Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας.
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 24 Αυγούστου, είναι ο πιο γνωστός από τους Νεομάρτυρες της Τουρκοκρατίας. Απαγχονίσθηκε, με εντολή του Κουρτ Πασά, στο Κολικόντσι της Βορείου Ηπείρου στις 24.8.1779. Αγωνίσθηκε για την αποτροπή των εξισλαμισμών, για τη διαφύλαξη της ελληνορθόδοξης ταυτότητας των υποδούλων, για τη λειτουργία σχολείων με Χριστοκεντρικό περιεχόμενο, για την κοινωνική δικαιοσύνη και για την πνευματική προετοιμασία της απελευθερώσεως, του «ποθούμενου», όπως έλεγε χαρακτηριστικά.
Εκτός από τον Άγιο Κοσμά χιλιάδες γνωστοί και άγνωστοι Έλληνες Ορθόδοξοι, Ρωμηοί κτά την ορολογία της εποχής εκείνης, έδωσαν το αίμα τους και θυσιάσθηκαν για την πίστη του Χριστού. Η οθωμανική δικαιοσύνη ήταν πολύ αυστηρή και αποκεφάλιζε, βασάνιζε ή απηγχόνιζε για μία σειρά «εγκλημάτων» κατά του Ισλάμ και πολλές φορές με τη βοήθεια ψευδομαρτύρων. Νεομάρτυρες ονομάσθηκαν από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη οι άνδρες και οι γυναίκες, που προτίμησαν να θανατωθούν από τον τούρκο ιεροδικαστή παρά να αρνηθούν τον Χριστό μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.
Η προσφορά τους στην Εκκλησία και στο Γένος είναι τεράστια, αλλά δυστυχώς σήμερα αγνοείται από τα σχολικά βιβλία. Ενθάρρυναν τον Ελληνισμό να παραμείνει ριζωμένος σην Ορθόδοξη Πίστη του και να μην εξισλαμίζεται. Έτσι διατηρήθηκε και η εθνική συνείδηση, διότι τα χρόνια εκείνα όποιος χανόταν για την Εκκλησία χανόταν και για το Έθνος. Οι εξισλαμισμένοι τούρκευαν και μετετρέποντο σε διώκτες των Χριστιανών.
Άλλοι Νεομάρτυρες ήσαν Επίσκοποι, όπως ο Σεραφείμ στο Φανάρι της Θεσσαλίας που κατηγορήθηκε ότι συμμετείχε το 1601 στην εξέγερση του Διονυσίου Φιλοσόφου (Σκυλοσόφου). Άλλοι ήσαν απλοί άνθρωποι του λαού, όπως ο Αθηναίος κηπουρός Μιχαήλ Μπακνανάς. Άλλοι ήσαν γεννημένοι Χριστιανοί αλλά καθ΄οδόν εξισλαμίσθηκαν και μετά μετενόησαν, όπως ο Άγιος Γεώργιος ο Χιοπολίτης, που αποκεφαλίσθηκε στο Αϊβαλί-Κυδωνίες και άλλοι ήσαν γεννημένοι Μουσουλμάνοι, αλλά γνώρισαν τον Χριστό και θυσιάσθηκαν γι’ Αυτόν, όπως ο Ιωάννης από την Κόνιτσα που μαρτύρησε στο Αγρίνιο. Πολλές γυναίκες κατατάσσονται στους Νεομάρτυρες, όπως η Αγία Φιλοθέη Μπενιζέλου στην Αθήνα, η μικρή Ειρήνη (Ρηνούλα), που μαρτύρησε μαζί με τον Αρχιμανδρίτη Ραφαήλ και τον Διάκονο Νικόλαο στη Θερμή Λέσβου, η Αγία Χρυσή κοντά στην Έδεσσα,, οι Παρθενομάρτυρες – νεαρά κορίτσια- στον Γεροπλάτανο Χαλκιδικής. Τα μαρτύρια στην κατεχόμενη Ήπειρο και Μακεδονία συνεχίσθηκαν και μετά το 1821. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Άγιος Γεώργιος από το Τσούρχλι Γρεβενών που μαρτύρησε στα Ιωάννινα το 1838.
Σήμερα οι ψευδοπροοδευτικοί λησμονούν το ήθος των Νεομαρτύρων. Στο όνομα της αποτυχημένης πολυπολιτισμικόητας θέλουν σταδιακά να ισλαμοποιήσουν την κοινωνία μας με την αθρόα πολιτογράφηση παρανόμων μεταναστών. Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για τον Άγιο Κοσμά και τους Νεομάρτυρες.