Παναγιώτης Ήφαιστος

Στην στρατηγική θεωρία τρείς βασικές αρχές της αποτρεπτικής στρατηγικής είναι οι εξής:

Πρώτον, τα κράτη λειτουργούν ορθολογιστικά με το να κάνουν υπολογισμούς κόστους – οφέλους εναλλακτικών στάσεων και ενεργειών.

Δεύτερον, κανένα κράτος  δεν θα εκτελέσει επίθεση αν το πιθανό κόστος θα είναι μεγαλύτερο του πιθανού οφέλους.

Τρίτον, όσον αφορά το αμυνόμενο αποτρέπων κράτος, ο ανταγωνισμός δεν είναι αυτοσκοπός: Οτιδήποτε λέγεται ή πράττεται αποσκοπεί να καλλιεργήσει τον ορθολογισμό του αντιπάλου προς την κατεύθυνση αποδοχής του statusquo.

Μια πιθανή ψύχραιμη, αποφασιστική θέση του αμυνόμενου όταν διακυβεύονται ζωτικά συμφέροντα ενώ για την άλλη πλευρά το κέρδος είναι λιγότερο, είναι η εξής: «θα έχουμε φιλικές, ειρηνικές σχέσεις ή ακόμη θα είμαστε και σύμμαχοι εάν δεν με απειλείς.  Εάν δε μου επιτεθείς να είσαι σίγουρος ότι θα υποστείς μεγάλες ζημιές ή και συντριπτική ήττα».

Στην στρατηγική ανάλυση συχνά αυτή η αποτρεπτική απειλεί ονομάζεται και «κίνητρο προς τον επιτιθέμενο» (“incentive”). Ούτε καν τον εχθρεύεσαι. Αντίθετα τον σέβεσαι αλλά ταυτόχρονα του βάζεις θανατηφόρες κόκκινες γραμμές εάν επιχειρεί να παραβιάσει την εθνική σου κυριαρχία.Πιο πεζά του λες «συμφωνούμε να διαφωνούμε» αλλά μην θίξεις τα έσχατα συμφέροντά μου γιατί θα έχεις πολύ μεγάλο κόστος» γιατί δεν θα δεχθώ να παραβιαστεί η διεθνής νομιμότητα.

Η επιτυχής μετάδοση τέτοιων «ορθολογιστικών κινήτρων» από το σύνολο του πολιτικού κόσμου είναιπροϋπόθεση σταθερότητας. Ο προσδιορισμός και η ιεράρχηση των εθνικών συμφερόντων γίνεται από την πολιτική ηγεσία και ο προσδιορισμός της απειλής από την στρατιωτική ηγεσία.

Ο χαρακτήρας των επιθετικών/αναθεωρητικών απειλών και ενεργειών αντανακλαστικά προσδιορίζει και τις αποτρεπτικές απειλές του αμυνόμενου. Ενώ το φάσμα της κλιμάκωσης σε ολοκληρωτικό πόλεμο πρέπει να αιωρείται ως ύστατη και έσχατη αποτροπή η αποτρεπτική στρατηγική απαιτείται να αντιμετωπίζει και απειλές χαμηλότερης έντασης όπου απαιτείται «ενδοπολεμική αποτροπή» (επί του θέματος έχουμε γράψει σε άλλα κείμενα και θα επανέλθουμε).

Αποτελεσματική αποτροπή σε όλο το φάσμα απαιτεί δικές μας σωστές εκτιμήσεις για την κλίμακα και τις βαθμίδες των αντίπαλων συμφερόντων και των μεθοδεύσεων που υιοθετεί.

Σε όλο το φάσμα τρεις έννοιες της στρατηγικής θεωρίας είναι κεντρικές και εξόχως σημαντικές για μια πιο εξεζητημένη εκτίμηση του αντιπάλου και μια πιο εκλεπτυσμένη δική μας αποτροπή:

Πρώτον, «ικανότητα/ισχύς». Προσδιορίζεται από το σύνολο των συντελεστών ισχύος που συμπεριλαμβάνουν τις συμμαχίες και την διπλωματία.

Δεύτερον, «κίνδυνος». Είναι η διαφορά μεταξύ ικανότητας/ισχύος του επιτιθέμενου και της ισχύος του αμυνόμενου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και νικηφόρα τις απειλές σε όλο το φάσμα των εχθρικών αξιώσεων.

Τρίτον, «μπλόφα».Είναι η κρισιμότερη ίσως έννοια. Προσδιορίζει την διαφορά μεταξύ απειλητικών διακηρύξεων και ικανότητας εκπλήρωσής τους αμφότερων των εμπλεκομένων [κεντρικό ζητούμενο μιας διαχείρισης κρίσης σε στιγμές έντασης είναι η διαρκής εκτίμηση της βαθμίδας μπλόφας του αντιπάλου] [Ήταν έτοιμοι για κλιμάκωση οι Τούρκοι το 1996 στα Ιμια; Ήταν έτοιμοι για κλιμάκωση και ολοκληρωτικό πόλεμο οι Τούρκοι με την ΝΟΤΑΜ του Μαρτίου 2015;].

Στην αποτρεπτική στρατηγική αναζητείται χρυσή τομή που μεγιστοποιεί την αποτρεπτική αξιοπιστία,ελαχιστοποιεί την πιθανότητα άσκησης βίας, εξοικονομεί πόρους και για τον αμυνόμενο διατηρεί το statusquo της διεθνούς νομιμότητας.

Ενώ η αποτυχία της αποτροπής και ο ολοκληρωτικός πόλεμος είναι το χείριστο αποτέλεσμα μιας εθνικής στρατηγικής ενός αμυνόμενου κράτους, δεν πρέπει να υποτιμάται ότι συστηματική αποτυχία του αμυνόμενου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις «μικρότερες» απειλές που σωρευτικά βλάπτουν το συμφέρον επιβίωσης.

Αποδυναμώνουν την αποτρεπτική αξιοπιστία και οδηγούν ουσιαστικά στο να χάσει τον πόλεμο χωρίς μάχη. Στην περίπτωσή μας το Αιγαίο, την Θράκη και την Κύπρο. Μια νέα Ίμια για την Ελληνική Εθνική στρατηγική είναι κάτι απαγορευτικό για την Ελληνική πολιτική ηγεσία και οι διπλωματικές μας υπηρεσίες και οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να είναι έτοιμες να απαντήσουν με αποφασιστικότητα. Σήμερα μπορούν. Αυτό το γνωρίζουν τόσο οι Τούρκοι όσο και οι σύμμαχοι και καμιά δήλωση ή στάση δεν πρέπει να εκπέμπει λανθασμένα και ανορθολογικά μηνύματα περί του αντιθέτου.

