Εκκλησία και Γένος: συμπόρευση ή παρένθεση;

    Τόν τελευταῖο καιρό ἀκούονται διάφορες φωνές, εἴτε ἀπό Χριστιανούς καλοπροαίρετους εἴτε ἀπό πολεμίους τῆς Ἐκκλησίας, πού ίσχυρίζονται ὅτι ἡ συμπόρευση τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους κατά τή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας ἦταν μία παρένθεση, ἡ ὁποία πρέπει να κλείσει. Νομίζουν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ὅτι ἡ ἀγωνία καί οἱ ἀγῶνες τῆς Ὀρθιοδόξου Ἐκκλησίας γιά τήν ἐλευθερία τῆς πατρίδος καί τήν ἐπιβίωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἦταν κάτι πού προέκυψε κατ’ ἀνάγκην λόγῳ Ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ καί δέν συνδέεται μέ τήν πνευματική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ Ἱστορία ὅμως τούς διαψεύδει. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, οἱ Πατριάρχες, οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ Ἅγιοι, οἱ ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς, χωρίς ποτέ νά λησμονοῦν τήν οἰκουμενικότητα τῆς Ὀρθοδοξίας και τό πανανθρώπινο μήνυμα τοῦ Χριστοῦ, ἔκαναν ὅ, τι μποροῦσαν γιά τήν ἐλευθερία καί τήν προκοπή τοῦ Γένους μας.

    Θυμίζω ὁρισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα ἀπό τή συμπόρευση Ἐκκλησίας καί Γένους πολύ πρίν ἀπό τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας:
    Περί τό 400 μ.Χ. ὁ Ἐπίσκοπος Πτολεμαΐδος (στή Βόρειο Ἀφρική) Συνέσιος ἀναλαμβάνει τήν ἄμυνα τῆς πόλεως κατά τῶν εἰσβολέων καί δηλώνει ὅτι θά πολεμήσει ὡς Λάκων, μιμούμενος τούς ἀρχαίους Σπαρτιάτες καί τόν Λεωνίδα.

    Τό 626, ὅταν ἀπουσίαζε ὁ αὐτοκράτωρ Ἡράκλειος γιά να διώξει τούς Πέρσες από τούς Ἁγίους Τόπους, τήν ἄμυνα τῆς Κωνσταντινουπόλεως κατά τῶν Ἀβάρων ἀναλαμβάνει ὁ Πατριάρχης Σέργιος. Οἱ Ρωμηοί πρόγονοί μας ἀπέδωσαν καί ὀρθῶς τή σωτηρία τῆς Πόλης σέ παρέμβαση τῆς Παναγίας καί ἔκτοτε τό περίφημο κοντάκιο «Τῇ  Ὑπερμάχῳ» καθίσταται ὁ πρῶτος  Ἐθνικός Ὕμνος τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Γένους.
    Τό 960 ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης μεταβαίνει στήν Κρήτη καί ἐπί μῆνες προσεύχεται ὑπέρ τῆς νίκης τοῦ στρατηγοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ, ὁ ὁποῖος τελικά ἐξεδίωξε τούς Ἀραβες ἀπό τήν ἑλληνική Μεγαλόνησο. Στή συνέχεια ὁ Νικηφόρος στέφεται αὐτοκράτωρ καί βοηθεῖ τόν πνευματικό του πατέρα δίδοντας ἠθική καί οἰκονομική βοήθεια στόν Ἀθανάσιο γιά νά ἱδρυθεῖ τό πρῶτο ὀργανωμένο μοναστῆρι τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἡ Μεγίστη Λαύρα (963 μ.Χ.)

