Γράφει ο Δημήτρης Παράξενος.
Οι δαιμονισμένοι
Φίοντορ Ντοστογιέβσκι
Εκδ. Γκοβόστη
Ο Ρώσος Φίοντορ Ντοστογιέβσκι είναι ένας γίγαντας της παγκόσμιας πεζογραφίας. Οι Δαιμονισμένοι, οι Αδελφοί Καραμαζόβ, ο Ηλίθιος, το Έγκλημα και Τιμωρία είναι τα έργα που τον έκαναν κλασικό. Εδώ θα μιλήσω για το πρώτο, που με εντυπωσίασε όσο κανένα άλλο λογοτεχνικό έργο.
Καταρχάς, ο συγγραφέας παρουσιάζει τους χαρακτήρες με τόση λεπτομέρεια και ρεαλισμό, που νομίζεις ότι είναι πραγματικά πρόσωπα και εκείνος μπόρεσε με μια υπερφυσική δύναμη να δει και να καταγράψει κάθε κίνηση του σώματος και της ψυχής τους. Έπειτα, η ασυνήθιστη, δαιδαλώδης πλοκή του απεικονίζει μια ολόκληρη κοινωνία στην επαρχία της τσαρικής Ρωσίας το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, περιλαμβάνοντας και συνδέοντας μεταξύ τους από τον ευσεβή εργάτη και τη φτωχή κοπέλα με τα διανοητικά προβλήματα μέχρι την αριστοκράτισσα που βαριέται και τον άβουλο νομάρχη. Το μυθιστόρημα δεν έχει θετικό ήρωα, εκτός αν δώσουμε αυτό το ρόλο στον καλοσυνάτο Σάτοβ. Οι δύο κύριοι χαρακτήρες του είναι αρνητικοί και ο τίτλος «Δαιμονισμένοι» τους ταιριάζει παρόλο που δεν έχουν κοινούς στόχους.
Η προφητική, διαχρονική δύναμη του έργου έγκειται στο ότι προειδοποιεί για τις καταστροφικές συνέπειες του μηδενισμού. Ο Ντοστογιέβσκι προέβλεψε τι θα έκαναν μετά από δεκαετίες οι ριζοσπάστες μηδενιστές της εποχής του όταν έπαιρναν την εξουσία και δοκίμαζαν να αναδιοργανώσουν την κοινωνία με βάση τα πιστεύω τους. Κατάλαβε ότι άνθρωποι που μισούσαν το χριστιανισμό αναπόφευκτα θα στρέφονταν ενάντια σε εκείνο που έχει μεγαλύτερη αξία στο χριστιανισμό, το Πρόσωπο. Όσο προχωράει η αφήγηση η ένταση ανεβαίνει καθώς η ηθική σαπίλα επεκτείνεται παίρνοντας διάφορες μορφές, όπως ο ηδονισμός και η επιθετικότητα του αριστοκράτη Σταυρόγκιν, η φονική μανία του Στεπάνοβιτς και ο παρασιτισμός του «διανοούμενου» Καρμάζινοβ.
Εμπνεόμενος από τη λαϊκή ορθόδοξη παράδοση, ο συγγραφέας διατηρεί μια αισιοδοξία και προτείνει διέξοδο σωτηρίας από την απουσία νοήματος και τον υλισμό που διάβρωνε τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της χώρας του. Ο καθένας πρέπει να κάνει τη δική του επανάσταση ενάντια στα πάθη του για να γλιτώσει την άβυσσο. Από αυτή την άποψη, ο διάλογος του Σταυρόγκιν με το μοναχό Τύχωνα είναι μνημειώδης.
