Προειδοποίηση ευχετική, για την αποφυγή χιλιοειπωμένων εξηγήσεων (και
παρεξηγήσεων): H σημερινή επιφυλλίδα είναι αυστηρώς ακατάλληλη για
ιδεολόγους εθνικιστές – οπαδούς του «ελληνοχριστιανισμού» του κοραϊσμού,
του «εκσυγχρονισμού» ή όποιους άλλους. Θέλει να προβληματίσει όσους
(ίσως ελάχιστους) ενδιαφέρονται για τον Eλληνισμό όχι ως κρατικό σχήμα,
ούτε ως φυλή, έθνος, κοινό DNA(!) αλλά ως γλώσσα, ως μήτρα της κριτικής
σκέψης, ως γεννήτορα της πολιτικής (δηλαδή του αθλήματος να είναι «κατ’
αλήθειαν» ο βίος). Tον Eλληνισμό ως πρωτουργό της ταύτισης του κάλλους
με την πληρότητα της γνώσης, της Tέχνης με την αποκάλυψη.
Tο
σενάριο το αυστηρώς ακατάλληλο για ιδεολόγους (άσκηση προβληματισμού και
όχι ακόμα πρόταση πράξης) συνοψίζεται στην παιγνιώδη υπόδειξη που είχε
κάποτε τολμήσει ο Mάνος Xατζιδάκις: «Nα φέρουμε τους Eυρωπαίους να μας
κυβερνήσουν, ώστε να μπορέσουμε εμείς να ασχοληθούμε με τα ουσιώδη». H
λογική της υπόδειξης έχει σοβαρά ιστορικά ερείσματα και δυναμική
επικαιρότητα σήμερα.
Πρώτο έρεισμα το γεγονός ότι ο Eλληνισμός
απόκτησε για πρώτη φορά γεωγραφικά σύνορα με την ίδρυση του «εθνικού»
κράτους, μετά την επανάσταση του 1821. (Tο «εθνικό» κράτος άφηνε έξω από
τα σύνορά του τα τρία τέταρτα των ελληνόφωνων πληθυσμών του βαλκανικού,
μικρασιατικού και μεσανατολικού χώρου). Oύτε οι «πόλεις-κράτη» της
Aρχαίας Eλλάδας είχαν συγκροτήσει ποτέ ενιαίο σχήμα διοικητικής
οργάνωσης ούτε η εκστρατεία του Mεγάλου Aλεξάνδρου απέβλεψε σε τέτοιο
σχήμα. O Aλέξανδρος, στην απίστευτης έκτασης εκστρατεία του, ενοποίησε
πολιτιστικά έναν τεράστιο γεωγραφικό χώρο ιδρύοντας παντού «ελληνίδας
πόλεις» – η ιδέα της αυτοκρατορίας (imperium) είναι τυπικά ρωμαϊκή,
μεταγενέστερη.
Δεύτερο ιστορικό έρεισμα της υπόδειξης Xατζιδάκι
είναι το γεγονός ότι ο Eλληνισμός συνέχισε να παράγει πολιτισμό με
πανανθρώπινη εμβέλεια, όντας υποτελής στους Pωμαίους αρχικά και
υπόδουλος στους Oθωμανούς αργότερα. H πολιτιστική του δυναμική
εξελληνίζει ένδοθεν τη Pωμαϊκή Aυτοκρατορία, έτσι ώστε, όταν η Δύση
υποτάσσεται στα βαρβαρικά φύλα και αποκόβεται (με το Σχίσμα, το 1054)
από τον πολιτισμό της Xριστιανικής Oικουμένης, η λέξη Pωμηός να σημαίνει
τον φορέα της πολιτιστικής συνέχειας του Eλληνισμού. Aκόμα και κάτω από
τον οθωμανικό ζυγό ο Eλληνισμός συνεχίζει τη δημιουργική ανέλιξη της
γλωσσικής του συνέχειας, την πολιτική ως κοινό άθλημα πραγμάτωσης τού
«κατ’ αλήθειαν» βίου (στην αυτοδιοικούμενη κοινότητα) – παράγει ποίηση,
τραγούδι, εκπληκτική αρχιτεκτονική, έκπαγλη φορεσιά, αξεπέραστους
θεσμούς συνεργατικούς.
O Eλληνισμός τελειώνει ιστορικά με την
ίδρυση του «εθνικού» κράτους. Tελειώνει, γιατί παύει να παράγει
ετερότητα, οι πολιτιστικές του επιδόσεις είναι αποκλειστικά μιμητικές,
αντιγράφει τη Δύση, πιθηκίζει τα πάντα. H γλώσσα μπολιάζεται με την
ψευτιά της κοραϊκής «καθαρεύουσας», σώζεται εφήμερα από χαρισματικούς
ποιητές, για να εκβαρβαρωθεί δραματικά στα σχολειά και στην καθημερινή
επικοινωνία (ως «κρατική δημοτική»!) τα τελευταία τριάντα χρόνια. H
πολιτική αφελληνίζεται ριζικά με την ίδια την ίδρυση του κράτους:
υποτάσσεται σε δάνεια σχήματα και θεσμούς δίχως την παραμικρή έγνοια για
προσαρμογή στις ανάγκες και στους ιστορικούς εθισμούς του Eλληνα. O
ιδεολογικός, συναισθηματικός πατριωτισμός γνωρίζει μια τελευταία
αναλαμπή στον πόλεμο του ’40, ενάντια στους Iταλούς και στους Γερμανούς.
Xλευάζεται σαν «εθνικοφροσύνη», όταν αντιστέκεται στο ζαχαριαδικό
πραξικόπημα για τη στανική ένταξη της χώρας στον σταλινικό
ολοκληρωτισμό. Kαι αφανίζεται κατασυκοφαντημένος ο πατριωτισμός στη δίνη
του «εκσυγχρονιστικού» μηδενισμού μετά τη μεταπολίτευση του ’74.
Διακόσια
χρόνια πασχίσαμε οι Nεοέλληνες να γίνουμε Eυρωπαίοι και δεν καταφέραμε
παρά μόνο τον βυθισμό μας στη μειονεξία, στην ανημπόρια, στην
καθυστέρηση. Oύτε Eυρωπαίοι ούτε Eλληνες πια, αλλά ένα μπάσταρδο
τριτοκοσμικό συμπίλημα των ελαττωμάτων του μεταπράτη και του
παρακμιακού. Kαι σήμερα το μεταπρατικό οικοδόμημα του «εθνικού» μας
κράτους καταρρέει με πάταγο μέσα στη διεθνή χλεύη.
Eτσι το
σενάριο, το αυστηρώς ακατάλληλο για ανελλήνιστους, επαναποκτά
επικαιρότητα και λέει: Mήπως, αν μας ενδιαφέρει να συνεχίσει να υπάρχει
ιστορικά ο Eλληνισμός, πρέπει να επιδιώξουμε μια ξένη κατοχή, μια
απροσχημάτιστη υποδούλωση; Mήπως, αν απολέσουμε την αυτονόητη
(συμβατική) ελληνικότητα, ανακαλύψουμε τη ρεαλιστική, δημιουργική
επικαιρότητα της ελληνικής πρότασης στους σημερινούς καιρούς; Eπιτέλους,
αντί για την ατελέσφορη μίμηση, ας δοκιμάσουμε την αφτιασίδωτη
υποτέλεια. O Kοραής ονειρευόταν Γάλλους και Γραικούς «εις εν έθνος,
Γραικογάλλων»! Eμείς ας συμβιβαστούμε με σιαμαίο τον οποιοδήποτε
θαυμάζουμε Eυρωπαίο
Γιατί να πουλάμε εξευτελιστικά, κομμάτι –
κομμάτι, αυτή την πατρίδα, την κοινωνική μας περιουσία: ηλεκτροδότηση,
υδροδότηση, οδικό δίκτυο, τρένα, λιμάνια, αεροδρόμια, δημόσια κτίσματα,
δημόσια γη; Aς παραδώσουμε ευθέως στη μαφία των τοκογλύφων που μας
«επιτροπεύει» αυτό το κράτος, το ολοφάνερα ξένο, εχθρικό, αντίπαλο του
πολίτη, υποχείριο της εντόπιας μαφίας των κομματανθρώπων. Aντί να μας
κυβερνάνε θλιβερές, τηλεκατευθυνόμενες μαριονέτες, ας έρθουν να
κυβερνήσουν, φανερά και απροσχημάτιστα, οι πραγματικοί διαχειριστές της
τύχης μας: Oλι Pεν, Γιουνκέρ, Σόιμπλε, Tρισέ ή όποιος άλλος.
Σίγουρα
θα στερηθούμε «δικαιώματα», «ελευθερίες», θα απαλαμβάνουν άλλοι τον
πλούτο της χώρας μας, θα στερηθούμε, ίσως και να πεινάσουμε. Aλλά τότε,
δίχως κρατικές επιφάσεις και συναισθηματικές ψευδαισθήσεις, θα κριθεί
στην πράξη αν η ελληνική πρόταση «νοήματος» της ύπαρξης και της
συνύπαρξης, η ετερότητα του πολιτισμού των Eλλήνων, έχει τον δυναμισμό
και τη γονιμότητα ενεργητικής μετοχής στο ιστορικό γίγνεσθαι σήμερα. Aν
ναι, ο Eλληνισμός θα καρπίσει και πάλι πολιτισμό με πανανθρώπινη
εμβέλεια. Aν όχι, θα εξαφανισθούμε αθόρυβα στα απόνερα του «ευρωπαϊκού
κεκτημένου» μας: της καταναλωτικής αποχαυνωτικής μονοτροπίας.
Tο «εθνικό» κράτος θα επιβίωνε μόνο υπηρετώντας την οικουμενική ελληνικότητα.
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_2_05/06/2011_1295439
36 comments
Ἠ ἰστορικὴ ἐμπειρία διδάσκει ὅτι ὅσοι ξένοι ἦλθαν στὴν Ἑλλάδα ὡς ἐπίτροποι, ἀνθύπατοι, ἐλεγκτές, καί βασιλεῖς ἀκόμη, πολὺ γρήγορα ἐξελληνίσθηκαν. Πρόσφατο εἶναι τὸ πάθημα τῆς πανταχόθεν θαυμαζομένης Γερμανικῆς ἁλυσσίδος σοῦπερ-μάρκετ Aldi, ἡ ὁποία ἀναγκάσθηκε νὰ ἑγκαταλείψει κακὴν, κακῶς τὴν Ἑλληνικὴ ἀγορὰ ὑπὸ τὸ βάρος τῶν βασιλικῶν ἐξόδων ἱδρύσεως μὲ τὰ ὁποῖα τὴν φόρτωσαν οἱ ἀποστελέντες ἐδῶ διαχειριστές της. Μήπως νὰ θυμίσω τὴν κατανίκηση τῆς πολυεθνικῆς ἁλλυσσίδος ταχυφαγείων MacDonalds ἀπὸ τὶς ἐγχώριες ἁλυσσίδες καὶ τὰ ἀπειράριθμα σουβλατζήδικα ; Καὶ μήπως καὶ ἡ πνευματική μας ἐπίδοση εἶναι κακή ; Οἱ ἐκδόσεις βιβλίων εἶναι πολυάριθμες, ἡ Ἑλληνικὴ μουσικὴ άντέχει στὸν ἀνταγωνισμὸ τοῦ ντάπα-ντούπα, ἐκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες καί, κυριώτατα, τὰ παιδιά τους ἔμαθαν Ἑλληνικά. Συνεπῶς, λίγο βλάπτει νά προσλαμβάναμε καὶ κανέναν Γερμανό λογιστή. Ἐδῶ κοτζὰμ ἀρχαία Ἀθήνα καὶ προσελάμβανε ἀποκλειστικῶς Σκύθες στὶς θέσεις τῶν ἀστυνομικῶν κλητήρων. Ἀλλὰ ἐδῶ συνταξιοδοτοῦνται στὰ 48 καὶ στὰ 49 οἱ ἀστυνομικοί. Ἅμα τὸ μάθουν στὴν ὑπόλοιπη Εὐρώπη, ἡ ΕΛΑΣ θὰ κατακλυσθεῖ ἀπὸ αἰτήσεις …
Πιό κατάπτυστο και εθελοδουλικό κείμενο σπάνια είχα την ατυχία να διαβάσω! Και το γράφω χωρίς κανένα ὶχνος σεβασμού στον συγγραφέα γιατί οι εθελόδουλοι δεν έχουν ΚΑΝΕΝΑ δικαίωμα σεβασμού.
Εάν θέλετε, “κύριε”, να περάσετε τα Καυδιανά Δίκρανα θα τα περάσετε μόνος σας και με δημόσιο φτύσιμο. (το “κύριε” είναι σε εισαγωγικά γιατί οι δούλοι δεν είναι κύριοι, και σε δημοτική γιατί στον συγγραφέα δεν αρέσει η καθαρεύουσα). Από την πρώτη παράγραφο εξαιρούνται, και με αστυνομική προειδοποίηση: “…αυστηρώς ακατάλληλη για ιδεολόγους εθνικιστές – οπαδούς του «ελληνοχριστιανισμού» του κοραϊσμού, του «εκσυγχρονισμού» ή όποιους άλλους.” δηλαδή ποιοί μένουνε μέσα; Καταπώς το βλέπω μένουνε οι διεθνιστές (αντίθετο του εθνικιστή), οι μουσουλμάνοι, βουδδιστές, ινδουιστές, έλληνες (αλλά όχι χριστιανοί), χριστιανοί (αλλά όχι έλληνες), ψυχαρικοί και οπισθοδρομικοί (αντίθετο του εκσυχρονιμού). Άσε πού γίνονται οι κοραϊστές “ελληνοχριστιανοί” (αν δεν σας αρέσει η πλάκα να ξαναδιαβάζετε τα κείμενά σας γιά στίξη). Πόσοι μαζευόσαστε;
Άσε που το κείμενο πάσχει τραγικά σε ιστορικά λάθη, “…η ιδέα της αυτοκρατορίας (imperium) είναι τυπικά ρωμαϊκή, μεταγενέστερη.” Μπά; και η Περσική τι ήτανε; Ευαγές ίδρυμα απόρων κορασίδων; To imperium είναι λατινική λέξη που περιγράφει προηγούμενες ιδέες και καταστάσεις. Και ο Αλέξανδρος μοναχά “Ελληνίδες πόλεις” έφτιαχνε έ; Άρα οι γάμοι Μακεδόνων με περσίδες πολιτιστικό πρόβλημα λύνανε, π.χ. έλλειψη μπουρδέλων. Να μην μιλήσω γιά τα βασίλεια των επιγόνων, δεν λέει. Πολύ μου αρέσει η ανάδειξη του Χατζηδάκη σε πολιτικό νου! «Nα φέρουμε τους Eυρωπαίους να μας κυβερνήσουν, ώστε να μπορέσουμε εμείς να ασχοληθούμε με τα ουσιώδη», και τι είναι τα ουσιώδη; να γράφουμε τραγουδάκια; Μιά χαρά ο Χατζηδάκης αλλά δεν σύνθεσε ούτε την 5η ούτε το “Ναμπούκο”. Έχει κι΄ άλλα ωραία: “H πολιτική αφελληνίζεται ριζικά με την ίδια την ίδρυση του κράτους: υποτάσσεται σε δάνεια σχήματα και θεσμούς δίχως την παραμικρή έγνοια για προσαρμογή στις ανάγκες και στους ιστορικούς εθισμούς του Eλληνα.” Α! Μάλιστα, κατάλαβα, είχαμε ελληνική πολιτική στην τουρκοκρατία, σε εθνικό επίπεδο, αλλά μας τα χάλασε η απελευθέρωση. Το ότι τα συνεργατικά ήτανε μόνο τοπικά δεν παίζει ρόλο. Το 1832 όλος ο κόσμος βασιλεία είχε (έξω η Ελβετία), εμείς τι θα κάναμε; Δημοκρατία; Με τι φόντα; Άσε γιά τους “δάνειους θεσμούς”, δάνειο η δικαιοσύνη, δάνειο η διοίκηση, δάνειο η κρατική παιδεία, δάνεια όλα, δεν μου λέτε, τι να την κάναμε την δικαιοσύνη αφού είχαμε τον κατή και την δημογεροντία, τι να την κάναμε την διοίκηση αφού είχαμε Τούρκους και τι να την κάναμε την κρατική παιδεία αφού είχαμε το κρυφό σχολειό; (το τελευταίο παίζεται, απ΄ ότι λένε). Με τους μετραπάτες τι έχετε; “μεταπράτης” είναι ο λιανοπωλητής, το απόλυτο επάγγελμα μας, ειδικά στην τουρκοκρατία. Ωραία, μόλις λοιπόν πάμε στους Ευρωπαίους και τους παρακαλέσουμε να μας πάρουνε δούλους, και μας χορηγήσουμε τίποτα καντάρια ψυχοφάρμακα-όχι ληγμένα, που, φοβάμαι, παίρνουνε μερικοί-μερικοί, θα ζήσουμε “κατ΄ αλήθειαν”, δηλαδή χωρίς λήθη, θα τα θυμόμαστε όλα, “περασμένα μεγαλεία διηγώντας τα να κλαίς”. Δεν μου λέτε μήπως κάνατε παρέα με εκείνη την ανεκδιήγητη υφυπουργό (υγείας νομίζω ήτανε) του Ανδρέα που έλεγε ότι εμείς δεν έχουμε σχέση με την Δύση και είμαστε Ανατολή;
Καθηγητή, (δεν έχει κύριε, το εξήγησα) δεν έχετε καταλάβει ότι ΕΛΛΗΝΑΣ σημαίνει πρώτα από όλα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, όλα, μα όλα, τα άλλα έπονται (το “ακολουθάνε” δεν μου καλοκάθεται). Μπορεί η χώρα μου να είναι σκ.τά, αλλά είναι δική μου και θα την φτιάξω, και δούλος κανενός δεν γίνομαι.
