Αν δεν ξέρεις για ποιο λιμάνι πλέεις, κανένας άνεμος δεν είναι ευνοϊκός

Γράφει ο Δημήτρης Ζιαμπάρας.

Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ξέρουν προς τα που να πάνε το καράβι και πέφτουν από φουρτούνα σε φουρτούνα. Ποιο είναι το λιμάνι αυτό για το οποίο πρέπει οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βάλουν πλώρη ώστε να αποφύγουν την διάλυση της ΕΕ; Ικανή και αναγκαία συνθήκη για να να αποφευχθεί η διάλυση της ΕΕ και να προχωρήσει η ομοσπονδιοποίησή της είναι το χτίσιμο μιας ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας. Γεγονός που απαιτεί κοινά αποδεκτό Ευρωπαϊκό παρελθόν για το οποίο όλοι να είμαστε περήφανοι.

Πρόσφατα είδα ένα επαγγελματικά φτιαγμένο βίντεο, που κάνει τον γύρο το διαδικτύου, να λοιδορεί τον Φρανσουά Φιγιόν που υπερασπίζεται το αποικιοκρατικό παρελθόν της Γαλλίας. Ήταν η πιο σπουδαία πράξη για το μέλλον της ΕΕ που θα μπορούσε να κάνει ένας Γάλλος πολιτικός. Το ευρωπαϊκό «όραμα» της πολιτικής ορθότητας για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, την ανεξιθρησκία και τα ανοιχτά σύνορα αποδείχθηκε ότι δεν εμπνέει τους πολίτες της ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι δεν είμαστε Αμερικανοί όπου αρκεί το Αμερικανικό όνειρο της ατομικής επιτυχίας για να μας ενώσει. Έχουμε όλοι πίσω μας αιώνες διακριτών πολιτισμών και χρειαζόμαστε έναν μοναδικό συλλογικό άξονα που να συγκεράσει — όχι να καταργήσει αυτούς τους πολιτισμούς. Ο συλλογικός άξονας χρειάζεται γιατί κανείς δεν μπορεί να ζει ισορροπημένα σε ένα αέναο παρόν οικονομίας και τεχνολογίας.

Βασικές προϋποθέσεις για να χτιστεί η Ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι η αναγνώριση, αφενός, των κοινών καταβολών μας και, αφετέρου, της συμβολής του Ευρωπαϊκού πολιτισμού στην ανθρώπινη ιστορία. Οι κοινές Ευρωπαϊκές καταβολές αναγνωρίζονται μέσα από την προώθηση της κλασικής παιδείας που αντλεί πολιτιστικές άξιες από την Αθήνα, την Ρώμη και την Ιερουσαλήμ. Η συμβολή των Ευρωπαϊκών πολιτισμών στην ανθρώπινη ιστορία είναι προφανής. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η πολιτισμική ανωτερότητα δέχεται συστηματικό πόλεμο από το διεθνοπολιτικό κατεστημένο που προωθεί μέσω μια «αντιρατσιστικής» υστερίας την φυλετική αχρωματοψία, δηλαδή την εξίσωση των πολιτισμών και την άρνηση της ιστορίας.

Και μιλάω για υστερία γιατί δεν είμαι ενήμερος για κάποια πολιτική κίνηση στην Δύση που να αρνείται τα αναφαίρετα δικαιώματα υπαρκτών ή ανύπαρκτων μειονοτήτων. Τεχνηέντως προκαλείται αυτή η υστερία: σκοπός της είναι να βουλώσει τα στόματα όσων αντιτίθενται στον μηδενισμό που πολεμά οποιαδήποτε έννοια και πρότυπο συλλογικότητας και ενέχει τις έννοιες της πατρίδας ή της θρησκείας. Αυτοί που προκαλούν αυτή την υστερία δεκάρα δεν δίνουν για τους μαύρους, για τις μειονότητες ή για το διαφορετικό, όπως έχουν καταδείξει οι «ανθρωπιστικές» επεμβάσεις τους και οι θέσεις τους για το «ελεύθερο» εμπόριο.

Η «αντιρατσιστική» υστερία που —προς το παρόν— κυριαρχεί σε ΜΜΕ, και ως εκ τούτου και στα μυαλά των ανθρώπων, καθιστά μάταιη μια προσπάθεια χτισίματος Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Αυτή η υστερία μπορεί ίσως να γίνει κατανοητή για την Αμερική όπου ουσιαστικά διακυβεύεται η ίδια της η ύπαρξη από το φυλετικό πρόβλημα που μοιάζει αξεπέραστο. Και αυτό, όχι γιατί οι Αμερικανοί μαύροι δεν απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους λευκούς, αλλά γιατί τα ιστορικά απωθημένα είναι τεράστια και είναι αφέλεια να τα υποτιμάς.

