Αναδημοσίευση από την Καθημερινή 12.4.2008
Ακολουθεί το άρθρο της Καθημερινής:
Προχθές, Τετάρτη 9 Απριλίου, συμπληρώθηκαν 55 χρόνια από την υποτίμηση της δραχμής, που έγινε στις 9 Απριλίου του 1953 από τον τότε υπουργό Συντονισμού στην κυβέρνηση Παπάγου, τον Σπύρο Μαρκεζίνη. Στα εννέα πολύπαθα χρόνια που είχαν μεσολαβήσει από την απελευθέρωση της Ελλάδος από τη γερμανική κατοχή, το εθνικό μας νόμισμα παρακολουθώντας τις πολιτικές και οικονομικές περιπέτειες της χώρας είχε υποτιμηθεί επτά φορές, χωρίς, όμως, ούτε η οικονομία να εξυγιανθεί ούτε η δραχμή να γίνει αξιόπιστη. Η χρυσή λίρα ήταν το κυρίαρχο νόμισμα στις συναλλαγές, το ισοζύγιο πληρωμών και ο προϋπολογισμός μονίμως ελλειμματικά και το κράτος λειτουργούσε χάρις στα χρήματα της αμερικανικής βοηθείας.
Τη μίζερη αυτή κατάσταση ανέτρεψε ο Σπύρος Μαρκεζίνης με δύο αποφασιστικά και τολμηρά μέτρα. Την υποτίμηση της δραχμής, η ισοτιμία της οποίας προς το δολάριο από 15.000 πήγε στις 30.000 (ακολούθησε σε λίγο η περικοπή των τριών μηδενικών) και την απελευθέρωση των εισαγωγών. Με τα δύο αυτά μέτρα η ελληνική οικονομία εισήλθε σε μια νέα εποχή εξυγίανσης, ισορροπίας και ανάπτυξης. Ολα τα οικονομικά μεγέθη αρχίζοντας από τον προϋπολογισμό και το ισοζύγιο και φτάνοντας στον πληθωρισμό και τον ρυθμό ανάπτυξης βελτιώθηκαν θεαματικά και ταυτόχρονα άρχισαν να γίνονται επενδύσεις από τους επιχειρηματίες, ενώ έκαναν την εμφάνισή τους και τα πρώτα ξένα κεφάλαια. Η μαύρη αγορά και οι ελλείψεις ειδών στην αγορά εξαφανίστηκαν ως διά μαγείας.
Προετοιμασία
Χωρίς να μειώσουμε έστω και κατ’ ελάχιστον την αξία των ρωμαλέων αποφάσεων του Σπύρου Μαρκεζίνη, πρέπει να θυμηθούμε όσα είχα γράψει τον Νοέμβριο στην αφήγησή μου για τον Γεώργιο Καρτάλη. Είχα σημειώσει τότε ότι η αντιπληθωριστική πολιτική που με συνέπεια και με αναδοχή του υψηλού πολιτικού κόστους εφάρμοσε σαν υπουργός Συντονισμού στην κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα, ο Γεώργιος Καρτάλης, ήταν αυτή που προετοίμασε και εξασφάλισε την επιτυχία της υποτίμησης του Μαρκεζίνη. Διότι, είναι προφανές ότι εάν δεν είχαν μειωθεί τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο πληρωμών και ο πληθωρισμός, η υποτίμηση θα ήταν πήδημα στο κενό.
Οταν το 1993 έγραψα ένα άρθρο επαινετικό για την υποτίμηση του 1953, ο Σπύρος Μαρκεζίνης μού τηλεφώνησε να με ευχαριστήσει. Πήγα τότε στο σπίτι του (Ησιόδου 24, στον τρίτο όροφο), και συζητήσαμε αρκετή ώρα για τα παλιά. Ξαναπήγα αρκετές φορές, γιατί ο Μαρκεζίνης δεν ήταν μόνο ένας θυελλώδης πολιτικός αλλά και ένας ιστορικός, που με τις διηγήσεις του σε αιχμαλώτιζε. Μου αναγνώρισε ευθύς εξαρχής τη συμβολή του Καρτάλη, μου προσέθεσε όμως ότι όταν σαν υπουργός Συντονισμού πλέον πήγε για να ενημερωθεί για όσα παρελάμβανε ο Καρτάλης του παρέδωσε το απόρρητο παράρτημα της Εκθέσεως Βαρβαρέσου, το οποίο συνιστούσε την υποτίμηση, αλλά του είπε ότι ο ίδιος δεν θεωρούσε αναγκαία την υποτίμηση και πρότεινε τη συνέχιση της δικής του αντιπληθωριστικής πολιτικής. Η ουσία, πάντως, είναι ότι με το καθεστώς ισορροπίας που δημιούργησε η υποτίμηση του Μαρκεζίνη η ελληνική οικονομία επορεύθη επιτυχώς επί τριάντα συναπτά έτη (!), αφού η επόμενη υποτίμηση έγινε το 1983 από τον Γεράσιμο Αρσένη.
