του Μελέτη Η. Μελετόπουλου*
Η αποτυχία των ευρωπαϊκών κρατών να προχωρήσουν στην δημιουργία μίας δημοκρατικής και ευημερούσας Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αδυναμία τους να διατηρήσουν το υψηλό βιοτικό επίπεδο και την οικονομική ευρωστία την οποία επέτυχαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το ναυάγιο του κοινού νομίσματος, η γενικευμένη ύφεση, η πολιτική απαξίωση και αποδόμηση που την συνοδεύει, η πνευματική παρακμή, η επανεμφάνιση του γερμανικού ηγεμονισμού και η εικόνα συνολικής κατάρρευσης της Ευρώπης σήμερα, ασφαλώς σχετίζονται με την ποιότητα των προσώπων που διαχειρίζονται τις τύχες της.
Ας θυμηθούμε ποιές προσωπικότητες κυριαρχούσαν στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, τις λαμπρές δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Μεγάλη Βρεταννία δεν ήτα ν μόνον ο Ουίνστων Τσώρτσιλ, που, αφού συνέτριψε τον Χίτλερ, επανέκαμψε στην διακυβέρνηση από το 1951 μέχρι το 1955. Ο Τσώρτσιλ ήταν πολεμιστής, ποιητής και συγγραφέας και είναι ο μόνος άνθρωπος που τιμήθηκε ποτέ με δύο διαφορετικά Νομπέλ (Ειρήνης και Λογοτεχνίας). Αλλά και ο Κλήμεντ Άττλη, ο σοσιαλιστής αντίπαλός του, στο διάστημα της πρωθυπουργίας του (1945-1951) πραγματοποίησε ένα εξαιρετικό επίτευγμα, οικοδομώντας το βρεταννικό κράτος πρόνοιας. Ο Χάρολντ ΜάκΜίλλαν (1956-1963), όπως και ο Χηθ, ο Ουίλσον και ο Κάλλαχαν, ήταν προσωπικότητες ολκής και καθόλου τυχαίοι.
Στην Γαλλία, ο κυριώτερος μεταπολεμικός ηγέτης ήταν ο Κάρολος ντε Γκώλ, τρεις φορές τραυματίας στην μάχη του Βερντέν και ηγέτης της γαλλικής αντίστασης κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά και ο διάδοχός του, ο Πομπιντού, δεν ήταν κατώτερος, ούτε και οι επόμενοι πρόεδροι, ο Ζισκάρ ντ’ Εσταίν και ο Μιτερράν.
Στην μεταπολεμική Ιταλία, τόσο η Κεντροδεξιά όσο και η Κεντροαριστερά ανέδειξαν σπουδαία πρόσωπα, όπως ο ντε Γκάσπερι και ο Μπερλιγκουέρ αντιστοίχως. Ενώ στην μεταπολεμική Γερμανία κυριάρχησαν ο σοφός Κόνραντ Αντενάουερ, ο ιδιοφυής Λούντβιχ Έρχαρτ, ο σπουδαίος Χέλμουτ Σμιτ.
Όλοι τους ήταν προσωπικότητες με πνευματική ακτινοβολία, ηθική ακεραιότητα και ειδικό βάρος. Τι σημαίνει «ειδικό βάρος»; Είναι το κύρος, η αυθεντία που εκπέμπει μία προσωπικότητα, ο σεβασμός που εμπνέει. Προέρχεται από έναν συνδυασμό λαμπρής παιδείας, εμπειριών ζωής και ηθικής ακεραιότητας. Ειδικό βάρος ένας ηγέτης ή έχει ή δεν έχει. Ενδιάμεσες καταστάσεις δεν υπάρχουν. Ο Ντε Γκωλ και ο Μιττεράν είχαν ειδικό βάρος, ο Σαρκοζί και ο Ολάντ δεν έχουν. Ο ΜακΜίλλαν και η Θάτσερ είχαν ειδικό βάρος, ο Τόνυ Μπλαιρ και ο Κάμερον δεν έχουν. Ο Σμιτ και ο Κολ είχαν ειδικό βάρος, ο Σρέντερ και η Μέρκελ δεν έχουν. Όπως δεν έχουν ο Μπερλουσκόνι, ο Λέττα, ο Γκρίλλο, ο Ραχόϊ, ο Γκάμπριελ, ο Βαν Ρομπάϊ, ο Μπαρόζο κλπ.
Στην Ελλάδα, το φαινόμενο αυτό υπερβαίνει κάθε όριο. Το πολιτικό προσκήνιο, κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, κοσμούσαν προσωπικότητες όπως ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο Γεώργιος Καρτάλης, ο Αλέξανδρος Παπάγος, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Ηλίας Ηλιού. Τα τελευταία χρόνια τους αντικατέστησαν ο Κώστας Σημίτης, ο Άκης Τζοχατζόπουλος, ο Κώστας Καραμανλής, ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Μιχάλης Λιάπης, ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης κλπ. Δεν είναι τυχαίο που στην περίοδο της διακυβέρνησης των πρώτων η Ελλάδα αναπτύχθηκε και ευημέρησε, ενώ με τους επόμενους παρήκμασε και χρεωκόπησε.
Η ανάδειξη, στα ανώτατα αξιώματα των ευρωπαϊκών χωρών, μέτριων ή και κατώτερης στάθμης προσώπων, έχει τεράστιες επιπτώσεις. Πρόσωπα περιορισμένου βεληνεκούς, πρόσωπα πολιτικώς ανεπαρκή και πνευματικώς περιορισμένα, πρόσωπα αστεία ή πρόσωπα χωρίς ηθική ακεραιότητα λαμβάνουν λανθασμένες αποφάσεις ή λαμβάνουν αποφάσεις με επικοινωνιακά κριτήρια ή δεν τολμούν κάν να λάβουν αποφάσεις. Από αυτό προκύπτει το σημερινό τοπίο μίας Ευρώπης χωρίς κύρος, χωρίς αξιοπιστία, χωρίς συνοχή, μίας Ευρώπης σε ελεύθερη πτώση.
Το κενό ισχύος θα καλυφθεί ασφαλώς, διότι η πολιτική απεχθάνεται το κενό. Ίσως η κρίση να αναδείξει προσωπικότητες με ιστορικη συνείδηση, ηθική ακεραιότητα και συναίσθηση του βάρους των καθηκόντων ενός πραγματικού ηγέτη. Αλλά προς το παρόν φαίνεται ότι το έργο αυτό αναλαμβάνει η Ακροδεξιά, που θα οδηγήσει πιό γρήγορα την Ευρώπη στο ιστορικό της τέλος.
Δημοσιεύθηκε στην πρωινή εφημερίδα “Kontra News” την Δευτέρα 10.2.2014.
*Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.