Πολύ συγχαρητήρια για την αποφασιστική στάση της Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας των τελευταίων εβδομάδων. Απαιτείται να βρίσκεται σε μεγάλη ετοιμότητα γιατί όπως θα εξηγήσουμε σε άλλη περίπτωση ενώ η Τουρκία δεν είναι σε θέση να διεξάγει ένα γενικευμένο ολοκληρωτικό πόλεμο με την Ελλάδα μπλοφάροντας ή μεθοδεύοντας με επιτυχία εκτέλεση απειλών χαμηλής έντασης δημιουργεί μεγάλους κινδύνους για την Ελλάδα.

Ασφαλώς, είναι πολιτικά κατάπτυστοι, ανορθολογικοί και επικίνδυνοι για την ειρήνη και σταθερότηταόσοι παίζοντας με τον φόβο των Ελλήνων όχι των αντιπάλων έσπευσαν να πουν ότι αποτελεί δήθεν πρόκληση η κατάθεση στεφάνου στην νήσο μας Ίμια.

Οικοδομώντας αποτρεπτικές παραστάσεις οτιδήποτε λέγεται ή πράττεται από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ενός κράτους, ακόμη και ο μορφασμός του προσώπου ή ο τόνος της φωνής όταν μιλούν για τα θέματα άμυνας και ασφάλειας επιδρούν προσθετικά ή αφαιρετικά στον χάρτη της αποτρεπτικής αξιοπιστίας μιας χώρας και ενός λαού.

Εξ ου και ο παντελώς απαράδεκτος χαρακτήρας των δηλώσεων εκ μέρους μερικών μελών του πολιτικού προσωπικού ότι αποτελεί πρόκληση στρεφόμενη κατά των Τούρκων η επίσκεψη επισήμων προσώπων εντός της Ελληνικής Επικράτειας ή οι δηλώσεις αποφασιστικότητας υπεράσπισης της κρατικής μας κυριαρχίας.

Αυτοί οι πολιτικά σπιθαμιαίου αναστήματος άνθρωποι είναι ακραία επικίνδυνοικαι πηγή αποσταθεροποιητικού ανορθολογισμού. Το γεγονός ότι μέλη του πολιτικού προσωπικού που υπήρξαν και κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι μεγάλων  κομμάτων θεώρησαν πως προκαλούμε τους Τούρκους τους καθιστά πιο επικίνδυνους από τους αντιπάλους μας. Ποιο επικίνδυνοι από τον αντίπαλο γιατί ο ανορθολογισμός τους προκαλεί ανορθολογισμό τόσο στην δική μας πλευρά όσο και στην Τουρκική.

Ένας ακόμη λόγος για την ανάγκη περισσότερης δημοκρατίας όπου οι πολίτες θα εκλέγουν απευθείας τους αντιπροσώπους τους και όχι μέσω κομμάτων είναι και το γεγονός πως μόνο εάν τέτοιοι επικίνδυνοι άνθρωποι διαγράφονται από τους ίδιους τους πολίτες από το πολιτικό σκηνικό θα γίνει η Ελλάδα αξιόπιστο κράτος.

Στην Εθνική στρατηγική κάθε αξιόπιστου και βιώσιμου κράτους υπάρχει υποχρέωση όλων αδιάλειπτα να προσπαθούν να αποτυπώσουν αποτρεπτικές παραστάσεις οι οποίες θα πείσουν τον αντίπαλο ότι τον συμφέρει (επειδή είναι μεγάλο το κόστος) να μη εκτελέσει τις απειλές του. Όταν κάνουν το αντίθετο το scriptamanentθα πρέπει να αποτελεί λόγο για παντοτινή διαγραφή τους από την πολιτική σκηνή.

Παγιωμένα κριτήρια της στρατηγικής θεωρίας όσον αφορά την αποτρεπτική στρατηγική μιας χώρας είναι, μεταξύ άλλων, τα εξής:

• παραστάσεις ικανότητας και μεγάλου κόστους για τον αντίπαλο λόγω ετοιμότητας υπεράσπισης κάθε σπιθαμής κρατικής κυριαρχίας,
• ισχυρή θέση και ρόλο στα διεθνή και περιφερειακά δρώμενα,
• διαρκείς πελατειακές σχέσεις με ισχυρότερα κράτη που ενδιαφέρονται για την διατήρηση του statusquoκαι της σταθερότητας,
• ικανότητα και ετοιμότητα διπλωματικού κόστους,
• πολιτικές, διπλωματικές και κοινωνικές συμπεριφορές και στάσεις που συνιστούν «ψυχολογικό πόλεμο» κατά του απειλητικού κράτους,
• αποτελεσματικές μυστικές υπηρεσίες που θα προκαλούν εισροή πληροφοριών για πιο ορθολογιστικές αποφάσεις,
• γνώση των τρωτοτήτων του αντιπάλου και προειδοποίησή του για τις συνέπειες εάν εκτελέσει τις απειλές του,
• καθολική πολιτική στάση που συνηγορεί με άρνηση νομιμοποίησης τετελεσμένων,
• καθολική απόκρουση κάθε στάσης ή θέσης του κράτους που απειλεί η οποία αντιβαίνει στην διεθνή νομιμότητα και προειδοποίηση του αντιπάλου για τις συνέπειες εκτέλεσης μιας απειλής χαμηλής έντασης ή μιας απειλής υψηλότερων βαθμίδων
• Μετάδοση του σωστού μηνύματος αυτού δηλαδή που σε ένα στρατιωτικό σχεδιασμό δεν μπορεί να μην ισχύει για όλα τα κράτη:
  • ότι το αμυνόμενο κράτος δεν διαθέτει μόνο αμυντικά σχέδια: στο πλαίσιο αμυντικών πολιτικών σκοπών διαθέτει και επιθετικά στρατιωτικά σχέδια (“counterforcestrategy”) τα οποία θα ενεργοποιηθούν εάν ο επιτιθέμενος εκτελέσει τις απειλές του.