Το πολιτικό παρασκήνιο αυτών των σημαντικών οικονομικών μέτρων που ελήφθησαν το 1953 είναι εντυπωσιακό και αξίζει να το θυμίσουμε στους αναγνώστες. Οπως έχει γράψει ο Μαρκεζίνης (στον τρίτο τόμο της Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδος, σελ. 11): «Οι αποκλειστικώς ενήμεροι της νομισματικής πολιτικής, η οποία επρόκειτο να ακολουθηθεί ήταν ο Θάνος Καψάλης (υπουργός αναπληρωτής Συντονισμού), ο Γ. Μαντζαβίνος, διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, ο πρέσβης των ΗΠΑ Τσαρλς Γιοστ (Charles Yost) και ο Αμερικανός εκπρόσωπος στη Νομισματική Επιτροπή Al Costanzo. Με τον τελευταίο είχε προηγηθεί επεισόδιο: προήδρευα κατά τα ειθισμένα, σε μια των πρώτων συνεδριάσεων της Νομισματικής Επιτροπής, όταν ο Costanzo διεφώνησε και άσκησε βέτο. «Κρατήστε τη γνώμη σας διά τον εαυτόν σας, είπα σε έντονο ύφος. Του λοιπού δεν θα με ξαναδείτε. Θα προεδρεύει ο υπουργός των Οικονομικών». Ο Costanzo, συνηθισμένος να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο, θα αιφνιδιαστεί, αλλά στους επόμενους μήνες που θα ακολουθήσουν θα αντιληφθεί ότι άλλος έπρεπε να είναι ο ρόλος του και θα καταστεί έκτοτε εξαιρετικά συνεργάσιμος». Ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης θα θυμηθεί το 1989, ενώπιον της Βουλής, το επεισόδιο Costanzo για να παρατηρήσει ότι όταν υπήρχαν οι κατάλληλοι άνθρωποι «δεν έκαναν πάντα ό,τι ήθελαν οι Αμερικανοί».
Κακά τα ψέματα όμως. Από το 1944 μέχρι και το 1955 που πρωθυπουργός έγινε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η ελληνική οικονομία βάδισε με διασκελισμό στη λεωφόρο της ανάπτυξης, οι Αγγλοι στην αρχή και οι Αμερικανοί από το 1947 είχαν βέτο στην οικονομική πολιτική που ασκούσαν οι ελληνικές κυβερνήσεις. Στη Νομισματική Επιτροπή, που ήταν το ανώτατο όργανο χάραξης και εφαρμογής της οικονομικής πολιτικής, μετείχαν με δικαίωμα βέτο, ο Αγγλος Gregory και ο Αμερικανός Costanzo. Είχαν λόγο για όλα, για τα επιτόκια, τους μισθούς, τη νομισματική κυκλοφορία, τη χρηματοδότηση της βιομηχανίας και του εμπορίου, τις εισαγωγές και εξαγωγές. Ενα καθεστώς υποτέλειας, δηλαδή, που φυσικά ήταν κατάλοιπο του εμφυλίου πολέμου και στηριζόταν στο γεγονός ότι ο προϋπολογισμός ισοσκελιζόταν χάρις στα χρήματα της αμερικανικής βοηθείας.
Επεισόδιο
Πάντως, για τον καθοριστικό ρόλο του Costanzo στα οικονομικά πράγματα της χώρας, μου μιλούσε πολλές φορές ο Μαρκεζίνης, στις επισκέψεις μου στο σπίτι του, και μάλιστα μου έλεγε ότι μετά το επεισόδιο που ανέφερε οι σχέσεις τους όχι απλώς έγιναν φιλικές, αλλά τόσο στενές, ώστε οι δυο τους μαζί με τον εκδότη του «Βήματος» και των «Νέων», τον Δημήτρη Λαμπράκη, να αποτελούν ένα είδος άτυπου διευθυντηρίου, που κυβερνούσε τη χώρα. Θυμάμαι ότι με μια δόση φιλαυτίας ο Μαρκεζίνης μου έλεγε: «Συναντιόμασταν οι τρεις, δύο φορές τουλάχιστον την εβδομάδα, και συζητούσαμε περί του πρακτέου, για όλα τα μεγάλα θέματα. Εγώ ανελάμβανα να ενημερώσω τη Φρειδερίκη και εφ’ όσον εξασφαλίζετο και η έγκρισή της προχωρούσαμε, διότι ο Παπάγος εκείνη την περίοδο απεδέχετο όλες μου τις εισηγήσεις». Ισως αυτά να μοιάζουν τώρα λίγο μυθιστορηματικά, αλλά αυτή ήταν η Ελλάδα της εποχής με τους τρεις πόλους της εξουσίας, ανάκτορα, Αμερικανοί και ο Στρατός, τον οποίο σαν πρωθυπουργός εκπροσωπούσε ο στρατάρχης Παπάγος. Βέβαια, υπήρχε και έτερος ισχυρός εκδότης την εποχή εκείνη, ο Γεώργιος Βλάχος, όμως ο εξ απορρήτων της εξουσίας, από το 1947 με την πρωθυπουργία Σοφούλη παρέμενε ο κεντρώος Δημήτρης Λαμπράκης και όχι ο δεξιός Γεώργιος Βλάχος.