Δημήτρης Παράξενος
14 comments
Με αφορμή την κυκλοφορία της Άννας Καρένινα, γράφει ο Ντοστογιέφσκι το 1877 στο “ημερολόγιο ενός συγγραφέα”, επτά χρόνια μετά την έκδοση των “Δαιμονισμένων”:
“Είναι ολοκάθαρο ότι το κακό στον άνθρωπο κρύβεται πολύ βαθύτερα από όσο πιστεύουν οι σοσιαλιστές-γιατροί, ότι δεν υπάρχει κοινωνία στην οποία μπορείς να αποφύγεις το κακό, ότι η ψυχή του ανθρώπου θα παραμείνει η ίδια και ότι θα παράγει τόσο την ανωμαλία όσο και την αμαρτία, και ότι οι νόμοι που διέπουν το ανθρώπινο πνεύμα είναι ακόμα τόσο ανεξερεύνητοι, τόσο αόριστοι και τόσο μυστικοί, ώστε να μην υπάρχουν και να μην μπορούν να υπάρξουν γιατροί, αλλά ούτε και κριτές που να μπορούν να δώσουν μία τελική ετυμηγορία, κι ότι υπάρχει αυτός που έχει πει ότι η εκδίκηση είναι δική του και ότι θα ανταποδώσει ο ίδιος.”
Τρομερή ομολογία ήττας τoυ δικού του στρατοπέδου από τον κορυφαίο συγγραφέα, που οι χριστιανοί προβάλλουν ως σημαιοφόρο της χριστιανοσύνης τους.
Στους “Δαιμονισμένους” ο Ντοστογιέφσκι βάζει στα χείλη του Τύχωνα αυτού του “ανθρώπου του Θεού” να εκστομίζει την τρομερή εξομολόγηση που του εγχειρεί με μια επιστολή του ο Σταβρόγκιν. Στη σκηνή αυτή ο συγγραφέας επιχειρεί την πλήρη αντιστροφή. Η εξομολόγηση του Σταβρόγκιν είναι η βαθύτερη πράξη συντριβής, πράξη άκρως αξιόποινη αλλά και αμιγώς ανθρώπινη, με την έννοια ότι μόνον ο άνθρωπος ως άνθρωπος μπορεί να την επιτελέσει. Ο Ντοστογιέφσκι δείχνει εδώ πέραν πάσης αμφιβολίας πόσο ελάχιστα εκτιμά, πόσο μάλλον απεχθάνεται τους επίσημους εκπροσώπους του θείου και πόσο μακριά τοποθετεί αυτό το είδος ανθρώπου απ’ τον άνθρωπο, πόσο περιορισμένη δικαιοδοσία του εκχωρεί για να κρίνει αυτός τον άνθρωπο, με πόσο λιγοστές, ανεπαρκέστατες, θλιβερές, ανάξιες της αποστολής του, δυνατότητες νου και καρδιάς πιστεύει ότι είναι προικισμένος για να κατανοήσει και να αισθανθεί τον πλησίον του. Αλλά και πόσο από την άλλη μεριά ο Σταβρόγκιν, παρότι βυθισμένος στην τεράστια σύγχυση και αντιφατικότητά του, αίρεται, με τον συνεχή βασανισμό του και την παράφορη αγωνία του, με τον δαιμονισμένο ανθρωπισμό του, στο επίπεδο μιας άλλου είδους και άλλου ύψους αγιότητας, μιας αγιότητας όπου συμμετέχει όλος ο άνθρωπος, απ’ την οποία απέχουν έτη φωτός ο λειτουργός του Θεού και η σχηματική του ιεροσύνη.
@ EL-EL
Διαφωνώ τελείως. Τα έχεις αντιστρέψει όλα.
Τὰ δύο θέματα πού πραγματεύεται ὁ Ντοστογιέφσκι στοὺς «Δαιμονισμένους» εἶναι, πρῶτον, ἡ χρεωκοπία, ἤδη ἀπὸ τότε, αὐτοῦ πού ἀποκαλοῦμε στὴν πολιτικὴ «πρόοδο» καί, δεύτερον, μία ἀπόπειρα νὰ σκιαγραφήσει ὁ συγγραφεύς τὶς σκοτεινὲς δυνάμεις, τὸ σκοτεινὸ τεταρτημόριο τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς.
