Κωνσταντίνος Χολέβας- Πολιτικός Επιστήμων
Στις 13 Οκτωβρίου 1904 έπεφτε νεκρός από τουρκικό βόλι ο Ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού Παύλος Μελάς στο χωριό Στάτιστα της τότε τουρκοκρατούμενης Μακεδονίας. Πρόκειται για το σημερινό χωριό Μελάς του Νομού Καστοριάς. Ο θάνατός του αφύπνισε την υπνώττουσα Αθήνα και τον απανταχού Ελληνισμό. Έτσι κορυφώθηκε η ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα, δηλαδή της προσπάθειας του Ελληνισμού να αντιμετωπίσει την διεκδίκηση του Βουλγαρικού εθνικισμού επί της Μακεδονίας. Από αυτόν τον αγώνα και από όσα προηγήθηκαν αξίζει να εξαγάγουμε σήμερα ορισμένα επίκαιρα διδάγματα.
Η πατρίδα μας στις παραμονές αυτής της πανεθνικής προσπάθειας είχε περάσει μία μείζονα οικονομική κρίση με απαρχή την πτώχευση του 1893 επί Χαριλάου Τρικούπη. Το 1897 ακολούθησε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, ο οποίος υπήρξε ατυχής στο στρατιωτικό πεδίο, αλλά έφερε θετικά αποτελέσματα στο διπλωματικό πεδίο με τη δημιουργία Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας και την απομάκρυνση της τουρκικής διοίκησης από τη Μεγαλόνησο. Το 1898 επιβλήθηκε στην Ελλάδα ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ, γνωστός και ως Διεθνής Οικονομική Επιτροπή). Οι εκπρόσωποι των ξένων δανειστών μας, Άγγλοι, Γερμανοί, Γάλλοι, Αυστριακοί, Ιταλοί και Ρώσοι έπαιρναν κατευθείαν από την πηγή τα έσοδα των κρατικών μονοπωλίων (αλάτι, τσιγαρόχαρτο, παιγνιόχαρτα, σπίρτα κ.α) καθώς και τα έσοδα του Τελωνείου Πειραιώς. Παρά την οικονομική και ψυχολογική κατάρρευση οι Έλληνες της εποχής εκείνης απέφυγαν την εθνική κατάθλιψη που βιώνουμε σήμερα και γρήγορα ανόρθωσαν το ηθικό τους. Μέσα σε λίγα χρόνια μπόρεσαν να οργανώσουν με επιτυχία τον διμέτωπο Μακεδονικό Αγώνα κατά Οθωμανών Τούρκων που ήλεγχαν τη Μακεδονία και κατά των Βουλγάρων, οι οποίοι απειλούσαν τον ελληνικό πληθυσμό. Τον καλούσαν αν ενταχθεί στη Βουλγαρική εκκλησιαστική Εξαρχία και να εγκαταλείψει το Πατριαρχείο.
Ποιοι παράγοντες επέδρασαν θετικά ώστε να ανακάμψει το εθνικό φρόνημα παρά την πτώχευση και τη στρατιωτική ήττα;
Πρώτον η πίστη στον Θεό, Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη μεγάλη εθνική επιτυχία μετά το 1893 ήταν η νίκη του Σπύρου Λούη στον Μαραθώνιο των Α΄ Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα (1896). Ο Λούης το τελευταίο βράδυ προ του αγώνος νήστεψε και προσευχήθηκε. Ένας προσευχόμενος νερουλάς έδωσε την απαραίτητη εθνική ανάταση στον απογοητευμένο Ελληνισμό.
Δεύτερο στοιχείο ήταν η αυτοθυσία και ο ηρωισμός, όπως κατεδείχθη στη περίπτωση του Παύλου Μελά. Ένα παλληκάρι που ζούσε μέσα σε δύο επιφανείς οικογένειες -διότι και η γυναίκα του ήταν από την οικογένεια Δραγούμη με πολλούς πολιτικούς και λογίους- δέχθηκε να μεταβεί εθελοντικά στα βουνά της Μακεδονίας για να βοηθήσει τον εντόπιο Ελληνισμό στη σκληρή μάχη.