Οπως γράφει ο Μαρκεζίνης: «Την αναπροσαρμογή την ανήγγειλα ο ίδιος διά του Ραδιοφώνου από το σπίτι μου, το βράδυ της 9ης Απριλίου 1953. Μέχρι το πρωί της ημέρας εκείνης, ουδείς πλην του Παπάγου εγνώριζε το παραμικρό… Κατά την αναγγελίαν της αναπροσαρμογής εκείνης, εχρησιμοποιήθη τόνος πανηγυρικός, ενώ στην πραγματικότητα το νόμισμα έχανε αξία. Εκρινα ότι δεν υπήρχε λόγος να μελαγχολήσει η κοινή γνώμη, αντιθέτως έπρεπε να δει με αισιοδοξία το μέλλον.
»Την επομένη εζήτησε να με δει ο βασιλεύς. Διεμαρτυρήθη, διότι δεν τον είχα ενημερώσει προηγουμένως επί ενός τόσο σημαντικού οικονομικού μέτρου. Πράγματι είχα αποφύγει να το πράξω, διότι δεν εμπιστευόμουν το ανακτορικό περιβάλλον. «Μεγαλειότατε, το δικό μου καθήκον ήταν να ενημερώσω εγκαίρως τον πρωθυπουργό. Αυτό και έπραξα. Τα παράπονά σας, συνεπώς, θα έπρεπε να τα απευθύνετε σε εκείνον», απάντησα. Ο Παπάγος στον οποίο μετέφερα τον διάλογο, έδειξε ευχαριστημένος από την απάντηση. Ο βασιλεύς όμως απέφυγε να τον καλέσει».
Η επιτυχία της αναπροσαρμογής εξηρτάτο φυσικά από την συγκράτηση των τιμών, αφού ως γνωστόν υποτίμηση σημαίνει αυξήσεις σε όλα τα εισαγόμενα. Ο Μαρκεζίνης είχε θέσει ως στόχο η άνοδος του τιμαρίθμου να συγκρατηθεί κάτω του 17%, για να αποτραπούν και οι λαϊκές αντιδράσεις. Να σημειωθεί εδώ ότι ακόμη και η ΓΣΕΕ του Φώτη Μακρή που ήταν διορισμένος από το Λαϊκό Κόμμα κήρυξε 48ωρη απεργία, παρότι οι απεργίες απηγορεύοντο από το Σύνταγμα του 1952. Στο Μικρό Υπουργικό Συμβούλιο, ο υπουργός Εσωτερικών Παυσανίας Λυκουρέζος, απευθυνόμενος προς τον πρωθυπουργό ετόνισε ότι έπρεπε να ληφθούν τα αναγκαία αστυνομικά μέτρα, διότι το κύρος του Στρατάρχου εκινδύνευε να κλονισθεί. Οπως γράφει ο Μαρκεζίνης «εζήτησα να μη ληφθεί κανένα μέτρο κατά της απεργίας, έστω και αν αυτό επεβάλετο από το Σύνταγμα. Ο Παπάγος εδίσταζε. Ας αναβληθεί, είπα, για δύο ημέρες η λήψη μέτρων. Είμαι βέβαιος ότι η απεργία στερείται ηθικής βάσεως και θα εκφυλισθεί. Εν πάση περιπτώσει, δεν συμφωνώ με τη λήψη αστυνομικών μέτρων. Αν διαψευσθώ, θα παραιτηθώ και ας αναλάβει η κυβέρνηση την ευθύνη».
Η λήθη
Και δεν διεψεύσθη καθώς τη δεύτερη ημέρα η απεργία εκφυλίσθηκε. Πάντως η σθεναρή αυτή αντίδραση του Μαρκεζίνη στα αστυνομικά μέτρα ήταν σύμφωνη με την όλη φιλοσοφία της πολιτικής του που στηρίζετο στη λεγόμενη Λήθη, δηλαδή το ξεπέρασμα των τραυμάτων του εμφυλίου πολέμου. Την πολιτική της λήθης την είχε αποδεχθεί και ο Παπάγος αλλά το περιβάλλον του και τα Ανάκτορα την ακύρωναν σε κάθε ευκαιρία.
