Τὸ Νέο Σχολεῖο καὶ τὸ Παλιὸ Σύνταγμα

τοῦ Σωτήρη Μητραλέξη

{Προδημοσίευση ἀπὸ τὸ περιοδικὸ “ Δημιουργικὴ Συνύπαρξη” τοῦ Πανεπιστημίου Αἰγαίου,
τεῦχος 4ο, Μαϊου 2010.}

Τὸ Σχολεῖο

Ὅλοι μας γνωρίζουμε λίγο πολὺ τὴν κατάσταση τῆς παιδείας στὴν Ἑλλάδα σήμερα,
δὲν ἔχει νόημα νὰ ἐπιμείνουμε στὴν συμπτωματολογία. Δὲν ἔχει νόημα νὰ ἀναλύσουμε
ἐδῶ τὸ ὅτι οἱ ἀπόφοιτοι τῆς μέσης ἐκπαίδευσης δὲν κατέχουν ἐπ’ οὐδενὶ ἐγκύκλιο παιδεία,
χαρακτηρίζονται ἀπὸ πρωτοφανῆ γλωσσικὴ ἔνδεια καὶ ἄγνοια τῶν στοιχειωδῶν (ὅπως
διαπιστώνουμε συνεχῶς, ἔτι καὶ ἔτι), ἀναρριχῶνται στὶς ἐκπαιδευτικὲς βαθμίδες
χωρὶς οὐσιαστικὴ καὶ δεσμευτικὴ ἀξιολόγηση τῆς ἱκανότητάς τους γιὰ κάτι τέτοιο.

Στὴν ἱστοσελίδα τοῦ Ὑπουργείου (πρώην Ἐθνικῆς) Παιδείας βρίσκονται ἀνηρτημένες
οἱ προθέσεις τῶν ὑπουργούντων ἀναφορικὰ μὲ τὴν παιδεία, κυρίως τὴν πρωτοβάθμια
καὶ τὴν δευτεροβάθμια, οἱ προτάσεις τῆς κυβέρνησης γιὰ τὴν ἐπίλυση τοῦ ὀξέως
προβλήματος. Τὸ τριανταεπτασέλιδο κείμενο τιτλοφορεῖται «Το πολιτικό πλαίσιο
της κυβέρνησης για τη μετάβαση στο νέο σχολείο»[1]. Ἡ λογικὴ ἀλληλουχία τοῦ
τίτλου προδίδει τὴν ἀντίληψη ὅτι οἱ βελτιώσεις δὲν ἐπαρκοῦν, ὅτιτὸ σημερινὸ
σχολεῖο εἶναι ἐντελῶς λάθος καὶ χρειάζεται ὁ ἐκ βάθρων ἐπανασχεδιασμός του, ἕνα
«νέο σχολεῖο», ἀντίληψη μὲ τὴν ὁποία οἱ περισσότεροι ὁμονοοῦμε.

Ἀναμένει κανεὶς ἀπὸ ἕνα τέτοιο ἔντυπο ἀπαντήσεις στὶς ἑξῆς ἐρωτήσεις:

(α) Ποιές προτεραιότητες θὰ ὑπηρετοῦνται ἀπὸ τὴν ἐκ νέου σχεδιαζόμενη παιδεία.
Ποιοὶ εἶναι οἱ κυρίως στόχοι της. Ποιόν τύπο Ἕλληνα θὰ προετοιμάζει ἡ κυρίως
κοινωνικὴ μηχανική, ἡ ὑποχρεωτικὴ ἐκπαίδευση, γιὰ τὰ ἑπόμενα πέντε, δέκα, εἴκοσι
χρόνια.

(β) Μὲ ποιόν τρόπο θὰ μεταπλασθοῦν αὐτοὶ οἱ στόχοι, αὐτὲς οἱ προτεραιότητες,
σὲ ἐκπαιδευτικὴ πράξη. Μὲ ποιά μέσα, ποιές μεθόδους.

