του Γιάννη Παπαθανασίου
Ο εθνικισμός αποτελεί ομολογουμένως έναν από τους πλέον πολυσυζητημένους και συνάμα διαστρεβλωμένους όρους της ελληνικής γλώσσας. Η αριστερά, συνεπικουρούμενη από το σύγχρονο μεταλλαγμένο κεντρώο χώρο αλλά και την γεμάτη μαζοχισμό κεντροδεξιά, κατόρθωσε να τον ταυτίσει με τον ρατσισμό και τον ναζισμό, κάνοντας τον έτσι απεχθή για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας. Είναι, όμως, ο εθνικισμός στα αλήθεια κάτι τόσο ζημιογόνο που χρειάζεται να εξοστρακισθεί από το πολιτικό γίγνεσθαι;
Για να απαντήσουμε σε αυτό απαιτείται αρχικά, απαλλαγμένοι από μικροκομματικές αντιλήψεις, να εγκύψουμε στο τι πραγματικά πρεσβεύει η ιδεολογία αυτή. Ο πνευματικός εθνικισμός, λοιπόν, περικλείει την αγάπη για το έθνος και για ό,τι αυτό αντιπροσωπεύει (παράδοση, θρησκεία, ιστορία, κλπ), ενώ ο πολιτικός εθνικισμός αποτελεί την εφαρμογή του πνευματικού στον πολιτικό βίο. Ο εθνικισμός υπερβαίνει τον πατριωτισμό, ο οποίος αναφέρεται στην αγάπη προς τον χώρο της πατρίδας, καθώς και τον εθνισμό που συνίσταται στην απλή αποδοχή της ύπαρξης των εθνών. Αντίθετα, δεν πρέπει να συγχέεται ούτε με τον σοβινισμό, ο οποίος πρεσβεύει το μίσος προς τα άλλα έθνη, ούτε με τον ιμπεριαλισμό, που επιδιώκει την επέκταση των κρατικών συνόρων πέρα από τα εθνικά.
Σύμφωνα με τον μεγάλο αριστερό (!) κοινωνιολόγο και πρωθυπουργό, Αλέξανδρο Παπαναστασίου, ο εθνικισμός αποτελεί απαραίτητο συστατικό για την πρόοδο κάθε κοινωνίας, ενώ για τον Ίωνα Δραγούμη κάθε ενεργητικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να είναι εθνικιστής. Θιασώτες της συγκεκριμένης ιδεολογίας θεωρούνται, επίσης, πολλές μεγάλες προσωπικότητες, όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Παύλος Μελάς, ο Ρένος Αποστολίδης , ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Κωστής Παλαμάς, και πλήθος άλλων. Έπειτα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πριν το 1974 η εθνικοφροσύνη αποτελούσε αναγκαίο πιστοποιητικό για την είσοδο στην κοινωνική ζωή. Επομένως, ο εθνικισμός σε καμία περίπτωση δεν είναι το καταφύγιο σκληρών κεφαλαιοκρατών και παραστρατημένων περιθωριακών, όπως υποστηρίζει η σύγχρονη ελληνική Αριστερά.
Απ’ την άλλη ο ναζισμός, σε αντίθεση με ότι πολλοί πιστεύουν, δεν αποτελεί απλά μία έκφραση του γερμανικού εθνικισμού του Μεσοπολέμου. Απεναντίας, πρόκειται για μια κοσμοθεωρία, η οποία εδράζεται στα πιστεύω του Χίτλερ και συνίσταται σε μια σειρά σοσιαλιστικών, ρατσιστικών, παγανιστικών και αντιδημοκρατικών αρχών. Θα θεωρούσε, λοιπόν, κανείς ότι εν έτει 2017 στην Ελλάδα ναζιστικές αντιλήψεις δεν θα είχαν καμία απήχηση. Κι όμως, ένα κόμμα με τέτοιες αντιλήψεις, του οποίου ο κεντρικός πυρήνας (προς τιμή του αυτό) ουδέποτε αρνήθηκε ή στρογγύλεψε τις απόψεις του, έχει κατορθώσει να αποσπάσει ένα αξιοσημείωτο κομμάτι του πληθυσμού. Η απέχθεια των ψηφοφόρων για το πολιτικό κατεστημένο, σε συνδυασμό με την σαφή μετατόπιση της Ν.Δ. σε πιο κεντρώες θέσεις και την έλλειψη αμιγώς δεξιού κόμματος, καθιέρωσε την Χ.Α. ως τρίτη δύναμη. Το τελευταίο βίντεο που κυκλοφόρησε και στο οποίο Χρυσαυγίτες ζητωκραυγάζουν για τη Γερμανία και κρατούν την σημαία που το 1941 επιτέθηκε στα οχυρά της γραμμής Μεταξά και για 3 χρόνια υποδούλωσε τον ελληνικό λαό, εξωτερίκευσε για μια ακόμη φορά τον χαρακτήρα του κόμματος αλλά κι απέδειξε ότι εθνικισμός και ναζισμός δεν μπορούν να έχουν σχέση. Ο εθνικιστής Μεταξάς, άλλωστε, πολέμησε τον Άξονα, ενώ οι εθνικοσοσιαλιστές της εποχής συντάχθηκαν με τους δοσίλογους.
