Διαβάζοντας τις θέσεις της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ κατανοείς ότι η αποφράδα ημέρα για την υπόθεση του σοσιαλισμού, για την ίδια την υπόσταση της Σοβιετικής Ενωσης, αλλά και το μέλλον του κόσμου ήταν η 26η Ιουνίου 1953. Ηταν η μέρα που συνελήφθη ο Λαυρέντι Μπέρια, ο κάποτε πανίσχυρος ηγέτης των μηχανισμών ασφαλείας. Την ημέρα αυτή, κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης του προεδρείου στο Κρεμλίνο, ο Κόκκινος Στρατός είχε εμποδίσει την Πολιτική Αστυνομία και τον επικεφαλής της, τον Λ. Μπέρια, να πραγματοποιήσουν ένα πραξικόπημα. Από κει και πέρα λοιπόν, σύμφωνα με την Κ. Ε. του ΚΚΕ, αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τον σοσιαλισμό. Με την υιοθέτηση μεγάλου μέρους της παραδοσιακής πολιτικής ανάλυσης των μαοϊκών και «αντιρεβιζιονιστικών» κομμάτων, το ΚΚΕ ολισθαίνει σε έναν δρόμο αναίρεσης των βασικών παραδοχών που συγκρότησαν τη σύγχρονη μορφή του.
Μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και την προσφυγοποίηση της κύριας δύναμής του, το πολιτικό του κέντρο βρισκόταν στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν, όπου η σταλινική ηγεσία είχε εγκαταστήσει 12.000 περίπου πολιτικούς πρόσφυγες. Η αλλαγή στο ΚΚΣΕ επέτρεψε την έκφραση της συσσωρευμένης αγανάκτησης των απλών μελών και στελεχών που για χρόνια είχαν υποστεί την αυταρχική και εξουσιαστική διακυβέρνηση του γενικού γραμματέα Νίκου Ζαχαριάδη. Και επί πλέον, κουβαλούσαν το στίγμα της ήττας και τον πόνο της προσφυγιάς. Οι αντιτιθέμενοι στον Ζαχαριάδη θα καταφέρουν να κερδίσουν τον έλεγχο της Κομματικής Οργάνωσης της Τασκένδης, προκαλώντας τα αντανακλαστικά των ζαχαριαδικών σταλινικών. Μεγάλες συγκρούσεις θα ξεσπάσουν μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στις 9-10 Σεπτεμβρίου του ’55. Τα θύματα πολλά, όπως οι συλληφθέντες οπαδοί του Ζαχαριάδη.
Με την 6η Ολομέλεια θα ολοκληρωθεί η εκκαθάριση του κόμματος από τους σταλινικούς οπαδούς του πρώην πανίσχυρου γενικού γραμματέα. Ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης θα εξοριστεί στη Σιβηρία, όπου και θα αυτοκτονήσει -ή θα δολοφονηθεί- αρκετά χρόνια αργότερα. Η αλλαγή της πολιτικής θα ολοκληρωθεί με την 7η Ολομέλεια της Κ. Ε. Η 10η Ολομέλεια θα καταδικάσει ακόμη πιο έντονα τον σταλινισμό και την προσωπολατρία και θα αναφερθεί στα στελέχη του που εξοντώθηκαν στη Σοβιετική Ενωση τη δεκαετία του ’30 με την κατηγορία του «εχθρού του λαού».
Αυτό είναι το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε το σύγχρονο ΚΚΕ. Γι’ αυτό και είναι ιδιαιτέρως περίεργη η παλινδρόμησή του σε ιδεολογήματα και θεωρήσεις, που υπήρξαν θανασίμως αντίθετα προς αυτό.
