Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 12 Νοεμβρίου 2019.
Μόνιμη επωδός σε ό,τι θεωρούμε στραβό στη χώρα είναι ότι «μόνο με σωστή παιδεία, θα ισιώσει». Αν αρχίσουμε να απαριθμούμε τα στραβά που βλέπουμε, θέλουμε χιλιετηρίδες για να τελειώσουμε. Πόσο μάλλον για τις προτάσεις να αντιμετωπίσουμε ένα μόνο από αυτά. Θα ήταν περισσότερες από όλους τους Έλληνες επί της γης. Εγώ θα το πιάσω ανάποδα.
Αντί να ακολουθήσω τον δρόμο από ένα πρόβλημα προς μία πλειάδα προσεγγίσων για επίλυση, θα προτείνω κάτι που δεν συμβαίνει πουθενά στον κόσμο και θα εξηγήσω τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Προτείνω να ενταχθεί το σκάκι στη δημόσια εκπαίδευση από το Δημοτικό για να διδάξει τα κάτωθι στις επόμενες γενιές.
- Στρατηγική. Ο κόπος να εκπονήσουμε ένα σχέδιο, έστω στοιχειώδες, είναι προϋπόθεση του παιχνιδιού. Γίνεται βίωμα.
- Προσαρμοστικότητα. Διαρκείς ελιγμοί ανάλογα με την ροή και αντιδράσεις σε απροσδόκητες κινήσεις του αντιπάλου και ανατροπή των σχεδίων.
- Υπευθυνότητα. Η κίνηση δεν μπορεί να αρθεί με τη θέλησή μας. Υπακοή στους κανόνες.
- Αξιοποίηση δεδομένων. Όλα είναι μπροστά μας και δεν επιδέχονται ούτε ερμηνείες από εξωγενείς παράγονες, ούτε δυνατότητα απόδοσης ευθυνών σε αποδιοπομπαίους τρίτους.
- Υπομονή. Αναμονή της επόμενης κίνησης και αξιοποίηση του χρόνου για βαθύτερο σχεδιασμό. Η υπομονή βάλλεται πανταχόθεν τη σημερινή εποχή.
- Αυτοσυγκράτηση. Ο θυμός και η οργή δεν αποδίδουν, άρα μαθαίνουμε να τα ελέγχουμε. Δεν οφελεί να σπάσουμε τη σκακιέρα.
- Κοινωνικότητα. Απαιτεί δύο παίκτες. Σπάει τη μονοτονία των ατομικών παιχνιδιών. Είναι μάλιστα εσωτερικού χώρου και παντός καιρού.
- Αυτοκριτική. Δυνατότητα επανάληψης του παιχνιδιού, ώστε να αξιολογηθούν τα λάθη και να διδαχθούμε από αυτά.
- Ευφυΐα. Εθίζει τον παίκτη να βλέπει τα πράγματα από την σκοπιά του αντιπάλου. «Τι θα έκανα εγώ στη θέση του αντιπάλου μου;».
- Σεβασμός αντιπάλου. Η ενδεχόμενη ήττα δεν αφήνει περιθώριο παρά για την αναγνώριση της αξίας του αντιπάλου.
- Προετοιμασία. Έξοχη εφαρμοργή της ρήσης ότι τύχη είναι όταν η προετοιμασία συναντάει την ευκαιρία.
- Τακτική και προτεραιότητες. Τα υπολογισμένα ρίσκα και οι τυχόν θυσίες βοηθούν το ξεκαθάρισμα προτεραιοτήτων. Τι είναι σημαντικό και τι όχι.
- Αποφασιστικότητα και αυτοσυγκέντρωση. Ο επί 27 χρόνια προπονητής της ποδοσφαιρικής ομάδας της Μάντσεστρ Γιουνάϊτεντ Άλεξ Φέργκιουσον γράφει στο βιβλίο του ότι ζητούσε από τους παίκτες του να παίζουν γρήγορο σκάκι (μπλιτζ), διότι έτσι εκπαίδευαν τον εαυτό τους να προβλέπουν την επόμενη κίνηση συμπαικτών και αντιπάλων και να αποφασίζουν πολύ γρήγορα, όπως απαιτούσε το άθλημά τους, πώς θα κινηθούν.
- Ανίχνευση αδυναμιών. Ο Λιβανέζος ακαδημαϊκός Νασσίμ Νίκολας Ταλέμπ στο βιβλίο του Μαύρος Κύκνος, εξηγεί ότι μία ενδημική αδυναμία του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι ότι τείνει να αναζητά γύρω του τα δεδομένα που ενισχύουν την ήδη διαμορφωμένη άποψη ή αντίληψή του για τον κόσμο. Περιγράφει όμως πως η ακριβώς αντίθετη τακτική, αποκρούει αυτόν τον μηχανισμό δημιουργίας προκαταλήψεων. Συνιστά λοιπόν να ψάχνουμε τα αδύνατα σημεία των θεωριών μας, να σκεπτόμαστε ποιες συνθήκες, ποια δεδομένα τις ανατρέπουν. Να στρεφόμαστε στο τι θα αποδυνάμωνε την κοσμοθεωρία μας. Διαπίστωσε ότι οι μεγάλοι σκακιστές είχαν αναπτύξει τέτοιες μεθόδους.