Ἕνα τεχνικὸ σημεῖο πού πρέπει νὰ γνωρίζει ὁ ὑποψήφιος ἀναγνώστης εἶναι ὅτι τὸ μυθιστόρημα πρωτοδημοσιεύθηκε καὶ κυκλοφορεῖ κατὰ κανόνα χωρὶς ἕνα κεφάλαιό του, τὸ ὁποῖον δὲν ἐπέτρεψε νὰ δημοσιευθεῖ ἡ λογοκρισία τῆς ἐποχῆς ἐκείνης στὴν Ρωσσία. Ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις στὰ Ἐλληνικά, ἐξ ὅσων γνωρίζω, μόνον αὐτὴ τῶν ἐκδόσεων «Ἴνδικτος» περιέχει τὸ λογοκεκριμένο κεφάλαιο. Καί, νομίζω, ἡ μεταφράστρια, ἡ Ἑλένη Μπακοπούλου, εἶχε μεγάλην ἰδίαν πεῖρα τοῦ σκοτεινοῦ, τοῦ ἁμαρτωλοῦ τεταρτημορίου τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς. (Καὶ ὁ Ντοστογιέφσκι ἤθελε νὰ δώσει στοὺς «Ἀδελφοὺς Καραμάζωφ» τὸν τίτλο «Ἡ Ἰστορία Ἐνὸς Μεγάλου Ἁμαρτωλοῦ» καὶ ὁμολογοῦσε δημοσίᾳ καὶ ὁμολογεῖ ἐμμέσως διὰ τῶν ἡρώων του τὶς θύελλες τῶν παθῶν πού τὸν τάραζαν). Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ μετάφρασή της τοῦ συγκεκριμένου μυθιστορήματος ὑπερέχει αἰσθητῶς τῆς μεταφράσεως τοῦ Ἃρη Ἀλεξάνδρου, ἐνῶ στὰ ἄλλα μυθιστορήματα τοῦ Ντοστογιέφσκι πού ἔχει μεταφράσει ἡ μεταφράστρια, στοὺς «Ἀδελφοὺς Καραμαζὼφ» καὶ στὸ «Ἔγκλημα καὶ Τιμωρία» πιθανῶς, ὑστερεῖ ἐλαφρῶς. (Στὸν «Ἠλίθιο» ὑπερέχει ἐλαφρῶς).
Καλὸ εἶναι νὰ γνωρίσζει ὁ ὑποψήφιος ἀναγνώστης ὅτι ὁ Ντοστογιέφσκι στὸ πρωτότυπο εἶναι ἀπίστευτα κακός, ἀπαράδεκτος γιὰ τὸν μέσο ἀναγνώστη. Γιὰ νὰ τὸν διαβάσει ἕνας ποὺ δὲν ἔχει μητρικὴ γλῶσσα τὰ Ρωσσικά, πρέπει νὰ μελετᾶ τὴν γλῶσσα αὐτὴν δέκα χρόνια ! Μεγάλο μέρος ἀπὸ τὴν φήμη του τὴν Δύση ὀφείλεται στοὺς μεταφραστές του. Φαίνεται ὅτι ἀποφάσισαν νὰ τὸν «βελτιώσουν» στηριζόμενοι στὴν παράδοση τοῦ Γαλλικοῦ μυθιστορήματος πού μεσουρανοῦσε τὴν ἐποχὴ πρὶν ἀπὸ τὴν μεγάλη 14ετία τοῦ Ντοστογιέφσκι (1866-1880). Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ μεταφράσεις τῶν μεγάλων μυθιστορημάτων τοῦ Ντοστογιέφσκι στὴν Γαλλικὴ γλῶσσα εἶναι, κατὰ κανόνα, πιὸ ρέουσες καὶ φυσικὲς ἀπὸ τὶς ἀντίστοιχες στὴν Ἀγγλικὴ γλῶσσα. (στὸν Τολστόϊ, πολὺ καλύτερον ἀπὸ τὸν Ντοστογιέφσκι στὰ Ρωσσικά του, συμβαίνει τὸ ἀντίθετο).