Ο Μαρκεζίνης πάντως κέρδισε τη μάχη κατά του πληθωρισμού αφού τον κράτησε στο 15,1% την πρώτη χρονιά, για να κατέβει στο 5,8% τη δεύτερη, στο 3,6% την τρίτη και να ακολουθήσει στη συνέχεια περίοδος νομισματικής σταθερότητος με μέσο πληθωρισμό στην περίοδο ’56-’63 μόλις 1,7%! Το «θαύμα» αυτό επετεύχθη με το δεύτερο θαρραλέο μέτρο του Μαρκεζίνη, την απελευθέρωση των εισαγωγών, η οποία πλημμύρισε την αγορά με πλήθος αγαθών και ανέστησε τον ανταγωνισμό. Μέχρι τότε οι εισαγωγές πραγματοποιούντο με άδειες για ορισμένη ποσότητα που χορηγούσε το υπουργείο Εμπορίου ή μάλλον ο Γουάτσον που ήταν ο Αμερικανός σύμβουλος. Εισηγητής του μέτρου της απελευθέρωσης ήταν ο Θάνος Καψάλης, υπουργός Εμπορίου τότε και στενός συνεργάτης του Μαρκεζίνη.
Αυτή με λίγα λόγια ήταν η ιστορία μιας υποτίμησης της δραχμής που απεδείχθη η πιο επιτυχημένη και με διεθνή ακόμη μέτρα!
8 comments
Σύμφωνα μὲ τὸ ἄρθρο (συγγραφεύς τοῦ ὁποίου εἶναι ὁ Νίκος Νικολάου), διοικητὴς τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος στὶς 9 Ἀπριλίου 1953 ἦταν ὁ Γεώργιος Μαντζαβίνος. Ἐν τούτοις, τὸ «Εἱσαγωγικὸ σημείωμα» τοῦ «Ἀντιβάρου» ἰσχυρίζεται ὅτι διοικητὴς τῆς Τραπέζης τῆς Ἐλλάδος κατὰ τὴν ἡμερομηνία κατὰ τὴν ὁποία ἔγινε ἡ ὑποτίμησις ἦταν ὁ … Ξενοφῶν Ζολώτας !
Καλὸ θὰ ἦταν νὰ διορθωθεῖ, τόσον ἡ παράλειψις τοῦ ὀνόματος τοῦ ἀρθρογράφου, ὅσον καὶ ἡ ἀντίφασις περὶ τὸν διοικητὴ τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος.
Ἐπὶ τῆς οὐσίας, μετὰ τὴν Ἀποκαθήλωση.
Σωστά. Ο Ξ. Ζολώτας ήταν μέλος της Νομισματικής Επιτροπής. Διορθώθηκε.
Δείτε και αυτό το άρθρο
https://web.archive.org/web/20140811004149/http://www.makthes.gr/news/opinions/77009
το οποίο θυμάμαι να έχει αναρτηθεί και στο Αντίβαρο, αλλά με μία πρόχειρη αναζήτηση δεν το βρήκα. Ίσως είναι σε κάποια από τις παλιές μορφές του..
Μᾶλλον δὲν εἶχε ἀναρτηθεῖ στὸ «Ἀντίβαρο» καὶ ὀρθῶς, διότι περιέχει τόσας ἀνοησίας ὅσας καὶ λέξεις. Ὁ συγγραφεύς του ἔχει δημοσιεύσει πλῆθος ἔγκυρες ἀναλύσεις, δεῖγμα τῶν κεντρικῶν ἰδεῶν τῶν ὁποίων εἶναι οἱ ἐξῆς :
1. «Τὸ Νέο Ημερολόγιο εἶναι αἵρεση, ἄρα ὅλοι οἱ Νεοημερολογίτες εἶναι αἱρετικοί». Τόσο Ὀρθόδοξοι εἶναι οἱ Παλαιοημερολογίτες πού ἔχουν τὴν στιγμὴ αὐτὴ πέντε ἀρχιεπισκόπους Ἀθηνῶν, μπορεῖ καὶ περισσοτέρους. Αὐτὸ δείχνει καθαρὰ ὅτι τοὺς ἐνδιαφέρει τὸ Ἡμερολόγιον μόνον ἐὰν μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει στὴν ἱκανοποίηση τῶν μωροφιλοδοξιῶν γιὰ ἐπαγγελματικὴ ἐξέλιξη ἑκάστου.
2. «Γιατί δεν πρέπει να πάρουμε την «Κάρτα του Πολίτη»». Αὐτὸ εἶναι εὔκολο, προφανῶς γιὰ νὰ κλέβουμε τὸ κράτος μὲ περισσότερη ἄνεση, ἀφοῦ, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ σύγχρονη οἰκονομικὴ ἐπιστήμη, μόνον ὅταν ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει ὅτι μποροῦν νὰ τὸν συλλάβουν κλέπτοντα ὀπώρας δέν δοκιμάζει νὰ κλέψει.
3. «Ψεύδεται ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος». Εὐτυχῶς ποὺ ὑπάρχει καὶ μία Διαρκὴς Μονομελὴς Οἰκουμενικὴ Σύνοδος καὶ ἐλέγχει τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη … Πιὸ ψωνάρα, πεθαίνεις !