Η απάντηση στο φαινόμενο των όψιμων νοσταλγών του ναζισμού βρίσκεται σε μία Δεξιά, η οποία δεν θα διστάζει να τονίζει τις λέξεις που την εκφράζουν: έθνος, παράδοση, ταυτότητα, ελευθερία. Μία Δεξιά που δεν θα επιτρέπει στην Αριστερά να ποινικοποιεί όρους, εν προκειμένω τον εθνικισμό, και να θεσπίζει σύγχρονα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Μία Δεξιά η οποία δεν θα ξεχαρβαλώνει τις ιδέες της, με σκοπό να λαϊκίσει και να κερδίσει ψήφους και έτσι θα είναι πάντα επικίνδυνη για το σύστημα. Μία Δεξιά η η οποία δεν θα χαρίζει στα άκρα τίποτα που της ανήκει. Μόνο μία τέτοια Δεξιά θα φέρει και στην Ελλάδα την επιστροφή των εθνικών αξιών, που ήδη συντελείται σε όλο τον κόσμο, δίνοντας έτσι στον λαό μια νέα προοπτική.
21 comments
Συμφωνώ με το παραπάνω κείμενο. Η λέξη εθνικισμός, μετά την μεταπολίτευση, δαιμονοποιήθηκε και παρερμηνεύθηκε. Μακάρι να ήταν η μόνη λέξη/έννοια!
Αντίρρηση έχω σε δύο σημεία:
α) Ο εθνικισμός δεν είναι ιδεολογία, αλλά αίσθημα, όπως ο πατριωτισμός. Αγάπη προς το έθνος/πατρίδα αντιστοίχως. Στο άρθρο, άλλωστε, αναφέρεται “Ο πνευματικός εθνικισμός, λοιπόν, περικλείει την αγάπη για το έθνος και για ό,τι αυτό αντιπροσωπεύει (παράδοση, θρησκεία, ιστορία, κλπ), ενώ ο πολιτικός εθνικισμός αποτελεί την εφαρμογή του πνευματικού στον πολιτικό βίο”.
Ιδεολογία είναι ένα σύστημα ιδεών, π.χ. μαρξισμός.
β) Ο ναζισμός δημιουργήθηκε από Γερμανούς, ταυτίζεται με την Γερμανία και δεν νοείται άνευ αυτής. Φασιστής μπορεί να είναι ο οιοσδήποτε (Άγγλος, Γάλλος, Πορτογάλος). Ναζιστής μόνο Γερμανός. Οι άλλοι όλοι είναι απλώς θαυμαστές τού συγκεκριμένου σε τόπο και χρόνο φαινομένου. Και βέβαια δεν συνιστά ο ναζισμός απλή έκφραση τού γερμανικού εθνικισμού. Για παράδειγμα, πρότυπο Γερμανού εθνικιστού θεωρείται ο Clemens August Graf von Galen, ο οποίος ήταν αντίπαλος τού Χίτλερ.
Πατριώτη, δεν συμφωνώ απόλυτα.
Ο πατριωτισμός ναι, είναι συναίσθημα.
Ο εθνικισμός όχι. Ο εθνικισμός είναι ιστορικό και πολιτικό φαινόμενο. Το να προσπαθείς να εντάξεις όλο το έθνος σου σε ένα ισχυρό έθνος-κράτος. Εμείς το περάσαμε από την Επανάσταση ως το 1922. Το πώς θα πετύχεις τον εθνικιστικό αυτόν στόχο και τι κράτος θα φτιάξεις, είναι άλλο θέμα. Εδώ χρησιμοποιώ τον όρο με βάση την πολιτική επιστήμη και όχι την δημοσιογραφική του εκδοχή.