Μπορούμε να σκεφτούμε λοιπόν πόσα οφέλη θα είχε η κοινωνία, αν μία γενιά ήταν σφυρηλατημένη από τα μέσα του Δημοτικού Σχολείου με το σκάκι; Σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης ασφαλώς και της πολιτικής αντιπαράθεσης στη δημόσια σφαίρα.
Αντίβαρο – http://www.antibaro.gr/article/25046
6 comments
“Too good to be true”
Μπορώ να σου απαριθμήσω άλλα τόσα χαρακτηριστικά του σκακιού που μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις, π.χ.
– Ευρηματικός τρόπος να σκοτώνεις την ώρα σου.
– Ανάλωση ευφυϊας προς εξάντληση των πόρων και εκμηδενισμό του αντίπαλου
– Καθιστική υπερτροφία της σκέψης σε βάρος της κίνησης του όλου σώματος.
– Ολοκληρωτική απορρόφηση και μονομανία
– Πολύς χρόνος αφιερωμένος για εξάσκηση, πλείστος υπό συνθήκες απομόνωσης.
– Τι θυσιάζουμε κατα προτίμηση, άλογο ή αξιωματικό; Ιδού η α-πορία!
– Η παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα, ασκήσεις επί χάρτου, πολεμικά σχέδια και παιχνίδια, η επικράτηση δια της ισχύος, η παλιά παιδική κατάσταση της ανθρωπότητας που περιγράφει ο Θουκυδίδης, κλπ.
Συμπληρώνω στο άρθρου ότι πρώτη χώρα που έκανε το σκάκι υποχρεωτικό μάθημα είναι η Αρμενία εδώ και λίγα χρόνια.
Ας γίνουμε η δεύτερη λοιπόν!
https://www.elniplex.com/%CE%B7-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%AD%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%BA%CE%AC%CE%BA%CE%B9-%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%BC%CE%AC%CE%B8%CE%B7%CE%BC%CE%B1/
Επίσης, να προσθέσω ότι ένα προσχέδιο για το άρθρο υπήρχε στην κάτωθι ανάρτηση στο facebook
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=502876893903684&set=a.118318369026207&type=3
Νομίζω ἔχει δύο σοβαρὲς ἀδυναμίες ἡ πρότασις :
Πρῶτον, τὸ σκάκι εἶναι παίγνιο μηδενικοῦ ἁθροίσματος. Σὲ προετοιμάζει γιὰ τὴν ζωὴ σὲ προ-νεωτερικὴ κοινωνία, ὅπου τὸ κέρδος τοῦ ἑνὸς εἶναι ὑποχρεωτικῶς ζημία τοῦ ἄλλου. Ἀλλὰ τὴν προ-νεωτερικὴ ἁρπακτικότητα δὲν χρειάζεται νὰ τὴν μάθουμε ἀπὸ τὸ σκάκι. Τὴν μαθαίνουμε πολύ καλὰ ἀπὸ τὸ σπίτι μας. Ἐνῶ δέν μαθαίνουμε πῶς νὰ ψάχνουμε τὶς δυνατότητες νὰ ὠφελούμεθα οἱ ἴδιοι ὠφελοῦντες καὶ τοὺς γύρω μας.
Δεύτερον, συσχετιζόμενο καὶ μὲ τὸ πρῶτον, ἴσως θὰ ἔπρεπε ἡ ἐκπαίδευσίς μας νὰ δίδῃ ἀποκλειστικὴ ἢ σχεδὸν ἀποκλειστικὴ ἔμφαση στὰ ὁμαδικὰ παίγνια ποὺ καλλιεργοῦν, ἐνδεχομένως, τὸ πνεῦμα τῆς συνεργασίας. Ὁ Καζαντζάκης, νομίζω, παρατηρεῖ ὅτι τὰ μεγάλα Ἀγγλικὰ σχολεῖα κατεύθυναν τοὺς μαθητάς τους ἀποκλειστικῶς σὲ ὁμαδικὰ ἀθλήματα.
Τέλος, εἶναι καὶ ἀντίθετη στὸ πνεύμα τοῦ ἱστοτόπου ἡ πρότασις, ἀφοῦ ὁ ἱστοτόπος σεμνύνεται ὅτι τοποθετεῖ τὴν συλλογικὴ «ταυτότητα» πάνω ἀπὸ τὴν ἀτομική.
Ευχαριστώ για το σχόλιο.
Έτερον εκάτερον. Πράγματι, τοποθετώ την συλλογική ταυτότητα (χωρίς εισαγωγικά) πάνω από την ατομική. Όχι επειδή έτσι μου ήρθε ουρανοκατέβατα, αλλά επειδή έτσι εκτιμώ ότι συμβαίνει. Δεκτό όμως. Ποιος όμως είπε ότι μόνο το σκάκι αρκεί; Η πρόταση δίνει τα συγκεκριμένα οφέλη. Από κει και πέρα, τα υπόλοιπα συνοδεύουν. Η εκπαίδευση του νου, την οποία προσφέρει το σκάκι, είναι εργαλείο ανάγνωσης του κόσμου, δεν είναι οδηγός διαμόρφωσης πολιτικής άποψης, ούτε προς την εξατομίκευση, ούτε προς την θεώρηση της συλλογικής ταυτότητας. Το σημείο με την αναφορά στον Φέργκιουσον δείχνει πώς σε ένα κατ’ εξοχήν ομαδικό άθλημα, ένας από τους άριστους προπονητές, διέγνωσε την συνεισφορά εξάσκησης με το σκάκι.