Νὰ σημειώσουμε ὅτι ὁ συγκεκριμένος συγγραφέας δὲν ἔχει τίτλους σπουδῶν γιὰ κανένα ἀπὸ τὰ κρίσιμα ζητήματα τὰ ὁποῖα πραγματεύεται … Ὑποτίθεται ὅτι ἡ ἀνωτάτη ἐκπαίδευση προετοιμάζει τὸν ἄνθρωπο ὥστε νὰ ἀποφεύγει νὰ ἀποφαίνεται μὲ αὐθεντία ἐπὶ θεμάτων τὰ ὁποῖα δὲν γνωρίζει. Ἐδῶ ἔχουμε κραυγαλέα περίπτωση ἀνθρώπου πού ποιεῖταο κατάχρησιν τοῦ τίτλου τοῦ «καθηγητοῦ πανεπιστημίου» γιὰ νὰ διατυπώσει ἀπόψεις σὲ θέματα ὅλως ἄσχετα μὲ ἐκεῖνα πού, ὑποτίθεται, ἔχει μελετήσει.
Τὸ φρικτὸ τῆς Μεταπολιτεύσεως εἶναι ὅτι τέτοιοι ἄνθρωποι ἔγιναν καθηγητὲς σὲ πανεπιστήμια καὶ πληρώνονται, άκόμη καὶ σήμερα, γιὰ νὰ δηλητηριάζουν τοὺς νέους μὲ τὶς ἀσύλληπτες άνοησίες τους.
Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι τὸ ἀνέκδοτο γιὰ τὴν ἀκεραιότητα τοῦ Ξενοφῶντος Ζολώτα μπορεῖ νὰ εἶναι ἀληθές. Ἠ μητέρα τοῦ Ζολώτα ἦταν γνωστὴ γιὰ τὰ φιλανθρωπικά της ἔργα καί μπορεῖ καὶ νὰ ὀνειρευόταν τὸν γιό της κληρικό, ἀφοῦ ὁ Ζολώτας ἐφόρεσε καὶ τὸ ράσο, ὡς σπουδαστὴς τῆς Ριζαρείου. Ἐν τούτοις, εἶναι, ἐπίσης, ἀληθές ὅτι οἱ ἐπιχειρηματίες μὲ σημαντικὲς συναλλαγὲς μὲ τὸ ἐξωτερικό, ὅπως ὁ Εὐθύμιος Ζολώτας, δὲν ἐζημίωναν καθόλου ἀπὸ τὸ μεταπολεμικὸ χρηματοπιστωτικὸ καθεστώς, ὅπως τὸ διεμόρφωσε, κυρίως, ὁ Ξενοφῶν Ζολώτας. Μέ δύο λόγια, τὸ μεταπολεμικὸ χρηματοπιστωτικὸ καθεστώς μέχρι τὸ 1992 ἦταν παρόμοιο μὲ τὰ χρηματοπιστωτικὸ καθεστὼς τῆς Βορείου Κορέας μὲ τὶς συνήθεις, στὰ καθεστῶτα αὐτά, εὐκαιρίες γιὰ καταχρήσεις καὶ διαφθορά.
Δύο ἀποτιμήσεις τῆς περιόδου εἶναι αὐτές :
http://www.paremvassi.gr/arthra/587-181220142014.html
http://e-rooster.gr/09/2011/2954
Ἡ πρώτη, ἐνῶ ἐκ πρώτης ὄψεως εἶναι πιό ἠπία ἀπὸ τὴν δευτέρα, ἐν τούτοις, ἐὰν διαβασθεῖ προσεκτικά, άποτελεῖ αὐστηρότερο κατηγορητήριο γιὰ τὴν ὀμάδα τῶν ἀνθρώπων πού διαχειρίσθηκαν τὴν Ἐλληνικὴ οἰκονομία (καὶ τὴν ὅλη πολιτεία) στὴν συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Ἐδῶ :
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=185797
μία σχεδὸν πλήρης διήγησις τῆς ἠθικῆς δολοφονίας τοῦ Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη ἀπὸ τοὺς ἐσωκομματικοὺς ἀντιπάλους του. Βεβαίως, καὶ ὁ Μαρκεζίνης εἶχε δείξει ἄμετρη ἀρχομανία, ὄχι πλήρως διδικαιολογημένη ἀπὸ τὰ πραγματικὰ ἐπιτεύγματά του. Ἐκεῖνο πού δείχνει τὸ ἄρθρο, ἂν διαβασθεῖ προσεκτικά, εἶναι ὅτι ἡ διηνεκὴς χρεωκοπία τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους ἔχει ἠθικὴ τὴν ἀπωτάτη αἰτία της. Ἡ διάγνωσις τοῦ Θουκυδίδη «πάντων δ’ αὐτῶν αἴτιον ἀρχὴ ἡ διὰ πλεονεξίαν καὶ φιλοτιμίαν» ἰσχύει στὸ ἀκέραιον. Οἱ ἡγέτες τοῦ λαοῦ γιὰ ἕνα πρᾶγμα μόνον νοιάζονται : γιὰ τὴν καρέκλα. Τὸ ἐρὼτημα εἶναι γιατὶ ὁ λαὸς καὶ άκόμη χειρότερα τὸ φερόμενο ὡς σκεπτόμενο τμῆμα τοῦ λαοῦ, οἱ κάπως μορφωμένοι τσιμποῦν ἀκόμη χειρότερα άπὸ τὸν μέσο ἄνθρωπο στὶς μεγαλοπρεπεῖς σαπουνόφουσκες πού πωλοῦνται ὡς δημόσιος πολιτικὸς διάλογος. Πολλάκις τσιμπᾶ καὶ τὸ «Ἀντίβαρο» ἀκόμη.