Έτσι, μεταξύ άλλων, αποτρέπονται οι απειλές. Έτσι διασφαλίζεται η διαφύλαξη της διεθνούς νομιμότητας όσον αφορά την επικράτειά μας. Έτσι διαφυλάσσεται η σταθερότητα με τα γειτονικά κράτη που απειλούν.

Γι’ αυτό, επαναλαμβάνουμε, δηλώσεις Ελλήνων ότι αποτελούν δήθεν πρόκληση για την Τουρκία η κατάθεση στεφάνου στα Ίμια ή άλλες δικές μας στάσεις και ενέργειες που υπογραμμίζουν το απαραβίαστο της κρατικής μας κυριαρχίας, συνιστούν αυτό που αλλού περιγράψαμε ως «Εσχάτη προδοσία» («Εσχάτη προδοσία» και σχέδια Αναν http://wp.me/p3OlPy-kL). Με την φωτιά δεν παίζει κανείς. Και παίζει με την φωτιά όποιος έτσι ενθαρρύνει τις κατά της Ελλάδας αναθεωρητικές απειλές.

Όσοι έτσι συμπεριφέρονται είναι πηγή ανορθολογισμού για εμάς και τους αντιπάλους  μας επειδή μεταδίδουν λάθος μηνύματα.

Είναι επικίνδυνοι για την ασφάλειά μας και την ακεραιότητα της πατρίδας μας. Είναι επικίνδυνοι για την σταθερότητα στην περιοχή μας.

Γι’ αυτό ο πολιτικός τους έλεγχος απαιτείται να είναι άμεσος και αποτελεσματικός.

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos

www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Διεθνής πολιτική 21^ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/

Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνοhttps://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/

Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/

Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/

Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/

Θολό βασίλειο της ΕΕhttps://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/

Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/

Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/

Προσωπική σελίδαhttps://www.facebook.com/p.ifestos

Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμαhttps://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB

«Κοσμοθεωρία των Εθνών»https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos

Προσωπικό προφίλhttps://www.facebook.com/panayiotis.ifestos

Η ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΜΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΟΥ ΚΑΠΟΙΟΙ ΝΟΜΙΣΑΝ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΥ, ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

Π. Ήφαιστος, https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Οι λόγοι και οι σκοποί της πρόσφατης δήλωσης της Άγκυρας με την οποία στρέφεται κατά του Έλληνα Υπουργού Άμυνας επειδή επισκέπτεται σημεία του Ελληνικού κρατικού κυριαρχικού χώρου είναι ολοφάνεροι. Όπως είναι επίσης  και ολοφάνερος ο εκνευρισμός διαφορετικά δεν θα προέβαινε σε τέτοια πρωτοφανή τοποθέτηση που σωστά εισέπραξε μια αποτρεπτική απάντηση εκ μέρους του Υπουργείου Εξωτερικών.

Εν πολλοίς και εξ αντικειμένου η Άγκυρα ενθαρρύνθηκε από συνειδητούς ή ανεπίγνωστους εγχώριους Μηδίζοντες οι οποίοι προηγήθηκαν της Άγκυρας δηλώνοντας δημόσια ότι ο Έλληνας Υπουργός Άμυνας προκαλεί τους Τούρκους με το να ρίξει, πχ, στεφάνι στο σημείο όπου σκοτώθηκαν οι στρατιώτες μας στα Ίμια το 1996.

Ακόμη, ενώ είχαμε μια νέα κυβέρνηση τα περισσότερα μέλη της οποίας δεν άσκησαν εξουσία στο παρελθόν, τα κόμματα της αντιπολίτευσης με κυβερνητική πείρα δεκαετιών δεν πρόσεξα μέχρι στιγμής να έχουν τοποθετηθεί επίσημα και ξεκάθαρα υπέρ των Ελληνικών συμφερόντων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο ενισχύοντας έτσι την νέα Ελληνική κυβέρνηση στην αναμέτρηση της Ελλάδας με την απειλητική Τουρκία. Δεν πρόσεξα εν μέσω κρίσεως γύρω από την τουρκική ΝΟΤΑΜ να υπάρχει κάποια διευκρίνιση πως οι συγκεκριμένες τουρκικές θέσεις και ενέργειες παραβιάζουν την διεθνή νομιμότηταη οποία εξυπακούεται πως για όλους τους Έλληνες απαιτείται να είναι αδιαπραγμάτευτη.Μια τέτοια άμεση και ρητή και ξεκάθαρη θέση δεν είναι υπόθεση πολιτικού καθωσπρεπισμού αλλά Πολιτειακή υποχρέωση όλων των Ελλήνων πολύ περισσότερο όσων κατέχουν θέση ευθύνης. Όποιος δεν το πράττει άμεσα, ρητά και ξεκάθαρα διαπράττει βαρύτατο πολιτικό σφάλμα. Φαίνεται πως για κάποιους στο επίπεδο του πολιτικού προσωπικού  δεν είναι αυτονόητο ότι –είτε βρίσκονται στην αντιπολίτευση είτε στην κυβέρνηση–η υπεράσπιση της Ελληνικής κρατικής κυριαρχίας αποτελεί Πολιτειακή καθήκον. Δεν σκέφτηκαν δε ότι για δημόσιες δηλώσεις και παρεμβάσεις με τις οποίες συνειδητά ή ανεπίγνωστα συνηγορούν με όσους στρέφονται κατά της Ελληνικής Επικράτειας ισχύει το scriptamanent. Αυτοκαταδικάζονται πολιτικά, πνευματικά και για πάντα.

Η οικονομική κρίση που διανύουμε αλλά και η ένταση στις σχέσεις με τους συμμάχους μας είναι ένας ακόμη λόγος που έκανε την Άγκυρα να πιστέψει ότι μπορεί να αυξήσει τα ερείσματά της, να προσπαθήσει να εμπεδώσει την θέση της για γκρίζες ζώνες, να μπλοφάρει με στρατιωτικούς εξαναγκασμούς με απειλές χαμηλής έντασης και να στοχεύει εάν της το επιτρέψουμε να δημιουργήσει «νέα Ίμια» σε άλλες περιοχές της Ελληνικής Επικράτειας. Για τον υποφαινόμενο αυτά ήταν λογικά αναμενόμενα και τις τελευταίες εβδομάδες έγκαιρα προειδοποιούσαμε.