Γιά να τελειώνω γιατί βαρέθηκα, εγώ είμαι Έλλην και τουλαχιστον πέντε γεννιές πίσω μου, που ξέρω, στέκονται με το τουφέκι γιά να είμαι εγώ ελεύθερος και αυτό, καθηγητή, δεν πουλιέται γιά καμμιά μπούρδα “κατ΄ αλήθειαν βίου”. Και, πριν βάλετε ετικέττες, δεν είμαι ούτε χρυσαυγίτης, ούτε “εθνικόφρων”, ούτε τίποτα, απλά έλλην, κλείσαμε.
Υ.Γ. Καθηγητή, προσέχετε τι λέτε, φιλικά το λέω. Η πρόταση “(άσκηση προβληματισμού και όχι ακόμα πρόταση πράξης)” μπορεί να σας βάλει σε τράβαλα, ειδικά αν φύγει το “ακόμα”.
Προσοχὴ γιατὶ καὶ τὸ τουφέκι μὲ δανεικὰ τὄχουμε … Ἅμα σεβόμαστε τὸν ἑαυτό μας, δὲν θὰ ζητιανεύαμε ἀπὸ καταβολῆς Ἑλλαδικοῦ κράτους δάνεια. Οὔτε θὰ ψηφίζαμε αὐτὸν ποὺ μποροῦσε νὰ φέρει στὴν χώρα δάνεια …
Αὐτὰ εἶναι τὰ πραγματικὰ περιστατικά, μᾶς ἀρέσουν δέν μᾶς ἀρέσουν.
Κε, Γεώργιε Ἰακ. Γ…, άλλο θέμα πλήν τοῦ οἰκονομικοῦ δέν σᾶς απασχολεῖ; Ὑπαινίσεσθε ὄτι δέν σέβομαι τόν ἑαὐτόν μου; Τό θέμα τῶν δανείων τοῦ ελληνικοῦ κράτους ἀπό καταβολῆς του εἶναι πολύ πιό περιπλεγμένον απ΄ ὄτι τήδε κακείσε ἀναφέρετε. Διατί κόπτεσθε ὑπέρ τῶν δανειστῶν μας; Ἔχετε αγοράσει ὀμόλογα τοῦ ἑλληνικοῦ δημοσίου; Ἡ μόνιμος οἰκτιρολογία καί ἐπίτασις ἐλάχιστα προάγει τήν συζήτησιν. Ἐάν σᾶς ἐνδιαφέρει ἡ ἀληθής συμμετοχή εἰς τάς συζητήσεις, φοβοῦμαι ὄτι η πολιτική σας εἶναι ἀτελέσφορος, ἐάν σᾶς ενδιαφέρει αποκλειστικῶς ἡ δήλωσις τῶν θέσεών σας, ἔχετε ἐπιτύχει, ἡ συνεχής ἐπανάληψις εἶναι τοὐλάχιστον αντιπαραγωγική. Αἱ φίλταται σας, ΗΠΑ, κοιτίς τοῦ νεοφιλευθερισμοῦ, τόν ὀποῖον, εκ τῶν γραφομένων σας συνάγω, σεμνύσεσθε, ἔχουν μέλανα δημοσιονομικά χάλια εἰς τά ὀποῖα τάς πριήγαγε ἡ νεοφιλελευθέρα πολιτική του Bush τοῦ Βοῦ, τοῦ γνωστοῦ νεοφιλελευθέρου, συνομιλητοῦ τοῦ Θεοῦ καί προκατόχου τῆς Κας. Palin. Άνευ ἐπιθυμίας ἀπενοχοποιήσεως ἡμῶν, ἡμεῖς ἐψηφίσαμεν “… αὐτὸν ποὺ μποροῦσε νὰ φέρει στὴν χώρα δάνεια …” ἐνῶ ἐν ΗΠΑ ἐψηφίσθη, δίς, ὁ συνομιλητής τοῦ Θεοῦ κατά ἰδίαν δήλωσιν. Ποῖον λαόν κρίνετε ὡριμότερον;
Στο κ. Γιανναρά οφείλω πολλούς από τους προβληματισμούς μου και με έχει βοηθήσει συχνά δια δικών του επισημάνσεων ή εμβαθύνσεων στην εξαγωγή δικών μου συμπερασμάτων κυρίως στη διαμόρφωση αυτού που λέμε “σφαιρική άποψη” και “συγκροτημένη τοποθέτηση”. Χωρίς να σημαίνει ότι συμφωνώ ή ασπάζομαι απόψεις του, τουναντίον μάλιστα, αλλά αποτελούσε την “άλλη ματιά” στα πράγματα που συνήθως εκτιμούσα και συνυπολόγιζα!
Αυτήν την φορά ομολογώ, δεν συνέβη το ίδιο! Περισσότερο αποδιοργάνωσε τη σκέψη μου παρά κέντρισε διανοητικές διεργασίες! Ξεκίνησα με ενδιαφέρον, έχοντας ήδη κάποια γνωριμία με τη διεισδυτικότητα του πνεύματός του, λέγοντας “πάλι θα έχει κάτι να πεί!” Και -Ω της κατακρημνίσεως!- δεν περίμενα να αισθανθώ “τάβλα κάτω”! Λέτε να είμαι ήδη αθεράπευτος “εθνικιστής”, γεμάτος προκαταλήψεις; Να είμαι σε κάποια κατηγορία που προσδιόρισε και να μην το έχω συνειδητοποιήσει; Να μπήκα ως ανήλικος σε έργο “αυστηρώς ακατάλληλον”;
Ο κ. Κατσαρός αντέκρουσε και μάλιστα επιθετικώς πολλά σημεία της τοποθέτησης του κ. Γιανναρά! Εγώ αδυνατώ να το κάνω, το σοκ δεν ξεπέρασα ακόμη!
Μια απορία μου έμεινε συνολικά από τα παραπάνω! Ένας καλός γνώστης της ιστορίας όπως ο κ. Γιανναράς (και φιλόσοφος μάλιστα) είναι δυνατόν ως τελικό συμπέρασμα από το στοχασμό επί της συνολικής ιστορικής μας διαδρομής να συνάγει ότι οι Έλληνες είναι μάλλον ανίκανοι να αυτοκυβερνηθούν αλλά εξαίρετοι μόνον να φιλοκαλούν -ίσως και μετ’ ευτελείας- και να (αμπελο)φιλοσοφούν οπωσδήποτε μετά μαλακίας;(!) Όπως στη “χρυσή” εποχή ΠΑΣΟΚ! Για την τιμή της ντομάτας θα μιλάμε; Δουλειές για βαρβάρους! Έψαχναν τον τρίτο δρόμο για το σοσιαλισμό!
Δεν ξέρω αν συνήγαγε αυτό εκ του γεγονότος ότι εμείς δικό μας Imperium ποτέ δεν δημιουργήσαμε -όπως ορθά αναφέρει- ή εκ του γεγονότος ότι ο Έλληνας ήταν υπόδουλος και ετεροκυβέρνητος από τον 1ο π.Χ. αιώνα ως τον 19ο μ.Χ., και συμπεραίνει ότι έχασε οριστικά τέτοια ικανότητα. Χάσαμε τίποτα; Άκμασε ο ελληνισμός για 20 αιώνες! Τον έθαψε το ’21!
Αλλά όπως και να είναι, μάλλον δεν έχει αντιληφθεί ότι οι σύγχρονοι -με όσα θέλουμε ελαττώματα και αδυναμίες- Έλληνες δεν διανοούνται να αποτελέσουν επαρχία κάποιου ξένου Imperium ξανά, “κάλλιον” τα δικά τους σκ.τά παρά τα ξένα παρφούμια και “αφτιασίδωτες υποτέλειες”, γιατί η “λαϊκή” ιστορία που διδάχθηκαν αυτοί από τον πάππου τους και την γιαγιά τους λέει ότι “καλύτερα ένας “κακός” πατέρας από έναν “καλό” αφέντη” και ότι “στο σπίτι σου θα κάνεις κουμάντο εσύ!”
Ο Γιανναράς επιμένει να γράφει ιδιαίτερα προκλητικά, αλλά θλίβομαι από το ότι η πρόκληση αυτή δεν φαίνεται να προτρέπει τους αναγνώστες των Κυριακάτικων επιφυλλίδων του να επιχειρήσουν μία δεύτερη ανάγνωσή του, μέσα από το κυρίως έργο του, δηλαδή τα βιβλία του. Η ανάγνωση όλων των επιφυλλίδων του, όσες δεκαετίες γράφει, δεν αποκαλύπτουν ούτε κατ’ ελάχιστον τη σκέψη του Γιανναρά.
Όσοι ξαφνιάζεστε από το κείμενο αυτό, είναι επειδή υιοθετείτε εντελώς διαφορετικό ορισμό περί «ελληνικότητας» από τον Γιανναρά.
Με τόσο διαφορετικούς ορισμούς στο μυαλό του καθενός, είναι μοιραίο να γίνονται παρεξηγήσεις και παρερμηνείες.
Επειδή το φαινόμενο το έχω παρατηρήσει εδώ και πολύ καιρό, προσπαθώ να μεταφέρω εν συντομία ένα τουλάχιστον από τα κεντρικά βιβλία της σκέψης του στο διαδίκτυο, το «Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα». Όσοι ενδιαφέρεστε να κοπιάσετε αρκετά, διαβάστε το βιβλίο πρώτα και μετά ξαναδιαβάστε τις επιφυλλίδες του. Πάρτε μία γεύση εδώ με πλήρες το πρώτο κεφάλαιο και αποσπάσματα από λίγα επόμενα. Στο μέλλον θα ολοκληρωθεί η αποτύπωση του βιβλίου
http://www.antibaro.gr/node/69
Ανδρέας.
ΥΓ. Παρακαλώ να μη δεχθώ εγώ τα βέλη κατά του περιεχομένου του εν λόγω άρθρου. Μία παρότρυνση για εμβάθυνση κάνω χωρίς να μπω στην ουσία, αυτού ή άλλου κειμένου του Γιανναρά.
Τι “κατ’ αλήθειαν βίος” είναι δηλαδή αυτός που αφήνει την διαχείριση της ζωής σου σ’ έναν τρίτον;
Τι “φιλοσοφία” είναι αυτή που θεωρεί τους κύριους προβληματισμούς του Πλάτωνα του Αριστοτέλη …, όλων των αληθών φιλοσόφων, ενασχόληση “βαρβάρων” ως έχοντας το χάρισμα, για να επικεντρωθεί ποιός ξέρει σε τι υπερβατικούς και μεταφυσικούς διαλογισμούς ανωτέρας ποιότητας;
Ο κ. Γιανναράς, θυμίζω, είναι πρωτίστως θεολόγος!
Σε ανάρτησή μου σε άλλο θέμα είχα συνοπτικά αναλύσει πως οι πεποιθήσεις σου και το δόγμα που υιοθετείς, γενόμενες βίωμα, έχουν απευθείας αντίκτυπο στην γενικότερη κοσμοαντίληψή σου, συμβάλλοντας στην όλη διαμόρφωσή σου, υπαγορεύοντας κάθε είδους στάσεις και συμπεριφορές!
Θα θέσω λοιπόν και γώ “ασκήσεις προβληματισμού”! Πείτε μου λοιπόν!
Η ζωή μας δεν είναι “στα χέρια του θεού”; Όχι μόνο, αλλά και αγίων; Πειράζει και κανενός Γερμανού; Αν πρόκειται μάλιστα να΄ναι και σε “καλά” χέρια…!
Ποιό είναι το κύριο μέλημα κάθε χριστιανού; Η σωτηρία της ψυχής! Το σώμα και οι ανάγκες του εχθρός του ασκητικού βίου. Η “όχι ακόμα πρόταση” του κ. Γιανναρά δεν παραπέμπει σε μιά “καλογερίστικη” στάση ζωής; Αδιαφορία στα του βίου και ενασχόληση με τα “ουσιώδη”; (Τα οποία βέβαια δεν μας διευκρίνισε ποιά είναι!)
Αλλά μήπως οικειοθελώς δεν εντασσόμεθα στο “Παντοκρατορικό” Imperium του θεού, που δεν κατοικεί ανάμεσά μας αλλά στους ουρανούς, δηλώνοντας “δούλοι” και “προσκυνάμε” στη δύναμή του και εκλιπαρούμε το “έλεός” του; Η Παγκοσμιοποίηση θα μας χαλάσει; Την εξορκίζουμε βεβαίως οι ευσεβείς, αλλά -και άλλη άσκηση προβληματισμού!- ίσως μόνο και μόνον γιατί ξέρουμε ότι δεν θάχει την ορθοδοξία “συμβασίλισσα” στο θρόνο! Ούτε καν “ευνοουμένη”! Αλλιώς να δείτε ρεύμα!
Κε Γιανναρά! Αυτήν την “άσκηση προβληματισμού” δεν την περίμενα από σας! Με απογοητεύσατε πλήρως και δηλώνω ότι δεν έχετε τίποτε πλέον να μου προσφέρετε!
