| Ε.Β. Χατζίνοβ
Η Μαριούπολη βρίσκεται στα νοτιο-ανατολικά της Ουκρανίας, στην παραλία της Αζοφικής θάλασσας. Ιδρύθηκε το 1778 από τους Έλληνες, η ιστορία των οποίων συνδέεται με τα ουκρανικά εδάφη επί πολλούς αιώνες. Οι πρώτες ελληνικές πόλεις εμφανίζονται στα παράλια της Μαύρης και της Αζοφικής θάλασσας πριν από δυο χιλιάδες έτη, ενώ ο τελευταίος μαζικός αποικισμός γίνεται στην εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Για να πάρουμε μια γεύση αυτής της ελληνικής διαλέκτου, αναφέρουμε μερικά στοιχεία της μουσικής τους παράδοσης : παραδοσιακά μουσικά είδη: Τραγώδ (τραγούδι), ουδράμα (μαντινάδα), καλαντέσου (κάλαντα), κνικουνάνσμου τραγουδίτς (νανούρισμα), δουγκουντζίδκα (γαμήλιο τραγούδι), γαμπριάτκου (το τραγούδι του γαμπρού), νυφιάτκου (τραγούδι της νύφης), τραπεζιτό (το τραγούδι της τάβλας), μουρλόγια (μοιρολόγι), χουρό (χορευτικό τραγούδι), τσουμπάνκου τραγώδ (το τραγούδι του βοσκού). είδη αρχαιοτέρων τραγουδιών: 1. Παλικαρίσια (ακριτικά, επικά). Ο δημοφιλέστερος ήρωας αυτών των τραγουδιών είναι ο Κωνσταντίνος. Αναφέρουμε ένα παραμύθι για τα παιδικά του χρόνια:
Μια μεταγενέστερη εκδοχή αυτού του τραγουδιού είναι το τραγούδι “Ανάμεσα στην Πόλη μου”
Μια από τις παλιότερες μπαλάντες που αντικατοπτρίζει τις αρχαίες ιδέες και τρόπους της ανθρώπινης αντίληψης είναι η μπαλάντα που ονομάζεται “Σαν την μάνα μου” κατά την οποία η Ελένη παντρεύεται στην ξενιτιά, αντίθετα στη βούληση της μητέρας. Ο αδερφός τής Ελένης, Κωνσταντίνος, ο οποίος επέμεινε σ’αυτό, ορκίστηκε να την φέρει πίσω όταν το επιθυμήσει η μητέρα. Αρχισε όμως μια φοβερή επιδημία και ο Κωνσταντίνος αρρώστησε και πέθανε. Η μητέρα κατηγορεί τον νεκρό Κωνσταντίνο για την παραβίαση του όρκου του. Τότε ο νεκρός σηκώνεται από τον τάφο του, ανεβαίνει στο μαγικό γρήγορο άλογο, έρχεται στην Ελένη και την πάει πίσω. Εκείνη δεν γνωρίζει ότι ο Κωνσταντίνος είναι νεκρός, αλλά το καταλαβαίνουν τα πουλιά.
Ο Κωνσταντίνος δίνει στην Ελένη το δαχτυλίδι του, και εκείνη μπαίνει στο δωμάτιο της μητέρας. Η μητέρα δεν πιστεύει ότι την έφερε ο Κωνσταντίνος, αφού έχει πολύ καιρό που πέθανε. Τότε η Ελένη τής δείχνει το δαχτυλίδι του αδερφού της. Η μητέρα το παίρνει στα χέρια της και κλονισμένη πεθαίνει. 2. Ιστορικά τραγούδια. Η μετοίκηση από την Κριμαία άφησε ένα ανεξίτηλο ίχνος στη ψυχή αυτού του λαού. Τα τραγούδια και τα διηγήματα για την μετοίκηση μεταδίδονταν προφορικώς από γενιά σε γενιά. Να η αρχή ενός τραγουδιού: Σήμερα μαύρο ουρανό΄ σήμερα μαύρη μέρα, Υπάρχουν ιστορικά τραγούδια αφιερωμένα στην ελληνική επανάσταση του ’21 και στην ηρωική μάχη της Κρήτης με τους Τούρκους κατακτητές: Χαίρε Κρήτη πεινασμένε… 3. Ημερολογιακή τελετουργική ποίηση. Η εκτέλεση των ημερολογιακών τελετουργικών ασμάτων γίνεται στη διάρκεια των τεσσάρων κύκλων των παραδόσεων: πρωτοχρονιά, χριστούγεννα, άνοιξη, καλοκαίρι
4. Γαμήλιο-τελετουργική ποίηση. Η ποίηση αυτή είχε ως στόχο της την ενδυνάμωση των δεσμών της οικογένειας και του γένους. Την ημέρα αποχώρησης της νύφης από το πατρικό της σπίτι λένε το τραγούδι: Σήμερα άσπρος ουρανός, σήμερα άσπρη μέρα, 5. Μοιρολόγια και θρήνοι. Στην παράδοση των Ελλήνων του Ντονμπάς το είδος αυτό αντιπροσωπεύεται από τα τραγούδια της Κριμαϊκής περιόδου, όπως είναι τα ιστορικά τραγούδια, τραγούδια της ξενιτιάς, μπαλάντες και άλλα. Αναφέρουμε απόσπασμα από ένα τραγούδι που μπορεί να ονομαστεί “Ο θρήνος της ξενιτιάς”, θρήνος ενός ανθρώπου που βρίσκεται μακριά από την πατρίδα του.
6. Ερωτικά τραγούδια. Εδώ υπάρχουν τραγούδια διαφόρων ειδών: κλέφτικα, αστεία, θαλάσσια, χορευτικά, γαμήλια και τραγούδια της ξενιτιάς. Ο λαός δημιούργησε μια ιδανική μορφή της αγαπημένης κοπέλας, σύμφωνα με τα εθνικά και γενικά ανθρώπινα μέτρα και παραδόσεις. Το θέμα της εξύμνησης της αγαπημένης είναι το πιο διαδεδομένο σ’αυτό το είδος των τραγουδιών. Ο πρωταγωνιστής του τραγουδιού το παλικάρι, εξυμνεί την ωραία εμφάνιση της αγαπημένης του:
7. Τραγούδια της ξενιτιάς. Το είδος αυτό είναι πολύ χαρακτηριστικό για την παράδοση της Ελλάδας. Τα πρώτα μοτίβα της ξενιτιάς ακούγονται σε ένα από τα αντιγραμμένα ιστορικά τραγούδια για την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως.
Στο τραγούδι της ξενιτιάς “Ωχ, γιαν αρρουστέψει ένας ξένους” με μεγάλη δύναμη περιγράφεται η αρρώστια και ο θάνατος ενός περιπλανώμενου πεζοπόρου. Πριν τον θάνατό του ο πρωταγωνιστής του τραγουδιού εύχεται:
από την διατριβή του Ε.Β.Χατζίνοβ: “Το Τραγουδιστικό Φολκλόρ των Ρωμαίων του Ντονμπάς” |