Στην Ευρώπη η διεθνώς ενορχηστρωμένη «αντιρατσιστική» υστερία, που έχει αναγάγει την αποικιοκρατία και το ολοκαύτωμα στα μείζονα προβλήματα της ανθρώπινης ιστορίας, αποτελεί πραγματικά τον σημαντικότερο ανασταλτικό παράγοντα στην πορεία ενοποίησής της. Δεν γίνεται να προχωρήσεις στο χτίσιμο μιας ενιαίας ταυτότητας αν δεν εκθειάσεις το κοινό παρελθόν που σε ενώνει. Είναι αδύνατον.

Πιθανόν να μου αντιτείνετε: με τις αρνητικές πλευρές της ιστορίας μας, τι γίνεται, να τις κρύβουμε; Το τι είναι αρνητικό και τι θετικό είναι μια τεράστια συζήτηση που σε καμιά περίπτωση δεν είναι ηθικολογικής φύσεως. Μεταξύ των εθνών πάντα θα υπάρχουν ανταγωνισμοί και παντελής απουσία ηθικών αναστολών. Η ηθική αφορά τους ανθρώπους — όχι τα έθνη. Το διεθνές δίκαιο είναι ουσιαστικά ένα εργαστήριο της φιλοσοφίας του δικαίου, τίποτε περισσότερο, όπου ο εκάστοτε ισχυρός αναζητά ερείσματα για να δικαιολογήσει την αυθαιρεσία του.

Συγκεκριμένα, όσον αφορά την αποικιοκρατία ήταν μια αναμενόμενη ιστορικά εξέλιξη που έχει διττή υπόσταση: την στυγνή εκμετάλλευση και την μετάγγιση ανώτερων πολιτιστικών επιτευγμάτων. Βέβαια θα μου πείτε: κατάλαβαν οι Αφρικανοί τον Πλάτωνα; Όχι, έχουν όμως πλέον νοσοκομεία και τεχνολογία. Όσον αφορά το ολοκαύτωμα, οι Γερμανοί έχουν προσφέρει τόσα θετικά στον ανθρώπινο πολιτισμό, ώστε το να φωτίζεται μονόπλευρα το ολοκαύτωμα είναι εκ του πονηρού. Θα κρίνουμε την νεοελληνική ιστορία από την σφαγή στην άλωση της Τριπολιτσάς; Νομίζω η είσοδος του Ισραήλ στην ΕΕ ή μια πολύ στενή σχέση μαζί του που θα εγγυάται το δικαίωμα των Ισραηλινών να υπάρχουν θα απομάκρυνε τους προβολείς της ιστορίας από την συγκεκριμένη περίοδο.

Οι Ευρωσκεπτικιστές έχουν πολλά δίκια, πρέπει όμως να σκεφτούν ότι μέχρι το 2050 προβλέπεται ότι καμιά χώρα της ΕΕ δεν θα βρίσκεται στους G8, λόγω της ανάδυσης των ασιατικών γιγάντων. Ακόμα και ισχυρά κράτη όπως η Γερμανία ή η Βρετανία δεν μπορούν μόνα τους να αντέξουν τον αδυσώπητο ανταγωνισμό των αναδυόμενων ασιατικών οικονομιών και των ΗΠΑ. Η δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης —α λα ΗΠΑ— είναι σχεδόν αδύνατη, λόγω του Ευρωπαϊκού μωσαϊκού διακριτών πολιτισμών που δεν επιτρέπει την συνύπαρξη στην βάση κάποιου υλιστικού οράματος όπως του Αμερικανικού ονείρου της οικονομικής ευημερίας. Μαντέψτε όμως κάτι: Πρέπει να το βρούμε το Ευρωπαϊκό όνειρο, γιατί αλλιώς θα μας καταπιούν οι Ασιάτες.