(γ) Σὲ τί ὀφείλεται κυρίως τὸ πρόβλημα τῆς παιδείας στὴν Ἑλλάδα σήμερα: ποιὰ
προβλήματα, ποιὲς δυσλειτουργίες ἀξιολογοῦνται ὡς κυρίως αἴτιες γιὰ τὴν ἔκλειψη
τῆς ἐγκυκλίου παιδείας.

(δ) Πῶς θὰ ἐπιλυθοῦν αὐτὰ τὰ προβλήματα, πῶς θὰ ἐξαλειφθοῦν αὐτὲς οἱ
δυσλειτουργίες.

Δυστυχῶς, τὸ ἔντυπο εἴτε δὲν δίνει ἀπαντήσεις στὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα
εἴτε δίνει ἀπαντήσεις ἀπογοητευτικές. Παράδειγμα: στὴν προσπάθεια νὰ ἐντοπισθεῖ
στὸ κείμενο τὸ σὲ ποιὸν τύπο ἀνθρώπου θὰ στοχεύει τὸ «νέο σχολεῖο», καταλήγουμε
μόνο στὴν ἑξῆς διατύπωση:

«Ὁ Μαθητὴς γίνεται «μικρὸς διανοούμενος». (σ.σ. :!) […] Ὁ Μαθητὴςγίνεται
«μικρὸς ἐπιστήμονας». […] Ὁ Μαθητὴς γίνεται «μικρὸς ἐρευνητής». […] Ὁ μαθητὴς
γίνεται «γλωσσομαθής». […] Ὁ μαθητὴς κατακτᾶ τὸ «Μαθαίνω πῶς νὰ μαθαίνω». [2]

Ἐκτὸς τοῦ πασιφανοῦς, ὅτι δηλαδὴ σκιαγραφεῖται ἕνας μαθητής-Σούπερμαν,
διαβλέπουμε μία σύγχυση, μιὰ ἀπουσία διατύπωσης κριτηρίων. Νὰ σημειωθεῖ ὅτι σὲ ὅλο
τὸ κείμενο, ἡ λέξη «μαθητὴς» γράφεται μὲ κεφαλαῖο Μ -[3] ἐπίσης, τὸ σύνθημα καὶ
ἡ βάση τοῦ «νέου σχολείου» εἶναι «ΠΡΩΤΑ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ»[4]. Σὲ συνάρτηση μὲ τὸ
σύνθημα «ὁ μαθητὴς πρέπει νὰ μάθει πῶς νὰ μαθαίνει», μᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία γιὰ
νὰ ἀναφέρουμε τὰ ἀκόλουθα:

Ἐξ ἀντικειμένου, ἱδρυτικὴ ἀρχὴ τῆς παιδείας, εἰδικὰ καὶ κυρίως δὲ τῆς πρωτοβάθμιας
καὶ τῆς δευτεροβάθμιας, εἶναι ὅτι ὑπάρχει κάποιος ποὺ γνωρίζει (ὁ δάσκαλος) καὶ
κάποιος ποὺ δὲν γνωρίζει (ὁ μαθητής). Ἡ ἐκπαιδευτικὴ διαδικασία συνίσταται στὸ ὅτι
ὁ μαθητὴς (:αὐτὸς ποὺ μαθητεύει, αὐτὸς ποὺ μαθαίνει) προστρέχει στὸν δάσκαλο
(:αὐτὸν ποὺ διδάσκει) γιὰ νὰ ἀποκτήσει συγκεκριμένες γνώσεις τὶς ὁποῖες δὲν
διαθέτει προηγουμένως.[5] Ὁποιαδήποτε διατάραξη αὐτῆς τῆς στοιχειώδους ἀρχῆς καὶ
αὐτῆς τῆς ἐκπαιδευτικῆς σχέσης ἀκυρώνει τὴν παιδεία ὡς παιδεία, ἀφοῦ ἀπεμπολεῖ
τὴν ἱδρυτική της ἀρχή.

