Γράφει ο Ηρακλής Ζαχαριάδης.
Η Αικατερίνη γεννήθηκε στις 30 Απριλίου 1454. Ήταν κόρη του Μάρκου Κορνάρου Aντέλλα Κα ΄Γκράντε, ο οποίος ήταν αρχηγός μιας πλούσιας οικογένειας που είχε δεσμούς με το βασίλειο των Λουζιανιανών κατά τον 15ο αιώνα.
Από την πλευρά της γιαγιάς της είχε συγγένεια με την ελληνική οικογένεια των Κομνηνών της Τραπεζούντας και ο παππούς της ήταν ο Δούκας της Νάξου.
Εν ολίγοις, η Αικατερίνη Κορνάρο είχε ελληνικό αίμα στις φλέβες της, μιλούσε ελληνικά και αυτός ήταν ο λόγος που κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Κύπρο απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα ανάμεσα στους Έλληνες και Ελληνοκύπριους. Κάτι που συνέβη και σήμερα στην Κύπρο με μία Ελληνίδα με καταγωγή από τα Καλάβρυτα την δρ. Αικατερίνη Λάμπρου, Σύμβουλος Επικοινωνίας Α΄στην Πρεσβεία της Ελλάδος στην Κύπρο.
Αυτή ήταν μία μικρή παρένθεση και συνεχίζουμε την αφήγησή μας. Έμελλε, λοιπόν, τον Ιούλιο του 1468, σε ηλικία 14 ετών να παντρευτεί μετά από πίεση της ενετικής κυβέρνησης, διότι ήθελε να επεκτείνει την επιρροή της επί του βασιλείου της Κύπρου.
Έτσι λοιπόν η Αικατερίνη παντρεύεται διά πληρεξουσίου τον Ιάκωβο τον Β΄αλλά παρέμεινε στην Ελβετία έως τον Ιούλιο του 1472. Η δικαιολογία που έλεγαν στην Κατερίνα ήταν ότι υπήρχαν “κρατικά θέματα μεγάλης σπουδαιότητος” και εμπόδιζαν τον βασιλιά να πάει να φέρει τη σύζυγό του στο νησί. Εν τω μεταξύ η ενετική κυβέρνηση πήρε την υπόσχεση ότι “αν πέθαινε πρώτος ο σύζυγός της (Ιάκωβος) θα τον κληρονομούσε και θα έπαιρνε το βασίλειο και η Αικατερίνη πήρε μια υπέρογκη περιουσία – προίκα περίπου 100.000 δουκάτα.
Συμπέρασμα: Όλα έγιναν όταν παρακινούμενος ο βασιλιάς Ιάκωβος ο Β΄ να συνάψει μια ισχυρή αμυντική συμφωνία με την δημοκρατία της Βενετίας απεδέχθη και προχώρησε σε γάμο “σκοπιμότητος”. Φυσικά και η άλλη πλευρά (η Ενετική
Δημοκρατία) ανταποκρίθηκε θετικά γιατί προέβλεπαν ότι με το γάμο αυτό θα καταλάμβαναν ολόκληρη την Κύπρο και
θεώρησαν χρυσή ευκαιρία για να εισέλθουν ειρηνικά στο βασίλειο των Λουζιανών και εν ευθέτω χρόνω να πετύχουν τον δικό τους στόχο.
Και όλα αυτά γίνονται για να εδραιώσουν το εμπόριό τους με την Ανατολή και να σταθεροποιήσουν τη θέση τους στην
Ανατολική Μεσόγειο. Αφού έγιναν οι συμφωνίες επιβιβάζεται σε η μία εκ των τριών γαλέρων που έστειλε ο Ιάκωβος Β΄ και συνοδευόμενη από ενετικό στόλο κατευθύνεται προς την Κύπρο. Ενθουσιώδη πλήθη την υποδέχονται στην Αμμόχωστο και πραγματοποιείται για δεύτερη φορά ο γάμος τους στον καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου οπότε και επισημοποιείται, τον Δεκέμβριο του 1472. Δυστυχώς, άλλαι αι βουλαί των ανθρώπων και άλλαι του Θεού. Επτά μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1473 πεθαίνει ο Ιάκωβος ο Β΄ κάτω από ύποπτες συνθήκες στην Αμμόχωστο, αφήνοντάς την χήρα ενώ ήδη ήταν έγκυος και 50 ημέρες αργότερα γέννησε το γιο της, τον Ιάκωβο τον Γ΄. Όταν γεννήθηκε ο Ιάκωβος ο Γ΄ ανακηρύχθηκε Βασιλιάς, όπως όριζαν οι νόμοι και η ίδια ανέλαβε την αντιβασιλεία της Κύπρου.