Τρίτον. Η ύπαρξη κεφαλαιούχων με εδραία εθνική συνείδηση. Παράδειγμα ο Γεώργιος Αβέρωφ εκ Μετσόβου, ο οποίος πλούτισε στην Αίγυπτο και έδωσε μεγάλο μέρος των χρημάτων για τις Ένοπλες Δυνάμεις μας.
Τέταρτον. Η πίστη στη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού, όπως την κατέγραψαν ιστορικοί και λογοτέχνες με κορυφαίο τον Κωστή Παλαμά. Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο, Κλέφτες και Αρματολοί, ήρωες και εθνομάρτυρες, όλα αυτά απετέλεσαν μία ενότητα στη συνείδηση του μέσου Έλληνα και τον ώθησαν να πολεμήσει στον Μακεδονικό Αγώνα και στην μεγάλη εξόρμηση των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-13.
Οι παράγοντες της νίκης στον Μακεδονικό Αγώνα συντονίσθηκαν και συνεργάσθηκαν πολύ καλά. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο εξέλεξε και απέστειλε νέους και μαχητικούς Μητροπολίτες με πατριωτισμό και τόλμη. Οι διπλωμάτες μας, όπως ο Ίων Δραγούμης και ο Λάμπρος Κορομηλάς κατέστρωσαν το ευφυές στρατηγικό σχέδιο. Οι εθελοντές αξιωματικοί ήλθαν από την ελεύθερη Ελλάδα και μετέδωσαν την εμπειρία τους στους Μακεδόνες. Άλλοι εθελοντές χωρίς να είναι μόνιμοι στρατιωτικοί έσπευσαν με χαρά, κυρίως Κρητικοί και Μανιάτες. Τα σωματεία, τα Μακεδονικά Κομιτάτα και οι Φιλεκπαιδευτικές Εταιρίες από την Αθήνα, τη Λάρισα, την Κωνσταντινούπολη έστελναν βιβλία ιστορικού και θρησκευτικού περιεχομένου. Δάσκαλοι και δασκάλες, παρά το νεαρό της ηλικίας τους, έφευγαν από την ησυχία της Αθήνας και πήγαινα να διδάξουν στα ελληνόπουλα της Μακεδονίας Χριστό και Ελλάδα. Πολλοί και πολλές βρήκαν φρικτό θάνατο. Οι απλοί παπάδες της Μακεδονίας αντιστάθηκαν κατά των Βουλγάρων Εξαρχικών και δεκάδες από αυτούς θυσιάσθηκαν. ΟΙ εντόπιοι Μακεδόνες αγωνίσθηκαν με κάθε τρόπο και όχι μόνον οι ελληνόφωνοι, αλλά και οι σλαβόφωνοι-δίγλωσσοι και οι βλαχόφωνοι. Το 1903 οι κάτοικοι του Μοναστηρίου –σήμερα Μπίτολα των Σκοπίων-απέστειλαν στον Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών ψήφισμα με το οποίο δήλωναν ότι « ομιλούμεν σλαβιστί, βλαχιστί, αλβανιστί, αλλ’ ουχ ήττον είμεθα Έλληνες». Η ελληνική συνείδηση των σλαβοφώνων ας γίνει μάθημα για όσους σήμερα επιχειρούν να δημιουργήσουν τεχνητές μειονότητες με βάση το ελληνοσλαβικό ιδίωμα λίγων χιλιάδων Δυτικομακεδόνων.