Η λύση της εθνικής απομόνωσης, α λα Χότζα —κλειστά σύνορα, δασμοί, προστατευτισμός, ξενοφοβία— δεν είναι πλέον εφικτός στο πλαίσιο μιας ψηφιακής οικονομίας υψηλής αλληλεξάρτησης. Έχει αποδειχθεί οικονομικά αναποτελεσματικός και με τον αυξανόμενο οικονομικό ανταγωνισμό των κρατών είναι θέμα χρόνου η εθνική κατάρρευση. Και η δημοκρατία όμως είναι δύσκολα πλέον διατηρήσιμη στο πλαίσιο των εθνικών συνόρων, κυρίως λόγω της διεθνοποίησης των προβλημάτων και της ανεπάρκειας των εθνικών πολιτικών να τα λύσουν.

Η μεγαλύτερη απειλή για την δημοκρατία σήμερα δεν έρχεται πλέον από κάποια ολοκληρωτική ιδεολογία, αλλά από την αναπόφευκτη παγκοσμιοποίηση. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης έχει μικρύνει τον πλανήτη και έχει εγκαινιάσει ένα νέο στάδιο ανθρώπινης εξέλιξης. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι τα δύο σκέλη της παγκοσμιοποίησης, το οικονομικό και το πολιτικό, αναπτύσσονται ασύμμετρα. Η απελευθέρωση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, του εμπορίου, της μεταφοράς κεφαλαίων, τεχνογνωσίας, ανθρώπινου δυναμικού έκανε τον κόσμο συνολικά πλουσιότερο –ειδικά τις φτωχότερες χώρες–, αλλά δημιουργεί πολλά παγκοσμιοποιημένα πλέον προβλήματα. Η ρύπανση ή το μεταναστευτικό δεν είναι εθνική υπόθεση και η χρεοκοπία μιας μικρής χώρας όπως η Ελλάδα (που αποτελεί το 2% της ευρωζώνης) ή μιας επενδυτικής τράπεζας στις ΗΠΑ σκορπίζει την κρίση σε όλο τον κόσμο.

Ενώ η οικονομική παγκοσμιοποίηση προχωρεί ταχύτατα, η πολιτική παγκοσμιοποίηση χωλαίνει, εξαιτίας εθνικών ευαισθησιών και συμφερόντων εθνικών ελίτ. Η πολιτική όμως κλεισμένη στα εθνικά σύνορα είναι ανίκανη να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις. Για παράδειγμα, χρειάζονται αποφάσεις σε διεθνικό επίπεδο για να καταπολεμηθεί η διά των offshore φοροδιαφυγή και το ξέπλυμα “μαύρου” χρήματος. Το συμβούλιο μετόχων της COSCO στην Κίνα μπορεί να απολύσει δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους στην Ελλάδα χωρίς οι επιχειρηματίες να νιώσουν κάποια κοινωνική αντίδραση. Οι επιχειρήσεις κατάφεραν να δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά να λογοδοτούν σε εθνικό, και μάλιστα της επιλογής τους.

Η μόνη λύση για να μετριαστούν οι αρνητικές όψεις της οικονομικής παγκοσμιοποίησης είναι η προώθηση της πολιτικής παγκοσμιοποίησης μέσω υπερεθνικών σχημάτων όπως η ΕΕ. Δύσκολο εγχείρημα, διότι αυτή η υπερεθνική πολιτική είναι αργή μιας και έχει πολύ περισσότερες παραμέτρους να συμπεριλάβει κατά τη λήψη μιας απόφασης (εθνικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ευαισθησίες κ.λπ.) απ’ ό,τι μια πολυεθνική επιχείρηση. Δεν υπάρχει όμως άλλος δρόμος από την εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στο υπερεθνικό κέντρο της ΕΕ.

Ο αγώνας πλέον για περισσότερη δημοκρατία μετατοπίζεται από τα εθνικά κράτη στα υπερεθνικά σχήματα, π.χ. αναβάθμιση δημοκρατικών θεσμών όπως το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Το στοίχημα της ΕΕ δεν είναι τόσο ο εκδημοκρατισμός των θεσμών της, αυτό είναι σχετικά εύκολο, όσο το χτίσιμο μιας Ευρωπαϊκής ταυτότητας όπως καταδείξαμε παραπάνω. Το μεγαλύτερο εμπόδιο προς αυτή την κατεύθυνση δεν είναι άλλο παρά η αντιδημοφιλής φιλελέδικη πολιτική των Μέρκελ-Γιουνκέρ που έφτασε την ΕΕ στα όρια της διάλυσης.