Με βάση τις Θέσεις της Κ. Ε. κατά τη σταλινική εποχή τα πάντα έβαιναν καλώς στη Σοβιετική Ενωση. Καμιά μνεία για την αυθαιρεσία της εξουσίας, για τη δικτατορία μιας προσωποκεντρικής εξουσιαστικής μηχανής, για την πολιτιστική γενοκτονία των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένων και των σοβιετικών Ελλήνων. Το τελευταίο ζήτημα φαίνεται ότι θα στοιχειώσει τις σχέσεις του ΚΚΕ με έναν ολόκληρο κοινωνικό χώρο. Σε μια σχετική συζήτηση στο μπλογκ «Πόντος και Αριστερά» για το 18ο Συνέδριο γράφτηκαν τα εξής: «Η ολοκληρωτική καταστροφή του ελληνικού σοβιετικού πολιτισμού από τους σταλινικούς, η εξόντωση της ελληνικής κομματικής και πνευματικής ηγεσίας, καθώς και η βίαιη εκτόπιση μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινότητας στην Κεντρική Ασία, μετατρέπουν σε εφιαλτική συνηγορία προς την απάνθρωπη βία και την αντεπαναστατική αντιλαϊκή πρακτική… Καλώς ή κακώς, η σύγκρουση με τον ιστορικό αναθεωρητισμό είναι μια αναγκαιότητα, ώστε να απαλλαγεί τελικά η Αριστερά από τους εφιάλτες και τις ενοχές της. Γιατί στην άγρια εποχή που μπαίνουμε, το μόνο που θα καταφέρει ο ιστορικός αναθεωρητισμός είναι να θέσει εξαιρετικά άχρηστα βαρίδια στο κίνημα… Μόνο ως ανέκδοτο ηχεί σήμερα, ότι στο μέλλον μια από τις συζητήσεις με το ΚΚΕ θα είναι εάν ο σταλινισμός καλώς έκλεισε τις ελληνικές σοβιετικές εφημερίδες, καλώς κατάργησε την ελληνική (σοβιετική) εκπαίδευση, καλώς απαγόρευσε τα κρατικά ελληνικά θέατρα, καλώς κατέστρεψε τα (κομματικά) ελληνικά τυπογραφεία, καλώς κατάργησε τις ελληνικές κομματικές οργανώσεις, καλώς αποκεφάλισε τις ελληνικές κοινότητες, καλώς δολοφόνησε την (κομματική) ηγεσία τους, καλώς έστειλε χιλιάδες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας, καλώς εκτόπισε τον λαό στις στέπες του Καζαχστάν, εν είδει δουλοπαροίκων του Μεσαίωνα».
Η αποκατάσταση του Στάλιν και των σταλινικών πρακτικών ξαναφέρνει αυτά τα ζητήματα στην πολιτική μας καθημερινότητα. Η διαμόρφωση ενός σκληρότατου σταλινικού ιδεολογικού πυρήνα αναφοράς για τα μέλη και τους οπαδούς του ΚΚΕ θα διευρύνει τη ρήξη εντός της κοινωνίας μας. Θα έρθει σε αναπόφευκτη ιδεολογική σύγκρουση με κοινωνικούς χώρους, όπως είναι οι Πόντιοι, οι οποίο στο 4ο Παγκόμιο Συνέδριό τους το 1997, καταδίκασαν τις σταλινικές διώξεις. Θέσπισαν επίσης και μια Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του σταλινισμού, την 13η Ιουνίου, ημέρα που το ’49 οι σταλινικές αρχές της Σοβιετικής Ενωσης εκτόπισαν το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων του Καυκάσου στην Κεντρική Ασία.
Παράλληλα, θα επιτρέψει σε ολοκληρωτικές ακροδεξιές απόψεις να λάβουν τη θέση του τιμητή, απέναντι στο εργατικό κίνημα, αλλά και στην ιστορία των μεγάλων ανατροπών του 20ού αιώνα. Ας ελπίσουμε ότι θα επικρατήσουν τελικά περισσότερο ελαστικές θέσεις και ότι δεν θα υψώσουν οριστικά έναν τοίχο, ο οποίος θα βρίσκεται εκτός εποχής, αναγκών και λογικής.
* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός.
Δημοσιεύτηκε στην “Καθημερινή”,
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_10/03/2009_306910
.