Οι πνευματικές προϋποθέσεις του Αγώνα και τα όσα προηγήθηκαν καταδεικνύουν ότι όταν ο Ελληνισμός βασίζεται στην ελληνορθόδοξη παράδοσή του και σε άφθαρτες αξίες μπορεί και να οργανωθεί και να συντονισθεί και να νικήσει. Δυστυχώς σήμερα βιώνουμε την οικονομική κρίση χωρίς πνευματικά εφόδια, διότι στο όνομα ενός κίβδηλου προοδευτισμού κάποιοι γκρέμισαν τις σταθερές αξίες που μάς κράτησαν όρθιους επί αιώνες. Άφησαν τους νέους χωρίς ελπίδα και αισιοδοξία και καλλιέργησαν την εθνική μελαγχολία. Ας διδαχθούμε όσο είναι καιρός από τα ηθικά εφόδια που ενίσχυσαν τους προγόνους μας κατά την περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια του Αγώνα και ας κατανοήσουμε ότι έχουμε περάσει και από δυσκολότερες καταστάσεις. Θα επιβιώσουμε αρκεί να μην αφελληνισθούμε!
Κ.Χ. 8.10.2011
3 comments
Ευχαριστούμε, κε Χολέβα, που μας θυμίσατε ότι η διαφορά μεταξύ της γενικής πτώχευσης και της εθνικής συστράτευσης σε έναν κοινό σκοπό, που σίγουρα φέρει επιτυχίες, συνίσταται στην πίστη και την αυτοθυσία ενός και μόνον ανθρώπου. Πράγματι, σήμερα, όπως και τότε, έχουμε επείγουσα ανάγκη από Μελάδες. Πώς θα εμπνευστούμε, όμως, από το παράδειγμά του όταν η επέτειος του θανάτου του στα σχολεία μας περνάει παντελώς απαρατήρητη; Διορθώστε με, εάν κρίνω εσφαλμένα, αλλά έχω την αίσθηση πως υπό τις σημερινές συνθήκες η δράση και ο θάνατος του Μελά αποτελεί τουλάχιστον σημείο αμφιλεγόμενο και σημαντικό ποσοστό Ελληνοφώνων είναι πρόθυμο να στολίσει αυτόν και επίδοξους συνεχιστές του με τα γνωστά πλέον, όχι ιδιαιτέρως κολακευτικά, “κοσμητικά” επίθετα. Βλέπετε, θεωρείται πλέον πρόοδος η ταύτιση με τους εχθρούς του γένους μας. Ο λαός έχει δηλητηριαστεί με τη νοσηρή αντίληψη ότι μοναδικοί του εχθροί είναι οι ταξικοί, ενώ οι φιλοδοξίες των κεφαλαιούχων εξαντλούνται στην μεγέθυνση και φυγάδευση της περιουσίας τους. Σ’ αυτές τις ιδεοληψίες ο αριστοκράτης – ήρωας καμία θέση δεν έχει, αφού δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς κανενός. Κι έπειτα ψάχνουμε για τα αίτια της κρίσης (!!!).
Ὁ Παῦλος Μελᾶς γεννήθηκε, μήπως, στὸ ἐλεύθερο ἑλλαδικὸ βάσίλειο ; Ὄχι βέβαια, ἀλλὰ στὴν Μασσαλία. Ἕνα τὸ κρατούμενο γιὰ τὸ πόθεν νὰ περιμένουμε βοήθεια.
Δεύτερον, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἰσχυρότερους χρηματοδότες τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνος ἦταν ὁ Γεώργιος Μπαλτατζῆς ἐκ Σμύρνης. Ἐξετελέσθη ὡς προδότης τὸ 1922 ! Δεύτερο καρατούμενο γιὰ νὰ τεκμηριώσει τὴν εὐγνωμοσύνη μας πρὸς ὅσους μᾶς βοηθοῦν.