Ὠς πρὸς τὴν πολιτικὴ συνιστῶσα τοῦ μυθιστορήματος, εἶναι προφανές ὅτι ὁ Ντοστογιέφσκι θέλει νὰ μαστιγώσει (εἶναι ἡ ἐκπεφρασμένη βούλησή του) τοὺς ἀκραίους ἐπαναστάτες, ἀλλὰ πιὸ πικρὴ, πιὸ λεπτὴ καί, γι’ αὐτὸ πιὸ δολοφονική, εἶναι ἡ εἰρωνεία του γιὰ τοὺς χλιαροὺς προοδευτικούς, τοὺς γερασμένους φιλελευθέρους στοχαστὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1840, δηλαδὴ τοὺς σοσιαλδημοκράτες καὶ παρδαλοὺς ἀριστερούς, μὲ τοὺς σημερινοὺς ὅρους. Ἀλλοίμονον, πρόκειται ἀκριβῶς γιὰ τὸν ἀνθρώπινο τύπο ποὺ κυριάρχησε στὴν Ἑλλαδικὴ κοινωνία καὶ πνευματικὴ ζωὴ ἤδη ἀπὸ τὸ 1910, πολύ πιθανὸν στὴν οἰκονομικὴ ζωὴ ἀπὸ τὸ 1750, ἀπὸ τὴν αὐγὴ δηλαδή, τοῦ Νεοελληνικοῦ καπιταλισμοῦ (καὶ Διαφωτισμοῦ).
Γιὰ τὶς σκοτεινές δυνάμεις, εἶναι λογικῶς ἀναπόφευκτο ὅτι καὶ μόνον ἡ ὕπαρξή τους μέσα στὴν ψυχὴ καθενὸς ἀνθρώπου συνιστᾶ κατηγορητήριο κατὰ τοῦ Θεοῦ. Ἀκόμη χειρότερα, οἱ λειτουργοὶ τοῦ Ὑψίστου, καὶ μόνον ἀπὸ τὴν θέση τους, βρίσκονται σὲ καταφανῆ ἀδυναμία νὰ χαλιναγωγήσουν αὐτὲς τὶς σκοτεινὲς δυνάμεις. Τὸ μόνον πού μπορεῖ ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι νὰ ἁντιτάξει σ’ αὐτὲς τὴν δύναμη τῆς ὑπερβάσεως πού, ἐπίσης ,ἔχει μέσα του. Τὸ μεγαλεῖο τοῦ Ντοστογιέφσκι εἶναι ἀκριβῶς αὐτό : Ὅτι κατέδειξε πόσο δύσκολο εἶναι νὰ καταπιασθεῖ κανεὶς μὲ τὸν ἀγῶνα αὐτόν. Διότι πρέπει νὰ πιστεύσει, τὴν στιγμὴ ποὺ περισσεύουν οἱ λόγοι νὰ μὴν τὸ κάνει. Κανεὶς δὲν ἐξέθεσε τοὺς λόγους αὐτοὺς εὐγλωττότερα ἀπὸ τὸν Ντοστογιέφσκι. Δὲν ὑπάρχει καμμία ἐγγύηση ὅτι ἡ προσπάθεια θὰ φέρει ἀποτέλεσμα. Ὁ ἀγῶνας, ἡ διαρκὴς καὶ ἀγωνιώδης πάλη τῆς πίστεως μὲ τὴν ἁμφιβολία, εἶναι καὶ τὸ ἔπαθλο. Ἡ Ὁρθόδοξος Θεολογία καί, γενικώτερα, ἡ Χριστιανικὴ Θεολογία, ὅποτε μιλᾶ γιὰ «προσωπικὸ» Θεό, σὲ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ πρόβλημα τοῦ «Κακοῦ» ἀπαντᾶ. Ἡ μοναδικότης τοῦ Ντοστογιέφσκι εἶναι ὅτι τὸν Θεὸ τῆς διακρίσεως, τὸν Θεὸ πού εἶναι πρόσωπο καὶ κρίνει κατὰ περίπτωση καὶ χωρὶς τὴν γενικότητα καὶ ξηρότητα τῶν ἀνθρωπίων νόμων, τὸν δείχνει ἐν ἐσόπτρῳ μέσα στὰ μυθιστορήματά του, μέσα στὰ ἔργα τῆς τέχνης του, ὄχι μὲ τὴν συχνὰ ξηρὴ γιὰ τὸν σημερινὸ ἀναγνώστη γλῶσσα τῶν Πατέρων. Καί, ἐπίσης, ὅποτε λέμε ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἶναι «πατερική», τὴν ἴδια ἀδυναμία ὁμολογοῦμε : ὅτι λίγοι μόνον φωτισμένοι γέροντες, μπορεῖ καὶ ἕνας μόνον σὲ κάθε χρονικὴ στιγμή, μποροῦν νὰ δοῦν μέσα στὴν σκοτεινὴ πλευρὰ τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς. Ἄλλο ὅτι ὁ Θεὸς, ἡ Χάρις Του, ἐνεργεῖ καὶ διὰ τῶν ὑπολοίπων καὶ διὰ τῶν ἀναξίων ἀκόμη, ἀκόμη καὶ διὰ τῶν κοσμικῶν. Ὅπως, δηλαδή, ἐνεργεῖ καὶ διὰ τῶν «ἁγίων πορνῶν» τοῦ Ντοστογιέφσκι.
@ Δημήτρη Παράξενο
όχι εγώ αγαπητέ, ο Ντοστογιέφσκι ως καλλιτέχνης μέσω του έργου του το κάνει αυτό· αναποδογυρίζει κυριολεκτικά τη θεοκρατία σε ανθρωποκρατία, οι ήρωές του δεν προορίζονται για κανενός είδους σωτηρία. Ο μηχανικός Κυρίλοφ αυτοκτονεί για να αποδείξει ότι είναι Θεός, ο Σταβρόγκιν για ν’αποδείξει ότι δεν είναι Θεός. Και οι δυό αποδεικνύουν ότι είναι μόνον άνθρωποι. Ο θάνατός τους είναι πέρα για πέρα ανθρώπινος, τίποτε δεν τον συνοδεεύει και τίποτε δεν αποφέρει ο ίδιος.
Ο ίδιος ο συγγραφέας όσα πιστεύει για τη Ρωσία, για την τύχη του κόσμου, για τα ιδεολογικά ρεύματα και για την ορθοδοξία, όντως τα πιστεύει, και μάλιστα με θέρμη και οδύνη, με σπαραγμό, ακόμη και με φανατισμό, όταν όμως φθάνει η ώρα ν’ασχοληθεί ως συγγραφέας με το ανθρώπινο υλικό, όλα τα προηγούμενα καταρρέουν ως βεβαιότητες, δεν λειτουργούν πια, κι αν λειτουργούν μπαίνουν σε δευτερεύουσα μοίρα, υποβαθμίζονται, εκπίπτουν. Δεν υπηρετεί η τέχνη του την ιδεολογία ή την πίστη του, απεναντίας, η πίστη και η ιδεολογία του υποτάσσονται στην τέχνη του και την υπηρετούν εάν και όταν αυτή τις χρειάζεται και μάλλον τις χρειάζεται ελάχιστα ή και καθόλου. Με τον τρόπο αυτό αποκαλύπτει ο Ντοστογιέφσκι ότι η όποια πίιστη σε δόγματα ή σε κάθε είδους δοξασίες δεν συνιστά προϋπόθεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, απεναντίας άν υπάρχει πίστη που να είναι συμβατή με την τέχνη, αυτή είναι η πίστη στην ίδια την τέχνη. Ένας συγγραφέας χριστιανός είναι σπουδαίος επειδή είναι σπουδαίος συγγραφέας, όχι επειδή είναι χριστιανός. Ο Ντοστογιέφσκι μέσα στην δαιμονική πλοκή του μυθιστορήματός του κυριολεκτικά άγεται και φέρεται απ’ τα θέματά του, απ’ τους ανθρώπους που έχει συγκεντρώσει στην επαρχιακή πόλη, απ’ τις πράξεις τους, τα πάθη τους, την παράτολμη θέαση του ανθρώπου απ’ τον ίδιο τον άνθρωπο που δεν έχει τέλος γιατί ο ίδιος ο άνθρωπος είναι ατελής.