Αγαπητό Αντίβαρο, εύστοχη η παρατήρησή σου, αλλά όχι επαρκής. Οι επιφυλλίδες του κου Γιανναρά απευθύνονται στους αναγνώστες της εφημερίδας που τον φιλοξενεί και όχι στους αναγνώστες των βιβλίων του. Φρονώ ότι ο ίδιος διαθέτει την ικανότητα να διακρίνει τι γράφει, πώς, πότε και σε ποιούς απευθύνεται. Εάν το κείμενό του, λοιπόν, αφορούσε μέρος κάποιου βιβλίου του δεν θα υπήρχε αντίρρηση. Κάθε επιφυλλίδα, όμως, είναι αυτοτελής και ως τέτοια (δικαιούται να) την προσλαμβάνει κάθε αναγνώστης. Όφειλε, λοιπόν, να ενθυμείται ότι ακόμη και οι πρόγονοί μας τον 15ο αιώνα, ενόψει της διαφαινόμενης κατάρρευσης, ήταν βέβαιοι πως το γένος θα επεβίωνε παρά τις δυσκολίες. Ωστόσο, ο κος Γιανναράς θέτει ακόμη και αυτό υπό αμφισβήτηση, θάβοντας την ελπίδα μαζί με το σώμα. Από έναν άνθρωπο τέτοιων δυνατοτήτων με πλήρη συναίσθηση της διαχρονικότητας του Ελληνισμού, ανέμενα πιο επίμονη πνευματική ανασκαφή για την εύρεση του χαμένου θησαυρού, των αξιών εκείνων που έδωσαν και μπορούν να ξαναδώσουν όραμα και προσδοκία σε τούτη την δύσκολη περίοδο. Ατυχώς, ο κος Γιανναράς αρκέσθηκε στον ρόλο του σκαπανέως ενός κοινού νεκροταφείου. Τέτοιους, όμως, έχουμε πολλούς, δεν χρειαζόμαστε πλέον άλλους.
Λοιπόν καλά, έχω προφανώς τις επιφυλάξεις μου επί διαφόρων ιστορικών αναφορών αλλά είμαι πολύ μικρός ακόμα για να στηρίξω τις αντιρρήσεις μου επ’ αυτών.
Θα το πιάσω αλλιώς. Ότι εντάξει gentlemen, τι βαράτε; Πνευματική άσκηση κάνουμε, τι θα πάθουμε στο κάτω – κάτω; Οπότε, αν είναι να κάνουμε την πνευματική άσκηση ας την κάνουμε ολόκληρη. Για καθίστε να δούμε. Λέει ο κ. Γιανναράς (που προς άρσιν παρεξηγήσεων σέβομαι και εκτιμώ):
“…Aς παραδώσουμε ευθέως στη μαφία των τοκογλύφων που μας «επιτροπεύει» αυτό το κράτος, το ολοφάνερα ξένο, εχθρικό, αντίπαλο του πολίτη, υποχείριο της εντόπιας μαφίας των κομματανθρώπων. Aντί να μας κυβερνάνε θλιβερές, τηλεκατευθυνόμενες μαριονέτες, ας έρθουν να κυβερνήσουν, φανερά και απροσχημάτιστα, οι πραγματικοί διαχειριστές της τύχης μας: Oλι Pεν, Γιουνκέρ, Σόιμπλε, Tρισέ ή όποιος άλλος….”
Λοιπόν αν εξαιρέσουμε την τεκμηρίωση (με την οποία δεν καταπιάνομαι), η πρόταση θα μπορούσε να διατυπωθεί υπό μορφή αστείου σε οποιαδήποτε παρέα είχε πιάσει την κουβέντα για τα τεκταινόμενα με μιά μπύρα στη μέση.
Επειδή μάλιστα στη δική μου παρέα, καίτοι κάπως αμόρφωτοι, είμαστε ωστόσο θετικά παιδιά, ξέρω πως στην αρχή θα χαζογελάγαμε λίγο, μετά όμως, σοβαροί – σοβαροί θα πειθαρχούσαμε στους κανόνες ενός εποικοδομητικού brainstorming:
“Πως ακριβώς θα την εφαρμόσουμε την ιδέα ρε μάγκες;” θα ρώταγε κάποιος.
Στην αρχή θα πέφτανε στο τραπέζι διάφορα χαζά, δηλαδή να κάνουμε δημοψήφισμα αυτοκατάργησής μας ως κρατικής υπόστασης, μετά (ως αποτέλεσμά του) θα προκαλούσαμε Συντακτική Εθνοσυνέλευση με εντολή να καταρτίσει το αναγκαίο Σύνταγμα, μετά θα κάναμε και το Σύνταγμα που θα έλεγε ότι …. χμ…., εμ τι θα έλεγε; Ωχ, θα μπλέκαμε εκεί. Μύλος θα γινόταν: άλλος θα έλεγε τι θα κάνουμε τι σημαία, άλλος τι θα γίνει με τον εθνικό ύμνο, άλλος τι θα γράφει το άρθρο περί πατριωτισμού των ελλήνων κλπ. Κάπου εκεί θα κουραζόμασταν κι η άσκηση θα πήγαινε αύτανδρη. Αλλά…
Αλλά μετά θα έμπαιναν στο παιχνίδι οι ξύπνιοι από μάς! Ξέρετε τώρα, κάτι τύποι που έχουν βέβαια τις ευαισθησίες τους, πέρασαν κι από το “αριστερό φοιτητικό κίνημα” ένα φεγγάρι στα νιάτα τους, αλλά τώρα έχουν πηδηχτεί πολλά χρόνια στον ιδιωτικό τομέα, έχουν κατασιχτιριαστεί με τους δημοσίους υπαλλήλους και τώρα είναι κρυφονεοφιλελεύθεροι. Oχι ξεφωνημένοι βέβαια, τους γυρίζουν τ’ άντερα τα original Σικάγα αλλά – πως να το κάνουμε; – αλληθωρίζουν. Την τύφλα τους αν καταλαβαίνουν δηλαδή, αυτοσχεδιάζουν πιο πολύ, αλλά το σίγουρο είναι ότι θα έκαναν το μεγαλύτερο θόρυβο στο τραπέζι:
«Να βγάλουμε πωλητήριο τα πάντα! Να πουλήσουμε εκτάσεις παλιών στρατοπέδων για βιομηχανική ή τουριστική χρήση, να πουλήσουμε τις βραχονησίδες…»
«Να συστήσουμε ενιαία εταιρεία διαχειρισης μουσείων και αρχαιολογικών χώρων! Ολα μάγκες! Και Ακροπόλεις και Αρχαιολογικό και Πολεμικό και Παλαμίδι – όλα! Και μετά να την ιδιωτικοποιήσουμε πουλώντας τις μετοχές στους ξένους. Κι ας κάνουν και κανένα γάμο μέσα, τι έγινε δηλαδή; Τώρα που είναι πνιγμένα στο κατρουλιό είναι καλύτερα;»
«Να πουλήσουμε τα ορυχεία! Ο,τι έχουμε και δεν έχουμε! Και τα πετρέλαια και τους λιγνίτες, και τους βωξίτες και τα χρυσάφια, όλα ρε παιδί μου! Και δεν χρειάζεται να δουλέψουμε – θα πουλήσουμε κατ’ ευθείαν τα δικαιώματα έρευνας. Και μετά άστους αυτούς να πλακώνονται με τους Τούρκους!»
«Χα χα ναί ρε, καλό αυτό! Γι’ αυτό και θα πουλήσουμε και τις βραχονησίδες!»
«Να πουλήσουμε τους εθνικούς δρυμούς για οικοτουρισμό! Και τις Σαμαριές και τους Ολύμπους, όλα! Χαζοί είστε, γιατί όχι; Μιά χαρά θα είναι. Κι αν κανένα ωραίο βουνό έχει και βωξίτες μέσα (όπως η Γκιώνα) αυτοί θα ξέρουν αν συμφέρει καλύτερα η εξόρυξη ή ο τουρισμός στη φύση. Ας βγάλουν τα μάτια τους».
Τέλος πάντων κάπως έτσι θα πήγαινε η κουβέντα, μέχρι να τελειώσει η μπύρα. Μετά ο Θανάσης που είναι και δημόσιος υπάλληλος (έχουμε απ’ όλους στην παρέα) κι είναι γενικά αραχτός και φιλοσοφημένος τύπος θα μάζευε τις χαρτοπετσέτες με τις σημειώσεις και θα πήγαινε να βγάλει συμπέρασμα.
«Κατ’ αρχήν ξεχρεώσαμε;» θα ρώταγε ο Θανάσης.
Εκεί θα υπήρχαν ορισμένες διαφωνίες, δεν θα είχαμε στοιχεία. Θα έμενε στη μέση το ερώτημα.
«Με την ανεργία θα καθαρίζαμε;” θα ρώταγε ο Βαγγέλης που είναι δυό χρόνια άνεργος, καλό παιδί, σαρανταπεντάρης, αριστούχος της ΑΣΟΕΕ με καλή καριέρα πίσω του. Κι εκεί όμως θα μπλέκαμε. Άλλοι λέγανε “ναί ρε, με τόσες δουλειές που θ’ ανοίξουνε”, άλλοι όμως λέγανε πως “όχι, γιατί οι ξένοι θα σουτάρανε τους μισούς δημόσιους υπαλλήλους”. Εδώ θ’ ανησυχούσε ο κατά τ’ άλλα ήρεμος Θανάσης αλλά δεν θα είχε το κουράγιο να ρωτήσει τι και πως. Η συνάντηση θα όδευε προς το τέλος της – θα ερχόταν και ο λογαριασμός.
Θα υπήρχε όμως κι ένας εξυπνάκιας φίλος μας, ο Κίτσος, που δεν θα είχε μιλήσει ως εκείνη την ώρα γιατί την μιά θα χάζευε το μάτς στην τηλεόραση και την άλλη θα διάβαζε Γιανναρά.
“Ας πούμε πως καθαρίζαμε με το χρέος, το έλλειμμα και την ανεργία και ζούσαμε σαν πασάδες” θα έλεγε με το αντιπαθέστατο ύφος του ξερόλα.
“Η ας πούμε πως το χρέος θα πήγαινε στο 400% του Α.Ε.Π., το έλλειμμα στο 50% και η ανεργία στο 60%” θα συνέχιζε – και μετά θα το πέταγε:
«Ποιό ακριβώς από τα δύο σενάρια θα μας οδηγούσε στο να προβούμε σε παραγωγή ετερότητας και ελληνικής πρότασης νοήματος μου λέτε; Ποιο από τα δύο θα βοηθούσε ως καταλύτης να αναδειχθεί η ετερότητα του πολιτισμού των Eλλήνων;»,
Μας εκνεύριζε ο Κίτσος γιατί ξέραμε ότι κρυφοδιάβαζε Γιανναρά κάτω από το τραπέζι, όπως έκανε στο Γυμνάσιο που αντέγραφε από σκονάκι – αλλά αυτός συνέχιζε απτόητος:
«Ποιό από τα δύο θα μας κάνει να δείξουμε τον δυναμισμό και τη γονιμότητα ενεργητικής μετοχής στο ιστορικό γίγνεσθαι σήμερα, μου λέτε;”
Εκεί θα τον διακόπταμε πριν μας θέσει το ερώτημα για το εάν κάποιο από τα δύο σενάρια μπορεί να θέσει υπό δοκιμασία την πιθανότητα να καρπίσει ο Ελληνισμός και πάλι πολιτισμό με πανανθρώπινη εμβέλεια.
Ίσως θα το κάναμε επειδή πράγματι ντρεπόμασταν για την καταναλωτική αποχαυνωτική μονοτροπία μας. Ίσως επειδή ο σερβιτόρος θα είχε έλθει, ο λογαριασμός θα ήταν πάνω στο τραπέζι και – για πρώτη φορά από τότε που ήμασταν στο Γυμνάσιο – θα κοιταζόμασταν κάπως αμήχανα. Κι ας ακουγόταν Χατζηδάκης από το μεγάφωνο.
Φιλικά,
Γιάννης Μικρός.
Ως προς τι δεν είναι επαρκής η παρατήρησή μου; Εγώ απλά παρατηρώ ότι οι ορισμοί του Γιανναρά για τις λέξεις που χρησιμοποιεί είναι πολύ διαφορετικές από αυτές των αναγνωστών του. Δέχομαι ότι οι επιφυλλίδες του είναι αυτάρκεις, όμως τέτοια στοιχεία έχει δώσει πολλάκις και στις επιφυλλίδες του. Συνεπώς το μόνο που λέω ουσιαστικά είναι να γίνεται προσεκτικότερη ανάγνωση των κειμένων του. Εξάλλου, εφόσον οι επιφυλλίδες είναι αυτάρκεις, ας κρίνονται και ως μονάδες. Προς τι η απαξίωση ή απόρριψη ενός προσώπου από μία επιφυλλίδα, όταν αυτή οράται αποσπασματικά; Αν θέλεις να κρίνεις το πρόσωπο, εξετάζεις το έργο του.
Πολύ σωστά αναρωτήθηκε ο κ. Χονδρογιάννης ότι «δε μας λέει ποια είναι τα ουσιώδη». Αντί αυτό να γίνει αφορμή για κριτική, θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει αφορμή για αναζήτηση. Τι να εννοεί άραγε; Αυτό ήθελα να επισημάνω.
Θα δώσω και ορισμένα παραδείγματα, με τον φόβο ότι τον παρερμηνεύω.
Όταν λέει «εθνικισμό» δεν εννοεί επ’ ουδενί αυτό που καταλαβαίνουμε όλοι μας. Εννοεί, νομίζω, την ταύτιση της «ελληνικότητας» με το «Ελλαδικό κράτος». Είναι εξαιρετικά σπάνια θεώρηση, ακριβώς επειδή είναι βαθειά επεξεργασμένη και δεν εξαντλείται σε ευκολίες που όλοι κάνουμε βιαστικά σε μία πρώτη ανάγνωση του τύπου: «μα φυσικά είναι άλλο πράγμα η Ελλάδα και άλλο η ελληνικότητα». Δύσκολα όμως θα μπορούσε ο καθένας μας να εξηγήσει περισσότερο τι είναι αυτό που θα ήθελε να διασωθεί τελικά.
Σκεφθείτε το. Τι θέλουμε να διασωθεί; Ένα κράτος που να ονομάζεται Ελλάδα, να έχει επίσημη γλώσσα τη νέα ελληνική, ολίγον φολκλόρ σε κανένα πανηγύρι και κατά τα άλλα «μπέργκερ, μπριζόλα, κόκα κόλα», βλαχο-αγγλικά και τελικά «Δανία του Νότου», δηλαδή ένα έθνος «εφάμιλλο των καλυτέρων Ευρωπαϊκών»; Αν όχι, τι άλλο;
Αναφέρθηκες, αγαπητέ Φιλανθρωπηνέ, στον 15ο αιώνα. Ναι, υπήρχαν κάποιοι που ενσυνείδητα υιοθέτησαν την άποψη ότι γνωρίζω τι θέλω να διασωθεί και αυτό κατά τη γνώμη μου θα διασωθεί καλύτερα με τους Οθωμανούς παρά με τους Παπικούς. Μέχρι και σήμερα ακόμα δεν έγινε κατανοητή αυτή η προτίμηση και η παρερμηνεία (έως και συκοφαντία) πάει σύννεφο. Αντί να συζητάμε τι ήταν αυτό που νόμιζαν ότι διέσωζαν όσοι εμφανίζονται στην Ιστορία να κάνουν τέτοιες επιλογές, τους απορρίπτουμε δια μονοκονδυλιάς. Τι θέλησαν να διασωθεί; Διασώθηκε τελικά τίποτα; Ήταν το ίδιο ή κάτι άλλο; Χάθηκε τίποτα στην πορεία; Αυτό που χάθηκε ήταν σημαντικό; Θα διατηρούνταν σε άλλη περίπτωση; [προσοχή, δεν παίρνω θέση υπέρ κάποιας άποψης – το λέω για να μην παρεξηγηθώ. Απλά επισημαίνω ότι η συζήτηση γίνεται επί λεπτομεριών και όχι επί της ουσίας]
Ένα ακόμα παράδειγμα. Γράφτηκε ότι είναι θεολόγος. Σωστά. Όταν ο Γιανναράς λέει «θρησκεία» εννοεί κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που εννοούμε όλοι μας με τη λέξη. Μάλιστα, έχει γράψει και ένα βιβλίο με τον τίτλο «Ενάντια στη θρησκεία». Και είναι σοβαρός ο τίτλος, δεν είναι χάριν αστειότητας. Λυσσομανάει στην κυριολεξία κατά της «θρησκείας», αλλά δεν εννοεί αυτό που νομίζει κανείς σε πρώτη ανάγνωση. Για σκεφθείτε τώρα να διαβάσει κάποιος τον τίτλο ή έστω κανένα κεφάλαιο (αυτάρκες) από το βιβλίο και να πει: «ε όχι έχουμε αρκετούς σκαπανείς στο νεκροταφείο της θρησκείας μας, δεν θέλουμε άλλους. Δεν το περίμενα αυτό από τον Γιανναρά, δηλώνει και θεολόγος. Ουστ». Αν εσείς έχετε μία καλύτερη αντίληψη της ερμηνείας που δίνει στον όρο «θρησκεία», και παραμένετε καλοπροαίρετοι, δε θα του πείτε «για στάσου μια στιγμή, δεν εννοεί αυτό που νομίζεις με τη θρησκεία». (το πιθανότερο βέβαια θα ήταν ότι μία τέτοια αντίδραση κατά του Γιανναρά περί θρησκείας, θα σήμαινε ότι αυτός που την έκανε θα ήταν πράγματι «θρήσκος» κατά Γιανναρά, όμως αυτό είναι άλλο θέμα…).