Να υπενθυμίσουμε ότι η Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική είναι όπως το λέει ο όρος, «αποτρεπτική» και κανείς δεν δικαιούται να το λησμονεί. Υπερασπίζεται την διεθνή νομιμότητα που αφορά την κρατική μας κυριαρχία. Επί δεκαετίες επιπλέον συμπεριφερόμαστε φιλειρηνικά με την κυριολεξία του όρου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η ετοιμότητά μας για ειρηνική επίλυση είναι, εξ αντικειμένου, μνημειώδης.Γι’ αυτό, όποιος Μηδίζει θεωρώντας την επίσκεψη ενός πολιτικού προσώπου εντός της Ελληνικής Επικράτειας ως πρόκληση κατά της Τουρκίας στρέφεται ευθέως κατά της Ελληνικής εθνικής στρατηγικής η αποτελεσματικότητας της οποίας είναι ευθέως ανάλογη της διαφύλαξης της διεθνούς νομιμότητας. Όποιος έτσι Μηδίζει ενθαρρύνοντας τα αναθεωρητικά κράτη εμμέσως πλην σαφώς δέχεται την συρρίκνωση της κρατικής κυριαρχίας κάτι το οποίο αποτελεί «εσχάτη προδοσία» (όπως την ορίσαμε με άλλη πρόσφατη παρέμβαση: «Εσχάτη προδοσία» και σχέδια Ανάν http://wp.me/p3OlPy-kL). Όποιος έτσι Μηδίζει είναι κάτι περισσότερο από κατευναστής των απειλών κατά της κρατικής μας κυριαρχίας.Συνειδητά ή ανεπίγνωστα ροκανίζει τα θεμέλια της πατρίδας και συνειδητά ή ανεπίγνωστα υπονομεύει τα ζωτικά μας συμφέροντα στο Αιγαίο, στην Θράκη και στην Κύπρο. Για τα συμφέροντα αυτά ασκούμε αποτρεπτική στρατηγική υπερασπιζόμενοι την διεθνή νομιμότητα. Τελεία και παύλα.

Να το κάνουμε τελείως ρητό για να μην υπάρχει αμφιβολία για την ανευθυνότητα αυτών που εμμέσως πλην σαφώς συνηγορώντας με την εχθρική απειλή ροκανίζουν την αποτρεπτική μας στρατηγική: Το κατά πόσο θα διαφυλάξουμε την κρατική μας ακεραιότητα και δεν θα φτάσουμε στο σημείο γενικευμένου πολέμου με την Τουρκία συναρτάταιμε την αποτελεσματικότητα της αποτρεπτικής μας στρατηγικής που δεν αφορά μόνο τα στρατιωτικά μέσα αλλά και το σύνολο των υπολοίπων παραγόντων που αναλύθηκαν σε εκτενέστερες δημοσιεύσεις. Γι’ αυτό και δεν χρειάζεται να επεκταθώ εδώ. Σημειώνω μόνο ότι εάν εκραγεί πόλεμος σημαίνει ότι η αποτροπή μας έχει αποτύχει για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Τα αίτια μιας αποτυχίας θα είναι αναγνωρίσιμα και συμπεριλαμβάνουν τα κατευναστικά μηνύματα «δικών μας» συνειδητών ή ανεπίγνωστων Εφιαλτικών! θέσεων εάν και όταν ακόμη και μέλη του πολιτικού προσωπικού εκπέμπουν λανθασμένα και ανορθολογικά μηνύματα κατά της αναθεωρητικής και απειλητικής γειτονικής χώρας.

Ένας γενικευμένος ολοκληρωτικός πόλεμος τον οποίο η Εθνική μας στρατηγική αποτρέπει είναι, εν τούτοις, η μια όψη του νομίσματος. Υπάρχει και η δυσκολότερη περίπτωση αποτροπής που αφορά τις απειλές χαμηλής έντασης. Αφορά κρίσεις όπως αυτές των Ιμίων όπου το αναθεωρητικό κράτος που απειλεί εξ αντικειμένου –εάν δεν θέλει ένα ολοκληρωτικό πόλεμο ή εάν δεν είναι σίγουρος ότι θα τον κερδίσει– μπλοφάρει σε πολύ μεγάλο βαθμό.

«Μπλόφα», «ισχύς» και «κίνδυνος» στην στρατηγική θεωρία είναι κεντρικές έννοιες. Σε άλλη πρόσφατη παρέμβαση εξηγήσαμε ότι κεντρικές και εξόχως σημαντικές για μια πιο εξεζητημένη εκτίμηση του αντιπάλου και μια πιο εκλεπτυσμένη δική μας αποτροπή είναι ο τρόπος που συναρτώνται οι εκατέρωθεν απειλές, οι ικανότητες των εμπλεκομένων, ο κίνδυνος και ο βαθμός μπλόφας των απειλών. Ο κίνδυνος είναι η διαφορά μεταξύ ικανότητας/ισχύος του επιτιθέμενου και της ισχύος του αμυνόμενου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και νικηφόρα τις απειλές σε όλο το φάσμα των εχθρικών αξιώσεων. Η μπλόφα είναι ίσως η κρισιμότερη έννοια και συμβολίζει την σχοινοβασία αμφοτέρων των κρατών πάνω σε τεντωμένο σχοινί. Η αποτροπή δεν προσφέρεται για ανεύθυνες τοποθετήσεις τυχάρπαστων πολιτικάντηδων καθότι ήταν, είναι και θα είναι πάντα ένα επισφαλές και επικίνδυνο πλην αναγκαίο εγχείρημα όταν μια χώρα απειλείται.

Η «μπλόφα» σε μια αποτρεπτική αναμέτρηση, ακριβώς, προσδιορίζει την διαφορά μεταξύ απειλητικών διακηρύξεων και ικανότητας εκπλήρωσής τους αμφότερων των εμπλεκομένων.Κεντρικό ζητούμενο μιας διαχείρισης κρίσης σε στιγμές έντασης είναι η διαρκής εκτίμηση της βαθμίδας μπλόφας του αντιπάλου. Ήταν έτοιμοι για κλιμάκωση οι Τούρκοι το 1996 στα Ιμια; Ήταν έτοιμοι για κλιμάκωση και ολοκληρωτικό πόλεμο οι Τούρκοι με την ΝΟΤΑΜ του Μαρτίου 2015; Είμαστε έτοιμοι εμείς να ελέγξουμε την κλιμάκωση εάν αυτοί αρχίσουν μια ένοπλη πρόκληση;

Στην αποτρεπτική στρατηγική αναζητείται χρυσή τομή που μεγιστοποιεί την αποτρεπτική αξιοπιστία, ελαχιστοποιεί την πιθανότητα άσκησης βίας, εξοικονομεί πόρους και για τον αμυνόμενο διατηρεί το status quo της διεθνούς νομιμότητας. Δύσκολο όπως είπαμε εγχείρημα εξ ου και η κριτική μας για τις ανεύθυνες στάσεις και δηλώσεις μελών του πολιτικού προσωπικού.