Ο ναζισμός δεν ταυτίζεται με τη Γερμανία. ΝαΖι = ΝA και ΖI από το NAtionalsoZIalistische … = Εθνοσοσιαλιστικό (Εργατικό Κόμμα, λεγόταν το κόμμα του Χίτλερ). Οποιοσδήποτε μπορεί να είναι εθνοσοσιαλιστής. Στα οικονομικά οι εθνοσοσιαλιστές είναι αριστεροί, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο (ισχυρό κράτος, κεντρικός σχεδιασμός κλπ). Επίσης, ο Γερμανικός εθνοσοσιαλισμός του Χίτλερ ενεδύθηκε και άλλα στοιχεία όπως αντισημιτισμό, αλλά και μία συγκεκριμένη ανάγνωση της ιστορίας του Β Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία στοιχεία επίσης μπορεί να τα υϊοθετήσει και οποιοσδήποτε μη Γερμανός.
Ανδρέας.
Ανδρέα,
Και ο ίδιος ο αρθρογράφος, όπως έγραψα, συναίσθημα το χαρακτηρίζει. Διαφωνώ με τον όρο έθνος-κράτος, μετάφραση εκ τού αγγλικού, που πρωτάκουσα τότε με την γνωστή εκπομπή τού ΣΚΑΪ (υπάρχει κι εδώ αρκετή). Στα ελληνικά λέμε εθνικό κράτος. Δεν είναι, όμως, αυτό ο εθνικισμός, το να προσπαθείς να εντάξεις όλο το έθνος σου σε ένα ισχυρό εθνικό κράτος. Όχι τουλάχιστον όπως τον περιγράφει το άρθρο και τον καταλαβαίνω κι εγώ.
Τι είναι ο σοσιαλιστής και σε τι διαφέρει από τον εθνικοσοσιαλιστή; Γνωρίζω από πού προέρχονται τα αρχικά, τα οποία μάλιστα είναι βρετανικής εμπνεύσεως κι έχουν χαρακτήρα περιπαικτικό, γι αυτό και δεν μπορούσες να τα χρησιμοποιήσεις στην Γερμανία τού Χίτλερ.
Όπως είπα και γράφει και το άρθρο, ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός, διότι εκεί παραπέμπει η λέξη ναζισμός, έχει να κάνει με τις γερμανικές παραδόσεις και δοξασίες, την γερμανική/σκανδιναβική μυθολογία και προπαντός την αρία φυλή(*). Αυτή η τελευταία είναι η βάση του. Γι αυτό δεν μπορεί να είναι “ναζί” ή κάποιος μαυριδερός κοντούλης. Ένα από τα στοιχεία του γερμανικού σοσιαλισμού είναι και ο αντισημιτισμός, αλλά όχι το μόνο. Αντισημίτες ήσαν και οι Ευρωπαίοι, καθώς και οι σλαβικοί λαοί και μάλιστα οι τελευταίοι χειρότεροι απ’ όλους. Μην λησμονείς ότι η μυστική αστυνομία τού τσάρου, η διαβόητη ΟΧΡΑΝΑ, κατασκεύασε τα “Πρωτόκολλα των Σοφών τής Σιών”, για να ενοχοποιήσει τούς Εβραίους για παγκόσμια τάχα συνωμοσία και να εξαπολύσει ένα απίστευτο πογκρόμ εναντίον των. Και οι Σοβιετικοί, ειδικά ο Στάλιν, συνέχισαν στο ίδιο μοτίβο.
(*) Έχεις διαβάσει το βιβλίο τού Alfred Rosenberg, “Der Mythus des 20. Jahrhunderts” (“O Μύθος τού 20ού Αιώνος”); Αν ναι, τότε θα ξέρεις τι ακριβώς είναι ναζισμός και γατί μόνον ένας Γερμανός θα μπορούσε να είναι τέτοιος.
Ο πνευματικός εθνικισμός πράγματι θα μπορούσαμε να πούμε ότι αντιπροσωπεύει την αγάπη για το έθνος κι ως εκ τούτου αποτελεί αίσθημα ή ακόμα και κοσμοθεωρία. Όταν, όμως, επεισέρχεται στην πολιτική, παύει να αποτελεί αίσθημα και περνάει στο επίπεδο της ιδεολογίας. Διαμορφώνει έτσι μία πλήρη πρόταση διακυβέρνησης, η οποία εδράζεται στην προαγωγή των συμφερόντων του έθνους και των ανθρώπων που το απαρτίζουν, αλλά και στην εξυπηρέτηση της συνέχειας του έθνους-κράτους. Συγκεκριμένα, ο πολιτικός εθνικισμός προτείνει αυστηρό έλεγχο των συνόρων, ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, κοινωνικό συντηρητισμό, οικονομικό προστατευτισμό προς ώφελος των γηγενών κι αντιτείθεται στις υπερεθνικές ενώσεις (π.χ. Ε.Ε.).