Ε αυτή ήταν ουσιαστικά η παρατήρησή μου. Δεν εννοεί απαραίτητα αυτό που νομίζουμε με την «ελληνικότητα». Μέχρι που υπέδειξα πού να ξεκινήσει κανείς το ψάξιμο. Τι άλλο να έκανα για να ήταν επαρκής;
Ναι, διατηρώ κι εγώ ορισμένες επιφυλάξεις . Δεν είναι η στιγμή να τις αναφέρω τώρα, ούτε και ενδιαφέρουν άλλωστε τους αναγνώστες. Όμως με ενοχλεί η απαξίωση του προσώπου του και του έργου του Γιανναρά, ως αποτέλεσμα μίας ενδεχομένως λαθραίας ανάγνωσης μίας τυχαίας επιφυλλίδας που βρέθηκε μπρος στα μάτια μας. Επαναλαμβάνω ότι δεν μπαίνω καθόλου στην ουσία της επιφυλλίδας.
Ανδρέας.
Αγαπητό Αντίβαρο, πρέπει να έχεις κατανοήσει ότι τα σχόλιά μου είναι καλοπροαίρετα και χωρίς καμία διάθεση υποτίμησης. Χαρακτήρισα την παρατήρησή σου ως ανεπαρκή ακριβώς γιατί δεν μπήκες καθόλου στην ουσία της επιφυλλίδας, επιλογή που επαναδιατυπώνεις και την σέβομαι. Ουδέποτε απέρριψα τους προγόνους μας του 15ου αιώνα. Αντιθέτως, τόνισα την ανωτερότητά τους σε σχέση με το πνεύμα του εν λόγω κειμένου, ακριβώς διότι είχαν την ακλόνητη βεβαιότητα ότι το γένος θα επεβίωνε ό,τι κι αν υπέφεραν, όσο κι αν διαρκούσε. Μπορεί να χαρακτηρίζονταν αιθεροβάμονες, ρομαντικοί, θρησκόληπτοι, αλλά ποτέ δεν αποχωρίστηκαν αυτήν την πεποίθηση. Συγγνώμη που μπαίνω στην ουσία του κειμένου, αλλά, ασχέτως των αναμφισβήτητων ιδιαιτεροτήτων της εκφράσεως του κου Γιανναρά, δεν περίμενα στο τέλος να αφήσει τέτοιο μήνυμα. Θέλω να ελπίζω ότι κάτι ήθελε να προσθέσει, αλλά δεν του έφτασε ο χώρος : πως όσο κι αν χαθεί, πάντα θα μείνει μαγιά. Άνθρωποι με τέτοια διορατικότητα και γνώση δεν μπορεί να καταλήγουν σε κοινότοπες διαπιστώσεις του τύπου “αν δεν επιβιώσουμε, θα αφανισθούμε”. Περιμένουμε να χαράξουν κατανοητά τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε τώρα, όσοι θελήσουμε να διασώσουμε αυτό που μας παραδόθηκε, χωρίς συμπλέγματα κατωτερότητας. Ο κος Γιανναράς όφειλε πρώτος από όλους να γνωρίζει ότι οι συμβιβασμένοι, οι εθελοντικά υποτελείς, οι εκουσίως ανελεύθεροι δεν είναι πια Έλληνες. Τι πολιτισμό περιμένει να αναστήσουν και να μεταδώσουν οι “αφτιασίδωτα” σκλάβοι; Κι αν συμβιβάσθηκε η ηγεσία μας παραπλανώντας τους άφρονες πολλούς, πάντα υπάρχουν κάποιοι που δεν συμβιβάζονται. Αυτοί, πέρα και πάνω από καιροσκοπικές ηγεσίες, θα διασώζουν τον Ελληνισμό, υπομένοντας κάθε δοκιμασία για να στέκονται πάντα ελεύθεροι ως γνήσιοι συνεχιστές ελευθέρων.
Αγαπητόν Αντίβαρον, εάν ανέγνωσα ορθώς το σχόλιόν σας, εμμέσως προτείνετε την δημιουργίαν ερμηνευτικού λεξικού προς ανάγνωσιν των επιφυλλίδων του Γιανναρά.Η ανάρτησίς μου δεν ήτο “…ως αποτέλεσμα μίας ενδεχομένως λαθραίας ανάγνωσης μίας τυχαίας επιφυλλίδας που βρέθηκε μπρος στα μάτια μας”. Η επιφυλλίς είναι αυτοτελές κείμενον και ως αυτό κρίνεται. Εάν ο γράφων κρίνει ότι χρειάζονται επεξηγηματικαί παραπομπαί τας παραθέτει, είναι θέμα σεβασμού των αναγνωστών, άλλως εκτίθεται εις κριτικήν, καί, εν εσχάτη αναλύσει, έκαστος φέρει τη ευθύνην της υπογραφής του. Ειρήσθω εν παρόδω, έχω αναγνώσει έν βιβλίον του Γιανναρά, όχι αυτό το οποίον αναφέρετε, αλλά η ανάγνωσίς του δεν δικαιολογεί την άνάγνωσιν ετέρου.
Τα πάντα κρίνονται εκ του αποτελέσματος, συμπεριλαμβανομένης της διαμάχης ενωτικών-ανθενωτικών επί του επιθανατίου ρόγχου της Αυτοκρατορίας. Εκ του αποτελέσματος λοιπόν, κρίνων, πιστεύω ότι οι ανθενωτικοί είχον άδικον, συν τω γεγονότι ότι ερείδοντο επί, ανοησιών (κατ’ εμέ), ως το filioque. Μη διαβλέψαντες την τουρκικήν βαρβαρότητα εκληροδότησαν εις τον Ελληνισμόν 400 έτη φρικώδους δουλείας και δεν αναφέρομαι εις την παρουσίαν των Τούρκων εις την Βαλκανικήν ήτις εξακολουθεί να ταλανίζει όλους τους λαούς και ημάς. Όσοι πιστεύουν ότι αυτό ήτο δίκαιον αντάλλαγμα διά την γνώσιν εκ ποίου εκπορεύεται το Άγιον Πνεύμα καλώς πράττουν, αλλά, το θέμα, σήμερον, οφείλει να έχη μόνον ακαδημαϊκόν χαρακτήρα, άλλως, βαδίζωμεν κατά κρημνών εν εθνική διασπάσει.
Ο Γιανναράς εντάσσεται, κατ’ εμέ, εις την χορείαν των ανθρώπων οίτινες, έντρομοι προ της αναποφεύκτου παγκοσμιοποιήσεως, προκρίνουν την στροφήν εις τα οπίσω αντί της διασώσεως των πατρίων εν τω νέω πλαισίω. Διαρρήδην όμως θίγομαι από την απροκάλυπτον εχθρικότητα προς το Ελληνικόν Κράτος και συνεπώς κατά του Ελληνικού Λαού. Δεν είναι άριστος (ουδείς είναι) αλλά ΑΥΤΟΣ είναι, και ο Γιανναράς θα ώφειλε, ως πανεπιστημιακός και σαν (όχι ως) δάσκαλος, να προσπαθή αόκνως και διαρκώς να τον βελτιώσει όχι να τον καταλύση.
Ἀγαπητὲ κύριε Κατσαρέ-Λιώση,
Ἀσφαλῶς δὲν μὲ ἐνδιαφέρει μόνον τὸ οἰκονομικὸ θέμα, ἀλλὰ θεωρῶ ἠθικὸ θέμα τεράστιο νὰ μὴν μπορεῖ ἒνας λαὸς ἐπὶ 190 χρόνια τοὐλάχιστον νὰ θρέψει ἑαυτόν. Καὶ μάλιστα, ὄχι γιατὶ τοῦ λείπουν οἱ πόροι, ἀλλὰ διότι ἡ πλειοψηφία του θεωρεῖ δουλεία τὴν ἔντιμο ἐργασία. Ἀσφαλῶς ἡ ἱστορία τῶν έθνικῶν μας δανείων εἶναι περιπελεγμένη, ἀλλ` ὄχι σὲ σημεῖο τέτοιο ὥστε νὰ καταλήγει στὸ παγκοσμίως παράδοξο εὕρημα ὅτι ἡ χώρα, τελικῶς, παρήγαγε περισσότερα ἀπ` ὅσα κατηνάλωσε. Ἀσφαλῶς ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς εἶναι ὡριμώτερος τοῦ ἀμερικανικοῦ. Ὀρθολογικώτατα ἐπιμένει νὰ κάθεται, ἀντὶ νὰ δουλεύει, ὂταν ἔχει τὴν ἄνεση αὐτή. Ἄλλωστε τὸ ἀναγνωρίζουν καὶ οἱ Ἀμερικανοί. Ὁ πρόεδρος (1980-88) Ρέηγκαν εἶχε ‘πεῖ σ`αὐτοὺς ποὺ τὸν κατήγγελαν γιὰ ὀκνηρία: «Μοῦ λένε ὅτι ἡ σκληρὴ δουλειὰ δὲν ἔβλαψε ποτὲ κανέναν, ἀλλὰ γιατὶ νὰ τὸ διακινδυνεύσει κανείς ;» Ἁπλώς στὴν παροῦσα συγκυρία δὲν μᾶς παίρνει νὰ ἀράξουμε, ὀπότε, πιστεύω ὅτι ἡ πολλὴ φιλοσοφία εἶναι ἁπλῶς ἀπώλεια χρόνου.
Γιατί εἶναι δηλαδὴ ὁ συμβιβασμὸς μὲ τὴν ὀκνηρία ἔντιμος καὶ ἀξιοπρεπής, ἐνῶ μὲ τὴν έργασία ἐπονείδιστος. Θὰ μᾶς πάρει ὅλος ὁ ὑπόλοιπος κόσμος μὲ τὶς πέτρες …
Φιλανθρωπηνέ, δεν αμφισβήτησα το καλοπροαίρετο του σχολίου σου. Κάθε άλλο! Και σε ευχαριστώ για το πλήθος των σχολίων στο Αντίβαρο και όχι μόνο σ’ αυτό το κείμενο.
Δεν διαφωνώ με τις παρατηρήσεις σου!
Αφού εκ των πραγμάτων πρέπει να προχωρήσω θα το πω κι αυτό.
Ναι, είναι θεμελιώδες πρόβλημα (ή έστω, παράδοξο) η εγγενής απαισιοδοξία του Γιανναρά. Ειδικά ως Θεολόγος, η απαισιοδοξία του «σπάει κόκκαλα». Συμφωνούμε. Όμως παρόλ’ αυτά εγώ τον βρίσκω αστείρευτη πηγή μίας εναλλακτικής οπτικής. Εναλλακτικής σε σχέση με την κατεστημένη διανόηση, η οποία σε γενικές γραμμές απλώς μηρυκάζει και «μεταπράττει». Μπορούμε όμως να φιλτράρουμε την απαισιοδοξία του -όπως και ορισμένα άλλα στοιχεία που έχει ο λόγος του, αλλά δεν είναι η ώρα να τα επισημάνουμε – και να πάρουμε τα θετικά που έχει να προσφέρει.
Στον Γιανναρά θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες. Επανεισήγαγε ουσιαστικά την Ορθόδοξη οπτική στην Ελλάδα παίρνοντας τη σκυτάλη από τους Ρώσους δασκάλους του (δασκάλους με την ευρεία έννοια του όρου). Εννοώ τους Ρώσους εμιγκρέδες του Παρισιού. Σε μία Ελλάδα που δεινοπαθούσε από Προτεσταντίζοντες λαϊκούς και «Καθολικίζοντες» κληρικούς. Τη σκυτάλη ήδη την παρέδωσε στους επόμενους. Έχουμε σήμερα φωτεινά μυαλά από την επόμενη γενιά, όπως για παράδειγμα ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος. Χωρίς τον Γιανναρά δε θα ήταν δυνατόν. Θα είχαμε μείνει στον ευσεβισμό. Διάβασε, για παράδειγμα, το κάπως «αυτοβιογραφικό» κείμενο του Θεόδωρου Ζιάκα που μπήκε προ ημερών στο Αντίβαρο και σε κάποιο σημείο θα καταλάβεις πόσο στραβά είχαμε πάρει πολλά πράγματα. Ο Γιανναράς λοιπόν φιλοσοφικο-θεολογικά «πληρώθηκε». Τα τελευταία χρόνια παρεμβαίνει συχνότερα στα πολιτικά. Αυτά τα κείμενα είναι ούτως ή άλλως υποδεέστερα.
Αγαπητέ κ. Κατσαρέ,
πρώτα πρώτα θα παρακαλούσα και εσάς αλλά και οποιονδήποτε άλλον, να με αποκαλεί με το όνομά μου, διότι δεν εκπροσωπώ κανέναν πέραν του εαυτού μου. Έτσι, θα αποφύγουμε παρερμηνείες ότι οι απόψεις μου εκπροσωπούν όλο το Αντίβαρο κλπ, επειδή τυγχάνω δημιουργός και διαχειριστής του.
Επί της ουσίας. Νομίζω ότι ήμουνα σαφής στα παραδείγματά μου, είστε -βλέπω- κι εσείς σαφής στην ερμηνεία της Ιστορίας και στον Γιανναρά, άρα λίγα πράγματα έχουμε να ανταλλάξουμε συζητώντας επί αυτού του θέματος. Ήμουνα σαφής και ως προς την αυτοτέλεια του κειμένου. Αυτοτελές κείμενο σημαίνει ότι θα πρέπει να οδηγεί σε αυτοτελή συμπεράσματα περί του κειμένου, όχι σε γενικούς αφορισμούς.
Θα συμπληρώσω μόνο τα εξής:
Προσωπικά δεν συμμερίζομαι την άποψή σας ότι η καχυποψία προς τη Δύση οφείλονταν στο filioque, ούτε συμμερίζομαι την άποψη ότι πρόκειται για «ανοησία» (όχι το filioque per se, αλλά οι συνέπειες των διαφορών της Δυτικής από την Ανατολική εκδοχή του Χριστιανισμού και οι χαώδεις – κατ’ εμέ – διαφορές πολιτισμικών προτύπων στα οποία αυτές οδηγούν).
