Μια ευχάριστη στοχαστική έκπληξη: Καθηγητής Βασίλης Μαρκεζίνης

Αυτός ο πανάρχαιος τόπος που έλαχε να μας ανήκει
κυριαρχικά, είναι γεμάτος εκπλήξεις.

 

Στην μια πλευρά ποτέ δεν λείπουν οι συνειδητά ή ανεπίγνωστα εθελόδουλες νοοτροπίες και
συχνότατα οι “χρήσιμοι ηλίθιοι” που γίνονται όργανα ξένων συμφερόντων
και μέσα αποδυνάμωσής μας. Προχθές συνειδητά ή ανεπίγνωστα και πάντοτε υπό την
επήρεια επαναστατικών εξομοιωτικών και εξισωτικών δογμάτων υπηρετούσαν την
αμερικανική ηγεμονία, χθες την Σοβιετική παγκόσμια αταξική κοινωνία και σήμερα
την νέο-Οθωμανική τάξη πραγμάτων στην οποία ούτε λίγο ούτε πολύ θέλουν να μας
υποτάξουν ή ακόμη και να εντάξουν. Ας υπενθυμίσουμε ότι στο ιστορική διαδρομή
των ελλήνων ου ολίγα εκατομμύρια αυτομόλησαν, υποτάχθηκαν, αφομοιώθηκαν και για
τον ένα ή άλλο λόγο -όχι πάντοτε λόγω δικού τους φταιξίματος- έπαυσαν να
υπάρχουν ως ελληνικός ανθρωπότυπος.

 

Στην άλλη πλευρά όμως βρίσκεται “η αντίσταση”. Η “αντίσταση” υποβόσκει
πάντοτε, αντλεί από το σωρευμένο πολιτικό και πολιτιστικό κεκτημένο και κάποια
στιγμή εκδηλώνεται δυνατά για να καταστήσει όνειρα θερινής νυκτός τις
επαναστατικές φαντασιώσεις των εγχώριων καταστροφέων των συμφερόντων μας που
συνειδητά ή ανεπίγνωστα γίνονται όργανα ξένων. Δεν αμφιβάλλω ότι η παρούσα
άθλια κατάστασή μας -ο Βασίλης Μαρκεζίνης χθες είπε ότι είναι πολιτική,
οικονομική και ηθική- θα μας προκαλέσει μεγάλες ζημιές. Ήδη η Κυπριακή
Δημοκρατία χάνεται ή συρρικνώνεται δραστικά, κυρίως όχι λόγω τουρκικών
επιτυχιών αλλά λόγω της “ημετέρας διανοίας”, όπως θα έλεγε και ο
Περικλής. Λόγω των προαναφερθεισών εθελόδουλων νοοτροπιών που στρέφονται κατά
της δικής μας (και δικής τους, αλλά δεν ενδιαφέρει) πατρίδας.

 

Για τους πιο πάνω και πολλούς άλλους λόγους, ακούοντας,
διαβάζοντας και γνωρίζοντας προσωπικά τον Βασίλη Μαρκεζίνη αποτέλεσε μια πολύ
ευχάριστη έκπληξη. Τα κείμενά του μας ήταν λίγο πολύ γνωστά από τις παρεμβάσεις
του των τελευταίων ετών. Τώρα παρεμβαίνει με ένα συνολικότερο κείμενο, το «Μια
νέα εξωτερική πολιτική για την Ελλάδα» (εκδόσεις Λιβάνη 2010). Σύντομα θα ανατρέξω
σε νομικά του κείμενα, καθότι βρίσκω ότι η νομική του σκέψη εμπεριέχει ισχυρές
δόσεις φιλοσοφίας του δικαίου που είναι πολύ συναφής με την δική μου στοχαστική
δραστηριότητα όταν εξετάζω τα βαθύτερα αίτια της ανθρωπολογικής ετερότητας στην
συγκρότηση και συγκράτηση των πολιτειακών οντοτήτων. Επίσης, με τον δικό του
τρόπο, θεμελιώνει μια αντί-ηγεμονική αντίληψη πολύ κοντά στην δική μου και που
αντικρούει την ευκολία με την οποία πολλοί νομικοί διεθνολόγοι, για παράδειγμα
ευνόησαν τις επεμβάσεις την δεκαετία του 1990 παρασυρμένοι από μια αφελή
αντίληψη του κόσμου που συμπυκνώνεται στις ποικίλες διεθνιστικές και
κοσμοπολίτικες θεωρήσεις περί “παγκοσμιοποίησης”. Θεωρήσεις που
συνομάδωσαν όλα τας πρώην ορφανά των ιδεολογικών δογμάτων του παρελθόντος.