Στο θέμα του ναζισμού τώρα θα συμφωνήσω με τον ορισμό του Ανδρέα. Ένας Έλληνας μπορεί σήμερα, ωστόσο, να είναι ναζιστής, όπως ένας Βραζιλιάνος μπορεί να είναι υποστηρικτής της αυτοκρατορίας του Τζένγκις Χαν ή ένας Σουηδός του Μ. Αλεξάνδρου. Είναι, δηλαδή, ουτοπικό, άκαιρο και παράλογο. Σε αντίθεση με τον απλό εθνικοσοσιαλισμό, που αποτελεί εφαρμόσιμο πολιτικό σύστημα , έστω και σε τριτοκοσμικές χώρες (μπααθικά καθεστώτα), ο εμπλουτισμένος με χιτλερικά στοιχεία ναζισμός, όταν εφαρμόστηκε απέτυχε παταγωδώς.
Πατριώτη, θα συμφωνήσω ότι ο αντισημιτισμός δεν αποτέλεσε κατά τον μεσοπόλεμο αποκλειστικότητα των Ναζί. Οσον αφορά τα Πρωτόκολα των Σοφών της Σιών η πλαστότητά τους σηκώνει μεγάλη κουβέντα.
Γιάννης Παπαθανασίου
Όπως είπα στο πρώτο μου σχόλιο, συμφωνώ κατά βάση με το άρθρο σας. Μένει να διευκρινίσομε κάποια πράγματα, διότι υπάρχει παρανόηση.
Ο εθνικισμός δεν αποτελεί σε καμμία περίπτωση ιδεολογία, ούτε επεισερχόμενος στην πολιτική, όπου απαντάται σε διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Αναφέρατε τον μπααθισμό (αραβικό σοσιαλισμό) και συμπληρώνω εγώ τον φασισμό. Και στα δύο υπάρχει ο εθνικισμός σαν μέρος, σαν συστατικό τής ιδεολογίας. Δηλαδή, δεν είναι η μηχανή, αλλά μόνον ένα εξάρτημά της, αφού ως ιδεολογία ορίζεται το σύνολο κάποιων ιδεών. Μια από τις ιδέες αυτές μπορεί να είναι και ο εθνικισμός. Ο απλός εθνικοσοσιαλισμός ναι, αυτός ασφαλώς μπορεί να εφαρμοσθεί οπουδήποτε, άρα να έχει και οπαδούς. Όχι όμως ο ναζισμός, ο οποίος είναι αυτό που επεκράτησε στην Γερμανία τού Μεσοπολέμου, μέχρι το 1945.
“Συγκεκριμένα, ο πολιτικός εθνικισμός προτείνει αυστηρό έλεγχο των συνόρων, ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, κοινωνικό συντηρητισμό, οικονομικό προστατευτισμό προς ώφελος των γηγενών κι αντιτείθεται στις υπερεθνικές ενώσεις (π.χ. Ε.Ε.)”
Ο πατριωτισμός μάλλον τα προτείνει αυτά, για την προστασία τού κράτους, διότι, όπως είπα και στον Ανδρέα, κατ’ εμέ, ο όρος “εθνος-κράτος” (δύο ουσιαστικά μαζί) δεν λέει τίποτε. Το εθνικό κράτος (ουσιαστικό με επιθετικό προσδιορισμό) ναι. Είναι το κράτος εκείνο, τού οποίου ο πληθυσμός είναι στην συντριπτική του πλειονότητα ομοεθνής. Το έθνος υπερβαίνει τα όρια τού κράτους. Οι Έλληνες τής Ελλάδος, τού ελληνικού/ελλαδικού κράτους, δεν είναι οι μόνοι Έλληνες, έτσι δεν είναι; Έχομε και την Ομογένεια, έχομε τούς υπό κατοχήν Β/Ηπειρώτες και τούς Έλληνες τής Κύπρου, οι οποίοι ζουν σε δικό τους κράτος.
