σημασία/ετυμολογία των όρων στην εποχή που αναφερόμαστε, και αποφεύγοντας αναχρονισμούς και παραξηγήσεις.
Έλλην, μέχρι να δημιουργηθεί το νέο ελληνικό κράτος, δεν σήμαινε ποτέ μια εθνοτική ταυτότητα. Ο όρος Γραικός όμως σήμαινε τον Ρωμαίο: εδώ πρέπει να προσέχουμε την ητική και ημική προσέγγιση. Για τους Φράγκους, η ρωμαϊκή εθνοτική ταυτότητα ήταν γραικική (για να μην είναι ρωμαΪκή και μόνον γι’ αυτό!). Για τους Άραβες, Πέρσες και τις τουρκικές εθνοτικές ομάδες όμως, ο Ρωμαίος ήταν Ρουμ. Οπότε, όταν γίνεται μια ανάλυση περί εθνοτικής σύστασης ενός τόπου σε συγκεκριμένο χρόνο, είναι απαραίτητο να αποσαφηνίζεται ποιός αποκαλεί ποιόν και πώς τον αποκαλεί. Δεν μπορεί να ταυτίζεται η εθνοτική ομάδα των Ρωμαίων με την νεωτερική χρήση του όρου Έλλην. Αυτό από μόνο του αποδεικνύει ότι δεν είναι δυνατόν Ρωμαίοι να επαναστάτησαν εναντίον του εαυτού τους!
Η ελληνόφωνη αρθρογραφία πάσχει σε σημαντικό βαθμό από αυτή την αποσαφήνιση, των όρων, και είναι άκαμπτη, δεν παραδέχεται ποτέ λάθη, ανανεώνοντας διαρκώς τον νεωτερικό μύθο. Γι’ αυτό και δεν μας παίρνει κανείς σοβαρά πια, σαν εθνο-Κράτος, σε ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ επίπεδο.
Πέρα από το πολύ δυνατό και φρέσκο βιβλίο του Αντώνη Καλδέλλη Romanland, που μόλις κυκλοφόρησε (Απρίλιος 2019) και αναφέρεται ακριβώς σε αυτό το θέμα, στην εθνοτική ταυτότητα στα χρόνια του κακώς αποκαλούμενου “Βυζαντίου”, θα πρότεινα και την ανάγνωση του παρακάτω κειμένου, το οποίο θίγει έξυπνα το ίδιο ακριβώς θέμα:
https://graecushaereticus.wordpress.com/2016/06/10/%ce%b7-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%bc%ce%ac%cf%87%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-19%ce%bf%cf%85-%ce%b1%ce%b9-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%87%ce%ae%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b9%cf%83%cf%84/
και το παρακάτω κείμενο:
https://smerdaleos.wordpress.com/2019/06/21/%ce%ad%ce%bd%ce%b1%cf%82-%cf%81%cf%89%ce%bc%ce%b9%cf%8c%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%b2%ce%ac%ce%b6%ce%b5%ce%b9-%cf%84%ce%b1-annali-turcheschi-%cf%84%ce%bf%cf%85-francesco-sansovino/comment-page-1/#comment-16248
το οποίο και αυτό κινείται στις ίδιες γραμμές, με πολλές πηγές και επεξηγήσεις πάνω στις συνήθεις παρεξηγήσεις.
* να εκθέτουμε εννοούσα
Απο το κειμενο προκυπτει κατι αλλο φοβερα ενδιαφερον. Το βασικο επιχειρημα των αρνητων της συνεχειας του ελληνικου εθνους ειναι ο ισχυρισμος οτι Σλαβοι επιδρομεις κατελαβαν την Ελλαδα το 587-805 μΧ, κατελυσαν πληρως τη ρωμαικη εξουσια, εδιωξαν η εξοντωσαν τους παλαιους κατοικους και εποικισαν τη χωρα, πλην ομως μετα την αποκατασταση της κρατικης εξουσιας αφομοιωθηκαν και υιοθετησαν την ελληνικη γλωσσα και τη χριστιανικη θρησκεια.
Αυτο εχει καταρριφθει με πολλους τροπους, αλλα εδω βλεπουμε αλλο ενα επιχειρημα:
Πως ειναι δυνατον να εξεγερθηκε καποιο “ελλαδικο θεμα”, αν δεν υπηρχε καν κρατικη εξουσια στην ελληνικη χερσονησο, αν βασιλευε η αναρχια και το χαος, και οι μοναδικες αρχες ηταν οι διαφοροι Σλαβοι φυλαρχοι; Εναντιον ποιας εξουσιας εξεγερθηκαν οι “Ελλαδικοι” αν η χωρα βρισκοταν εκτος του αυτοκρατορικου ελεγχου; Και ποιοι ηταν ακριβως οι “Ελλαδικοι”; Ηταν οι Σλαβοι; Μα αυτοι ηταν εκτος κρατικου ελεγχου, με αλλη θρησκεια και αλλη γλωσσα, που ζουσαν στις απομονωμενες γεωργικες και κτηνοτροφικες τους κοινοτητες, τις “σκλαβηνίες”. Γιατι να ενδιαφερονται για τις υποθεσεις της Κωνσταντινουπολης; Και γιατι να συμμετασχουν στο κινημα καποιου φιλοδοξου βυζαντινου αξιωματουχου;
Αν οι “Ελλαδικοι” δεν ηταν Σλαβοι, προφανως ηταν Ελληνες. Αλλα τι αποδεικνυει αυτο; Οχι μονο η βυζαντινη εξουσια δεν ειχε καταλυθει, οχι μονο οι Ελληνες ζουσαν και βασιλευαν, αλλα επιπλεον δεν φαινεται να πιεζονταν και ιδιαιτερα απο τη σλαβικη παρουσια, η οποια ηταν παρα πολυ περιορισμενη. Αν ειχαν επιβιωσει λιγες ελληνικες νησιδες στην Ελλαδα μεσα σε μια σλαβικη θαλασσα, τοτε θα επρεπε να δινουν τον υπερ παντων αγωνα για την επιβιωση τους, και οχι βεβαια να επιδιδονται σε στασιαστικα κινηματα κατα της Κωνσταντινουπολης.