Τώρα, υπάρχει κάτι εξίσου σημαντικό το οποίο σε μονογραφικές παρεμβάσεις μας έχουμε επισημάνει ήδη από το 1991 («Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική»). Ενώ η αποτυχία της αποτροπής και ο ολοκληρωτικός πόλεμος είναι το χείριστο αποτέλεσμα μιας εθνικής στρατηγικής ενός αμυνόμενου κράτους, δεν πρέπει να υποτιμάται ότι συστηματική αποτυχία του αμυνόμενου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις «μικρότερες» απειλές, οι οποίες σωρευμένες και αθροισμένες βλάπτουν τελικά το συμφέρον επιβίωσης και ακυρώνουν την διεθνή νομιμότητα. Σωρευτικά προκαλούν το ίδιο αποτέλεσμα με το αποτέλεσμα μιας ήττας μετά από πολεμική σύρραξη.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις μιας αμυνόμενης χώρας απαιτείται, ως εκ τούτου, να έχουν αποτρεπτικά σχέδια και για κρίσεις χαμηλής έντασης ή σύμφωνα με την σχετική ορολογία, να διαθέτουνενδοπολεμική αποτροπή (“intra-wardeterrence”) ενισχυμένη με αντεπιθετικά σχέδια (“counterforcestrategy”). Ως προς το τελευταίο ο αμυνόμενος (ο επιτιθέμενος τα έχει ούτως ή άλλως) έχει πάντοτε επιθετικά στρατιωτικά σχέδια που σκοπό έχουν όμως να εκπληρώσουν αμυντικούς πολιτικούς σκοπούς, δηλαδή εφαρμογή της διεθνούς νομιμότητας. Ιδιαίτερα σήμερα λόγω τεχνολογίας η μη ανάπτυξη αντεπιθετικών σχεδίων στο πλαίσιο μιας αμυντικής πολιτικής στρατηγικής υπονομεύει καίρια την αποτρεπτική απειλή του αμυνόμενου.

Ο επιτιθέμενος απαιτείται να γνωρίζει πολύ καλά το πολύ μεγάλο κόστος τόσο μιας επίθεσης που θα οδηγήσει σε κλιμάκωση που μπορεί να φτάσει σε γενικευμένη σύρραξη (την τελευταία λογικά κανείς δεν την θέλει εξ ου και το ενδεχόμενο μιας τέτοιας κατάληξης είναι υψηλής αποτρεπτικής αξίας). Αυτός ήταν ο λόγος και την δικής μας έντονης κριτικής πριν από πολλά χρόνια όταν με ερασιτεχνικές δηλώσεις υποδηλώθηκε το ενδεχόμενο «ισοδύναμου αποτελέσματος». Αποτρεπτικές είναι μόνο οι ενδοπολεμικές ικανότητες του αμυνόμενου να επικρατήσει μιας κλιμάκωσης εάν ο επιτιθέμενος εκτελέσει απειλές χαμηλής έντασης και να επιβάλει πολύ υψηλό κόστος εάν η διένεξη εξελιχθεί σε γενικευμένη σύρραξη.

Όπως κανείς κατανοεί αμέσως η αποτρεπτική στρατηγική είναι περπάτημα πάνω σε τεντωμένο σχοινί αποτρεπτικών απειλών ποικίλων εκδοχών, βαθμίδων και εντάσεων και η πολιτική και στρατιωτική τεχνογνωσία ορθολογιστικής και αξιόπιστης οργάνωσης ενός αμυνόμενου κράτους είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Θανατηφόρα είναι τα ερασιτεχνικά και ανορθολογικά μηνύματα εξ ου και η οξεία κριτική μας για ανεύθυνες στάσεις και δηλώσεις που ροκανίζουν την σταθερότητα. Οι Ένοπλες Δυνάμεις ενός αμυνόμενου κράτους όπως η Ελλάδα απαιτείται με την σωστή συμπαράσταση και καθοδήγηση της πολιτικής ηγεσίας να είναι σε θέση:

α) Να αποτρέψει απειλές και ενέργειες τύπου Ίμια,

β) Πρινεκτελεστούν τέτοιες εχθρικές ενέργειες να υπάρχει επαρκής στρατιωτική ικανότητα και επιτελικά σχέδια «ενδοπολεμικής αποτροπής» που θα αποτρέψουν ακριβώς τον επιτιθέμενο να αρχίσει την άσκηση βίας,

γ) Εάν λόγω λάθους (και δικές  μας ανεύθυνες στάσεις ή ολιγωρία που προκαλούν ανορθολογισμό και λάθη σε όλες τις πλευρές) ή δοκιμαστικών πρώτων εχθρικών ενεργειών ο επιτιθέμενος ενεργήσει παραβιάζοντας την Επικράτεια (όπως πχ με την αποβίβαση βατραχανθρώπων στην νήσο Ίμια), ο αμυνόμενος θα πρέπει να έχει πλήθος εναλλακτικών σεναρίων στρατιωτικής και διπλωματικής αναίρεσης και αποκατάστασης της διεθνούς νομιμότητας. Εάν δεν αναιρεθούν οι εχθρικές ενέργειες η διαφύλαξη της διεθνούς νομιμότητας απαιτεί κλιμάκωση και ετοιμότητα/ικανότητα ελέγχου αυτής της κλιμάκωσης.

γ) Εάν η απειλούσα αναθεωρητική δύναμη δεν υποχωρήσει και συνεχίσει την κλιμάκωση το αμυνόμενο κράτος θα πρέπει να είναι πανέτοιμο να υπερασπιστεί την κρατική κυριαρχία με τον σωστό τρόπο και στον αναγκαίο βαθμό. Μια τέτοια ετοιμότητα αφορά τις Ένοπλες Δυνάμεις, την Διπλωματία, το σύνολο του πολιτικού προσωπικού και την κοινωνία.