Στο θέμα τού ναζισμού, δεν συμφωνείτε με τον Ανδρέα, αλλά μάλλον μ’ εμένα. Γράφετε: “Ένας Έλληνας μπορεί σήμερα, ωστόσο, να είναι ναζιστής, όπως ένας Βραζιλιάνος μπορεί να είναι υποστηρικτής της αυτοκρατορίας του Τζένγκις Χαν ή ένας Σουηδός του Μ. Αλεξάνδρου. Είναι, δηλαδή, ουτοπικό, άκαιρο και παράλογο”. Αυτό λέω κι εγώ, διότι ο ναζισμός αποτελεί ιδιάζουσα μορφή κοσμοθεωρίας (Weltanschauung) και όχι απλώς πολιτεύματος, είναι γερμανικής εμπνεύσεως και είναι άρρηκτα δεμένος με την Γερμανία και τούς Γερμανούς.
Πατριώτη, ας μην παίζουμε με τις λέξεις. Το «έθνος-κράτος» είναι μετάφραση του όρου «nation-state». Υπάρχουν εκατομμύρια βιβλία με αυτόν τον όρο, στα αγγλικά και ελληνικά. Έστω ότι το «εθνικό κράτος» αποδίδει τον όρο καλύτερα. Τι αλλάζει; τίποτα. Εθνικισμός είναι η προσπάθεια ενός έθνους να συγκροτηθεί σε ένα αυτόνομο, κυρίαρχο κράτος, όπως περιέγραψα. Αυτός τουλάχιστον είναι ο ακαδημαϊκός ορισμός. Ο δημοσιογραφικός είναι άλλο πράγμα. Ασαφής και λάστιχο ανάλογα με το ποιος τον ορίζει και σε ποιον τον απευθύνει. Με αφήνει αδιάφορο η ασάφειά του. Προτιμώ τον καλύτερα συγκροτημένο επιστημονικό ορισμό.
Ανδρέας.
Δεν παίζω με τις λέξεις, Ανδρέα. Απλώς, ως εθνικιστής που είμαι, προσπαθώ να κρατήσω την γλώσσα μας και να μην την δώσω βορά στον κάθε Βερέμη. Πιστεύω να ξέρεις γιατί το γράφω αυτό. Το τι κάνουν οι ξένοι είναι δικός τους λογαριασμός. Εμένα τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική… και δεν έχω ανάγκη να μεταφέρω αμάσητους ξένους όρους. Πιστεύω να κατάλαβες τι και πού αλλάζει.
“Εθνικισμός είναι η προσπάθεια ενός έθνους να συγκροτηθεί σε ένα αυτόνομο, κυρίαρχο κράτος, όπως περιέγραψα”
Θεωρώ τον ορισμό εντελώς λάθος. Πού βρήκες ότι αυτός είναι ο ακαδημαϊκός ορισμός;
Το παρόν σχόλιο δεν απευθύνεται σε κανένα συγκεκριμένα από τους προλαλήσαντες.
Θεωρώ τον όρο έθνος – κράτος εσκεμμένη παραφιλολογία. Σαφώς και δεν ταυτίζονται αυτά τα δύο.
Αυτοί που εκπροσωπούν το κράτος – η εκάστοτε εξουσία – μετέρχονται του όρου έθνους για να πουν ότι αυτοί εκπροσωπούν και το έθνος. Αμ δε!
Απαράδεκτο επίσης να ταυτίζει κανείς το έθνος, την παράδοση, την ταυτότητα, την ελευθερία με τη Δεξιά ή με την Αριστερά. Τα πρώτα αφορούν όλο το έθνος, τα δεύτερα αφορούν παρατάξεις για την ταυτότητα, την ιδεολογία και την αναγκαιότητα ύπαρξης των οποίων αναρωτιόμαστε σήμερα.
Ο όρος Ναζί έχει ταυτιστεί ιστορικά με την Γερμανία και τον Χίτλερ, τι να κάνουμε δηλαδή.
Ναζιστής, εθνικιστής, μαρξιστής, τζιχαντιστής κλπ έχει να κάνει με οπαδούς, συνήθως εκφερόμενους υπό το πρίσμα μιας ιδεολογίας και συχνά φανατικούς.