Όμως ένα χρόνο μετά έμελλε, κατά περίεργο τρόπο, να πεθάνει σε ηλικία ενός χρόνου το παιδί της και έτσι το 1474 στέφθηκε βασίλισσα. Και …έτσι ανενόχλητοι οι Ενετοί έμειναν να εφαρμόσουν τα σχέδιά τους. Μόλις έμαθαν το τι συνέβαινε στην Κύπρο έστειλαν αμέσως τον αδελφό και το θείο της Κατερίνας μαζί με στόλο και στρατό για να εδραιώσουν την εξουσία της Βενετίας πάνω στο νησί. Με έδρα πρώτα την Αμμόχωστο, μετά τη Λευκωσία, η Αικατερίνη δεν μπόρεσε να βασιλεύσει ως ανεξάρτητη βασίλισσα και παρά τη δημοτικότητά της αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το θρόνο το 1489 και το Βασίλειό της το πήρε στα χέρια της η Βενετία. Αυτό το μαρτυρεί το μνημείο του Δόγη Pietro Morenigo στην εκκλησία των Αγίων Ιωάννη και Πέτρου στη Βενετία.
Έτσι, στις 15 Φεβρουαρίου 1489 στην πλατεία μπροστά από τον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία γίνεται η
υποστολή του λαβάρου του οίκου των Λουζιανών και η έπαρση της σημαίας του Αγίου Μάρκου, σηματοδοτώντας την έναρξη της ενετικής κυριαρχίας στην Κύπρο.
Μετά την τελετή η Αικατερίνη (η οποία μιλούσε άπταιστα τα ελληνικά λόγω καταγωγής) φορώντας μαύρα και συνοδευόμενη από την ακολουθία της κινήθηκε προς την Αμμόχωστο όπου έγινε η επίσημη παραίτησή της παρουσία του κλήρου, των ξένων και ενετών αξιωματούχων. Το λάβαρο του Αγίου Μάρκου αφού ευλογήθηκε, παραδόθηκε από την ίδια στον ενετό αρχιναύαρχο Φραγκίσκο Πριούλ, ο οποίος αποδέχτηκε το νησί εκ μέρους της συγκλήτου.
Και με αυτό τον τρόπο, ο επίλογος στην ιστορία της Αικατερίνης γράφτηκε στις 14 Μαρτίου 1489, όταν πλέον επιβιβάζεται σε μια γαλέρα συνοδευόμενη από τον αδελφό της και την ακολουθία της. Στην αποβάθρα χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν και έκλαιγαν μαζί της.
Η Αικατερίνη έφτασε στη Βενετία στις αρχές Ιουνίου 1489 και τη βασίλισσα της Κύπρου υποδέχτηκε πλήθος ευγενών και
κυριών της τιμής που συνόδευαν τον Δόγη. Ήταν όντως μια υποδοχή ήρωα και η σύγκλητος μαζί με το λαό της Βενετίας
υποκλίθηκε μπροστά στη γενναιοδωρία της προς τη Δημοκρατία.
Για να εκφράσουν την εκτίμησή τους και για να την αποζημιώσουν για την απώλεια του θρόνου της, επιτράπηκε στην
Αικατερίνη Κορνάρο να κρατήσει τον τίτλο της βασίλισσας και να της παραχωρηθεί ετήσιο εισόδημα 8.000 δουκάτων που θα της επέτρεπαν να ζήσει αξιοπρεπώς το υπόλοιπο της ζωής της στον Πύργο του Αζολο στην περιοχή του Τρεβίζο. Με λίγα λόγια της πρόσφεραν μια χρυσή εξορία. Με τον τρόπο αυτό παρακολουθούσαν τις μετακινήσεις της από φόβο …μηχανορραφιών και απαγορεύοντάς της τις πολύ στενές σχέσεις με την Κύπρο…
Φυσικά η Αικατερίνη διατηρούσε μια λαμπρή αυλή στο Αζολο όπου μαζεύονταν ποιητές, ανθρωπιστές, μουσικοί και
καλλιτέχνες. Μία από τις κυρίες που την ακολούθησαν στο Αζολο ήταν και η κύπρια Μαρία Χαλεπά, η οποία μετά το θάνατο της βασίλισσας έζησε στη Βενετία. Υπήρξε μέλος της Ελληνικής Αδελφότητας της Βενετίας, όπως μαρτυρείται, το έτος 1572 και κληροδότησε στην Αδελφότητα μεγάλο ποσό από το οποίο όρισε να διατεθεί για την ανέγερση του ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων.