Η ενδοπολεμική αποτροπή που αφορά πρωτίστως απειλές χαμηλής έντασης λοιπόν είναι καίριας σημασίας. Σημαίνει ότι εάν το αμυνόμενο κράτος επιτύχει να αποτρέψει την έναρξη προκλήσεων δεν θα χρειαστεί να υπάρξει άσκηση βίας. Αυτό ακριβώς ήταν το επίτευγμα τον Μάρτιο 2015 με την τουρκική ΝΟΤΑΜ. Σημαίνει επίσης ότι μια άρτια ενδοπολεμική αποτροπή θα κατορθώσει ελέγχοντας την κλιμάκωση να αποτρέψει την κατάληξη σε ένα γενικευμένο πόλεμο. Όλοι πλέον συνηγορούν ότι στα Ίμια το 1996 αυτό ήταν εφικτό εάν δεν υπήρχε έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας.

Τώρα, όσον αφορά τον πολιτικό σκοπό μια αξιόπιστη αποτροπή απαιτεί και αξιόπιστη αταλάντευτη προσκόλληση όλων στο έσχατο συμφέρον τηςαδιαπραγμάτευτης ακεραιότητας της κρατικής επικράτειας που μας προσφέρει η διεθνής νομιμότητα. Σκιές για τα Ίμια ή κάποια παρόμοια νήσο ή βραχονησίδα, για παράδειγμα, δεν μπορούν να υπάρχουν εκτός και εάν κανείς δέχεται την κυριαρχική συρρίκνωση.

Δεν θα εισέλθουμε εδώ σε ανάλυση της γιγαντιαίας σημασίας αυτών των πτυχών για την ζώνη που αρχίζει από την Κύπρο, περνάει από το Αιγαίο και φτάνει στην Κύπρο. Προσθέτουμε μόνο ότι πάγια βιώσιμο θεωρείται εκείνο το κράτος που δύναται και κατορθώνει να διασφαλίζει άθικτη την Επικράτεια που του προσφέρει η διεθνής νομιμότητα. Το τι ισχύει στο Αιγαίο, στην Θράκη και στην Κύπρο το προσδιορίζει το διεθνές δίκαιο και η αναθεωρητική Τουρκία το αμφισβητεί. Κανένας Έλληνας δεν δικαιούται να συνηγορεί με τους αναθεωρητικούς και επιθετικούς σκοπούς της. Ας πούμε εδώ ρητά ότι η Ελληνική Επικράτεια που αποτελεί κοσμοθεωρητικό, ηθικό και νομικό «συμβόλαιο» των προγόνων με τους ζώντες και τους απογόνους είναι έσχατη λογική για όλους τους πολίτες.

Αποτελεί έσχατη λογική που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα και κείται υπεράνω κυβερνήσεων, υπουργών και ατόμων. Εάν κινδυνέψει η πατρίς όλοι ανεξαιρέτως έχουν ηθική και νομική υποχρέωση να επιδείξουν αυτοθυσία και να συνηγορήσουν υπέρ της αδιαπραγμάτευτης εφαρμογής της διεθνούς νομιμότητας. Οτιδήποτε άλλο είναι παράλογο και ανορθολογικό και αποτελεί παραλογισμό ακόμη και να υπονοηθεί. Η υπεράσπιση της κρατικής κυριαρχίας αποτελεί, όπως ήδη αναφέρθηκε, Πολιτειακή υποχρέωση. Να μην ξεχνάμε εξάλλου ότι επειδή είμαστε φιλειρηνικό και αμυνόμενο κράτος η στρατηγική μας δεν θέτει ηθικά διλήμματα στους πολίτες ή στο πολιτικό προσωπικό.

Στο σημείο αυτό μια λέξη για την κρίση των Ιμίων του 1996. Έχω προλογίσει το πρώτο βιβλίο του Ναυάρχου Λυμπέρη, ΑΓΕΕΘΑτο 1996. Έχω διαβάσει το δεύτερο βιβλίο του Ναυάρχου («Πορεία σε ταραγμένες θάλασσες») και μόλις ολοκληρώνω το τελευταίο του συγκλονιστικό βιβλίο που κυκλοφόρησετον Φεβρουάριο 2015 («Οψόμεθα τη αλήθεια καθώς εστί 1994-1996»).

Και τα τρία κείμενα αλλά ιδιαίτερα το τελευταίο λεπτομερώς, εξηγούν γιατί στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό και όχι στρατιωτικό. Κανείς κατανοεί πλήρως ότι ενώ έχουμε ισχυρές και αποτρεπτικές Ένοπλες Δυνάμεις που μπορούν να υπερασπιστούν την πατρίδα τόσο σε περίπτωση απειλών χαμηλής έντασης όσο και εάν μη γένοιτο ενός μεγάλου πολέμου, πάσχουμε στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας.

Τα τελευταία γεγονότα, οι θέσεις μελών του πολιτικού προσωπικούπως δήθεν προκαλούμε την Τουρκία με το να θεωρούμε δεδομένα τα σύνορα που προβλέπει η διεθνής νομιμότητα και ο κυκεώνας των διαφόρων απόψεων που ακούστηκαν επιβεβαιώνει το γεγονός της ύπαρξης πολιτικού ελλείμματος και πολιτικής αξιοπιστίας. Εύλογα κανείς διερωτάται τι σημαίνει εάν τα μέλη του πολιτικού προσωπικού που είπαν ότι προκαλούμε την Τουρκία στα Ίμια να βρίσκονται επικεφαλής των Υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών. Ούτως ή άλλως, στο παρελθόν βρίσκονταν σε ανάλογες θέσεις πολιτικής ευθύνης.

Η Τουρκία βέβαια ελάχιστα περιθώρια έχει για πολλούς συγκεκριμένους λόγους. Η μπλόφα της εξ αντικειμένου είναι πολύ μεγάλη και η αναξιοπιστία της εξίσου ολοφάνερη. Γι’ αυτό και σπασμωδικές ή φοβικές δικές μας στάσεις και συμπεριφορές είναι επιζήμιες για τα εθνικά συμφέροντα και συντελεστικές αστάθειας καθότι μεταδίδουν λάθος μηνύματα σε μια απειλούσα και επιτιθέμενη χώρα.