Τὸ σύνθημα «πρώτα ὁ μαθητὴς» μοιάζει νὰ ἀρνεῖται αὐτὴν τὴν ἀρχή, ἐνῶ τὸ
χιλιοειπωμένο «ὁ μαθητὴς πρέπει νὰ μάθει πῶς νὰ μαθαίνει» ἀκυρώνει τὴν βάση τῆς
ἐγκυκλίου παιδείας, ἀφοῦ ἀρνεῖται τὸ ἑξῆς ἁπλό: ὅτι ὁ μαθητὴς πρέπει νὰ κατέχει
τοὐλάχιστον κάποιες συγκεκριμένες, προκαθορισμένες ἀπὸ τὴν Πολιτεία, γνώσεις καὶ
ἱκανότητες τελειώνοντας τὴν ὑποχρεωτικὴ ἐκπαίδευση. Ἡ ἔρευνα, τὸ νὰ «μαθαίνει
κανεὶς πῶς νὰ μαθαίνει», εἶναι κυρίως δουλειὰ (καὶ ὁ λόγος ὕπαρξης) τοῦ
Πανεπιστημίου, τῆς τριτοβάθμιας ἐκπαίδευσης.

Ἡ ἄρνηση ἢ ἡ ἀποτυχία νὰ δοθεῖ ἐγκύκλιος παιδεία ἔχει τὸ ἀποτέλεσμα νὰ μὴν
διαθέτω τὴν παραμικρὴ ἰδέα ποῦ βρίσκεται ἡ Κοζάνη (ἀπόφοιτος ‘06), ἂν καὶ
σύμφωνα μὲ τοὺς στόχους ποὺ ἔχουν τεθεῖ γιὰ τὸ γυμνασιακὸ μάθημα τῆς Γεωγραφίας
θὰ ἔπρεπε νὰ γνωρίζω. Ὅμως δὲν ὑπῆρχε καὶ δὲν ὑπάρχει κάποιος μηχανισμὸς ποὺ νὰ
ἀποκλείει τὴν ἀναρρίχησή μου στὶς σχολικὲς τάξεις ἢ τὴν ἀποφοίτησή μου ἀπὸ τὸ
σχολικὸ σύστημα ἂν δὲν γνωρίζω ποῦ, ἐπιτέλους, εἶναι ἡ Κοζάνη.[6] Γνωρίζουμε
λόγῳ ταῆς ὕπαρξης τοῦ φαινομένου τοῦ λειτουργικοῦ ἀναλφαβητισμοῦ ὅτι εἶναι ἐφικτὸ
νὰ ἀποφοιτήσει κανεὶς ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ Γυμνάσιο χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ ἀσκήσει γραφὴ
καὶ ἀνάγνωση, κάτι τὸ ὁποῖο συμβαίνει κατὰ κόρον στὴν ἐπαρχία. [7]

Τὸ σύνθημα «πρῶτα ὁ μαθητὴς» δὲν εἶναι καινούργιο . Μὲ βάση αὐτὴν τὴν ἀρχὴ
διδάσκονται τὰ Παιδαγωγικὰ στὰ ἑλλαδικὰ πανεπιστήμια. Οἱ εὐρωπαϊκὲς χῶρες
δοκίμασαν στὸ παρελθὸν αὐτὴν τὴν ἀρχή, καὶ τὴν ἀπέρριψαν- μνημεῖο τῆς σχετικῆς
κριτικῆς ἀποτελεῖ τὸ βιβλίο «Τὰ χαμένα παιδιά μας». Ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα ἐκδεχόμαστε
ἀκόμα τὰ σὲ εὐρωπαϊκὸ ἐπίπεδο περσινὰ ξινὰ σταφύλια ὡς πρωτοπορία.