Τρίτον, γνωρίζει ὁ ἀρθρογράφος τὶ γράφουν τὰ σχολικὰ βιβλία γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ ; «Σκοτώθηκε στήν διάρκεια συμπλοκῆς τοῦ ἀνταρτικοῦ σώματός του μέ Τουρκικὸ στρατιωτικὸ ἀπόσπασμα στὸ χωριό Στάτιστα (σήμερα Μελᾶς) τῆς Μακεδονίας». Κομψή διατύπωση ποὺ ἀποσιωπᾶ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν τὸν σκότωσε πιθανώτατα Τούρκικο βόλι, ἀλλὰ ὁ Ἕλληνας ταμίας του, ὁ ὁποῖος, μετὰ τὴν συμπλοκή, ἔγινε ἄφαντος μαζὶ μὲ τὸ ταμεῖο καὶ δὲν ξαναβρέθηκε ποτέ ! Αὐτὸ δὲν μειώνει τὴν θυσία τοῦ ἥρωα, ἀλλὰ εἶναι ἀλλέως διδακτικώτατο καὶ γιὰ κάθε ἀγῶνα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν φιλαλήθεια τοῦ δημοσίου διαλόγου μας.
Τέταρτον, χωρὶς τὸν Διεθνῆ Οἰκονομικὸ Ἔλεγχο, θὰ εἴμαστε ἀκόμα στὴν Μελούνα. Ἀφοῦ καὶ μὲ τὸν ἔλεγχο εἴχαμε καταφέρει λόγῳ καταχρήσεων τὸ 1912 νὰ ντύσουμε φαντάρους πολύ λιγώτερους ἀπ` ὅσους οἱ Σέρβοι καὶ οἱ Βούλγαροι (χωριστὰ ὁ καθένας τους). Κι ἂς εἴχαμε περισσότερο στρατεύσιμο πληθυσμό !
Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγῶνας ἦταν μιὰ ἀπελπισμένη προσπάθεια τῆς τελευταίας στιγμῆς. Ἕνα σοβαρὸ κράτος θὰ μποροῦσε νὰ τὸν εἶχε ἐντελῶς ἀποφύγει. Σκεφθεῖτε τὶ πλεονεκτήματα εἶχε τὸ ἑλλαδικὸ κρατίδιο : Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἡγεσία ὅλων τῶν Χριστιανῶν τῆς Βαλκανικῆς καὶ ὅλης τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἦταν στὰ χέρια του. Ὅποιος ἀπέβλεπε σὲ ἐμπορικὴ καρριέρα ἢ ἤθελε νὰ λογίζεται μορφωμένος στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία μιλοῦσε Ἑλληνικά. Καὶ ὅμως, ἡ διαφθορά μας ἐντὸς καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος ἔστρεψε πάρα πολλοὺς ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ὑποστηρίξουν τὸν Ἑλληνισμό σὲ ἄλλους δρόμους.
Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγῶνας ἔσωσε κλᾶσμα μόνον ὅσων θὰ μποροῦσαν νὰ σώσουν πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ ἡγεσία, ἂν πράγματι ἐναφοροῦντο ἀπὸ πατριωτισμό καὶ διάθεση συνεργασίας ἀνιδιτελοῦς. Καὶ τὰ ἔσωσε μὲ βαρύτατο κόστος, διότι συνετέλεσε στὴν ἐξέγερση τῶν Νεοτούρκων. Αὐτὰ γιὰ τὰ πρὸ τοῦ Ἀγῶνος.
Ἀλλὰ καὶ μετά, ὁ Ἀγῶνας θὰ εἶχε γίνει ἐπὶ ματαίῳ, χωρὶς τὰ κολοσσιαῖα λάθη Τούρκων καὶ Βουλγάρων τὰ 1912-13, τὰ ὁποῖα ἐκμεταλλεύθηκε ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος γιὰ νὰ ‘μπεῖ στὴν Βαλκανικὴ Συμμαχία ἀπὸ τὴν πίσω πόρτα πρῶτα, καὶ ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς γιὰ νὰ προελάσει γρήγορα καὶ νὰ ‘μπεῖ στὴν Θεσσαλονίκη.