Πρώτον, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι σε θέση να εφαρμόσουν ενδοπολεμική αποτροπή επί ζητημάτων αμφισβήτησης της Ελληνικής Επικράτειας και εάν αρχίσει μια κρίση να ελέγξουν την κλιμάκωση. Το ξέρουμε,  το ξέρουν στη Άγκυρα, το ξέρουν και όλοι οι άλλοι. Καιρός είναι να το μάθουν και κάποια μέλη του πολιτικού προσωπικού. Καλό είναι να το γνωρίζουν και οι πολίτες που φορολογούνται βαριά για να έχουμε αποτρεπτική άμυνα που θα ήταν εγκληματικό να αναιρείται λόγω πολιτικής ανικανότητας.

Επειδή το γνωρίζουν όλοι, οι μπλοφάροντας Τούρκοι επιχειρούν να δημιουργήσουν «μικρά» αλλά σωρευτικά μεγάλα τετελεσμένα. Υπολογίζουν στην δική μας πολιτική υποχωρητικότητα. Αυτή την φορά (Μάρτιος 2015) δεν μέτρησε, πλην αυτό δεν αποτελεί αιτία για εφησυχασμό. Ολοφάνερα η επίδειξη αποφασιστικότητας οδήγησε στην απόσυρση της ΝΟΤΑΜ αλλά τίποτα δεν τελείωσε. Αυτό είναι ένα ζωντανό ζήτημα και δυστυχώς όλα δείχνουν πως έτσι θα συνεχίσει να είναι.

Δεύτερον, η πολιτική μας σκέψηαπαιτείται να καθοδηγείται από την βεβαιότητα ότι οι υπερασπιστές της συλλογικής μας Ελευθερίας, δηλαδή οι ιερές μας Ένοπλες Δυνάμεις, είναι επαρκώς ισχυρές να εκπληρώσουν την αποστολή τους αποτρέποντας τόσο απειλές χαμηλές έντασης όσο ένα γενικευμένο πόλεμο. «Αποτρέποντας» λέμε, γιατί αυτός είναι ο πρωτεύον σκοπός. Όπως πάντοτε ισχύει σε αυτές τις περιπτώσεις, εάν ο αντίπαλος δοκιμάσει να τις εκτελέσεις αυτό σημαίνει έλεγχο της κλιμάκωσης και εάν ο αντίπαλος συνεχίσει προς μια μεγάλη σύρραξη σθεναρή άμυνα με όλες μας τις δυνάμεις και επικράτηση.

Αυτή η γραμμή σκέψης σε όλα τα βιώσιμα κράτη σημαίνει σοβαρότητα και υπευθυνότητα και το αντίστροφο. Εάν αποτύχουμε την απόλυτη ευθύνη την φέρουν όχι όσοι σκέπτονται και λειτουργούν αποτρεπτικά αλλά όσοι στην δική μας πλευρά κατευνάζουν συνηγορώντας έτσι άμεσα ή έμμεσα με την αναθεωρητική και απειλούσα αντίπαλό μας. Της μεταφέρουν λανθασμένα μηνύματα για το εσωτερικό μας μέτωπο, για τους σκοπούς μας, τις δυνατότητές μας και για την αποτρεπτική ικανότητά μας.

Τρίτον και συναφές, θα ήταν τραγικό να φτάσουμε σε γενικευμένο πόλεμο εάν αυτό θα οφείλεται σε δικά μας λανθασμένα ανορθολογικά κατευναστικά μηνύματα ότι δεν είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε την κυριαρχία μας. Ένας από τους λόγους που καταμαρτυρούμενα η Τουρκία μπλοφάρει με απειλές χαμηλής έντασης, είναι επειδή γνωρίζει ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις να εισέλθει σε μεγάλη σύρραξη με ένα ισοδύναμο ή περίπου ισοδύναμο κράτος όπως η Ελλάδα. Αυτό είναι ένα μεγάλο έρεισμα της αποτρεπτικής μας στρατηγικής και από την σωστή εκμετάλλευσή του θα εξαρτηθεί η αποτροπή μεγάλου πολέμου και η διατήρηση της σταθερότητας ταυτόχρονα και η εφαρμογή της διεθνούς νομιμότητας.

Η Τουρκία, είναι ένα εξαιρετικά τρωτό κράτος. Εκατοντάδες χιλιόμετρα Ανατολικό μέτωπο και μετά το φιάσκο των Νταβουτόγλεων «μηδενικών προβλημάτων» οι πολιτικοδιπλωματικές σχέσεις με τα κράτη όλης της περιοχής είναι στο χαμηλότερο δυνατό σημείο. Εσωτερικά, είναικαθεστωτικά διχασμένη,εκατομμύρια κούρδοιπαλεύουν για ανεξαρτησία καιοι διαιρέσεις στο εσωτερικό της είναι αμέτρητες. Ένα τέτοιο κράτος μπορεί να εκτελεί διάφορες επιχειρήσεις στα σύνορά της κατά σκόρπιων δυνάμεων όπως οι κούρδοι ή οι μαχητές του «ισλαμικού κράτους» αλλά όχι να αναμετρηθεί σε γενικευμένη σύρραξη με ένα πανίσχυρο κράτος όπως η Ελλάδα, εφάμιλλης ισχύος με την δική της. Το πιθανότερο ενδεχόμενο είναι να καταρρεύσει ως κράτος. Εξ αντικειμένου δεν έχει περιθώρια για μεγάλα ρίσκα.

Σε αυτά ακριβώς, εξ αντικειμένου, συνίσταται η αποτρεπτική μας δύναμη. Σε αυτό συνίσταται η αποτροπή πολέμου ο οποίος επαναλαμβάνουμε δεν είναι επιθυμητόςκαι θα αποτύχουμε εάν μεταδίδοντας λανθασμένα κατευναστικά μηνύματα στην Τουρκία οδηγηθούμε σε σύρραξη με οτιδήποτε και αν σημαίνει αυτό.