Ὅμως, τὴν μεγαλύτερη ἀπελπισία τὴν προξενεῖ ὁ κυρίως πρακτικὸς στόχος τοῦ
«νέου σχολείου», ἡ ψηφιοποίηση τῶν πάντων. Τὸ ἐπίθετο «ψηφιακὸς» ἐντοπίζεται 29
φορὲς στὶς 37 σελίδες τοῦ κειμένου. Πληροφορούμαστε γιὰ τὰ «σύγχρονα ψηφιακὰ ἐκπαιδευτικὰ
μέσα», τὸν «διαδραστικὸ πίνακα», τὸ «ἠλεκτρονικὸ βιβλίο», τὸ «ψηφιακὸ ἐκπαιδευτικὸ
ὑλικό», τὸν «προσωπικὸ μαθητικὸ ὑπολογιστή».[8] «Οἱ νέες τεχνολογίες ἀποτελοῦν
τὸ βασικὸ ἐργαλεῖο στὴν ἐξυπηρέτηση τῶν στόχων τοῦ Νέου Σχολείου», «εὐρυζωνικότητα
παντοῦ»[9] καὶ λοιπά.

Ὀφείλουμε νὰ ὑποθέσουμε ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ ἀπάντηση τοῦ Ὑπουργείου (πρώην Ἐθνικῆς)
Παιδείας στὰ ἐρωτήματα (γ) καὶ (δ). Τὸ κυρίως πρόβλημα τοῦ σχολείου μέχρι τώρα ἦταν
ὅτι δὲν ἀξιοποιοῦσε ἀρκετὲς νέες τεχνολογίες! Ἡ ἀπάντηση στὴν φρικτὴ ἀποτυχία
τοῦ ἑλλαδικοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος εἶναι ὁ ψηφιακὸς διαδραστικὸς πίνακας! Ὅσο
κωμικὸ κι ἂν εἶναι τὸ θέαμα τῶν ἡμιεγγράμματων μαθητῶν τῆς Ἄνω Στρούγκας νὰ
γράφουν σὲ ψηφιακὸ διαδραστικὸ πίνακα μὲ εὐρυζωνικὴ σύνδεση ὑψηλῆς ταχύτητας (κάτι
τὸ ὁποῖο δὲν ἀποτελεῖ ἔφοδο στὸ μέλλον, ὅπως νομίζουν οἱ ὑπουργοῦντες ἐμπνευστές
του, ἀλλὰ μεγέθυνση τοῦ χάσματος Κοινωνίας – Κράτους), ἐλλοχεύει ἐκεῖ ἕνας
πραγματικὸς κίνδυνος. Ἕνα ἐκπαιδευτικὸ σύστημα τὸ ὁποῖο βασίζεται ἀπολύτως στὴν
χρήση τοῦ προσωπικοῦ φορητοῦ ὑπολογιστὴ τοῦ μαθητῆ, ἀπὸ τὸν ὁποῖο καὶ μόνον θὰ
διαβάζει ὁ μαθητὴς τὰ ψηφιοποιημένα βιβλία του καὶ στὸν ὁποῖο καὶ μόνον θὰ
συντάσσει τὶς ἐργασίες του, ἀπὸ τὴν πρώτη δημοτικοῦ μέχρι τὴν Τρίτη λυκείου, ὁδηγεῖ
σὲ ἕναν νέο πολίτη ὁ ὁποῖος κυριολεκτικὰ ἀδυνατεῖ νὰ ἐπιβιώσει χωρὶς τὸν προσωπικό
του ἡλεκτρονικὸ ὑπολογιστή. Αὐτὸς εἶναι ὁ στόχος τῆς κοινωνίας μας, ἐντολοδόχος
τῆς ὁποίας εἶναι ἡ Πολιτεία;

Ὅλα αὐτά, σὲ μιὰ περίοδο ὅπου κυριαρχεῖ σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο ἡ συζήτηση γιὰ
τοὺς κινδύνους τῆς ὑπερέκθεσης τῶν μαθητῶν στὸ διαδίκτυο…