Αγαπητέ Πατριώτη, κατ’ αρχάς δεν υπάρχουν «λάθος ορισμοί» (πόσο μάλλον «εντελώς λάθος»). Μία λέξη, ένας όρος, πολλές φορές έχει για τον καθένα μία κάπως διαφορετική έννοια. Γι’ αυτό είναι σημαντικό όταν γίνεται συζήτηση για κάποιον όρο να ξεκαθαρίζει ο καθένας τι ακριβώς εννοεί, ώστε να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις. Έγραψα ήδη δύο φορές τη δική μου οπτική και απορώ τι είναι αυτό που δεν είναι κατανοητό. Επαναλαμβάνω λοιπόν: χρησιμοποιώ τον όρο προσωπικά μόνο στο ακαδημαϊκό περιβάλλον. Με ρωτάς «πού τον βρήκα». Απάντηση: σε όλα τα τμήματα Πολιτικών Επιστημών όλων των πανεπιστημίων του κόσμου, υπάρχουν εκατοντάδες ακαδημαϊκά βιβλία όπου χρησιμοποιούν τον όρο με αυτήν περίπου την έννοια. Όσο είναι δυνατόν βέβαια αυτό να γίνει όταν ο ορισμός περιορίζεται σε λίγες μόνο λέξεις, διότι συνήθως τέτοιοι όροι ορίζονται σε αρκετές σελίδες. Η χρήση του όρου στη δημόσια σφαίρα είναι εντελώς διαφορετική. Αυτό είναι απολύτως κατανοητό. Δηλαδή δεν αναφέρομαι στην έννοια που δίνει στον όρο ο καθένας δημοσίως. Ελπίζω να είναι σαφές.
Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και κυρίως στον 19ο αιώνα για να εκφράσει την κίνηση υπέρ της συγκρότησης ενός αυτόνομου κράτους από ομοεθνείς.
Όπως όταν λέμε ΠΑΣΟΚ και εννοούμε Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, έτσι όταν λέμε ΝΑΖΙ εννοούμε «Εθνικοσοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα» της Γερμανίας. Το ΝΑΖΙ βγαίνει από τον πρώτο όρο μόνο και παράγεται από το επίθετο «εθνικοσοσιαλιστικό».
Ομοίως, ο όρος φασισμός πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία. Τι να κάνουμε τώρα; μόνο οι Γερμανοί μπορούν να είναι εθνικοσοσιαλιστές και μόνο οι Ιταλοί μπορούν να είναι φασίστες; μήπως αυτό σημαίνει ότι μόνο οι Γάλλοι μπορούν να είναι εθνικιστές, επειδή ο όρος πρωτοεμφανίστηκε εκεί;
Όλα αυτά δεν σημαίνουν τίποτα, ξαναλέω. Οι όροι αλλάζουν και αποτυπώνονται στον καθένα με διαφορετική έννοια. Αν κάποιος μπορεί να αυτοπροσδιοριστεί με μία εκδοχή ενός όρου, ποιος μπορεί να του το αρνηθεί; όπως εσύ, Πατριώτη, αυτοχαρακτηρίζεσαι εθνικιστής με μία έννοια που έχεις εσύ καταχωρήσει στον όρο, έτσι κάποιος άλλος μπορεί να θελήσει να αυτοχαρατηριστεί εθνοσοσιαλιστής ή φασίστας (φασιστής) με μία δική του εκδοχή του όρου. Όπως εγώ δεν μπορώ να σε αποτρέψω να αυτοχαρακτηρίζεσαι εθνικιστής, έτσι κι εσύ δεν μπορείς να αποτρέψεις έναν Πορτογάλο, Βραζιλιάνο ή Κορεάτη να αυτοχαρακτηρίζεται εθνικοσοσιαλιστής.
Ελευθέριε, συμφωνώ απόλυτα με το μεσαίο κομμάτι του σχολίου σου με την παράδοση, το έθνος κλπ.
Ποιά Δεξιά;;;;
Αυτή που πούλησε τη Μικρά Ασία και άφησε τους Έλληνες και τους Αρμένιους να τους κατασφάξει ο Μουσταφά Κεμάλ;
Ή αυτή την “εθνικιστική” που άνοιξε την Κερκόπορτα στους Τούρκους με το πραξικόπημα και “συνεργάστηκε” μαζί της με τον τρόπο τους για την υποδούλωση της μεγαλονήσου;
Αναφέρεστε σε δύο ιστορικά αμφιλεγόμενες περιπτώσεις.
Η μικρασιατική εκστρατεία αποτέλεσε την ενσάρκωση, έστω και με λάθος τρόπο, της Μεγάλης Ιδέας, της ιδεολογίας δηλαδή πάνω στην οποία κτίστηκε το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Η ανάκτηση της Ιωνίας υπήρξε όνειρο κι ελπίδα όλων των Ελλήνων. Την εκστρατεία ξεκίνησε η κεντρώα – βενιζελική παράταξη, η οποία στην κρίσιμη καμπή παρέδωσε την σκυτάλη στην βασιλόφρονα-δεξιά παράταξη. Σημαντικά λάθη έκαναν κι οι δύο παρατάξεις, η δεύτερη, ωστόσο, τα πλήρωσε με την καταδίκη των Έξι. Ας έχετε, βέβαια, υπόψιν σας ότι ο σοβαρότερος εκπρόσωπος της Δεξιάς, ο Μεταξάς, ήταν ο μόνος αστός πολιτικός που τάχθηκε εναντίον της εκστρατείας.