Χθες είχαμε την ευκαιρία, σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο, να
ακούσουμε τον Βασίλη Μαρκεζίνη στο πανεπιστήμιο. Μερικά σύντομα σχόλια και
πολλά έπονται:

  

Πρώτον, τόσο η εμβάθυνση στην
σκέψη του εκλεκτού συναδέλφου Καθηγητή Βασίλειου Μαρκεζίνη όσο και η προσωπική
γνωριμία μαζί του βεβαιώνει ότι πρόκειται περί μιας κλασικής περίπτωσης «ταγού»
με την βαθύτερη και καλύτερη έννοια του όρου. Ταγού του είδους που μια χώρα
έχει πάντα ανάγκη και που στην παρούσα ιστορική συγκυρία η Ελλάδα έχει ανάγκη
όλως ιδιαιτέρως. Οι παρεμβάσεις του γίνονται την κατάλληλη ιστορική στιγμή και
βρίσκουν μεγάλο ακροατήριο.  Ολόκαρδα του ευχόμαστε να έχει το κουράγιο να
συνεχίσει αυτές τις παρεμβάσεις.

 

Δεύτερον, διατρέχοντας το βιβλίο
του Βασίλειου Μαρκεζίνη και ακούγοντάς τον, κανείς δεν έχει αμφιβολία για το
εξής: Η κορυφαία νομική του κατάρτιση και η σταδιακή εκλεκτική και προσεκτική
εμβάθυνση τομέων της ενδοκρατικής και διακρατικής πολιτικής, συνάμα και η πείρα
που αποκόμισε σε πάρα πολλά διεθνή φόρα, συγκρότησαν ώριμη σκέψη και βάσιμες
αποκρυσταλλωμένες θέσεις για ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που αφορούν τον άνθρωπο,
το κράτος και το διεθνές σύστημα. Τον τρόπο επίσης που συγκροτούνται, που
εξελίσσονται και που συνεργάζονται ή συγκρούονται οι άνθρωποι, οι ομάδες και τα
κράτη. Δεν πρόκειται για μια συνολική θεωρία καθότι αν αυτό συνέβαινε θα ήταν
ιστορική στοχαστική κοσμογονία που θα είχε συντελεστεί για πρώτη φορά. Οι
διατυπώσεις, του όμως, δείχνουν μια πολύ ώριμη σκέψη, η ανάλυσή του οδηγεί σε
ώριμες εκτιμήσεις και οι εκπληκτικές δεξιότητες του επιτυγχάνουν μια
διεπιστημονική προσέγγιση. Δείχνουν επίσης ικανότητα να αποφεύγει τις
στοχαστικές παγίδες και τα δύσβατα μονοπάτια μέσα στα οποία πολλοί
στριμώχνονται όταν επιχειρούν να μιλήσουν και για τα τρία επίπεδα ανάλυσης (τον
άνθρωπο, το κράτος και το διεθνές σύστημα). Έτσι, ο Βασίλης Μαρκεζίνης
κατορθώνει να προσφέρει πολιτικούς στοχασμούς των πιο υψηλών βαθμίδων.