Tὸ Σύνταγμα

Στὸ Σύνταγμα τῆς Ἑλλάδος βρίσκουμε κάποιες βασικὲς ὁριοθετήσεις σχετικὰ μὲ τὴν
παιδεία καὶ τοὺς στόχους της. Τὸ σκεπτικό, ὑποθέτω, ἔχει ὡς ἑξῆς: κάθε
κυβέρνηση δικαιοῦται νὰ σχεδιάζει τὰ τῆς παιδείας διὰ τοῦ ἁρμόδιου ὑπουργείου
καὶ τῆς νομοθετικῆς διαδικασίας, ὅμως κάθε κυβέρνηση ὑποχρεοῦται καὶ ὀφείλει νὰ
σχεδιάζει παιδεία σύμφωνη μὲ τὶς ἐπιταγὲς τοῦ συντάγματος. Ὑφίσταται ἔτσι ἡ
βεβαιότητα ὅτι οἱ στοιχειώδεις, βασικοὶ στόχοι τῆς παιδείας ὅπως τὴν θέλει ὁ ἑλληνικὸς
λαὸς θὰ συνεχίσουν νὰ ὑπηρετοῦνται ἀδιατάρακτες ἀπὸ τὸ ἑκάστοτε ἐκλογικὸ ἀποτέλεσμα
καὶ τὶς ἑκάστοτε νομοθετικὲς πρωτοβουλίες. Βεβαίως, οἱ συνταγματικὲς αὐτὲς ἐπιταγὲς
δὲν ἰσχύουν ἐπ’ ἄπειρον: ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ μποροῦν νὰ ἀλλάξουν μὲ τις ἀναθεωρητικὲς
τοῦ συντάγματος διαδικασίες, κάτι ὅμως ποὺ ἀπαιτεῖ διερυμένη κοινοβουλευτικὴ
πλειοψηφία καί, στὴν πράξη, περισσότερο χρόνο- δικλίδες γιὰ τὴν ἀσφαλῆ ἔκφραση
τῆς λαϊκῆς βούλησης σὲ δεσμευτικὲς συνταγματικὲς ἀναθεωρήσεις καὶ τὴν ἀποφυγὴ “
καπρίτσιων”, ἐφήμερης μόδας ἢ ἐπιρροῶν τῆς ἐπικαιρότητας.

Ἂς χρησιμοποιήσουμε ὡς παράδειγμα τὴν 2η παράγραφο τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ συντάγματος,
τοῦ ἄρθρου γιὰ τὴν μὴ κατάργηση τοῦ ὁποίου ἔγινε τόσος ντόρος τὴν περίοδο
2006-2007:

Ἡ παιδεία ἀποτελεῖ βασικὴ ἀποστολὴ τοῦ Κράτους καὶ ἔχει σκοπὸ τὴν ἠθική,
πνευματική, ἐπαγγελματικὴ καὶ φυσικὴ ἀγωγὴ τῶν Ἑλλήνων, τὴν ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς
καὶ θρησκευτικῆς συνείδησης καὶ τὴ διαπλασή τους σὲ ἐλεύθερους καὶ ὑπεύθυνους
πολίτες.

Κάθε κυβέρνηση ἔχει τρεῖς ἐπιλογές:

(α) Τήρηση: Νὰ τηρήσει τὰ συνταγματικῶς νομοθετημένα.

(β) Ἀναθεώρηση: Ἂν δὲν συμφωνεῖ μὲ τὰ συνταγματικῶς νομοθετημένα, νὰ προωθήσει
πολιτικὰ τὴν ἀναθεώρησή τους καὶ νὰ τὰ τηρήσει μέχρι νὰ γίνει (ἂν γίνει) αὐτὴ ἡ
ἀναθεώρηση.

(γ) Παραθεώρηση: Νὰ μὴν τηρήσει τὰ συνταγματικῶς νομοθετημένα, νὰ ἀθετήσει τὸ
σύνταγμα. Ἑπομένως μένει στοὺς πολίτες ἡ ἐνεργοποίηση τῆς ἀκροτελεύτιας
διάταξης.

Τὰ αὐτονόητα: εἶναι θεμιτό, ὑγιὲς καὶ προσδοκώμενο νὰ διαφωνοῦν κάποιες
πολιτικὲς δυνάμεις μὲ πτυχὲς τοῦ συντάγματος καὶ νὰ ζητοῦν τὴν ἀναθεώρησή τους.
Ἡ λαϊκὴ ψῆφος θὰ κρίνει ἄλλωστε τὸ ἂν αὐτὴ ἡ ἀναθεώρηση θὰ γίνει. Εἶναι ὅμως ἀθέμιτο
νὰ προωθεῖται ἀνοιχτὰ ἡ παραθεώρηση τοῦ συντάγματος.