Και κάτι ακόμη, με αφορμή τον χαρακτηρισμό σας «ανοησία». Βρίσκω γοητευτική μία περίοδο της Ιστορίας όπου οι απλοί και καθημερινοί άνθρωποι στα καφενεία, στα σπίτια και στις πλατείες δεν αντάλασσαν τραγούδια mp3 στα κινητά τους, δε συζητούσαν για το τελευταίο απόκτημα του «Θρύλου», δεν τους απασχολούσαν τα spreads των επιτοκίων, δεν ενημερώνονταν σε καθημερινή βάση για την πρόταση ένδυσης των καλλιτεχνών, δεν είχαν ως κέντρο της ζωής δηλαδή την οικονομική σφαίρα, αλλά συζητούσαν περί διάκρισης ενέργειών και ουσίας του Θεού, για τη σχέση των τριών Προσώπων-Υποστάσεων του Θεού, για τη συναλληλία Αυτοκράτορα-Πατριάρχη, και είχαν ως κέντρο της ζωής τους την κοινότητα και τις προσωπικές σχέσεις μεταξύ τους (πρόσωπο από το προς-όψη), με αποτέλεσμα – για παράδειγμα – φορολογικό υποκείμενο να είναι όχι το άτομο, αλλά η κοινότητα, η οποία καθορίζει τα βάρη μεταξύ των μελών της βάσει της αρχής περί αλληλεγγύου αποδόσεως. (όπως αναφέρει για παράδειγμα ο Σβορώνος).
Ανδρέας Σταλίδης.
Ἀγαπητὲ κύριε Σταλίδη,
Θὰ σᾶς ἀπογοητεὺσω, ἴσως, ἀλλὰ οἱ ἁπλοὶ καὶ καθημερινοὶ ἄνθρωποι «συζητούσαν περί διάκρισης ενέργειών και ουσίας του Θεού, για τη σχέση των τριών Προσώπων-Υποστάσεων του Θεού» μόνον στὴν πρωτοχριστιανικὴ ἐποχή καὶ αὐτὸ άκόμη συζητεῖται. Καὶ τότε ἀκόμη, ἡ ἀπήχηση, γιὰ παράδειγμα τοῦ Ἀρείου, μᾶλλον πρέπει νὰ ἀποδοθεῖ στὸ ξεζούμισμα τῆς Αἰγύπτου (τῆς Γερμανίας τῆς ἐποχῆς ἐκείνης) χάριν τῆς βασιλευούσης καὶ ὄχι στὴν θεολογική του δεινότητα. Ἀπὸ ‘κεῖ καὶ πέρα, πάντως, ἀνέλαβαν οἱ λόγιοι, καὶ ἄριστα ἔκαναν. Τὶς παραμονές τῆς Ἁλώσεως ὁ ὄχλος ἔβγαινε ἀπὸ τὰ καπηλεῖα κραδαίνοντες «φιάλας πλήρεις ἀκράτου», ἀναθεματίζοντες τοὺς ἑνωτικοὺς ἱερεῖς καὶ ἐπικαλούμενοι τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Αὐτὰ δὲν τὰ λένε οἱ Ρεπούσηδες καὶ τὸ συνάφι τους, άλλὰ οὶ αὐτόπτες ἱστορικοὶ τῆς Ἁλώσεως. Δέν φαντάζομαι νὰ σᾶς γοητεύουν οἱ εἰκόνες αὐτὲς τῆς τοτινῆς πραγματικότητος.
Ὅσο γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ ἀλληλεγγύου, ὁμοθύμως οἱ μελετηταὶ τὴν θεωροῦν καταστροφικὴ γιὰ τὸ κράτος ποὺ τὴν ἀκολούθησε. Διότι δίδει ἰσχυρὸ κίνητρο στοὺς πληθυσμοὺς νὰ ζητήσουν νὰ τεθοῦν ὑπὸ τὴν ἐπικυριαρχία ἄλλου ἀφέντη ποὺ θὰ λαμβάνει ὑπ`ὄψιν του τὴν δημογραφικὴ πραγματικότητα καὶ δὲν θὰ κοιτᾶ νὰ ξεζουμίσει κι ἄλλο τοὺς λίγους ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ τοῦ ξεφύγουν. Μὲ τὴν λογικὴ αὐτή, στὰ χρόνια μας, τὰ κράτη τοῦ σοβιετικοῦ συνασπισμοῦ ἔγιναν τεράστια στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Ἀγαπητέ κε. Γεωργάνα,
Εὐφυής ἡ προσπάθειά σας διά “τό στρίβειν διά τοῦ ἀρραβῶνος” εἰς τήν “μέγγενην” τοῦ ἐρωτήματός μου, ἀλλά ἀποτύχατε εἰς τόν νυμφίον. Ὁ ἐν λόγῳ cow boy εὐθύνεται διά τὴν δυσώνυμον deregulation ήτις ἐπέτρεψε τήν τρέχουσαν οἰκονομικήν κρίσιν. Ἄλλωστε δικαίως θά ἐκατηγορήθη ἐπί ὀκνηρίᾳ διότι περί τριτοκλασάτου ἡθοποιίσκου ἐπρόκειτο καί αἱ οἰκονομικαί του μεταρυθμίσεις ἀπεσκόπουν εἰς τήν μεγιστοποίησιν τῶν κερδῶν τοῦ ὀρισμοῦ τοῦ “κοπρόσκυλου”, τοῦ share holder. Έχετε δίκαιον ὡς πρός τούς Ἀμερικανούς, οὐδέν ἐδιδάχθησαν ἀπό τήν διακυβέρνησιν τοῦ cow boy καί μάλιστα ἐψήφισαν καί άλλον “ἄνθρωπον τοῦ θεάματος”, τόν Σβαρτσενέγκερ, ὀμοίας οἰκονομικῆς ἰδεολογίας, καί ἠμοίφθησαν διά τῆς χρεωκοπίας τῆς πλουσιωτέρας ἀμερικανικῆς Πολιτείας, τῆς Καλιφόρνια.
Παρουσιάζετε τήν οἰκονομικήν ἱστορίαν τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος ὡς μίαν ἱστορίαν τεμπέληδων οἴτινες ἐπεθύμουν πολυτελῆ διαβίωσιν μή ἐργαζὸμενοι. Παραβλέπετε, όμως, τό γεγονός ἡ καθημαγμένη Ἑλλάς τοῦ 1830 ἐστερεῖτο παντελῶς οἰκονομικῆς βάσεως, καί ὅλαι αἱ δομαί, κοινωνικαί, οἰκονομικαί κ.λ.π. ἀλλά καί ὁ τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι, δρᾶν καί ἐπιχειρεῖν ἤταν ἀπότοκοι 400 ἐτῶν τουρκοκρατίας, ήτοι τῆς χειροτέρας μορφῆς ἀνατολικῆς δεσποτείας. Παρά ταύτα, ἡ Ἑλλάς ἐδημιούργησε ἀξιόλογον ἀγροτικήν οἰκονομίαν, ἀλλά δέν τῆς ἐπετράπη ἡ δημιουργία-καί ἐπιβίωσις-βιομηχανίας. Αἱ ἐξωγενεῖς προσπάθειαι τορπιλισμοῦ τῆς ἡμετέρας βιομηχανίας, τῇ κυβερνητικῇ βοηθείᾳ-δυστυχῶς, εἶναι γνωσταί. Τό γεγονός ὄτι οἱ Ἔλληνες δέν εἴμεθα φυγόπονοι ἀποδεικνύεται ἀπό το γεγονός ὄτι ὁ Ἑλληνισμός τῆς διασπορᾶς ἐπέτυχε πολλά, πρᾶγμα τό ὀποῖον καί ἐσεῖς ἀναγνωρίζετε. Ἀσφαλῶς καί δέν ἀποπειρῶμαι τήν ἔκδοσιν “συγχωροχαρτίου”, ἡ “σειρήνα” τοῦ δημοσίου (ἐγγραφή εἰς τόν προϋπολογισμόν) ἦτο ἀνέκαθεν θελκτική παρ΄ ὑμῖν, ἀλλά ὄχι μόνον λόγω φυγοπονίας. Δέν νομίζω ὄτι χρειάζεται κἄν ἀναφορὰ εἰς ἐθνικάς περιπετείας αἵτινες ὡδήγησαν εἰς τό κῦμα ἀστυφιλίας μετεμφυλιακῶς καί τήν κατά συνέπειαν πίεσιν πρός “ἀποκατάσατσιν” μέσω διορισμοῦ. Βεβαίως, ἀπό τήν ΠΑΣΟΚικήν ἐποχήν καί ἐνετεῦθεν, τό “Δημόσιο” ἐγένετο σύνθημα μέ κατάληξιν τά σημερινά χάλια τῶν 700.000+ δημοσίων ὑπαλλήλων.
Πιστεύω ὄτι ἡ ἐπιθυμία ἐργασίας εἰς τό δημόσιον, παρ΄ ὑμῖν, εἶναι ἀποτέλεσμα ἑνός ἐσμοῦ παραγόντων, ἐν οἶς συμπεριλαβάνεται καί ἡ φυγοπονία, ἀλλά μή ἔχουσα προεξάρχουσαν θέσιν. Αὔτη ἐπιφυλάσσεται εἰς τό ἄθλιον πολιτικόν σύστημα καί τό γεγονός ὄτι οἱ πολιτικοί ἐν Ἑλλάδι, διαχρονικῶς, ἀπεδείχθεισαν κατά πολύ κατώτεροι τῶν περιστάσεων, ἀσφαλῶς ὑπῆρξαν καί ἐξαιρέσεις. Εἰς αῦτόν ἐπακριβῶς τόν παράγοντα ἐδράζεται καί ἡ παροιμιώδης “ἀναποτελεσματικότης”.
Ἀγαπητέ κε. Σταλίδη,
Νομίζω ὄτι ἡ ἀπάντησις τοῦ Κ. Γεωργάνα μέ ἐκάλυψεν πλήρως. Ἐπιτρέψατέ μου να προσθέσω ὄτι θεολογία ἐνώπιον ἁλώσεως δέν εἶναι κἄν πολυτέλεια, εἶναι ἀπροκαλύπτως προδοσία. Ἐπ΄ αὐτοῦ θά σᾶς θυμίσω τόν μῦθον τοῦ καλογήρου ὅστις ἐτηγάνιζε ψάρια τήν ὥραν τῆς ἁλώσεως· ὁ ἄθλιος αὐτός ὤφειλε νά εἶναι εἰς τά τείχη, ἀνεξαρτήτως ἠλικίας. Καταφανῶς τό “νῦν ὑπέρ πάντων ὁ ἀγών” τοῦ ἦτο ξένον.
Αγαπητέ κ. Γεωργάνα, λυπάμαι αλλά αποφύγατε επιμελώς την ουσία της διαφωνίας μας και εστιάσατε σε δευτερεύοντα πράγματα. Σύνηθες σε τέτοιους διαλόγους. Δεν πειράζει.
Επειδή δεν χάνω την ελπίδα μου, στην παραπομπή που σας έδωσα πιο πάνω υπάρχει ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου και εκτενή αποσπάσματα από επόμενα κεφάλαια, και θα ακολουθήσουν και τα υπόοιπα στη συνέχεια. Αν έχετε κουράγιο ξέρετε τι να κάνετε.
Ευχαριστώ για τον διάλογο και τη συμμετοχή σας εδώ.
Ανδρέας.
Ἀγαπητὲ κύριε Σταλίδη,
Ὅταν καλεῖτε κάποιον μάρτυρα, ἔχει καὶ ὁ ἀντίδικος δικαίωμα νὰ τὸν ἐρωτήσει, ἔτσι δέν εἶναι ; Ἐὰν ἦταν ἐπουσιώδη αὐτὰ ποὺ γράψατε, μπορούσατε νὰ τὰ παραλείψετε καὶ θὰ ἀπέφευγα κι ἐγὼ νὰ λοξοδρομήσω.
Τὸ βιβλίο, μὴν ἀνησυχεῖτε καθόλου, τὸ ἔχω διαβάσει πολλὲς φορὲς καὶ τὸ ἔχω διαδόσει στὸν κύκλο τῶν φίλων μου ποὺ ἔχουν τέτοια ἐνδιαφέροντα. Πολύ καλύτερο κατ`ἐμὲ εἶναι τὸ «Καταφύγιο Ἰδεῶν». Μιὰ βραδυὰ Χριστουγέννων ξενύχτησα γιὰ νὰ τελειώσω ἒνα καταξεσχισμένο ἀντίτυπο ποὺ βρῆκα σὲ συγγενικὸ σπίτι. Ἐπειδή, δέ, μεγάλωσα καὶ στοὺς ἴδιους πάνω, κάτω χώρους μὲ τὸν συγγραφέα, ἴσχυσε τὸ ἀπόφθεγμα τοῦ Χέγκελ (ποὺ ἐπαναλαμβάνει ὁ Μάρξ στὴν ἀρχὴ τῆς 18ης Μπρυμαίρ τοῦ Ναπολέοντος Βαναπάρτη) : ἡ ἱστορία τοῦ Γιανναρᾶ ἐπανελήφθη σὲ μένα, μόνο πού ἐκεῖνος τὴν ἔζησε ὡς τραγῳδία καὶ ἐγὼ ὡς φάρσα.
Ἀγαπητὲ κύριε Κατσαρέ-Λιώση,
Ἠ deregulation ἤρχισε ἐπὶ Κάρτερ. Ἐκεῖ ποὺ ἄρχισε ἦταν πολὺ ἐπιτυχής, ἀλλὰ ἡ ἐπιτυχία ὀδήγησε σὲ ὑπερβολή. Ὁ Ρέηγκαν περισσότερο στὴν ρητορεία ἐπεδόθη.
Κάνετε μεγάλο λάθος ἂν θεωρεῖτε ὅτι μέμφομαι τὴν ὀκνηρία τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν Ἑλλήνων (τὰ παράπονα στὸν Ροΐδη ποὺ ἔγραψε ὅτι «ὁ Βύρων γενόμενος μισάνθρωπος καὶ φιλέλλην»). Ὅσο μᾶς παίρνει, πρέπει νὰ ἀπολαμβάνουμε καὶ τὰ ὑλικὰ καὶ τὰ πνευματικὰ ἀγαθά. Ἡ παροῦσα κρίσις ὅμως μᾶς ἔχει ἀφαιρέσει προσωρινῶς αὐτὴν τὴν δυνατότητα. Τὸ κατ`ἐμὲ προτείνω τὸν συντομώτερο δρόμο γιὰ νὰ ἐπανέλθουμε ἐκεῖ. Δὲν θέλει γνησίως πολλὴ δουλειά. Λίγη θέλει, ἀλλὰ πρέπει νὰ στρωθοῦμε καὶ νὰ μὴν τὸ πολυκουβεντιάζουμε. Κυρίως ὅσοι κάθονται καὶ πληρώνονται …
Πρώτα πρώτα να επανορθώσω, διότι έκανα διάλογο με τον Φιλανθρωπηνό και αργότερα με τον κ. Κατσαρό, και τελικά ζωντάνεψε ο διάλογος με εσάς κ. Γεωργάνα. Ειδικά με εσάς στο τέλος, δεν αντιλήφθηκα ότι είσασταν άλλον από τον προηγούμενο συνομιλητή μου. (νιώθω σε κάθε σχόλιο ότι γράφω ένας σε έναν…). Συνοψίζω λοιπόν τα σημαντικά για μένα
1. Την άποψή μου για τον Γιανναρά, το έργο, τη συνεισφορά του και ένα βασικό μειονέκτημά του, την έγραψα καθαρά.
2. Ο λόγος του είναι ερεθιστικός και προκλητικός, εσκεμμένα νομίζω, και χρησιμοποιεί έννοιες με άλλο περιεχόμενο από τον υπόλοιπο κόσμο (πχ, ελληνικότητα, θρησκεία κοκ), οπότε εύκολα παρεξηγείται, ειδικά από «αμύητους»
3. Δεν αποδέχομαι την απαξίωσή του από μία επιφυλλίδα, ειδικά από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν το έργο του επαρκώς. Άλλο να απορρίπτεις ένα κείμενο και άλλο έναν άνθρωπο.