 

Τρίτον, μια άλλη για εμένα
έκπληξη ήταν ότι βρήκα επιτέλους μια λογικά και επιχειρηματολογικά θεμελιωμένη συνηγορία
υπέρ της δικής μου εμμονής εδώ και δεκαετίες να επισημαίνω τα ελλείμματα και τα
μεγάλα προβλήματα του δικού μου γνωστικού πεδίου, δηλαδή της πολιτικής σκέψης
και του ρόλου των φορέων της. Πιο συγκεκριμένα, βέβαιος για αυτό που γράφει και
αναμφίβολα με πείρα μιας διαδρομής πολλών δεκαετιών, ένας κορυφαίος επιστήμονας
προειδοποιεί «πως δεν πρέπει να εντυπωσιαζόμαστε από επιστημονικούς τίτλους και
αξιώματα». Προχωρεί να περιγράψει με τον δικό του ψύχραιμο τρόπο τους υπόγειους
και πολλές φορές ψυχολογικού χαρακτήρα παράγοντες –συχνά αναφερόμενος στα
ιδεολογικά κριτήρια και στις αδιαφανείς χρηματοδοτήσεις– που δημιουργούν
προκατάληψη, στρεβλές παραστάσεις και που υποβάλλουν αλλότρια συμφέροντα σε
ανυποψίαστους πολίτες κοινωνιών οι οποίες σε τίποτα δεν έφταιξαν από αυτά τα
παλιά και γνωστά προβλήματα που αφορούν τον ρόλο του πολιτικού στοχασμού και
των φορέων της. Εκτιμώ ότι η θεώρηση του Βασίλειου Μαρκεζίνη για το θέμα αυτό
λειτουργεί παράλληλα με την αντίστοιχη επιστημολογική θέση του Παναγιώτη Κονδύλη
περί αξιολογικής ελευθερίας και τις εύστοχες αναλύσεις του (του ΠΚ) για τον
ρόλο της πολιτικής σκέψης και των φορέων της στην ιστορική διαχρονία. Βέβαια,
ευέλικτα και τίμια, ο Βασίλης Μαρκεζίνης επισημαίνει το λεπτό σύνορο μεταξύ
αντικειμενικών αναλύσεων και στήριξης των εθνικών συμφερόντων μιας χώρας.
Συνάμα, μη έχοντας τους περιορισμούς μιας στενά ακαδημαϊκής ανάλυσης, ευθέως,
ψύχραιμα και αυτονόητα θεωρεί αυτονόητα τα εθνικά συμφέροντα που προσφέρει στην
Ελλάδα η διεθνής νομιμότητα, συνάμα επισημαίνοντας τις απειλές και τους
κινδύνους. Επιπλέον εξηγεί, κάτι και που εγώ έκανα πρόσφατα, τον ευέλικτο και
επιδέξιο τρόπο που ο Αχμέτ Νταβούτογλου υποστηρίζει τα τουρκικά εθνικά
συμφέροντα. Εδώ, ας παρατηρήσω ότι τα σχόλια του Βασίλη Μαρκεζίνη αποτελούν μια
αρχική αλλά σημαντική κριτική του Νταβούτογλου. Αν μη τι άλλο, δεκάδες χιλιάδες
έλληνες διάβασαν το “Στρατηγικό βάθος” του Νταβούτογλου και η σοβαρή
κριτική αυτού του σημαντικού κειμένου είναι απόλυτα αναγκαία. Αυτό τόνισα
πρόσφατα και σε ομιλία μου προς ομάδα ευρωβουλευτών, οι οποίοι έδειξαν να μην
γνωρίζουν επαρκώς και επακριβώς την Τουρκική πολιτική. Όπως και εγώ, ο Βασίλης
Μαρκεζίνης δεν παριστάνει τον εισαγγελέα κατά της τουρκικής πολιτικής. Οι
τούρκοι την δουλειά τους κάνουν ως ανεξάρτητο κράτος με ρητά διατυπωμένες
ηγεμονικές αξιώσεις. Αυτό που έχουμε ανάγκη αν θέλουμε οι αποφάσεις μας να
είναι ορθολογιστικές, είναι ακριβής και σωστή γνώση της Τουρκίας και των
τουρκικών στρατηγικών και τακτικών επιλογών. Πάντως, οι κριτικές του ΒΜ,
επιπλέον, προσφέρονται ως μέτρο σύγκρισης με πολλά σπασμωδικά και ασυνάρτητα
κείμενα που γράφτηκαν, μερικά παραγμένα, μάλιστα, από καλοπληρωμένα ιδρύματα
“προτάσεων πολιτικής” που καθημερινά συναγελάζονται με αμερικανούς
και τούρκους αξιωματούχους.