Συγκεκριμένα, γύρω ἀπὸ τὴν φράση «ἡ παιδεία […] ἔχει σκοπὸ […] τὴν ἀνάπτυξη
τῆς ἐθνικῆς καὶ θρησκευτικῆς συνείδησης» ἀναδύεται ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν μιὰ
συζήτηση ποὺ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸ ἑξῆς: ἀντιμετωπίζεται αὐτὴ ἡ στάση-φράση σὰν
πολιτικὴ ἄποψη (ἀναθεωρητέα καὶ διορθωτέα ἢ ὄχι) κάποιων πολιτικῶν δυνάμεων,
συμπολιτευόμενων ἢ ἀντιπολιτευόμενων, ἡ ὁποία δὲν χρήζει κἂν νόμου γιὰ νὰ ἀλλάξει,
παρὰ χρειάζεται μόνο ἀλλαγὴ τῆς παρωχημένης νοοτροπίας. Ὅμως πρόκειται γιὰ συνταγματικὴ
ἐπιταγή, δηλαδὴ ἱδρυτικὴ ἀρχὴ τῆς μεταξύ μας στὴν Ἑλλάδα συμβίωσης, τοῦ
κοινωνικοῦ συμβολαίου ποὺ μᾶς συγκροτεῖ σὲ κράτος καὶ πολιτεία.

Λέγεται δὲ κατὰ καιροὺς ὅτι φράσεις σὰν κι αὐτὴν ἔχουν μόνο «ἱστορικὴ ἀξία»
καὶ δὲν χρήζουν ἐφαρμογῆς. Ἂν εἶναι ἔτσι, ἂς ἀντιμετωπίσουμε ὁλόκληρο τὸ
σύνταγμα σὰν λογοτεχνία (καταλύοντας τὶς τεθειμένες ἀρχὲς τῆς συμβίωσής μας) καὶ
ὄχι μόνο συγκεκριμένες φράσεις του.

Προφανῶς, ἡ τήρηση ἢ μὴ τῶν συνταγματικῶν ἐπιταγῶν δὲν τίθεται στὴν διακριτικὴ
εὐχέρεια τῶν στελεχῶν τοῦ Ὑπουργείου (πρώην Ἐθνικῆς) Παιδείας. Ἐγέρθη θέμα στὴν
δημόσια συζήτηση τοὺς πρώτους μετεκλογικοὺς μῆνες ὅσον ἀφορᾶ τὸ κατὰ πόσον ὁρισμένα
στελέχη μποροῦσαν νὰ ὑπηρετήσουν τὶς συνταγματικὲς ἐπιταγὲς ἀπὸ τὴν
νεοαποκτηθείσα δημόσια θέση τους, δεδομένων τῶν ἀπόψεων ποὺ ἐκφράζουν σὲ κάθε εὐκαιρία
ἐδῶ καὶ κάποιες δεκαετίες. Σπιλώθηκαν οἱ ἐνστάσεις ὡς προσπάθεια λογοκρισίας ἐπιστημονικῶν
ἀπόψεων, κάτι ποὺ καμιὰ σχέση δὲν ἔχει μὲ τὸ διακύβευμα τῆς δημόσιας θέσης. Ὅπως
καὶ νὰ ἔχει, δύο τὰ τινά: ἂν κάποιος εἶναι ἀναγκασμένος νὰ ἀθετήσει τὸ σύνταγμα
δεχόμενος μιὰ δημόσια θέση, εἴτε δὲν ἀποδέχεται, ἐντίμως, τὸν διορισμό του εἴτε
τὸν ἀποδέχεται καὶ καλούμαστε ἐμεῖς οἱ ὑπόλοιποι νὰ ἐνεργοποιήσουμε τὴν ἀκροτελεύτια
διάταξη τοῦ συντάγματος. Ὑπάρχει τρίτο ἐνδεχόμενο;