Ήδη όμως έχει δρομολογηθεί η ανατροπή αυτής της πολιτικής, όχι τόσο για τις οικονομικές επιλογές της — όσο για τον περιορισμό της πολιτικής της ατζέντας στα μικρονοϊκά όρια της πολιτικής ορθότητας (εξίσωση κατοίκου και πολίτη, ισοτιμία πολιτισμών, εξοργιστικό τρίτο φύλο, εκδυτικισμένο Ισλάμ κτλ) που μας απαγορεύει ουσιαστικά την οικοδόμηση της νέας Ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας. Δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να αγωνιστούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Σκοπός της ΕΕ δεν είναι να καταργήσει τις εθνικές συνειδήσεις —ούτε δυνατόν είναι ούτε θεμιτό, γιατί αυτές αποτελούν τον πλούτο της ΕΕ— αλλά να τις υπερβεί. Φυσικά δεν είμαστε αφελείς, βλέπουμε ότι το φιλελέδικο κατεστημένο σπρώχνει προς την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θεωρώντας ότι ελέγχει πλήρως την κατάσταση της κακοποίησης και παραφθοράς του αρχικού οράματος. Δεν πειράζει, το ίδιο θεωρούσε και στις ΗΠΑ. Η αλαζονεία είναι μόνιμο χαρακτηριστικό των φιλελέδων.

Μια άλλη εύλογη αντίρρηση των ευρωσκεπτικιστών είναι η μη αποδοχή μια «Γερμανικής» ΕΕ. Όντως, η «ποινή» της αποστρατικοποίησης που επέβαλαν οι Σύμμαχοι στην Γερμανία για να τιθασεύσουν την μόνιμη επιθετικότητά της γύρισε μπούμεραγκ. Απελευθερωμένη η Γερμανία από τις τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες του ψυχρού πολέμου γιγαντώθηκε οικονομικά με αποτέλεσμα την πλήρη οικονομική κυριαρχία της επάνω στους άλλους εταίρους της στην ΕΕ. Ειδικά μετά την εισαγωγή του Ευρώ οι οικονομικές άμυνες των άλλων εταίρων της ΕΕ εξανεμίσθηκαν ολοσχερώς. Γι’ αυτό η αναδιανομή των πλεονασμάτων της στους υπόλοιπους εταίρους είναι ένα δίκαιο αίτημα το οποίο εν ευθέτω χρόνω θα αποφέρει καρπούς· δεν είναι προς το συμφέρον κανενός μια διάλυση της ΕΕ.

Στην περίπτωση των Ελλήνων το μέλλον μας προβλέπεται λαμπρό, γιατί αυτή ακριβώς η αναπόφευκτη εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας αίρει το μεγάλο μας μειονέκτημα: την αδυναμία αυτοδιοίκησης. Διαχρονικό πρόβλημα, από την αρχαία Ελλάδα όπου οι πόλεις-κράτη δεν κατάφεραν ποτέ να μετασχηματιστούν σε αποτελεσματικό κράτος, μέχρι το Βυζάντιο όπου η ύστερη ελληνοποίησή του σήμανε την διάσπασή του. Η ανάγκη του Έλληνα να απλώνεται υπαρξιακά σε συγγενείς, φίλους, κουμπάρους τον εμποδίζει μεν να φτιάξει αξιοκρατικούς θεσμούς που συνιστούν το κράτος δικαίου, του δίνει όμως πρόσβαση σε μια συλλογική ευφυΐα που τον κάνει να προοδεύει εύκολα σε οργανωμένα περιβάλλοντα. Σε συνδυασμό μάλιστα με την αδυναμία πρόσβασης της Τουρκίας, του μόνιμου γεωπολιτικού ανταγωνιστή της Ελλάδας, σε κάποιο υπερεθνικό σχήμα (Ευρωπαϊκό ή νεο-οθωμανικό), προβλέπεται και το μέλλον της Ελλάδας ως έθνος λαμπρό.

Κάποτε ο πατριωτισμός, για αιώνες, αφορούσε την κάθε μια από τις αντιμαχόμενες φυλές που απάρτιζαν την Αττική, μέχρι που ο Θησέας τις ένωσε και δημιούργησε τον Δήμο των Αθηναίων και ο φυλετικός πατριωτισμός αντικαταστάθηκε από τον πολιτικό πατριωτισμό. Με την σειρά τους, αιώνες μετά, οι αντιμαχόμενες πόλεις ενώθηκαν και ο πολιτικός πατριωτισμός αντικαταστάθηκε από τον εθνικό πατριωτισμό.

Ο Ευρωπαϊσμός είναι ο νέος πατριωτισμός.