 

Τέταρτον, δεν χάρηκα γιατί ο καθηγητής Βασίλης Μαρκεζίνης
με την σοβαρότητα που τον χαρακτηρίζει έκανε συναφείς με το προηγούμενο ζήτημα
αναφορές στο ΕΛΙΑΜΕΠ, τις χρηματοδοτήσεις του κα τον ρόλο του στην δημόσια ζωή.
Σε τελευταία ανάλυση είναι γνωστό ότι από καιρό ετοιμάζω συνολικό έργο για μια
σειρά αναλύσεων, στάσεων και συμπεριφορών που ανατρέχουν στην υποβολή αίτησης
της Κύπρου στην ΕΕ, τον Ενιαίο Αμυντικό Χώρο, την δομή του μεταψυχροπολεμικού
διεθνούς συστήματος, τους συσχετισμούς Ελλάδας – Τουρκίας, την «ευρωπαϊκή
πορεία της Τουρκίας», το σχέδιο Αναν και τελευταίο αλλά ότι ύστατο, την
απίστευτη σπασμωδικότητα γύρω από το βιβλίο «Στρατηγικό βάθος» του Αχμέτ
Νταβούτογλου. Βιβλίο το οποίο κάποιοι έντρομοι βλέποντας να ανατρέπονται όλες
οι έωλες εκλογικεύσεις που επί δεκαετίες έκαναν περί την Τουρκία  έσπευσαν
άλλοτε να το χαρακτηρίσουν παρωχημένο, άλλοτε τον τούρκο Υπέξ ως περίπου
περιθωριακό που κανείς δεν τον ξέρει στην Τουρκία, και τα λοιπά. Υπενθυμίζω,
συναφώς, επίσης ότι η κριτική αυτή που ετοιμάζω για τους ελληνικούς φορείς εξωπολιτικών
δρώντων της ελληνικής και διεθνικής ζωής θα είναι παρωνυχίδα μπροστά στην
τυπολογία που ετοιμάζω για την πολιτική σκέψη στην διαχρονία και τον
αρλουμπολογικό χαρακτήρα πολλών σύγχρονων φορέων της, όταν άλλοτε
επιστρατεύονται από ποικίλους χρηματοδότες ή όταν μιλούν φανατικά και
παθιασμένα κατακυριευμένοι από επαναστατικά ιδεολογικά δόγματα. Αυτό που
χαροποιεί εμένα και υποθέτω και άλλους είναι, βασικά, κυρίως το γεγονός ότι
στους ανθρώπους οι οποίοι χωρίς να προκρίνουν προθέσεις αλλά μόνο να κρίνουν
(απίστευτα λανθασμένες) θέσεις εξωπολιτικών «προτάσεων πολιτικής» ελληνικών
ιδρυμάτων, προστίθεται μια ακόμη, σημαίνουσα στοχαστική φωνή, ενός
διακεκριμένου και κορυφαίου στοχαστή, του Βασίλη Μαρκεζίνη. 