4. Δεν αποδέχομαι τα περί «ανοησιών» για τις θεολογικο-φιλοσοφικές διαφορές μας από τη Δύση. Οι διαφορές οδηγούν σε εντελώς διαφορετικά πολιτισμικά υποδείγματα. Αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση να γίνει αντιληπτό, ώστε να προχωρήσουμε στην αναζήτηση της χαμένης μας συλλογικής ιδιοπροσωπείας. Ειδάλλως θα μείνουμε αιωνίως μεταπράτες και κακοί αντιγραφείς προϊόντων της Δύσης.
Ανδρέας.
Ἀγαπητέ κε. Γεωργάνα,
Κατά τήν ἐκλογήν Κάρτερ εὐρισκόμουν εἰς ΗΠΑ διὰ μεταπτυχιακά, βεβαίως όχι εἰς τά οἰκονομικά, ἀλλά ουδείς ἐκ τῶν συνδιαλεγομένων μεθ’ ἑμοῦ επεσήμανε τίποτε περί deregulation, παρά τό γεγονός ὄτι ἐκείνην τήν ἐποχήν ἐγένοντο συζητήσεις περί τοῦ θέματος καθότι ὁ Φρίτνμαν μόλις εἶχε βραβευθεί καί μᾶς ἐξέθετε τήν ἐξαμβλωματικήν θεωρίαν του. Πιθανῶς νά ἔχετε δίκαιον.
Συγνώμην, ἀλλά πὲραν τῆς παραινέσεως “δουλειά” γενικῶς, τής ἀκρίτου ἀποδοχής τοῦ μνημονίου, ἀπολύσεων εἰς τόν δημόσιον τομέα καί οριζόντιον περιορισμόν μισθῶν δέν ἔχετε προτείνει τίποτε. Συγνώμην καί πάλιν, ἐλησμόνησα τήν φορολογικήν ἀσυλίαν καί τήν τῶν διεφθαρμένων. Φαίνεται ὄτι ἔχετε εὐήκοα ὤτα εἰς τήν κυβέρνησιν καθότι ο ΓΑΠ ὑἰοθέτησε τήν πρότασιν Σαμαρᾶ, περί ἄρσεως τοῦ “πόθεν ἔσχες” εἰς τάς οἰκοδομάς, ἐγκαινιάζων ούτως νέον κύκλον ἁρπαγῶν, χρείαν ἔχων τῆς νομιμοποιήσεως τῶν ἀποκτηθέντων κατά τήν διακυβέρνησίν του.
Σᾶς διαφεύγει ὄτι τό διεφθαρμένον καί ἀνίκανον κράτος (ἐλέῳ ὑπουργών) εἶναι ὁ ἄριστος σύμμαχος τῶν μεγάλων ἐπιχειρήσεων; Πῶς αλλιῶς θά ἠδύναντο νά πραγματοποιοῦν αἴσχη εἰς τά δημόσια ἔργα, ὑπερκέρδη (νομιμοποιοὺμενα), “μίζας” εἰς τούς πάντας, νά μήν δίνουν δεκάρα εἰς τήν ἐφορίαν καί νά συναποκομίζουν τά κέρδη εἰς τό ἐξωτερικόν, ὡς ἐσεῖς πολλάκις προτρέπετε; Πιστεύετε ὄτι τό φαινόμενον αὐτόν εἶναι ἄμοιρον τῆς τρεχούσης δυσπραγίας; Καί ἐάν δέν εἶναι, θά ἐπιλυθῆ διά τοῦ γενικοῦ “δουλειά”, τῶν ἀπολύσεων καί τοῦ περιορισμού τῶν μισθῶν; Μήπως οἱ ὑπάλληλοι διεφθάρησαν δι΄ αὐτόν ακριβῶς τόν σκοπόν; Μήπως τά φαινόμενα ἀπεχθοῦς θράσους τῶν συνδικαλιστῶν τῶν ΔΕΚΟ, ὁμοῦ μετά τής διαφθοράς, ἐνεθαρρύνθησαν προκειμένου νά ἀπωλέσουν τήν “ἔξωθεν καλήν μαρτυρίαν” καί νά περάσουν, ἀντιστάσεως μή οὔσης, εὶς ἰδιωτικάς χείρας καί δή εἰς χαμηλάς τιμάς, π.χ. ἐσχὰτως ΟΤΕ, δεδομένου ὄτι τήν ζημίαν θα τήν πληρώσουν οἱ φορολογούμενοι διά τῆς μεταβιβάσεώς της εἰς τόν προϋπολογισμόν; Ἀναμφισβητήτως ὑπάρχουν ἑκατοντᾶδες χιλιάδων ἄχρηστοι εἰς τό δημόσιον. Τίς θά ἀναλάβη τήν εὐθύνην ἀπολύσεως, ἀς είπωμεν 100.000 (ὥστε νά ἔχη οικονομικόν αντίκρυσμα), ήτοι τήν ἐξαπόλυσιν 220.000 (2,2 ἄτομα ἀνά οἰκογένειαν) πεινώντων ἀνά τήν χώραν χωρίς τήν πιθανότητα ἐμφυλίου πολέμου; Ἐσεῖς; Μά ἐσεῖς παραινεῖτε τόν κόσμον νά ἐγκαταλείψη τήν χώραν πρός διαφύλαξιν τῆς περιουσίας του, ὡς ἔπραξαν πολλοί Βυζαντινοί ἐν ὄψει τῆς ἁλώσεως τοῦ 1453. Ὁ κ. Λοβέρδος, κάθ΄ ἅ λέγεται, σκεπτόμενος τήν ὑφ΄ ὑμῶν προτεινομένην μείωσιν τῶν μισθῶν κατά 35%, ἀναλογίζεται χορηγίαν ἀδείας ἰδιωτικῶν ἰατρείων εἰς τούς ἰατρούς τοῦ ΕΣΥ. Συνεπῶς τα δημόσια νοσοκομεία θά ἐξελειχθούν εἰς ἐκδοτήρια ἀριθμῶν προτεραιότητος διά τάς ἀπογευματινάς ἐπισκέψεις. Φυσικά χωρίς τήν εκ παραλλήλου μείωσιν τῶν σχετικῶν εἰσφορῶν. Ὅστις δύναται νά πληρώση διασώζεται, οἱ λοιποί εἰς τόν Καιάδα. Τό αὐτό καί εἰς όλους τούς τομείς. Ἀσφαλέστατα χρειάζεται περικοπή μισθολογικῆς δαπάνης, ἀλλ΄ ὄχι ακρίτως καί ὁριζοντίως.
Ἐάν θέλετε ἐργασίαν ἀποτανθεῖτε εἰς τήν πολιτικήν “ἡγεσίαν” προκειμένου νά ἐπιτρέψη εἰς τούς ὑπαλλήλους νά ἐργασθούν, αντί να παρεμποδίζει τήν λειτουγίαν τοῦ κράτους μέσῳ συμβούλων, παραβούλων καί διαβούλων.
Ἀποτανθεῖτε εἰς τήν πολιτικήν “ἡγεσίαν” προκειμένου να μήν χρυσοπληρώνη ξένας εταιρείας αποκρατικοποιήσεων ἐνῶ ὑπάρχουν ἐπαρκέστατες κρατικές ὑπηρεσίες.
Αποτανθεῖτε εἰς τήν πολιτικήν “ηγεσίαν” ὥστε ἕκαστον ταξίδιον κυβερνητικού χρυσοκανθάρου-συμπεριλαβανομένου τοῦ πρωθυπουργοῦ-εἰς τό εξωτερικόν νά μήν κοστίζη τά ἔξοδα ἡμίσεως ὑπουργείου κάθ΄ ἡμέραν.
Τελευταῖον ἀλλ΄ ὄχι ἐλάχιστον, γράφετε: “Ὅσο μᾶς παίρνει, πρέπει νὰ ἀπολαμβάνουμε καὶ τὰ ὑλικὰ καὶ τὰ πνευματικὰ ἀγαθά. Ἡ παροῦσα κρίσις ὅμως μᾶς ἔχει ἀφαιρέσει προσωρινῶς αὐτὴν τὴν δυνατότητα.” Συνεπῶς πρέπει νά σταματήσωμεν γραφήν καί ἀνάγνωσιν; Συμπεριλαμβάνεται καί ἡ διδαχή εἰς τά σχολεῖα; Δεδομένου ὄτι ἐν Ἑλλάδι οὐδέν “μονιμότερον τοῦ προσωρινοῦ” ἐπί πόσον πιστεύετε ὄτι πρέπει νά παραιτηθῶ τῆς ἀναγνώσεως;
Εἶναι γνωστὸ ὅτι ὁ Γιανναρᾶς ἐπιφυλλιδογραφεῖ προκειμένου νὰ ἀφυπνίσει τοὺς ἀναγνῶστες του μέσα ἀπὸ τὴν δίκαιη ὀργή τους, νὰ τοὺς χαρίσει “τὸ προνόμιο τῆς ἀπελπισίας”, τὸ μόνο ποὺ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει σὲ ριζοτόμο ἀναγέννηση. Ἔτσι, ὅταν γράφει ὅτι εἴμαστε σὲ τόσο μαῦρα χάλια ποὺ ἀκόμα καὶ ἡ ἀπροσχημάτιστη ὑποτέλεια θὰ ἦταν ἐνδεχομένως καλύτερη ἢ πιὸ εἰλικρινής, καλεῖ σὲ πλήρη καὶ ὄχι μερικὴ συνειδητοποίηση τῆς κατάστασης- καὶ στὸν συνακόλουθο ἐξοργισμό. Διότι ἂν εἶναι ὄντως ἀλήθεια ὅτι εἴμαστε σὲ τόσο μαῦρα χάλια ποὺ ἀκόμα καὶ ἡ ἀπροσχημάτιστη ὑποτέλεια θὰ ἦταν ἐνδεχομένως καλύτερη, τότε ὀφείλουμε νὰ βάλουμε φωτιὰ στὰ τόπια. Ὅταν διερωτᾶται ὁ ΧΓ τί παραπάνω κερδίζουμε μὲ τὴν μεταπρατική μας μετοχὴ στὴν Εὐρώπη ποὺ δὲν θὰ κερδίζαμε μὲ τὴν συμμετοχὴ στὰ μεγαλεπήβολα σχέδια τοῦ νεοθωμανοῦ Νταβούτογλου, τὸ ἴδιο. Προσοχὴ ὅμως: πρόκειται γιὰ προβληματισμοὺς γιὰ δυνατοὺς λῦτες. Τὸ δηλώνει καὶ ὁ ἴδιος μὲ τὸν πιὸ ρητὸ τρόπο στὴν ἀρχὴ τῆς παρούσης ἐπιφυλλίδας.
Βέβαια, ἡ προσπάθεια ἀπευθύνεται σὲ ὅσους διασώζουν τὴν δυνατότητα τῆς εὐαισθητοποίησης. Ὅσο πιὸ χοντρόπετσος εἶναι κάποιος, τόσο πιὸ εὔκολα μπορεῖ νὰ ὁδηγηθεῖ, μέσα ἀπὸ τὴν μακαριότητα τοῦ no (serious) problem, ατὸ νὰ πεῖ “ποιός εἶν’ αὐτὸς ποὺ τολμᾶ νὰ λέει τέτοια πράγματα”. Ἂς ποῦμε, σίγουρα οἱ ψηφίσαντες Γιωργάκη “we need global governance and we need it fast” ἐξοργίζονται μὲ τόν… ἐθνομηδενισμὸ τοῦ Γιανναρᾶ. Ὅσοι ἔδωσαν τὴν δυνατότητα στὸν ΓΑΠ νὰ χρίσει τὸν Δρούτσα ΥΠΕΞ, σίγουρα ἐξαχρειώνονται ἀπὸ τὸν γιουσουφακικὸ νεοθωμανισμὸ τοῦ Γιανναρᾶ, καὶ πάει λέγοντας. (Προφανῶς, δὲν ἰσχυρίζομαι ὅτι ὅσοι ἐκπλήσσονται μὲ τὶς ἐπιφυλλίδες ἀνήκουν στὸν ΓΑΠ, προσπαθῶ ἁπλῶς νὰ φέρω ἕνα ἀνάγλυφο παράδειγμα).
Παράλληλα, κάποιοι κουνᾶνε τὸ σκιάχτρο τοῦ… ἐθνομηδενιστῆ (sic!) καί… νεοθωμανοῦ (χίκ!) Γιανναρᾶ μὲ ἰδιοτέλεια (βλ. Ἄρδην τ. 80, μὲ τὸ προσβλητικὸ τῆς λογικῆς ἐξώφυλλο καὶ τὰ ἀντίστοιχα ἐσώφυλλα), σὲ μιὰ λογικὴ ξεσκαρταρίσματος τῶν ἀμιγῶς “δικῶν τους” ποὺ προκαλεῖ θυμηδία, ἀδυνατώντας νὰ ξεπεράσουν ἔωλους ἀριστερισμούς. Τὸ πρᾶγμα χοντραίνει ὅταν θυμόμαστε ὅτι δεκαετίες τώρα ὁ Γιανναρᾶς ἔδινε στὸν “χῶρο” ψωμὶ νὰ φάει, καὶ τώρα ὁ “χῶρος” τοῦ δαγκώνει τὸ χέρι ἐπειδὴ δὲν τὸν κρίνει ἐπαρκῶς politically correct. Δὲ βαριέσαι, ἡ… πραγματικὴ πραγματικότητα προχωρᾶ ἀκάθεκτη.
Επειδή δεν ανήκω στους ψηφίσαντες Γιωργάκη,
επειδή εάν έχουν διασωθεί δυνατότητες ευαισθητοποίησής μου είναι για με αιώνιο ζητούμενο,
επειδή ερώτηση στον εαυτό μου αν ανήκω στις κατηγορίες για τις οποίες ο κ. Γιανναράς προειδοποίησε ότι το έργο του είναι αυστηρώς ακατάλληλο, ακόμη θέτω
επειδή ήδη ανέφερα παραπάνω την ήδη κάποια επαφή μου με το πνεύμα του, αναγνωρίζοντας συμβολή του στη διαμόρφωση “σφαιρικών απόψεων” εκ μέρους μου
και επειδή σίγουρα δεν κατατάσσω το εαυτό μου στους δυνατούς λύτες,
λέτε η εν λόγω επιφυλλίδα να αποτελεί “τεχνούργημα” με ανομολόγητη επιθυμία και κρυφό στόχο του κ. Γιανναρά να απευθυνθεί στα βαθύτερα των κοιμωμένων ενστίκτων μας, ώστε δια της προκλήσεως να προκαλέσει βίαια αφύπνιση των πιό αυθόρμητων αντανακλαστικών μας;
Μακάρι να είναι έτσι, μακάρι αυτή την στιγμή να μας διαβάζει ο κ. Γιανναράς και να χασκογελάει ικανοποιημένος ότι μας “την έφερε”! Είναι μιά εκδοχή που πολύ θα ήθελα να είναι αληθινή!
Τότε πρόκειται όχι απλώς για “μυαλό” αλλά και για πολύ μεγάλο “μούτρο”, που “χάνεται” εκεί που είναι!
Αν είναι έτσι, και πολύ respect που λέμε νεοελληνιστί!
Πως διασφαλίζεται όμως ότι πολλοί δεν θα πάρουν τα λόγια του στην κυριολεξία; Η επικινδυνότητα αυτή σταθμίστηκε;
Κύριε Χονδρογιάννη ασφαλώς. Τα είπε και ο κύριος Σταλίδης.
