του Μελέτη Η. Μελετόπουλου*
Η Ελλάδα υπήρξε κράτος εξαρτημένο από τις Μεγάλες Δυνάμεις από την ίδρυσή της. Η αποτυχία της Επανάστασης να εκπληρώσει το αρχικό της σχέδιο, που ήταν η απελευθέρωση του κατεχομένου από τους Οθωμανούς Βυζαντινού κράτους, κατ’ ανάγκην οδήγησε σε ένα γεωγραφικά περιορισμένο κρατίδιο, χωρίς πόρους και χωρίς γεωπολιτική αυτοτέλεια.
Έτσι, αυτό το ισχνό και οικονομικά αδύναμο κράτος ήταν υποχρεωμένο να επιβιώνει στηριζόμενο οικονομικά και γεωπολιτικά στις λεγόμενες Προστάτιδες Δυνάμεις. Διαμορφώθηκε έτσι ένα πολιτικό σύστημα που, μέσω του εισαχθέντος βασιλικού θεσμού, ελάμβανε κατευθύνσεις στα βασικά γεωπολιτικά ζητήματα από την Δύση. Η εθνική κυριαρχία περνούσε από διακυμάνσεις. Ο Καποδίστριας που την ενσάρκωσε υπερήφανα δολοφονήθηκε νωρίς. Επί Βαυαροκρατίας ξένοι ασκούσαν την απόλυτη εξουσία, ο Όθων κυβέρνησε για λίγο ως απόλυτος μονάρχης, αλλά από το 1843 αναγκάστηκε να μοιραστεί την εξουσία του με τους εκλεγμένους εκπροσώπους του Ελληνικού λαού. Με την Μεταπολίτευση του 1863 καθιερώθηκε η Βασιλευομένη Δημοκρατία, έστω με κατάλοιπα απόλυτης μοναρχίας.
Έτσι, το κρατίδιο διαμόρφωσε την εσωτερική του λογική, τις εσωτερικές του ισορροπίες και τα δικά του συμφέροντα. Που εκινούντο σε ένα επίπεδο παράλληλο προς αυτό των διεθνών του σχέσεων και εξαρτήσεων.
Κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα ίσχυε το Δόγμα της Ακεραιότητος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή η συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων να διατηρούν τον «Μεγάλο Ασθενή» ζωντανό διότι διαφωνούσαν για την διανομή του. Έτσι, μόνον οριακές προσαρτήσεις υπόδουλων ελληνικών περιοχών επέτυχε η Ελλάς με την διπλωματική εύνοια των ισχυρών (την Θεσσαλία το 1881 και τα Επτάνησα το 1864). Παράλληλα, εν μέσω δυσκολιών, στην εποχή του Τρικούπη κυρίως, αναπτύχθηκε μία αστική τάξη που πίστευε στην πνευματική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας και φιλοδοξούσε να της ξαναδώσει την ιστορική της αίγλη.
Όταν η γερμανική διείσδυση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στις αρχές του Εικοστού Αιώνα, προσέλαβε διαστάσεις επικίνδυνες για τα αγγλογαλλικά γεωπολιτικά συμφέροντα, η Ελλάδα με συμμαχική διπλωματική και υλική υποστήριξε απελευθέρωσε την Ήπειρο, την Μακεδονία και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ η Κρήτη ενώθηκε με τον εθνικό κορμό. Αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κράτος με σημαντική γεωγραφική έκταση, οικονομικά βιώσιμο και ικανό να αναπτυχθεί. Και, υπό την ικανή, ακέραια και στιβαρή ηγεσία του Βενιζέλου και των επιγόνων του, στρατιωτικά και διοικητικά συγκροτημένο.
Κατά την διάρκεια του Εικοστού Αιώνα, το κράτος αυτό συνέχισε βεβαίως να προσδιορίζεται γεωπολιτικά από την σχέση του με τις Μεγάλες Δυνάμεις, αλλά στην εσωτερική του πολιτική διέθετε μεγάλα περιθώρια πρωτοβουλίας. Ο Βενιζέλος, ο Μεταξάς, ο Τσαλδάρης, ο Παπάγος, ο Καραμανλής, διατηρούσαν ανοιχτούς διαύλους με την δυτική πολιτική (βρεταννική, αμερικανική, γαλλική, ευρωπαϊκή κοινοτική μετά κλπ.). Αλλά ούτε ζητούσαν έγκριση (αλλά ούτε και οι σύμμαχοι ησχολούντο) με τα μη γεωπολιτικού ενδιαφέροντος εσωτερικά μας ζητήματα. Η Ελλάδα έγινε μέλος του ΝΑΤΟ το 1952 και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το 1979. Ενώ το 1974 απέκτησε για πρώτη φορά πολίτευμα που θύμιζε κάπως τις δυτικές δημοκρατίες. Πιστεύω ότι μετά το 1979, ακόμη και αν εξακολουθούσαν να υφίστανται οι αναπόφευκτες παρασκηνιακές εξαρτήσεις, η Ελλάδα βρέθηκε στο ανώτατο σημείο της ανεξαρτησίας της.
Από το σημείο εκείνο και μέχρι την Χρεωκοπία του 2010, το πολιτικό σύστημα αισθάνθηκε γιά πρώτη φορά ασφάλεια, και η ασφάλεια οδήγησε στην αδράνεια, ασυδοσία και στην διαφθορά. Η Ελλάδα έχασε σε μία τριακονταετία την παραγωγική της διάσταση, ενώ οι κυριώτεροι θεσμοί οδηγήθηκαν σε παρακμή ή αποσύνθεση. Η “ισχυρή Ελλάδα” (προοπτική δυνητικά υπαρκτή την δεκαετία του ’80), υπό ανάξιες ηγεσίες, έχασε την εσωτερική της ισχύ, την οικονομική της βιωσιμότητα και τελικά χρεωκόπησε το 2010.
Παράπλευρη αλλά καθόλου αμελητέα επίπτωση της χρεωκοπίας και των δεινών της, είναι η μετατροπή της Ελλάδας σε προτεκτοράτο. Η εκλεγμένη ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να αποφασίσει για ο,τιδήποτε χωρίς την έγκριση των διορισμένων υπαλλήλων της τρόϊκας. Αυτό δεν αποτελεί μόνον πλήγμα για την εθνική μας αξιοπρέπεια, αλλά καθιστά τύπο κενό περιεχομένου την Ελληνική Δημοκρατία.
Η κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας μας φέρνει πίσω στην εποχή των Αρμοστών και στην Βαυαροκρατία. Τουλάχιστον οι Βαυαροί προσέφεραν στην χώρα μας θεσμούς, πόλεις με ρυμοτομία και όμορφα νεοκλασσικά κτίρια. Σήμερα η επιτροπεία δημιούργησε συνθήκες κοινωνικής και οικονομικής ερήμωσης πρωτοφανείς μετά την Κατοχή.
Ο ευτελισμός είναι το ηθικό αντίστοιχο της χρεωκοπίας.
Η αποκατάσταση της συλλογικής μας αξιοπρέπειας απαιτεί ανθρώπους με εσωτερική αξιοπρέπεια. Αυτά τα δύο πάνε μαζί. O Ελληνικός λαός μάλλον το έχει αντιληφθεί πλέον.
Δημοσιεύθηκε στην πρωινή εφημερίδα “Kontra News” το Σάββατο 25.1.2014.
*Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.