Ἄλλο ἐκπαίδευση, ἄλλο μόρφωση

Ἔχει ἡ ὑποχρεωτικὴ ἐκπαίδευση ἄλλους στόχους ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐγκύκλιο παιδεία;
Μᾶλλον οἱ στόχοι συνοψίζονται στὰ σημαίνοντα τῆς λέξης «μόρφωση». Ἡ λέξη
μόρφωση ἔχει πολὺ εὐρύτερο νοηματικὸ φορτίο ἀπὸ τὴν λέξη ἐκπαίδευση. «Ἀρχὴ
σοφίας ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις»: Μόρφωση, τὸ νὰ λάβεις μορφή, νὰ μορφοποιηθεῖς,
νὰ γίνεις εὔ-μορφος, ὄμορφος. Δια-μόρφωση: ἡ διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας τοῦ
παιδιοῦ, ὄχι μόνον μέσα ἀπὸ τὴν ζωοποιὸ καθημερινὴ τριβὴ μὲ τὸν δάσκαλο καὶ τοὺς
συμμαθητές, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ δομὴ τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ ὑλικοῦ, ἀπὸ τὸ νὰ διδάσκουμε
“ τὴν γλώσσα ὡς λογικὴ καὶ τὰ μαθηματικὰ ὡς γλώσσα”, ὅπως ὑπενθυμίζει διαρκῶς ὁ
Χρῆστος Γιανναρᾶς. Ἴσως ἐκεῖ, στὴν ἁρμονικὴ συνύπαρξη ἐγκυκλίου παιδείας καὶ
μόρφωσης-διαμόρφωσης, νὰ κρύβεται τὸ κλειδὶ τῆς ἀπολεσθείσας παιδείας μας.

[1] Στὴν ἱστοσελίδα τοῦ Ὑπουργείου (πρώην Ἐθνικῆς) Παιδείας: http://ypepth.gr/docs/neo_sxoleio_brochure_100305.pdf

[2] ὅ.π., σ. 10-11.

[3] Καὶ παρὰ τὴν πληθώρα συντακτικῶν λαθῶν, τονικῶν λαθῶν βάσει τοῦ ἰσχύοντος
μονοτονικοῦ συστήματος, ἀσυνέπειας στὶς γραμματικὲς ἐπιλογές, σολοικισμῶν καὶ ἀλλοπρόσαλλης
στίξης στὸ κείμενο ποὺ παρουσιάζει τὴν αὐριανή μας παιδεία, ἔχουμε τὴν αἴσθηση ὅτι
τὸ κεφαλαῖο Μ στὸ «μαθητὴς» χρησιμοποιεῖται ἐπίτηδες κι ὄχι κατὰ λάθος.

[4] ὅ.π., σ. 1, 2, 3, 4 καὶ ἀλλοῦ.

[5] Διαβάστε σχετικὰ τὸ βιβλίο τῆς γαλλίδας ἐκπαιδευτικοῦ Νατάσα Πολονύ, Τὰ
χαμένα παιδιά μας, μτφρ. Ξένια Σκούρα, ἐκδ. Πόλις 2009.

[6] (ἡ Ὑπουργὸς (πρώην Ἐθνικῆς) Παιδείας Ἄννα Διαμαντοπούλου, καταγόμενη ἀπὸ
τὴν Κοζάνη, μπορεῖ σίγουρα νὰ ἀντιληφθεῖ τὸ φρικτὸν αὐτοῦ τοῦ κενοῦ τῶν γνώσεών
μου.)

[7] Παιδεία καὶ Γλώσσα: ἐπικαιρικὰ παλινοδούμενα, Χρήστου Γιανναρᾶ, ἐκδ.
Πατάκης 2000, σ. 67-70.

[8] σ. 5 τοῦ ἐντύπου

[9] σ. 13.

*σημείωση κατόπιν ἑορτῆς: πολλὲς παρόμοιες διαπιστώσεις βρίσκονται στὸ
προγενέστερο ἄρθρο τοῦ δασκάλου Δημήτρη Νατσιοῦ “ Τὸ νέο σχολεῖο – ΚΕΠ”.

.