Μερικὲς συμπληρώσεις στὸ ἄρθρο τοῦ Νίκου Νικολάου :
Εἶναι πολύ χαρακτηριστικὸ τὸ σύμπλεγμα κατωτερότητος τῶν Ἑλλήνων πολιτικῶν ἔναντι τῶν ξένων οἰκονομικῶν συμβούλων. Ἀντὶ νὰ ἐξηγήσουν στοὺς ψηφοφόρους τους τὴν πραγματικότητα ὅτι ἡ Ἑλλάδα μποροῦσε νὰ γίνει αὐτοδύναμη οἰκονομικῶς, ἐπέλεγαν νὰ ἐξαπατοῦν τοὺς ψηφοφόρους τους, νὰ ἀποζοῦν ἀπὸ τὴν ξένη οἰκονομικὴ βοήθεια καὶ νὰ κάνουν «ἀντίσταση» σὲ ἐκείνους ἀκριβῶς πού προσπαθοῦσαν νὰ τοὺς βοηθήσουν. Διότι, ἀπὸ κανένα στοιχεῖο δὲν προκύπτει ὅτι οἱ ξένοι σύμβουλοι, ἡ τρόϊκα τῆς ἐποχῆς, εἰσηγήθηκαν ποτὲ τίποτε βλαπτικὸ γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ οἰκονομία ἢ γιὰ τὸν Ἑλληνικὸ λαό. Ἴσως εἰσηγήθηκαν, ὅμως, βλαπτικὰ γιὰ « τῆς ἀρχῆς τοὺς ὑπαλλήλους, τοὺς κριτάς, τοὺς ὐπουργούς μας καὶ τῶν ὑπουργῶν τοὺς φίλους». Ἐκεῖνο πού θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ τοὺς προσάψει εἶναι ὅτι συνήνεσαν καὶ συνέπραξαν στὴν ἐπιβολὴ τῆς ἰδιοτύπου χρηματοπιστωτικῆς δικτατορίας ἐπὶ τῆς Ἑλληνικῆς οἰκονομίας, ἡ ὁποία διετηρήθη μέχρι τὸ 1992 ! Ὀ Μαρκεζίνης φαίνεται ὅτι τὴν ἀπελάμβανε. Καὶ δὲν ἧταν μόνος του. Ἀλλὰ καὶ ἐδῶ ἡ εὐθύνη εἶναι κυρίως Ἑλληνική. Γιὰ παράδειγμα, στὴν Γερμανία ὁ Ἔρχαρτ ἀγνόησε τὶς συμμαχικές ἀρχές, ἐπωφελούμενος τῆς ἀργίας τοῦ Σαββατοκυριάκου, καὶ ἐπέβαλε μέτρα φιλελευθεροποιήσεως τῆς οἰκονομίας. Ἐνῶ οἱ δικοί μας πολιτικοὶ ἐπέλεξαν νὰ κολακεύσουν τὴν αὐτοκτόνο δυσπιστία τῶν πολιτῶν πρὸς τοὺς ὀλίγους ἀδιστάκτους, ἀναλγήτους, ταλαντούχους ἢ ἁπλῶς τυχεροὺς πού κάνουν γιὰ ἐπιχειρηματίες. Ἡ Κἰνα, τὸ Βιετνάμ καὶ ἡ Κούβα κατέληξαν, μετὰ ἀπὸ πολλὲς περιπέτειες νὰ τοὺς ἐμπιστευθοῦν. Ἐμεῖς, φαίνεται, πρέπει νὰ πεινάσουμε γιὰ νὰ μάθουμε.
Συνεπῶς, τὰ περὶ «ὑποτελείας» μεταξὺ τῶν ἐτῶν «1944 μέχρι και το 1955 που πρωθυπουργός έγινε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η ελληνική οικονομία βάδισε με διασκελισμό στη λεωφόρο της ανάπτυξης», εἶναι μᾶλλον ὑποκριτικά. Βόλευε ὅλους ἡ «ὑποτέλεια», ὅσο πλήρωναν οἱ κουτόφραγκοι.