Θέλω επίσης να αναφέρω ότι τότε οικονόμος της Μονής ήταν ο πατέρας της Μαρίας ο Γεώργιος Χαλεπάς. Η ίδια η Αικατερίνη Κορνάρο το 1486 παραχώρησε ένα προνόμιο σχετιζόμενο με την Μονή Αχειροποίητου, το οποίο είχε υπογράψει ιδιοχείρως και το σχετικό έγγραφο έφερε την υπογραφή του Βενετού Συμβούλου Troilo Malipipro. Τί όριζε αυτό το προνόμιο; Ότι ενόσω ζούσε ο τότε οικονόμος της μονής ο παπα Μιχαήλ, ο Γεώργιος Χαλεπάς θα είχε τη διοίκηση της μονής και θα λάμβανε ένα ετήσιο εισόδημα από τα εισοδήματά της. Όπως η ίδια η βασίλισσα εξηγούσε, ο Χαλεπάς ήταν πτωχός και προχωρημένης ηλικίας. Από τα τελευταία ανακαλυφθέντα έγγραφα η παραχώρηση στον Χαλεπά ήταν στα δέκα δουκάτα ετησίως.
Αυτά όλα, δηλ. η συμπάθεια του Ιακώβου Β΄ προς τη Μονή ίσως να δηλώνει και τη συμπάθειά του προς το θρήσκευμα της μητέρας του η οποία ήταν ορθόδοξη και προς το τέρμα της ζωής της εξόριστη πλέον στην Πάδοβα μάλλον ασπάστηκε το λατινικό δόγμα. Άλλο εισόδημα της Μονής ήταν οι δωρεές των πιστών, η δωρεά του Βενετού Marcello, επιτρόπου του Αγίου Μάρκου, ο οποίος εκμίσθωνε και τη Λάπηθο.Αντιλαμβάνεσθε τη σημασία αυτή, ότι δηλαδή ένας μη ορθόδοξος όπως ο Marcello, ευεργετούσε την Ορθόδοξη αυτή μονή.
Αναφέρω επίσης ότι η Μονή είχε 10 μοναχούς και ο ηγούμενος ζητούσε να του παραχωρούνται ετησίως στην Αχειροποίητη 50 μόδια σιτάρι και 30 φορτώματα κρασί. Υπάρχει στις σημειώσεις ημερομηνία 23 Ιουλίου 1553. Από όλα αυτά που ζητούσε ο Ηγούμενος το συμβούλιο των Δέκα στις 18-8-1553 ενέκρινε ένα μέρος από αυτά που ζητούσε ο Ηγούμενος Κοσμάς.
Πέθανε στις 10 Ιουλίου του 1510 σε ηλικία 54 ετών και θάφτηκε στο οικογενειακό παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων στη
Βενετία. Το λείψανό της μεταφέρθηκε αργότερα στην εκκλησία San Salvatore όπου τοποθετήθηκε πλάκα στη μνήμη της.
Ήταν μια ενάρετη βασίλισσα στην πολυκύμαντη μεσαιωνική ιστορία της μεγαλονήσου. Όντως το παλάτι της ήταν κέντρο
πνευματικό, των πιο διάσημων ποιητών,ζωγράφων, μουσικών, πνευματικών ανθρώπων της περιόδου αυτής. Ακόμη και ο
Λεονάρντο ντα Βίντσι λέγεται ότι την επισκέφθηκε στο ανάκτορό της, ο οποίος αγόρασε από τα φημισμένα Λεύκαρα * μια
θαυμάσια δαντέλα που την χάρισε για σκέπασμα της αγίας τράπεζας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου. Η ομορφιά της
Αικατερίνης ενέπνευσε τους μεγάλους ζωγράφους της εποχής Μπελίνι και Τιτσιάνο και την αποτύπωσαν στον καμβά.
Dr Ηρακλής Ζαχαριάδης
Πρόεδρος Ελληνικού Πολιτιστικού Ομίλου Κυπρίων (ΕΠΟΚ)
www.epok.gr