Η οικονομική κρίση δεν αποτελεί αφορμή χαλάρωσης της εθνικής μας στρατηγικής καθότι αυτό αδικεί τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας και τις προσδοκίες των πολιτών των οποίων η φιλοπατρία είναι δεδομένη. Η αποτρεπτική ισχύς των Ενόπλων Δυνάμεων κτίζεται εδώ και δεκαετίες αδιαλείπτως με δέσμευση γιγαντιαίων σπάνιων πόρων. Η ακύρωση αυτής της ισχύος με την μη εκπλήρωση των αποτρεπτικών αποστολών των Ενόπλων Δυνάμεων σε όλο το φάσμα των προκλήσεων της εξαιρετικά ασταθούς περιφέρειάς μας δεν είναι μόνο αυτοχειριασμός αλλά και μια παντελώς ανορθολογική, άχαρη, άδικη και τραγική στάση.

Για τους ίδιους λόγους η οικονομική κρίση δεν μπορεί να είναι εμπόδιο για μια ευρύτερη θέαση τωνστρατηγικών επιλογών. Το ζήτημα των 12 μιλίων, για παράδειγμα, είναι ανοικτό εδώ και δύο ακριβώς δεκαετίες. Ανεξαρτήτως οικονομικών προβλημάτωνη αποτρεπτική μας στρατηγική θα πρέπει να επανασχεδιαστεί με σκοπό την άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, τα χωρικά ύδατα και τα λιγότερο ή περισσότερο συνδεδεμένα με αυτά ζητήματα της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Αυτό εμπίπτει στην λογική εφαρμογής της διεθνούς νομιμότητας αλλά και της ανάγκης ενόψει ενός αβέβαιου μέλλοντος και ενός αναπόδραστα πολύ ανταγωνιστικού διεθνούς συστήματος να αποκτήσουμε εκείνους τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους που μας αναλογούν.

Το εθνικό συμφέρον στα πεδία αυτά είναι μείζον και αφορά καίρια το μέλλον της χώρας, την ασφάλειά της και την ευημερία της. Ένας τέτοιος σχεδιασμός δεν αναιρεί το γεγονός ότι όπως εξηγήσαμε είμαστε ένα φιλειρηνικό κράτος και ότι είμαστε πάντοτε έτοιμοι για ειρηνική επίλυση, εντός των ορίων, όμως, που θέτει η διεθνής νομιμότητα!

Η κρίση, ο ανελέητος τρόπος που μας αντιμετωπίζουν τα άλλα  κράτη συμπεριλαμβανομένων και των συνεταίρων μας στην ΕΕ και οι στρατηγικές ανακατατάξεις όπως προχωρούμε στον 21ό αιώνα, λογικά θα έπρεπε να είχε οδηγήσει σε μια αναθεώρηση της στάσεις όσους χαλάρωσαν κοσμοθεωρητικά, ηθικά και πολιτειακά. Αναθεώρηση των στρεβλών κοσμοαντιλήψεων όσων επηρεάστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες από τη ακατάσχετη εχθρολαγνεία, την εχθρότητα κατά οτιδήποτε είναι εθνικό και την παραφιλολογία για το τέλος ίσως της ιστορίας και του κράτους.

Το εθνοκράτος μας όπως και για κάθε άλλη κοινωνία είναι η πατρίδα με την βαθύτερη έννοια του όρου. Ενσαρκώνει την συλλογική μας ελευθερία, ευημερία, ευταξία και ευνομία. Εκπληρώνονται από την κρατική μας ισχύ και την δυνατότητά μας να εφαρμόζουμε την διεθνή νομιμότητα όσον αφορά την κρατική μας κυριαρχία, να αμυνόμαστε και να αποτρέπουμε τον πόλεμο επιβάλλοντας ένα πολύ υψηλό αποτρεπτικό τίμημα κατά όποιου επιβουλεύεται την κρατική Επικράτειά μας.

Η στήριξη μιας τέτοιας αντίληψης των πραγμάτων εξ αντικειμένου αποτελεί, υπογραμμίζουμε ξανά, Πολιτειακή υποχρέωση. Η επίδειξη ετοιμότητας για θυσίες ή ακόμη και για αυτοθυσία για την υπεράσπιση της πατρίδας πάντα ήταν και θα συνεχίσει να είναι σταθερά όλων των βιώσιμων κοινωνιών. Οτιδήποτε λιγότερο είναι αυτοκτονικό και συμβολίζει την παρακμή.

Δεν είναι του παρόντος αλλά εμπέδωση αυτών των παραδοχών προϋποθέτει κατανόηση του εθνοκρατοκεντρικού χαρακτήρα του συγχρόνου διεθνούς συστήματος, των αιτιών πολέμου, του εξαρτημένου χαρακτήρα των διεθνών θεσμών, του ρόλου του εθνικού συμφέροντος ως παράγοντα ενδοκρατικού κα διακρατικού ορθολογισμού και μιας δυστυχώς μη πλήρως συνειδητοποιημένης αλήθειας: Ότι δηλαδή τα ιδεολογικά δόγματα πάντα ίσχυε σήμερα είναι ολοφάνερο ότι είναι παρωχημένα. Ιστορικά, τα οικουμενικίστικα δόγματα χρησίμευσαν ως μεταμφιέσεις ισχύος των μεγάλων δυνάμεων του 20ού αιώνα.

Μετά την αφαίρεση των προσωπείων που έφερε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου είναι όσο ποτέ άλλοτε αντιληπτό πόσο σημαντική είναι για κάθε κοινωνία η ανεξαρτησία και η ασφάλεια του οικείου κράτους. Για όσους δε θόλωσε το μυαλό τους για το ποιος είναι ακριβώς ο χαρακτήρας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ο τρόπος αντιμετώπισης των λιγότερο ισχυρών κρατών από την κυρίαρχη πλέον τεχνόσφαιρα δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολία ότι το ίδιο ισχύει και στην ΕΕ (το μέλλον της οποίας ολοφάνερα είναι αβέβαιο).

Η ανένδοτη φιλοπατρία είναι προϋπόθεση ορθολογιστικών προσανατολισμών στην ενδοκρατική και διακρατική ζωή. Ταλαντεύσεις πάνω στο Εκκρεμές όπου στον ένα πόλο είναι οι Μηδίζοντες και οι Εφιάλτες και στον άλλο η φιλοπατρία πάντα υπάρχουν. Η Ελευθερία και η Δημοκρατία εξαρτώνται από το κατά πόσο η φιλοπατρία υπερισχύει και από το κατά πόσο τα μέλη της κοινωνίας είναι σταθερά προσανατολισμένα προς την κατεύθυνση του σωστού πόλου. Η Ιθάκη είναι η πατρίδα.

ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΝΟΜΙΚΑ Ή ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