Στο θέμα της Κύπρου, έπειτα, η αλήθεια είναι ότι η στάση τόσο του Ιωαννίδη, όσο και του Καραμανλή ήταν εξίσου προβληματικές.
Στο κείμενο, όμως, αναφέρομαι σε μία νέα Δεξιά, η οποία θα φέρει λύσεις στα σημερινά προβλήματα. Σφάλματα, όπως κι επιτυχίες, διέπραξαν όλες οι κυβερνήσεις κι όλοι οι πολιτικοί, ανεξαρτήτως ιδεολογικής προέλευσης. Το ζητούμενο είναι να διδασκόμαστε από την ιστορία, εστιάζοντας, ωστόσο, στην σύγχρονη πραγματικότητα.
Φίλε Ανδρέα,
Δεν θέλω να “ανοίξω” άλλο το θέμα με τον όρο “έθνος-κράτος”, που στην Ελλάδα είναι αδόκιμος και χρησιμοποιήθηκε, αν όλα δεν με απατούν, μόλις προ επτά ετών. Μέχρι τότε λέγαμε/γράφαμε εθνικό κράτος.
Θα σταθώ εδώ, διότι φαίνεται ότι δεν έγινα καθόλου κατανοητός:
“Ομοίως, ο όρος φασισμός πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία. Τι να κάνουμε τώρα; μόνο οι Γερμανοί μπορούν να είναι εθνικοσοσιαλιστές και μόνο οι Ιταλοί μπορούν να είναι φασίστες; μήπως αυτό σημαίνει ότι μόνο οι Γάλλοι μπορούν να είναι εθνικιστές, επειδή ο όρος πρωτοεμφανίστηκε εκεί;”
Αν διαβάσεις προσεκτικά το σχόλιο τού αρθρογράφου 22 February 2017 at 17:42 και το δικό μου 24 February 2017 at 16:07, θα δεις ότι δεν λέω ότι εθνικοσοσιαλιστής μπορεί να είναι μόνο Γερμανός, αλλά _NAZI_, διότι ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός τής συγκεκριμένης περιόδου είναι μία ξεχωριστή κοσμοθεωρία, η οποία δεν νοείται άνευ τής Γερμανίας και τού γερμανικού λαού. Πόσες φορές πρέπει να το πω;
Φασιστής μπορεί να είναι ο οιοσδήποτε, διότι ο φασισμός είναι ένα πολιτικό σύστημα, το οποίο μπορεί να εφαρμοσθεί παντού. Το είδαμε στην Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και αλλού. Υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία. Ένα από τα καλύτερα βιβλία θεωρείται αυτό τού Stanley G. Payne “A History of Fascism 1914-1945”, The University of Wisconsin Press.
Νομίζω ότι δεν έχω κάτι άλλο να προσθέσω. Ευχαριστώ για τον διάλογο τόσον εσένα, όσο και τον κ. Παπαθανασίου
Πατριώτη, μα δεν μιλάμε για το έθνος-κράτος ή το εθνικό κράτος. Γι’ αυτό είναι ότι είναι αμελητέο και δέχτηκα ήδη ότι το εθνικό κράτος είναι καλύτερη απόδοση του nation-state. Μιλάμε για τον όρο εθνικισμός.
Είχα αποφασίσει να μην επανέλθω, διότι θεωρώ ότι εξάντλησα το θέμα, αλλά φαίνεται ότι χρειάζεται “συμπλήρωμα”, ή καλύτερα επανάληψη, η οποία είναι και μήτηρ μαθήσεως.
Κύριε Παπαθανασίου,
Γνωρίζω αυτά που λέτε. Δεν είμαι τόσο αγράμματος, όσο φαίνομαι.
Ανδρέα,
Χωρίς να απαντάς σε τίποτε απολύτως στα σχόλιά μου επί του θέματος, μού … υπενθυμίζεις (sic) ότι μιλάμε για τον εθνικισμό(!)