Τι πιστεύατε δηλαδή;
Αλλά κι αν μερικοί τα πάρουν διαφορετικά, τι θαρρείτε πως θα κάνουν δηλαδή;
Το πολύ να αμπελοφιλοσοφήσουν. Σε ταβέρνες ασφαλώς κι όσο ο ΦΠΑ εκεί δεν έχει αυξηθεί…
Φιλικά,
Γιάννης Μικρός.
Να το ξαναπώ λοιπόν με δύο λέξεις:
Θέμα έκθεσης: τι είναι αυτό που θέλουμε να διασωθεί; (από την κρίση)
Ευχαρίστως να δημιουργήσουμε ξεχωριστή ενότητα διαλεκτικής με αυτό το θέμα. Ευπρόσδεκτα τα κείμενά σας να αναρτηθούν εκεί. (μέσω της «Επικοινωνίας»). Το ξεκινώ αμέσως.
Ανδρέας Στ.
Μια στιγμή, μια στιγμή κ. Σταλίδη!
Εάν η -ατυχής κατ’ εμέ- εκδοχή που περιέγραψα ανωτέρω δεν ισχύει, υποχρεώνομαι να ανασυνταχθώ πλήρως στην όχθη μου, με ότι διαθέτω και να δηλώσω ότι δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου πλέον το θέμα, ούτε σαν διαλεκτική άσκηση, παρατηρώντας πριν αποχωρήσω τούτα τα ολίγα:
Επειδή εγώ είμαι του πάλαι ποτέ “πρακτικού” και σήμερα “οικοδόμος” (αλήθεια!) θα παρακαλέσω τους φιλτάτους του “κλασσικού” με πολύ καλύτερες γνώσεις ιστορίας και φιλοσοφίας από εμένα να μου απαντήσουν πρώτα το εξής απλό:
Ποιόν πολιτισμό γνωρίζουν να αναπτύχθηκε και να άκμασε υπό καθεστώς κατοχής και οικονομικής εξαρτήσεως;
Ο Ιουδαϊκός, ας πούμε, επειδή γνωρίζουν και καλύτερα Παλαιά Διαθήκη από εμένα, επί Βαβυλωνίων, επί Αιγυπτίων ήταν στο “φόρτε” του ή ξεπεταγόταν κάθε φορά που πεινασμένοι αλλά ελεύθεροι διέσχιζαν ξανά την έρημο; Τον Φαραώ να ευχαριστούν ή τον Δαυίδ και τον Σολομώντα; Τι ακμή γνώριζε επί ρωμαϊκής εποχής που δεν προκύπτει ότι πεινούσε;
Ο Ελληνικός, έγινε διάσημος για την αρχαία, ή για την ρωμαϊκή εποχή του ή όποια άλλη;
Ποιές θεωρείτε καλύτερες στιγμές για τη Ρώμη, τις χειρότερες επί Καισάρων ή τις καλύτερες επί Καρλομάγνου;
Προσωπικά επιλέγω λοιπόν να “δογματίσω” οικειοθελώς (πως καταντάει άνθρωπος!) επιστρέφοντας άρδην στις εκ του “πρακτικού” καταβολές μου, δηλώνοντας ότι θα δώσω πλέον προτεραιότητα στα του βίου μου και στα της αυτοδιαθέσεώς μου.
Επισημαίνοντας την πεποίθησή μου ότι άνθρωπος στην φυλακή, όση διάθεση χρόνου και “ελευθερία” πνεύματος κι αν διαθέτει, το προϊόν θα είναι αποτέλεσμα απόγνωσης, πλάνης και αποχαύνωσης και μόνο ως τέτοιο το εξετάζω!
Ότι αν είχα τάσεις “καλογερισμού” θα είχαν εκφρασθεί ήδη, αλλά παραμένω πεπεισμένος “κοσμικός”!
Στο δε ερώτημα του θέματος: τι είναι αυτό που θέλουμε να διασωθεί από την κρίση; (Παραπλανητικό κατά τη γνώμη μου!)
Η δική μου απάντηση είναι ήδη σαφής και αδιαπραγμάτευτη!
Ο ΕΑΥΤΟΣ μας! Στην ΠΛΗΡΗ του ΟΝΤΟΤΗΤΑ! (Παρατηρώντας ότι η υλική μπορεί να υπάρχει και αυτοτελής ενώ η πνευματική ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ χωρίς της πρώτη!)
Και δεν το συζητώ πλέον!
Διαφωνώ με το «ο Eλληνισμός τελειώνει ιστορικά με την ίδρυση του «εθνικού» κράτους.» Το «εθνικό κράτος» δεν έχει να κάνει με την «διαυγή ενοείδεια επιγνώσεων» όπως έχει πει πιο παλιά.
Ο κ. Γιανναράς κάνει το λάθος που κάνουν και οι μεταμοντέρνοι : συγχέει την εθνική συνειδητότητα αλλά και την πολιτιστική ταυτότητα που έχει κάποια εθνική ομάδα με το κράτος. Το «εθνικό κράτος» έχει ημερομηνία λήξης γιατί είναι ένας νομικός θεσμός, ενώ η ελληνικότητα είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο με συλλογικό χαρακτήρα βασισμένο σε ιστορικό-πολιτιστικά φαινόμενα.
Ο κ. Γιανναράς καταλαβαίνω ότι εντοπίζει το πρόβλημα που υπάρχει σήμερα και είναι η ανύπαρκτη πολιτιστική αναπαραγωγή καινούργιων ιδεών, αλλά αυτό είναι ένα θέμα που έχει ξαναπαρουσιαστεί ξανά και σε πιο μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. σκοτεινοί αιώνες του Βυζαντίου, πρώτοι αιώνες της Τουρκοκρατίας).
Αυτά όμως παρουσιάστηκαν σε περιόδους πολέμων και όχι σε ειρηνικούς όπως είναι σήμερα. Το «εθνικό κράτος» των Ελλήνων, μέσα σε 50 χρόνια έζησε 2 Παγκόσμιους πολέμους, έναν εθνικό διαχσμό, μία εθνική καταστροφή και έναν εμφύλιο πόλεμο. Και επέζησε.
κε Σταλίδη, θεωρώ ότι η εκ μέρους σας διάκριση μεταξύ των φιλοσοφικών στοχασμών του αρθρογράφου, η αξία των οποίων ουδόλως αμφισβητείται, με τα υποδεέστερα πολιτικά του κείμενα, κάλυψε πλήρως το ζήτημα. Υποθέτω, λοιπόν, πως αναγνωρίζεται εμμέσως η μειωμένη αξία της συγκεκριμένης επιφυλλίδας.
Συμπληρωματικώς, ας μου επιτραπεί μία, έστω καθυστερημένη, παρατήρηση στα σχόλια του συμπαθέστατου κου Κατσαρού. Φίλτατε, η διάσταση των προγόνων μας με την Δύση δεν βασιζόταν, ούτε εξαντλείτο, στο Φιλιόκβε. Εάν ήταν αυτή η μοναδική διαφορά, να είστε βέβαιος ότι θα είχε προ πολλού ξεπεραστεί. Το ίδιο το Φιλιόκβε πήγαζε από μία θέση απείρως πιο σημαντική, που είναι παντελώς αδύνατο να αγνοηθεί από ελεύθερους ανθρώπους : το πρωτείο του Πάπα, που με την πάροδο των αιώνων μετεξελίχθηκε σε αλάθητο. Η απαίτηση αυτή δεν εξαντλείτο μόνο στα θεολογικά ζητήματα, αλλά σε κάθε μορφή του ανθρώπινου βίου. Πλήρης υποτέλεια, λοιπόν, στον “αντιπρόσωπο του Θεού επί της γης” με αντάλλαγμα μία απροσδιόριστη “βοήθεια”, που ήταν ζήτημα εάν και πότε θα έφτανε. Διότι, ο απλός Ρωμαίος της εποχής εκείνης πολλά μπορεί να αγνοούσε ή να γνώριζε ελλιπώς, αλλά δεν ξεχνούσε την “σπουδαία συνδρομή” που είχαν προσφέρει οι σταυροφόροι (;;;) απεσταλμένοι του Πάπα στο παρελθόν (1204) και η διαχρονική “συμπαράσταση” κάθε είδους αλαζόνων τυχοδιωκτών, που υπό τις ευλογίες του ιδίου ταλαιπωρούσαν συνεχώς το κράτος και τον λαό. Άλλωστε, το 1453 η ένωση των εκκλησιών σε επίπεδο ηγεσίας είχε επιτευχθεί, αλλά η πολυπόθητη ενίσχυση ουδέποτε έφτασε. Ο λαός, όμως, δεν ακολουθούσε τυφλά την ηγεσία τραβώντας τον δικό του δρόμο. Ακόμη και τότε, έχοντας να διαλέξουν ανάμεσα στην Σκύλλα και στην Χάρυβδη, δεν υποτάσσονταν, αλλά πολεμούσαν μέχρι τέλους, παραδίνοντας μαθήματα στους επόμενους. Αυτή την ασήμαντη λεπτομέρεια παρέβλεψε ο αρθρογράφος καλώντας σε απροσχημάτιστη υποτέλεια. Εάν η Πόλη είχε συνθηκολογήσει (με φτιασίδια ή χωρίς), με ποιά ηθικά αποθέματα θα επεβίωνε το Γένος;
Φίλε κε. Φιλανθρωπηνέ,
Ασφαλώς η αντιμαχία Βυζαντίου-Δύσεως δεν εξηντλείτο, ούτε καν ήρχισε, με το filioque. Πιστεύω ότι αι θρησκευτικαί έριδαι πάντοτε υποκρύπτουν πολιτικά-οικονομικά προβλήματα τα οποία ευρίσκουν διέξοδον μέσω της θρησκείας. Πολλώ δε μάλλον αι δογματικαί έριδαι, αι οποίαι, ούσαι “εμφύλιοι” πόλεμοι, είναι κατά πολύ αγριώτεροι των μετά των αλλοδόξων. Βάσει δε του ιδίου επιχειρήματος εμπλέκονται και προσωπικά ελατήρια με συνέπειαν τον έξαλλον φανατισμόν και φρικαλεοτήτας. Επί πλέον, αι δογματικαί έριδαι είναι αναπόδεικτοι συνεπώς προκειται περί σκιαμαχίας. Επ΄αυτών βασιζόμενος τις (έριδες)θεωρώ “ανοήτους”, ως ανέφερα εις προηγουμένην ανάρτησίν μου.
Προκειμένου να μην εκληφθή η ανάρτησίς μου κατά τρόπον που δεν επιθυμώ, σπεύδω να δηλώσω ότι υπήρξαν-και υπάρχουν-θρησκευτικαί έριδαι αι οποίαι αντικατοπτρίζουν πολιτισμικά θέματα, αλλά δεν νομίζω ότι το filioque συμπεριλαμβάνεται εις αυτάς. Εν συντομία και εκτός θρησκευτικών θεμάτων, πιστεύω ότι η καχυποψία και αντιπάθεια των Βυζαντινών προς τους Δυτικούς (συλλήβδην) ήρχισε από τα προνόμια (πιθανώς διομολογήσεις) προς τους Ιταλούς εμπόρους αρχομένας από του Βσιλείου Α΄ του Βουλγαροκτόνου όστις εμπλακείς εις τον αγώνα κατά των Βουλγάρων, ημέλησε το ναυτικόν με λίαν αρνητικάς συνεπείας διά το Βυζαντινόν εμπόριον. Ατυχώς η ιδία πολιτική ηκολουθήθη εν συνεχεία. Ασφαλώς ουδείς δύναται να αγνοήση το 1204. Συνήθως οι ασχολούμενοι με το θέμα παραβλέπουν την εμπλοκήν των Δυτικών κατόπιν ημετέρας προσκλήσεως εις τας ατελευτήτους δυναστικάς έριδας. Πιστεύω επίσης ο Κν/νος Παλαιολόγος και με τον διάβολον θα εσυμμάχη προκειμένου να σώση την Κων/πολιν, και κάτ΄εμέ καλώς θα έπραττε. ‘Αλλωστε, είχε το παράδειγμα ότι η Φραγκοκρατία είχε εξωπεταχθεί υπό των Βυζαντινών ενώ η εγκατάστασις των Τούρκων μετά το Ματζικέρτ και το Μυριοκέφαλον ποτέ.
κε Κατσαρέ, αφού ορθά εντοπίσατε την απαρχή των δεινών (εμπορικών προνομίων) στις σχέσεις με τους Δυτικούς, συντάσσομαι απολύτως με την παρατήρηση ότι το 1204 οι φέροντες τον σταυρό των δύσμοιρων αντιπάλων τους είχαν σπεύσει κατόπιν προσκλήσεως ημέτερων αδίστακτων θρονολάγνων (πάντα υπήρχαν τέτοιοι). Για τον λόγο αυτό αναφέρθηκα στην “συνδρομή” τους, η οποία υπερέβη πάσα προσδοκία, και αποτελεί μάθημα εις το διηνεκές για όλους τους προσκαλούντες. Ειλικρινά, είναι δύσκολο να προβλεφθεί εάν ο πονηρός θα είχε επιφέρει περισσότερα δεινά από τους Παπικούς “προσκυνητές”, εάν ζητείτο η δική του συνδρομή. Κατά την πάγια τακτική σας, βεβαίως, αφήνετε για το τέλος το καλύτερο σχόλιο, στο οποίο συμφωνώ και επαυξάνω. Πράγματι, για τους Φράγκους η Κωνσταντινούπολη αποτελούσε μία ευκαιρία για πλουτισμό (με κάθε τρόπο), αλλά εντελώς ξένη και πολύ μακριά από την πατρίδα τους. Ενώ για τους Οθωμανούς που βρίσκονταν έξω από τα τείχη, η Πόλη ήταν η φυσική γεωγραφική πρωτεύουσα και αναπόσπαστο μέρος της “ονειρικής” κληρονομιάς τους. Μην ξεχνάμε ότι οι ίδιοι είχαν πλήρη γνώση πως ήταν κατά το πλείστον εξισλαμισθέντες χριστιανοί ή απόγονοι τέτοιων, με ηγέτη έναν επίδοξο συνεχιστή της αυτοκρατορίας.
Παρόλο που δε συνηθίζω να παρεμβαίνω, σ’ αυτό εδώ το άρθρο το παραέκανα. Δυστυχώς αναγκάζομαι να συνεχίσω.
Διαφωνώ με τη φράση σας αυτή κύριε Κατσαρέ:
«Πιστεύω ότι αι θρησκευτικαί έριδαι πάντοτε υποκρύπτουν πολιτικά-οικονομικά προβλήματα τα οποία ευρίσκουν διέξοδον μέσω της θρησκείας»
για τον λόγο ότι δε συμμερίζομαι την κοινή αντίληψη των δύο μεγάλων ιδεολογιών των τελευταίων αιώνων ότι δηλαδή η οικονομική σφαίρα βρίσκεται στο κέντρο της ζωής. Ισαπέχω και από τις δύο για αυτόν τον λόγο.
Δεν λέω ότι δεν μπορεί να συμβεί αυτό, να έχουν δηλαδή οι θρησκευτικές έριδες πολιτικο-οικονομικό υπόβαθρο, αλλά λέω κατά βάση είναι μία Φιλελεύθερη ή Μαρξιστική (κυρίως) ανάγνωση της Ιστορίας, δηλαδή εν τέλει μία υλιστική ανάγνωση που περιφρονεί τη μεταφυσική. [Ο Μαρξ έχει χαρακτηριστεί reductionist επειδή υποβίβασε τη θρησκεία σε έναν υπο-μηχανισμό της οικονομίας.]