 

Συγχαρητήρια λοιπόν στον Βασίλη Μαρκεζίνη. Μιλά
ρηξικέλευθα, λογικά και σωστά. Του εύχομαι επίσης κουράγιο για ακόμη εντονότερη
παρουσία στην δημόσια ζωή. Ο Καθηγητής Βασίλης Μαρκεζίνης είναι μια ωραία και
τίμια στοχαστική μορφή. Ένας ανιδιοτελής στοχαστής που όπως ο ίδιος τονίζει δεν
ντρέπεται να αγαπά την πατρίδα του, να μην τρέφει προκαταλήψεις για τους
“Άλλους” αλλά συνάμα να τους βλέπει ορθολογιστικά, να νοιάζεται για
τα συμφέροντά της χώρας που τον γέννησε, να μιλά ειλικρινά και χωρίς
ιδεολογικές προκαταλήψειςγια την Ελλάδα και να θεμελιώνει τα επιχειρήματά του
βασανιστικά και ακούραστα. Στον ροκανισμένο χώρο της πολιτικής σκέψης, των
ιδρυμάτων της και των φορέων της, δυστυχώς ο στοχαστές όπως ο Βασίλης
Μαρκεζίνης δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση.

 

Υστερόγραφο: Στον εκλεκτό
συνάδελφο Καθηγητή Βασίλη Μαρκεζίνη, τολμώ να δώσω μια μόνο
“συμβουλή”: Αν μπορεί, να αγνοήσει επιδεικτικά τις βέβαιες και σχεδόν
αναπόφευκτες “δολοφονίες χαρακτήρα” που θα ακολουθήσουν τις
δραστήριες παρεμβάσεις του που εξ αντικειμένου θίγουν κατεστημένα συμφέροντα
συμβατικών εξωπολιτικών φορέων. Στην παρούσα συγκυρία οι παρεμβάσεις του
επενεργούν ανασταλτικά στις διολισθήσεις μας οι οποίες συρρικνώνουν την εθνική
μας ανεξαρτησία (βλ. και το άρθρο στο Έθνος της Κυριακής, αναρτημένο εδώ στις
24.10.2010). Στο παρελθόν, κάποιοι από εμάς δείξαμε απελπισία και αφελώς
δοκιμάσαμε να συζητήσουμε δημόσια με “ειδικούς της δολοφονίας
επιστημονικών χαρακτήρων”. Κάποια στιγμή αποκτήσαμε ανοσία κατά των άδικων
και δηλητηριωδών επιθέσεων. Τώρα, καλό θα ήτανε κάποιος που ενδιαφέρεται για σοβαρές
επιστημονικές παρεμβάσεις, εξαρχής να διαθέτει μια τέτοια ανοσία κατά των
δολοφονιών χαρακτήρα. Βέβαια, δεν γνωρίζω κάποιο … εμβόλιο κατά
“δολοφόνων επιστημονικού χαρακτήρα”. Μπορώ εν τούτοις να υπενθυμίζω
και τα εύστοχα λεγόμενα ενός αείμνηστου συναδέλφου μας: Δημήτρης Τσάτσος:
[ενώ ακόμη και η ζούγκλα υπόκειται σε κάποιους κανόνες ο δημόσιος διάλογος στην
Ελλάδα τους στερείται:] «Ο διάλογος καθορίζεται από τους οπλοφορούντες. Με
τους οπλοφορούντες συμφωνείς ή εκτελείσαι. Χυδαιογραφούντες και χυδαιοπραγούντες
αλλά και έμμεσα όσοι τους στηρίζουν (…) γενικεύουν τον διάλογο καθιστώντας έτσι
πολλούς τμήμα μιας διαδικασίας που θυμίζει και μυρίζει χοιροστάσιο» (Το
ΒΗΜΑ, 5.11.1995).

Παναγιώτης
Ήφαιστος

27.10.2010. Μια ευχάριστη
στοχαστική έκπληξη: Καθηγητής Βασίλης Μαρκεζίνης

.