Καὶ τὴν «ἀντίσταση» κατὰ τῶν ξένων πού ἐπεχείρησε ὁ Παπάγος μὲ τὴν ἀνακίνηση, ἀντίθετα στὶς παραινέσεις Ἄγγλβων καὶ Ἀμερικανῶν, τοῦ Κυπριακοῦ τὴν πληρώσαμε παντοιοτρόπως πανάκριβα σὲ Ἑλλάδα, Κωνσταντινούπολη καὶ Κύπρο. Ἡ μειονεξία κοστίζει, διότι θολώνει τὴν σκέψη !
Ἀλλὰ καὶ τὰ περὶ «διασκελισμοῦ στὴν λεωφόρο τῆς ἀνάπτυξης μετὰ τὸ 1955», ὅπως ἀποκαλύπτει (καὶ σὲ κάθε παρόμοια περίπτωση) ὁ ἐπικολυρισμὸς τοῦ συντάκτου, εἶναι ἀνακριβῆ. Διότι τὸ τίμημα ἦταν ἡ ἀναγκαστικὴ μετανάστευση 1,2 ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων στὸ ἐξωτερικό. Ἀπόδειξη ὅτι μιὰ πιὸ φιλελεύθερη οἰκονομικὴ πολιτικὴ θὰ ἧταν ἀποδοτικώτερη, παρέχει ἡ ἐπιτυχία τῆς Ἑλληνικῆς ποντοπόρου ναυτιλίας τὰ χρόνια ἐκεῖνα. Βλέπετε, στὶς θάλασσες ὅλου τοῦ κόσμου δὲν ἔφθανε ἡ βλάπτουσα ἰσχὺς τοῦ φθονεῖν (κατὰ Θουκυδίδην) τῶν ὑπολοίπων Ἑλλήνων καὶ τοῦ μειονεκτικοῦ κράτους πού ἵδρυσαν.
Ὠς ἀπλὸ μέλος τῆς Νομισματικῆς Ἐπιτροπῆς ὁ Ζολώτας δὲν ὑπάρχει περίπτωση νὰ γνὼριζε ἐγκαίρως γιὰ τὴν ὑποτίμηση. Ὁ Νικολάου κατονομάζει καὶ τοὺς πέντε πού, κατὰ τὴν διήγηση τοῦ Μαρκεζίνη, γνώριζαν. Ἀλλὰ καὶ νὰ γνώριζε ὁ Ζολώτας, δὲν χρειαζόταν καμμία ὑψηλοφροσύνη γιὰ νὰ μὴν μιλήσει. Ἐφ’ ὅσον ἦταν μεταξὺ τῶν ἐλαχίστων πού γνώριζαν, ὅλο καὶ κάποιες ὑποψίες θὰ γεννοῦσε κάθε παρέκκλιση τοῦ πατέρα τους ἀπὸ τὶς ἐπιχειρηματικές καὶ συναλλακτικές του συνήθειες.
« … με το καθεστώς ισορροπίας που δημιούργησε η υποτίμηση του Μαρκεζίνη η ελληνική οικονομία επορεύθη επιτυχώς επί τριάντα συναπτά έτη (!), αφού η επόμενη υποτίμηση έγινε το 1983 από τον Γεράσιμο Αρσένη. »
Αὐτὴ ἡ πρότασις εἶναι παντελῶς ἀνακριβής. Ἐπιτυχὴς πορεία τῆς Ἐλληνικῆς ἐγχωρίου οἰκονομίας ἁπλῶς δὲν ὑπῆρξε. Ἐκεῖνο πού ἔμεινε σταθερὸ γιὰ εἴκοσι, καὶ ὄχι γιὰ τριάντα χρόνια, ἦταν ἡ ἱσοτιμία τῆς δραχμῆς ὡς πρὸς τὸ δολλάριο ΗΠΑ. Μέχρι τὸ 1974 ἔμεινε σταθερὴ στὶς 30 δραχμὲς περίπου ἀνὰ δολλάριο. Μετά, οἱ λαοπρόβλητες κυβερνήσεις τὴν ὑποτιμοῦσαν μὲ μέσο ρυθμὸ περίπου 20% κάθε χρόνο. Ἔτσι τὸ 1991 τὸ δολλάριο ἔφθασε νὰ τιμᾶται 190 δραχμὲς περίπου. ´Ετσι, οἱ δημοκρατικὲς κυβερνήσεις εἶχαν πάντοτε χρήματα γιὰ νὰ δίνουν πέτσινες αὐξήσεις σὲ ἐκεῖνα ἀπὸ τὰ παράσιτα πού ἔσκουζαν περισσότερο.