    Τό 1185, ὅταν οἱ Νορμανδοί πολιορκοῦν καί καταλαμβάνουν τή Θεσσαλονίκη, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εὐστάθιος, λόγιος καί ὑπομνηματιστής τοῦ Ὁμήρου, ἐμψυχώνει τούς ἀγωνιζομένους στά τείχη καί ἐπαινεῖ τά παιδιά τοῦ Κατηχητικοῦ, τούς «παῖδας Μυροβλήτου», πού προφανῶς ἐκεῖνος ἔστειλε νά βοηθήσουν τήν ἄμυνα τῆς πατρίδος. Ὁ ἴδιος κατέγραψε καί τό Χρονικό τῆς ἁλώσεως αὐτῆς.
    Γύρω στό 1200 ὁ Ἅγιος Νεόφυτος ὁ Ἔγκλειστος, ὁ ὁποῖος ἀσκήτευε σέ ἕνα βράχο κοντά στήν Πάφο τῆς Κύπρου, ἔγραψε μία ἐπιστολή μέ πατριωτικό καί ἱστορικό περιεχόμενο καί μέ τίτλο «Περί τῶν κατά χώραν Κύπρον σκαιῶν». Ἡ Ἐπιστολή περιλαμβάνεται στόν Ε΄τόμο τῶν Ἁπάντων τοῦ Ἁγίου, πού κυκλοφορήθηκαν προσφάτως ἀπό τήν Μονή τοῦ Ἁγίου Νεοφύτου Πάφου, καί ἀποτελεῖ μία σαφῆ παρότρυνση πρός τούς Ὀρθοδόξους Ἕλληνες τοῦ νησιοῦ  νά παραμείνουν πιστοί στήν Ρωμανία (Βυζάντιο) καί νά ἀγωνισθοῦν γιά νά ἀπελευθερωθοῦν ἀπό τούς διαφόρους εἰσβολεῖς. Χρησιμοποιεῖ μάλιστα σκληρά λόγια γιά τούς ἐκ δυσμῶν καί ἐξ ἀνατολῶν ἐπιδρομεῖς ἀποκαλῶντας τους «κύνας καί λύκους».

    Τόν 14ο αἰῶνα ὁ Θεσσαλονικεύς μέγας θεολόγος και ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας Νικόλαος Καβάσιλας γράφει ἐπαινετικό «Προσφώνημα πρός τόν ἔνδοξον τοῦ Χριστοῦ Μεγαλομάρτυρα Δημήτριον τόν Μυροβλήτην». Ἐκεῖ ὑμνεῖ τόν Ἅγιο Δημήτριο διότι χάρισε νίκες στόν Ἑλληνισμό προστατεύοντας τή Θεσσαλονίκη ἀπό ποικίλους ἐπιδρομεῖς: «Δημήτριος ἦν ἐξ ἀνθρώπων, οὐ μόνον βαρβάροις φόβον ἐνθείς, καί ταῖς ἐκεῖθεν νίκας τήν Ἑλλάδα κοσμήσας».

    Ὁ ἀείμνηστος Βρετανός Βυζαντινολόγος Σέρ Στῆβεν Ράνσιμαν στό σπουδαῖο ἔργο του «Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως» ἐπισημαίνει ὅτι τό 1453 ἕναν ἀπό τούς δέκα πύργους στά τείχη τῆς Πόλης τόν κρατοῦσαν ἡρωικά Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι μοναχοί πού ἔχυσαν τό αἶμα τους ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος.

    Δέν εἶναι, λοιπόν, παρένθεση, ἀλλά μακρά καί συνεχής ἐμμονή στήν παράδοση τῆς Ἑλληνορθοδοξίας ἡ συμπόρευση Ἐκκλησίας καί Γένους. Μία παράδοση πόύ μᾶς διδάσκει νά δεχόμαστε τόν ὑγιῆ πατριωτισμό καί νά ἀποφεύγουμε τά δύο ἄκρα: Ἀπό τή μία πλευρά τόν ἐθνοφυλετισμό καί τόν ρατσισμό καί ἀπό τήν ἄλλη τόν ἐθνομηδενισμό καί τόν ἄπατρι διεθνισμό. Οἱ ὁμιλοῦντες περί παρενθέσεως καλό θά ἦταν νά μελετήσουν  καλύτερα τήν ἐκκλησιαστική καί ἐθνική ἱστορία μας.
Κ.Χ. 9-4-2010

.