Το ξέρω ότι διαφωνείτε τελείως και εις επίρρωσιν αυτής της πλήρους διαφωνίας μας σας επαναλαμβάνω ότι ο θετικός χαρακτήρας των “Δαιμονισμένων” δεν είναι ο Τύχων, είναι ο Σταβρόγκιν. Ο δεύτερος είναι ο όντως άνθρωπος. Ο άλλος – και ο Ντοστογιέφσκι το προβάλει αυτό με παράφορη ένταση – είναι ένα κενό, ο απών άνθρωπος, ένας τυχαίος ή ένας τοίχος πάνω στον οποίο πέφτει ο Σταβρόγκιν, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να περιμένει απ’αυτόν κανενός είδους σωτηρία και δίνει τη δική του λύση εξόδου με το περίστροφο.
@ el el
Έχεις τελειως διαφορετική άποψη για τον άνθρωπο από εμένα άρα ερμηνεύεις και τελείως διαφορετικά τον Ντοστογιέφσκι. Αντίστροφα.
Aς διαβάσει ο καθένας το βιβλίο κι ας σχηματίσει δική του γνώμη για το αν ο Σταυρόγκιν είναι “θετικός”, τι ρόλο έχει η εκκλησία, τι είναι η σωτηρία και πώς μπορεί να επιτευχθεί, τι σημασία έχουν ο εγωισμός και η ταπείνωση, πώς εμφανίζεται το τραγικό, τι είναι το κακό, το νοήμα του τίτλου “δαιμονισμένοι”, τη λειτουργία της εξομολόγησης, κ.λ.π.
Ἀλλοίμονο στὴν Χριστιανικὴ πίστη, ἐὰν ἀποσκοπεῖ σὲ ὁποιεσδήποτε «βεβαιότητες». Τότε, δὲν θὰ ἦταν πίστη, ἀλλὰ συμβόλαιο … Καί, εἰδικῶς αὐτό, δὲν χρειάζεται νὰ εἶναι κανεὶς Ντοστογιέφσκι γιὰ νὰ τὸ καταλάβει. Ντοστογιέφσκι χρειάζεται γιὰ νὰ δείξει πόσο ἔγκυρη καὶ πόσο γόνιμη μπορεῖ νὰ εἶναι ἡ ἀμφιβολία. Καὶ πόσο αὐτοκαταστροφική, ἐπίσης …
Γιὰ τὴν τέχνη, ὅποιος εἶχε ποτὲ γνησία ἔμπνευση, γνωρίζει ὅτι προέρχεται ἀπὸ τὸ μέρος ἐκεῖνο τοῦ ἀνθρώπου πού ἔχει «Πνεῦμα Θεοῦ». Κα μάλιστα, αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὶς ἑκάστοτε νέες καθαρῶς ἐπιστημονικὲς ἰδέες. Μέ μόνη τὴν μελέτη δὲν κατεβαίνουν, ὅσο κι ἂν σχίζεται κανείς. Τὸ Ὡραῖον, τὸ Ἀγαθόν, τὸ Ἀληθὲς εἶναι ἕνα καὶ τὸ αὑτό.