Στὸ καθαρὰ πολιτικὸ σκέλος τῆς ἀφηγήσεως, ἔχει ἐνδιαφέρον νὰ ἐπισημάνει κανεὶς ὅτι ὁ Μαρκεζίνης, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Γεωργίου Β’, τοῦ ὁποίου ἦταν σύμβουλος καὶ φίλος, δεν εἶχε τόση ἐπιρροὴ στὰ Ἀνάκτορα. Πολλοὶ διερωτῶνται γιατὶ τὰ ἀνάκτορα εἶχαν τόσες ἀντιρρήσεις γιὰ τὴν κάθοδο τοῦ Παπάγου στὴν πολιτική. Γιατί, ἀφοῦ ἧταν ἐγνωσμένη παγκοίνως ἡ πίστη του στὸν θρόνο ; Ἡ ἐξήγησις ἔγκειται στὴν ἀνώμαλο κατάσταση πού δημιούργησε ἡ κομμουνιστικὴ ἀνταρσία. Ὁ Θρόνος εἶχε βολευθεῖ περίφημα μὲ τὶς διάφορες ἐτερόκλιτες καὶ ἀσύνδετες κυβερνήσεις ἀπὸ τὸ 1947 ἕως καὶ τὸ 1952. Κυρίως τὸν βόλευαν οἱ πιὸ ἀντιβασιλικοὶ πολιτικοὶ τοῦ Κέντρου (καὶ ὁ «δημοκρατικὸς» ἐκδότης Λαμπράκης γιὰ τὸν λόγον αὐτὸν ἐπροτιμᾶτο ἔναντι τοῦ «βασιλόφρονος» Γεωργίου Α. Βλάχου), διότι αὐτοὶ ἔπρεπε νὰ άποδεικνύουν συνεχῶς τὴν πίστη τους στὸν θρόνο μὲ κάθε λογῆς ἐξυπηρετήσεις, μεταξὺ αὐτῶν στὰ θέματα τῆς βασιλικῆς χορηγίας καὶ τοῦ στρατοῦ. Ὁ Παπάγος ἀποτελοῦσε τὴν ἐλπίδα τῶν κατωτέρων ἀξιωματικῶν νὰ γίνουν ἐκεῖνοι χαλίφηδες τὴν θέση τῶν αὐλοκολάκων χαλίφηδων τοῦ στρατοῦ. Καὶ δὲν διεψεύσθησαν διότι ὁ Παπάγος καί, ἀργότερα, ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς παρεμέρισαν πολλοὺς άπὸ τοὺς δοτοὺς τῶν Ἀνακτόρων στὸν κρατικὸ μηχανισμὸ καὶ στὴν κοινωνικὴ πρόνοια (πρὸς ὄφελος ἄλλων, ἐξ ἴσου ἀνικάνων ἀλλὰ μὲ χειροτέρα ἀνατροφή). Τελικῶς, τὸ μεγάλο κόλπο τῶν ἀξιωματικῶν αὐτῶν ἔπιασε τὸ 1967 καὶ πάλι τὸ 1973, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν καταστροφὴ τῆς Κύπρου. Αὐτὲς οἱ λίγες παρατηρήσεις ἐξηγοῦν θαυμάσια τὴν κακοδαιμονία τῆς λεγομένης Δεξιᾶς καὶ τῆς χώρας. Καμμία, μὰ καμμία, πολιτικὴ ἀπόφαση δὲν λαμβάνεται μὲ βάση τὸ γενικῶς συμφέρον τὴν χώρα. Προέχει πάντοτε τὸ ἰδιοτελὲς συμφέρον τῶν ἀποφασιζόντων. Ἡ ρητορεία περὶ ἐθνικοφροσύνης καὶ κομμουνιστικοῦ κινδύνου ἧταν στάχτη γιὰ τὰ μάτια ὅσων ἤθελαν νὰ ἐξαπατηθοῦν.
Ἀνακριβές εἶναι καὶ ὅτι ὁ Μαρκεζίνης δῆθεν ἐνημέρωνε τὴν Φρειδερίκη. Μᾶλλον τὸ πρόσθεσε ὡς σάλτσα ὁ Νικολάου πού, ὡς ἀριστερός (ἐξόριστος στὸν Ἅγιο Εὐστράτιο τὸ 1952-1955), μισοῦσε τὴν Φρειδερίκη. Ἡ Φρειδερίκη συχνὰ ἀνεμιγνύετο σὲ πράγματα πού δὲν γνώριζε, άλλά, σήμερα, γνωρίζουμε ὅτι στὰ θέματα τῆς διαχειρίσεως τῆς οἰκονομίας δὲν εἶχε καμμία ἀνάμιξη. Διότι, ἀντίθετα άπὸ τὴν Φρειδερίκη πού εἶχε ἀνατραφεῖ γιὰ νὰ γίνει μόνον σύζυγος καὶ μητέρα, ἔστω βασιλική, ὁ Παῦλος εἶχε δουλέψει μισθωτὸς γιὰ 10 χρόνια καὶ ἡ Φρειδερίκη τοῦ ἀναγνώριζε τὴν ὑπεροχὴ στὰ συγκεκριμένα ζητήματα. Ἁπλῶς, ὁ βασιλεὺς Παῦλος εἶχε μάθει νὰ συνεργάζεται τόσο ἁρμονικὰ μὲ τοὺς ὑπουργούς του, ὥστε δὲν προέκυψε ποτὲ ζήτημα ἄξιο μνείας.