Θα αναγκαστώ να γίνω κουραστικός και να σας ξαναπαραπέμψω στο βιβλίο του Γιανναρά (http://www.antibaro.gr/node/69 – δεν είναι σύνδεσμος για να το αγοράσετε, περιλαμβάνει ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο και αποσπάσματα από 7-8 κεφάλαια), όπως επίσης και στην αρθρογραφία του π. Νικόλαου Λουδοβίκου, ο οποίος -όπως προείπα- θεωρώ ότι πήρε τη σκυτάλη και συνεχίζει στο ίδιο πνεύμα
http://www.antibaro.gr/views/%CF%80-%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82-%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82
Είναι μία πολύ καλή αρχή.
Τέτοια θέματα ευελπιστώ να έρθουν στο φως σε μία συζήτηση εθνικής αυτογνωσίας, στην οποία αποσκοπεί το Αντίβαρο από την πρώτη μέρα, αλλά και η χθεσινή πρόσκληση για αρθρογραφία πάνω στο ίδιο πάνω-κάτω θέμα.
Φιλανθρωπηνέ, το «υποδεέστερα» που χρησιμοποίησα ήτανε συγκριτικό. Τα “πολιτικά” γραπτά του θα μπορούσαν να γραφτούν και από άλλον, τα φιλοσοφικά όχι. Ιδίως την εποχή που γράφτηκαν. Ήταν φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Ήταν κορυφαία. Ενώ τα πρώτα κυμαίνονται «απλώς» μεταξύ καλών και πολύ καλών, σε γενικές γραμμές. Το συγκεκριμένο, αφού πρέπει τελικά να λάβω θέση, θα πω ότι εντάσσεται σε μία ύστατη απόπειρα αφύπνισης με χαστούκι, κατά τη γνώμη μου. Ναι, το χαστούκι πονάει. Μπορεί όμως αν ξυπνήσεις εγκαίρως από αυτό να γλυτώσεις τη φωτιά (ή το ναυάγιο).
Ακρίτα, να απαντήσω και στο δικό σου σχόλιο, αν μου επιτρέπεις.
Γράφεις: «Διαφωνώ με το «ο Eλληνισμός τελειώνει ιστορικά με την ίδρυση του «εθνικού» κράτους.» Το «εθνικό κράτος» δεν έχει να κάνει με την «διαυγή ενοείδεια επιγνώσεων» όπως έχει πει πιο παλιά. Ο κ. Γιανναράς κάνει το λάθος που κάνουν και οι μεταμοντέρνοι : συγχέει την εθνική συνειδητότητα αλλά και την πολιτιστική ταυτότητα που έχει κάποια εθνική ομάδα με το κράτος»
Έχω τη γνώμη ότι ο Γιανναράς όχι μόνο δε συγχέει την «εθνική συνειδητότητα και πολιτιστική ταυτότητα» με το κράτος, αλλά λέει μάλιστα το ακριβώς αντίθετο. Την θεωρεί τόσο αποσυνδεδεμένη που ισχυρίζεται ότι η πρώτη «τελείωσε», όταν αποφασίστηκε να δομηθεί το κράτος που λέγεται Ελλάδα σε αλλότριες δομές, με ξένους θεσμούς. Τελειώνει, όταν από τη γέννησή του φτιάχτηκε να έχει μεταπτρατικό χαρακτήρα και να στοχεύει να μπει στο άρμα των δυτικών εθνών. Τελειώνει, επειδή περιχαρακώθηκε σε ένα τέτοιο κράτος όπου υποχρεώθηκε σε αλλοτρίωση και σε απώλεια της αυτοσυνειδησίας του
Ανδρέας.
Ανδρέα να στο πω διαφορετικά:
«εθνικό κράτος» είναι το σύγχρονο κράτος το οποίο είναι η κρατικά μορφοποιημένη εξουσία ενός έθνους και αντιπροσωπεύει την ειδική μορφή κρατικής οργάνωσης. Δηλαδή είναι μία κρατικά μορφοποιημένη εξουσία ενός έθνους. Αυτό το είδους του κράτος αντικατέστησε τις οικουμενικές αυτοκρατορίες.(Αντώνης Μανιτάκης, τι είναι το κράτος, 2007, σελ 72-74)
Ο τύπος του σύγχρονου κράτους, δηλαδή του «εθνικού κράτους» διαμορφώνεται ανάλογα τις σχέσεις που έχουν ο λαός, η κρατική εξουσία και η χώρα. Έτσι λοιπόν έχουμε διάφορες τυπολογικές μορφές όπως γεννούν απολυταρχικά, φιλελεύθερα, ολοκληρωτικά, πλουραλιστικά, δικαιοκρατικά, κοινωνικά κλπ «εθνικά κράτη».
Αυτό είναι το «εθνικό κράτος». Το αν η τυπολογία που έχει υιοθετηθεί κατά την διάρκεια της ιστορικότητας του σύγχρονου Ελληνικού κράτους δεν έχει να κάνει με το «εθνικό κράτος» αλλά με την μορφή που έχει πάρει. Μιλάει για αλλότριες δομές, και ξένους θεσμούς, τα οποία έχουν να κάνουν με την τυπολογική μορφή του και όχι με το «εθνικό κράτος». Από τότε που κάναμε «εθνικό κράτος», είναι γνωστό ότι δημοκρατία(Φιλελεύθερη Δημοκρατία) καταλάβαμε μετά το 1974. Φαντάσου λοιπόν τις προηγούμενες τυπολογικές μορφές που είχε το «εθνικό κράτος».
Δεν φταίει λοιπόν το «εθνικό κράτος» αλλά ο φαυλοκρατικός τρόπος σκέψης μας (λαού και πολιτικής ελίτ) που γέννησε ημιτελή και αυταρχικά πολιτικά συστήματα. Η μεταπολίτευση μπορεί να έδωσε για πρώτη φορά Δημοκρατία στην Ελλάδα και στους Έλληνες, αλλά δυστυχώς όμως και λόγω των δομικών αδυναμιών του κοινοβουλευτικού συστήματος έκανε την φαυλοκρατία καθεστώς(τυπολογική μορφή).
Και κλείνω, ότι εδώ είναι καλό να πει ξεκάθαρα τι είδους κράτος θέλει.
Ενδιαφέρουσα η προσέγγισή σου και η διάκριση της τυπολογίας από το έθνος-κράτος αυτό καθ’ εαυτό. Η γνώμη μου, από όσα κείμενά του έχω διαβάσει, είναι ότι οι αντιρρήσεις του είναι θεμελιώδεις ως προς το έθνος-κράτος. Διότι (σχεδόν) πάντα το αντιπαραβάλλει με τον όρο «οικουμενικός ελληνισμός», τον οποίον -λέει- το εθνικό κράτος τον άφησε εκτός, εν πολλοίς τουλάχιστον. Αυτή όμως είναι η δική μου ερμηνεία, αρμόδιος είναι μόνο ο ίδιος.
Το συνεχίζω όμως, παρόλ’ αυτά, κι ας μεγαλώνει ο κίνδυνος παρερμηνείας. Σε _δεύτερο_ βαθμό τώρα, δηλαδή εφόσον δεχθούμε την ύπαρξη του έθνους-κράτους, εκεί θέτει (και το κάνει πολύ συχνά επίσης) συγκεκριμένα ερωτήματα: ποιο μοντέλο χώρας ταιριάζει στον συγκεκριμένο πληθυσμό; αναρωτιέται γιατί ποτέ δεν θέσαμε τέτοια ερωτήματα και απλώς αντιγράψαμε ξένους θεσμούς. Το Εθνικό Τυπογραφείο, λέει, ήταν ουσιαστικά μεταφραστικό κέντρο για το Γερμανικό Δίκαιο που έφεραν μαζί τους οι Αντιβασιλείς. Δεν αναρωτηθήκαμε περί συγκεντρωτικού ή άλλου μοντέλου κράτους. Η δομή της παιδείας ήταν επίσης αντιγραφή της Γερμανικής. Το αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας, και η αποκοπή από το Πατριαρχείο μέχρι το Αυτοκέφαλο του 1833 (ως το 1850), υποταγμένο κι αυτό στις ανάγκες «εθνικής Εκκλησίας» στα πρότυπα του «έθνους-κράτους». Η γλώσσα, «καθαρεύουσα» από δημώδεις εκφράσεις, ώστε να μοιάζει -τυπικά- με την αρχαία (για να γίνουμε «εν έθνος, γραικο-γάλλων», όπως καυτηριάζει συχνά τον Κοραή). Όλα αυτά από την αρχή μπήκαν στραβά.
Ανδρέας.
Κε. Σταλίδη,
Προσωπικῶς δέν ἀποδέχομαι καμμίαν “ἀνάγνωσιν” τῆς Ἱστορίας. Πιστεύω ὄτι ἡ Ἱστορία συντίθεται ἐκ τῆς ἀναλύσεως τῶν γεγονότων καί μόνον. Ἡ ἐπιστρὰτευσις ἑνός ιδεολογικοῦ vade mecum δέν μπορεῖ παρά νά οδηγήση εἰς παρερμηνείας δεδομένου ὄτι τά γεγονότα ἀναλύονται ὑπό ἕν ὀρισμένον “φῶς” καί πιστεύω ὄτι δέν δύναται νά ὑπάρξη ἀδέκαστος ἑρμηνεία ἐάν ὁ ἀσχολούμενος, ἤ ὁ ἱστορικός, ποδηγετεῖται. Εἶναι τραγικόν ὄτι πλεῖστοι ἱστορικοί, κυρίως τοῦ χώρου τῆς ἀριστερᾶς, ὄχι μόνον ἐπιδίδονται εἰς μονόπλευρον ἑρμηνείαν, αλλά διαστρεβλώνουν τά γεγονότα προκειμένου νά ἀποδείξουν τήν θὲσιν των. Σαφές παράδειγμα παραθέτετε ἐσεῖς εἰς τό Ἀντίβαρον εἰς τήν ἐξαίρετον ἀνάρτησιν περί Κρυφοῦ Σχολειοῦ, ὅπου ἀποκαλύπτεται ἡ πνευματική πενία καί τό ἀνιστόρητον τῶν ἀρνητῶν. Συνεπῶς, προσωπικῶς δέν θεωρῶ ἑαὐτόν ἐντεταγμένον εἰς καμμίαν σχολήν, πλήν τῆς ἀτύπου τοιαύτης, τῆς ἀληθείας. Διά τούς ἀνωτέρω λόγους δέν δύναμαι νά ἀποδεχθῶ τήν μεταφυσικήν ὡς παράγοντα ἱστορικῆς ἀναλύσεως. Ἡ μεταφυσική εἶναι μία προσωπική προσέγγισις βασιζομένη εἰς τήν προσωπικήν πίστιν καί στερεῖται ἀντικειμενικότητος. Ὡς τοιαύτη, ἐπιδέχεται ἀπειραρίθμους ἑρμηνείας, συνεπῶς ἡ ἐμπλοκή της εἰς τήν ἱστορικήν ἀνάλυσιν ἔχει τήν ἰδίαν αξίαν με τήν μαρξιστικήν ἀνάλυσιν. Δέν πιστεύω ὄτι ἡ οικονομική σφαῖρα εἶναι τό κέντρον τῆς ζωής, οὐσιαστικῶς δέν πιστεύω ὄτι ἡ ζωή ἔχει ἕνα καί μόνον κέντρον, εἴτε ἀτομικῶς εἴτε συλλογικῶς. Τό ὄτι ἡ οἰκονομία εἶναι εκ τῶν μειζόνων παραγόντων διαμορφώσεως τῆς Ἱστορίας δέν νομίζω ὄτι ἐπιδέχεται ἀμφισβήτησιν.
Ἡ θέσις τοῦ κ. Ἀκρίτα, ὡς πρός τό ἔθνικό κράτος, μέ καλύπτει ἀπολύτως.
Ἀδυνατῶ νά αντιληφθῶ εἰς τί συντίθεται ὁ “οικουμενικός ἑλληνισμός” τόν ὀποῖον τό ἑλληνικόν κράτος “ἄφησε απ΄ ἔξω” καί κατηγορεῖται δριμύτατα δι΄ αὐτό μέσω ἀπαξιωτικῶν χαρακτηρισμῶν, ὡς ἄθλιον κρατίδιον, ἑλλαδικόν κ.λ.π. Διά νά ἀντιληφθῶ, κατηγοροῦνται οἱ ἐπαναστᾶται τοῦ 1821 διότι δέν κατόρθωσαν νά καταλάβουν τήν Κων/πολιν, ἔδραν, κατά τεκμήριον, τῆς ἑλληνικῆς οἰκουμενικότητος;
Εἰλικρινῶς πιστεύετε ὄτι οἱ Ἔλληνες τοῦ 1830 ἠδύναντο νά διαλογισθοῦν ἐπί “μοντέλου χώρας”; Τμήματα τῆς χώρας, μή δυνάμενα νά προσαρμοσθοῦν εἰς τάς ὑποχρεώσεις τῆς ἀνεξαρτησίας, ήπείλουν ἐμφύλιον, ὁ Μιαούλης ἀνετίναξε τήν φρεγάτα “`Ελλάς” καί τήν κορβέταν “Ὑδρα” εἰς τόν λιμένα τοῦ Πόρου το 1831, τῆς “Καρτερίας” μόλις διαφυγούσης τήν ιδίαν μοίραν. Καί ἀν ἀκόμη ἠδύναντο, ἡ καταστροφική ἀνάμειξις τῶν ξένων πρεσβειῶν εἰς τα ἡμέτερα εἶναι γνωστή. Τό γεγονός ὄτι τά πρῶτα κόμματα ἐλέγοντο “Ἀγγλικόν”, “Γαλλικόν” καί “Ρωσσικόν” σημαίνει ἐπιθυμίαν, ἀλλά καί δυνατότητα, χαρὰξεως ἀνεξαρτήτου πολιτικῆς; Ἐν ἐσχάτῃ ἀναλύσει, ποῖοι ἦταν οἱ περίφημοι θεσμοί, πανελλαδικῆς ἐμβέλείας, τούς ὀποίους τό ελληνικόν κράτος ἀπέτυχε νά θεσμίση ἀντιγράφον “ξένους Θεσμούς”; Δέν θα συνεχίσω ἐπί τῶν ἀνωτέρω, ἔχω ἀναφερθεί εἰς τό θέμα εἰς τό πρῶτον σχόλιόν μου ἐπί τοῦ θέματος. Ὀμολογουμένως, πλεῖστα ἐκ τῶν διαδρματισθέντων ἐκείνην τήν ἐποχήν, δέν εἶναι πρός τιμήν μας, ἀλλά ἅπαντες μεμφόμεθα ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς.
Ἕν τελευταῖον θέμα, οἱ πάντες καταρῶνται τόν Κοραή παραβλέποντες τήν συμβολήν του εἰς τήν ἐθνικήν ὑπόθεσιν, κυρίως ὡς πρός τήν μεταστροφήν τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινής γνώμης ὑπέρ ἡμῶν. Ἀσφαλῶς δέν ἀναφέρομαι εἰς τόν Γιανναρᾶ, δι΄ αὐτόν ἡ ἀπελεθέρωσις ὑπήρξε τραγωδία. Ἡ καθαρεύουσα “καθάρισε” τήν ἑλληνικήν ἀπό ἀπείρους προσμείξεις τουρκικῶν, σλαυικῶν καί ἀρβανιτικῶν ὄρων ὰλλά καί τοπονυμίων. Τό βρίσκετε τραγικόν; Τόσον πολύ σᾶς ήρεσκε τό Δεδέαγατς ἀντί τῆς Ἀλεξανδρουπόλεως; Αἱ δημώδεις ἐκφράσεις παρέμειναν μίαν χαράν. Βάσει δέ τῆς καθαρευούσης οἱ νεοέλληνες προσήγγισαν τήν ἀρχαίαν ἑλληνικήν γραμματείαν, τό βρίσκετε ζημιογόνον;