Γράφει ο Δημήτρης Παράξενος
Ιστορία δύο πόλεων
Charles Dickens
Εκδ. Εξάντας, 1989
Πριν καιρό αγόρασα την Ιστορία δύο πόλεων σε ένα φίλο μου. Παρόλα αυτά το πρώτο βιβλίο του Ντίκενς που διάβασα ήταν τα Δύσκολα χρόνια. «Ξανασυνάντησα» την Ιστορία δύο πόλεων σε μια ταινία, το Flash of genius, όπου ο ήρωας διαβάζει μέσα στο δικαστήριο την εκπληκτική πρώτη παράγραφο του έργου. Τελικά έπεσε στα χέρια μου χάρη σε μια συνάδελφο.
Το εγχείρημα του Ντίκενς να συνδυάσει την περιπέτεια ενός ζευγαριού και των φίλων τους με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 είναι πολύ φιλόδοξο. Όντας άφταστος συγγραφέας, πετυχαίνει απόλυτα, με μια ιστορία που συγκινεί και προβληματίζει. Η πλοκή διαδραματίζεται στο Λονδίνο και στο Παρίσι καλύπτοντας ένα ευρύ χρονικό διάστημα δίνοντας στο έργο μια σπάνια οικουμενικότητα χωρίς να χάνει ποτέ το ενδιαφέρον του.
Το μυθιστόρημα διαθέτει πληθώρα χαρακτήρων που σκιαγραφούνται πειστικά, όπως ο ηλικιωμένος ήρωας της επανάστασης, ο επιχειρηματίας που αποδεικνύεται πιστός φίλος και η ραδιούργα ταβερνιάρισσα που περιμένει να εκδικηθεί. Ανταγωνιστής με την κλασική έννοια δεν υπάρχει, ωστόσο αισθάνεσαι ότι οι ήρωες είναι ανασφαλείς και το μέλλον αβέβαιο. Επίσης, ο Ντίκενς είναι δεξιοτέχνης στις περιγραφές, παρουσιάζοντας με ιδιαίτερο τρόπο ακόμη και κοινότυπες σκηνές.
Το έργο ξεχωρίζει για την ερμηνεία της Γαλλικής Επανάστασης και της αδικίας γενικότερα. Αφενός δείχνει ότι στο παλιό καθεστώς οι φτωχοί, που ήταν η πλειονότητα του πληθυσμού, είχαν ελάχιστη αξία και οι ευγενείς τους κακοποιούσαν ανενόχλητοι. Αφετέρου αποκαλύπτει πως η Επανάσταση, παρότι αναπόφευκτη και ωφέλιμη από την άποψη ότι διέλυσε τις αυταρχικές δομές, με την ισοπεδωτική λογική της έγινε εξίσου άδικη με το καθεστώς που ανέτρεψε. Ο ταξικός πόλεμος και η έλλειψη διάκρισης των πράξεων των ανθρώπων είχαν ως αποτέλεσμα να στέλνονται στην γκιλοτίνα αθώοι και ένοχοι με μοναδικό κριτήριο την περιουσία και την καταγωγή τους.
Υπάρχει λοιπόν λύση στο θεμελιώδες πρόβλημα της κοινωνικής αδικίας; Όπως ο Ουγκώ στους Άθλιους έτσι και ο Ντίκενς απαντάει θετικά, μέσα από το προσωπικό παράδειγμα ενός από τους χαρακτήρες που πλάθει. Βέβαια, ο δρόμος που φωτίζεται στο συγκλονιστικό φινάλε του έργου είναι πολύ στενός. Είναι όμως ο μοναδικός που βγάζει από την καταπίεση της φεουδαρχίας χωρίς να περνάει από τη φρίκη της γκιλοτίνας.
Δημήτρης Παράξενος