Στατιστικά για το σκάκι
Από το 1950 μέχρι σήμερα, έχει αποδοθεί ο τίτλος του Grandmaster στο σκάκι σε 1888 ανθρώπους.
Οι πρώτες 15 χώρες. Σε παρένθεση, ο αριθμός μόνο από το 2000 και μετά
Ρωσία 266 (159)
ΗΠΑ 110 (50)
Γερμανία 102 (49)
Ουκρανία 95 (70)
Ουγγαρία 65 (31)
Ινδία 64 (61 – σχεδόν όλοι!)
Ισπανία 58 (34)
Σερβία 57 (27)
Γαλλία 54 (29)
Κίνα 47 (39)
Πολωνία 47 (34)
Αρμενία 44 (33)
Ισραήλ 44 (15)
Αγγλία 40 (11)
Ολλανδία 39 (24)
Η Ρωσία και η Σερβία πιθανώς αδικούνται στη λίστα αυτή, διότι υπάρχουν 18 ως «Σοβιετική Ένωση», 9 ως «Γιουγκοσλαβία» και 3 ως «Σερβία και Μαυροβούνιο» (ενώ υπάρχουν άλλοι 6 ως «Μαυροβούνιο»)
Η Ελλάδα στην 35η θέση με 14 (8)
Η Τουρκία στην 41η θέση με 13 (12 – σχεδόν όλοι)
Τα Σκόπια έχουν 10 (5 μετά το 2000), άρα συγκριτικά με τον πληθυσμό περισσότεροι από την Ελλάδα, και ασφαλώς και από την Τουρκία.
Σημειώνω ότι η Αρμενία είναι η μόνη χώρα αυτή τη στιγμή, όπου το σκάκι διδάσκεται υποχρεωτικά στα σχολεία. Με λιγότερο από 3 εκατομμύρια πληθυσμό, είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία Grandmaster ανά κάτοικο. 7η σε αριθμό την τελευταία 20ετία, άρα με ανοδικές τάσεις.
Οι 222 από τους 1888, δηλαδή ποσοστό περίπου 12%, πήραν αυτόν τον τίτλο σε ηλικία 18 ετών ή μικρότερη. Τέσσερις ήταν μόλις 13 ετών! Τρεις Ινδοί και ένας Ρώσος.
Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει ραγδαία τα τελευταία χρόνια. 17 από τους 48 που έγιναν Grandmaster το 2019 ήταν 18 ετών ή μικρότεροι, δηλαδή ποσοστό 35%!
Το 2018 ήταν 12 από τους 60, δηλαδή ποσοστό 20%.
Αν εξαιρέσει κανείς τις χώρες με 4 ή λιγότερους Grandmaster, η Αγγλία έχει τους λιγότερους μετά το 2000 σε σχέση με το σύνολο, ποσοστό μόλις 27.5% (11 από τους 40). Παρόλ’ αυτά, γίνονται μεγάλες προσπάθειες να μπει το σκάκι στα σχολεία, ειδικά στα Δημοτικά, με αρκετά μεγάλη επιτυχία, ενώ γίνονται και σχετικοί μαθητικοί διαγωνισμοί.
Η λίστα των χωρών με αριθμό Grandmaster ανά εκατομμύριο πληθυσμού είναι η εξής
Μονακό 100 (4 σε πληθυσμό 40.000)
Ισλανδία 40 (14 σε 140.000)
Ανδόρρα 26 (2 σε 77.000)
Αρμενία 15 (44 σε περίπου 3.000.000 η πρώτη χώρα που δεν είναι πολύ μικρή, άρα η πρώτη χώρα με αξιόπιστα μεγάλη αναλογία)
Μαυροβούνιο 9.5 (6 σε 640.000)
Λετονία 8.5 (16 σε περίπου 1.900.000)
Γεωργία 8.3 (33 σε περίπου 4.000.000)
Κροατία 7.8
Ουγγαρία 6.7
Σερβία 6.5
Σλοβενία 6.2
Βουλγαρία 5.3
Εσθονία 5.3
Ισραήλ 5.1
Σκόπια 4.8
Η Ελλάδα έχει 1.3
Η Τουρκία 0.15
Ασχέτως όλων των άλλων το σκάκι οξύνει τον νου. Επομένως είναι χρήσιμη απασχόληση τόσο σε νέους όσο και σε ηλικιωμένους (Πρόληψη της άνοιας) αρκεί να μη γίνει μονομανία, οπότε θα είναι μεν επάγγελμα, αλλά με αυτό δεν γίνεσαι ολοκληρωμένη προσωπικότητα.