Αγαπητέ Δημήτρη Παράξενε,
σας λένε Παράξενο κι όμως δεν κατανοείτε την παραδοξότητα του εγχειρήματος του Ντοστογιέφσκι, να αντιστρέψει ακριβώς με το βιβλίο αυτό τις παραδεδομένες αξίες· καθ’ότι εσείς διατυπώνετε την βιβλιοκριτική σας με γνώμονα την πίστη σας, ο ίδιος όμως ο συγγραφέας δεν γράφει Ευαγγέλιο, γράφει λογοτεχνία, δεν θεολογεί, δεν κατηχεί, δεν προσηλυτίζει, μόνο σκάβει· και σκάβει βαθειά και ψάχνει να βρει απαντήσεις κατευθείαν στην ανθρώπινη ψυχή, όχι στη θεογνωσία μέσω της οποίας ερευνάται υποτίθεται η ανθρώπινη υπόθεση, στην εργασία πάνω στον εαυτό μας, όχι στην εξολολόγηση και την ομολογία λαθών και τύψεων. Και αυτό που βρίσκει μέσα από το σκάψιμο που του παρέχει ο ίδιος ο μηχανισμός της τέχνης του, είναι το αβάστακτα δυσάρεστο γι’αυτόν ως άνθρωπο συμπέρασμα, αλλά απέραντα ηδονικό ως καλλιτέχνη, ότι δεν υπάρχει σωτηρία για τον άνθρωπο και αυτό συνιστά το Ωραίον και Αγαθόν με αυτόν, το μόνο Έν.
@ el el
Κατανοώ τον Ντοστογιέφσκι με τον προσωπικό μου τρόπο όπως όλοι. Με ενδιαφέρει οι αναγνώστες του σάιτ να διαβάσουν το έργο του γιατί πιστεύω ότι θα τους ωφελήσει.
Εγώ απεναντίας δεν θα το συνιστούσα· πρόκειται για ένα δαιμονικό βιβλίο, θα το ονόμαζα το Ευαγγέλιο των δαιμόνων, ένα Ευδαιμόνιο, η τελική κατίσχυση είναι του δαίμονα, εκείνου του ενός που έχει πει ότι η εκδίκηση είναι δική του και ότι θα ανταποδώσει ο ίδιος, ο ίδιος ο συγγραφέας του ομολογεί ότι πρώτος αυτός είναι ο δαιμονισμένος και ενδέχεται να υπάρχουν πολλοί που να μην αντέχουν αυτού του είδους την ανθρωπογνωσία!
Ἕνα εἶδος ἐμβολίου εἶναι «Οἱ Δαιμονισμένοι». Πρόκειται γιὰ τὴν πρώτη δόση. Ὅποιος διαβάσει καὶ τοὺς «Ἀδελφοὺς Καραμάζωφ», δὲν θὰ νοσήσει.
Τελευταία οδηγία προς ναυτιλομένους: “Όσοι μπαίνετε εδώ, εγκαταλείψτε κάθε ελπίδα” για λύτρωση, εξασφάλιση, απαλλαγή απ’ τα μαρτύρια, επουράνια σωτηρία κ.λ.π. Όρτσα πανιά για την ανοικτή φουρτουνιασμένη θάλασσα με καπετάνιο τον Φιοντόρ· Προορισμός άγνωστος, οι κίνδυνοι πολλοί, υπάρχουν κύκλωπες, υπάρχουν σκύλες και χάρυβδες, υπάρχουν λαιστρυγόνες, υπάρχει κι ο άλλος εκείνος ο δαιμονισμένος ο κάπταιν Άχαμπ καρφωμένος πάνω στη μεγάλη φάλαινα.., αλλά τι θα γενόμασταν χωρίς αυτά!
Φυσικά και δε θα το συνιστούσατε ως ανάγνωσμα el-el, φυσικά.
Λίγα βιβλία υπάρχουν σαν αυτό, που να διεισδύουν τόσο βαθιά στην καρδιά του μηδενισμού και μάλιστα του μισανθρωπικού μηδενισμού. Και μας ξεναγεί το βιβλίο αυτό εκεί, στα σκοτεινά, όπου δε χρειάζεται να είσαι πολύ ευαίσθητος για να φρίξεις. Ο μισανθρωπικός μηδενισμός είναι η βάση του επαναστατικού μηδενισμού, αυτό που δε φαίνεται αμέσως αλλά θέλει σκάψιμο βαθύ, όντως, για να φανεί. Όλα να καούν, όλα να καταστραφούν, τι θα γίνει μετά δε μας ενδιαφέρει. Αν χαθούν και μερικά εκατομμύρια αθώοι (ή μήπως κανείς δεν είναι κανείς αθώος;) δεν πειράζει, παράπλευρη απώλεια. Ο Ντοστογιέφσκι το έβλεπε να συμβαίνει γύρω του, στην εποχή του, είχε περάσει και ο ίδιος από αυτό το στάδιο και θέλησε να προειδοποιήσει. Όποιος έχει αυτιά ακούει, όποιος έχει μάτια βλέπει. Ας διαβάσουμε ξανά το βιβλίο αυτό και στην εξαιρετική έκδοση του Ίνδικτου, και ας το προτείνουμε, ας το διαδώσουμε παντού σε όσους γνωρίζουμε και δε γνωρίζουμε. Και ένας να καταλάβει, είναι πολύ καλό. Ας το διαβάσουμε μαζί με την Αισθηματική Αγωγή του Φλωμπέρ.
Ακόμα, “δαιμονισμένος ανθρωπισμός” δεν υπάρχει, είναι σχήμα οξύμωρον. Ο δαιμονισμένος είναι μισάνθρωπος με τρόπο προγραμματικό. Όποιος επιθυμεί την καταστροφή, υλική, ψυχική, ή πνευματική του ανθρώπου δε μπορεί να είναι ανθρωπιστής, ούτε θιασώτης οποιουδήποτε είδους ανθρωπισμού. Δαιμονισμένος μισανθρωπισμός, δαιμονισμένος μηδενισμός, υπάρχουν μόνο, για να συνενοούμαστε.
@ el el
Λογικό να προτιμάς να μη διαβαστεί. Έτσι δε θα τεθεί η άποψή σου σε κρίση.
Όσοι διαβάζοντας το βιβλίο αυτό βλέπουν κάποια ανακουφιστική έξοδο σε χριστιανικές ή ανθρωπιστικές δοξασίες δεν καταλαβαίνουν ή δεν θέλουν να καταλάβουν, ποιά είναι τα ιερά και ποιά τα όσια. Το κατεξοχήν ιερό και όσιο, επιγραμματικά, είναι ο ακάθαρτος άνθρωπος, είναι το ανίερο και το ανόσιο. Όλα τα πρόσωπα στο βιβλίο αυτό – με εξαίρεση τον Τύχωνα, τον απώντα άνθρωπο – είναι δαιμονισμένοι και παραμένουν τέτοιοι μέχρι τέλους. Ο Ντοστογιέφσκι συνομιλεί με τα δαιμόνια όχι για να τα βγάλει μέσα απ’ τους ανθρώπους, να τα βάλει στους χοίρους και να τα ρίξει στον γκρεμό, αλλά για να τ’ αποκαλύψει και να τα ρίξει αυτούσια κι αναλλοίωτα στις σελίδες του· όχι για να τ’αφανίσει, ν’απαλλάξει τους ανθρώπους απ’ τα δαιμόνια και να τους μεταλλάξει, όχι για να φτιάξει έναν νέο άνθρωπο – ξέρει ότι τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει, δεν θα υπάρξει ποτέ – αλλά για να δείξει ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν ν’απαλλαγούν απ’ τους δαίμονες, δεν έχουν μέσα τους δαίμονες, είναι οι ίδιοι δαίμονες. Καταστρέφοντας τους δαίμονες, καταστρέφεται και ο άνθρωπος. Άνθρωπος χωρίς δαίμονες δεν είναι ένας νέος, λυτρωμένος άνθρωπος, είναι το τέλος του ανθρώπου, ο μη άνθρωπος. Λυτρωμένος ο άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος.
Το βιβλίο αυτό είναι ένα βιβλίο ιερό, δηλαδή όντως ζωτικής σημασίας, και γι’αυτό έκανα ότι μπορούσα στο μέτρο που μου αναλογεί, απ΄τη μικρή αυτή γωνιά του διαδικτύου, να το διαφημίσω. Για όποιον βεβαίως έχει αυτιά ν’ακούσει και μάτια για να δεί.