Γιατί να μεταφράσω αυτολεξεί στα ελληνικά τον αγγλικό όρο (ούτε επ’ αυτού δίνεις απάντηση σ’ αυτά που έγραψα παραπάνω) και δεν μεταφράζουν οι Άγγλοι τον ελληνικό, όπως έχουν κάνει με χιλιάδες άλλους; Διότι απλούστατα στα αγγλικά δεν θα σήμαινε τίποτε ο όρος “natiolal state”. Ή μήπως κάνω λάθος, μια και δεν μιλώ τα αγγλικά όπως τα μιλάς εσύ;
Υπάρχει καταφανής σύγχυση ανάμεσα στο έθνος, ως πολιτισμικό γεγονός που αποτελεί συλλογική μνήμη και συνείδηση και αρθρώνεται πάνω σε πραγματικά ή μυθοπλαστικά στοιχεία, και το συγκεκριμένο πολιτικό μόρφωμα, το κράτος και την πολιτική εξουσία που αποτελεί τον κατεξοχήν μηχανισμό από την κυρίαρχη εθνική ή πολιτική ομάδα, απορρόφησης ή συντριβής εθνικών ιδιαιτεροτήτων ή ιδεολογικών αντιπάλων στο εσωτερικό του (π.χ για το ελληνικό κράτος Αρβανίτες, δίγλωσσοι Έλληνες της Μακεδονίας, Πομάκοι, πρόσφυγες Έλληνες της Μικρασίας και του Πόντου, Έλληνες αριστερών πεποιθήσεων που βαφτίζονταν Εαμοβούλγαροι κλπ. για το τουρκικό κράτος, Κούρδοι, Έλληνες, Αρμένιοι, Ασσύριοι κλπ).
Αποτελεί ιδεολογικό μυθολογικό κατασκεύασμα και καθόλου “επιστημονικός” όρος να θεωρείται ότι το έθνος γεννήθηκε από το νεότερο κράτος. Είναι σα να υποστηρίζει κανείς ότι ένας άνθρωπος χωρίς ταυτότητα ή διαβατήριο δεν υπάρχει ω άνθρωπος.
Αντιθέτως η συνεύρεση του πολιτισμικού στοιχείου (του έθνους) και του πολιτειακού (του κράτους) και η προσπάθεια ιδιοποίησης εκ μέρους του δεύτερου του πρώτου είναι που γεννά τον εθνικισμό και ο οποίος τείνει να επιβληθεί στις διαφοροποιούμενες στο εσωτερικό του κράτους ομάδες καταφεύγοντας στην βία (βλέπε σημερινό τουρκικό κράτος)
Καλή Σαρακοστή σε όλους!
Μου προκαλεί έκπληξη αυτό που γράφεις εδώ: «Χωρίς να απαντάς σε τίποτε απολύτως στα σχόλιά μου επί του θέματος, μού … υπενθυμίζεις (sic) ότι μιλάμε για τον εθνικισμό(!)»
Ας το δούμε άλλη μία φορά. Σχολιάζεις το άρθρο και δίνεις την άποψή σου για τον εθνικισμό. Εγώ διαφωνώ και δίνω η δική μου οπτική για το ποιος είναι ο ακαδημαϊκός ορισμός του όρου. Στον (χαλαρό) ορισμό μου περιλαμβάνω και τον όρο «έθνος-κράτος». Απαντάς και μου λες (μεταξύ άλλων) ότι σωστότερο είναι το «εθνικό κράτος». Δέχομαι ότι αυτό είναι σωστότερο (άρα αυτό το θέμα λήγει), λέω ότι αυτό δεν είναι η βασική διαφωνία μας, αλλά το ποιος είναι ο ακαδημαϊκός ορισμός του εθνικισμού, τον οποίον βρίσκεις «εντελώς λάθος» και με ρωτάς «πού τον βρήκα». Και σου λέω ότι σε όλα τα βιβλία και τα δημοσιευμένα άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, οι εν λόγω επιστήμονες των Πολιτικών Επιστημών, αυτόν λίγο-πολύ τον ορισμό χρησιμοποιούν. Η διαφωνία μας αυτή δεν ξέρω αν παραμένει ή όχι; Εγώ ξεκαθαρίζω ότι δεν αναφέρομαι στην χρήση του όρου στην δημόσια σφαίρα, αλλά στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο.
Τέλος, μου απαντάς και πάλι για το εθνικό κράτος σε σχέση με το έθνος-κράτος (παρόλο που κι εδώ κάνεις λάθος, διότι δεν πρωτοεμφανίστηκε ο όρος «έθνος-κράτος» στα ελληνικά σε εκείνη την εκπομπή. Προϋπήρξε και στην σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Επαναλαμβάνω εδώ ότι πράγματι το «εθνικό κράτος» ίσως να είναι σωστότερο, αλλά αυτό είναι δευτερεύον θέμα και δευτερεύον όρος). Οπότε, σου υπενθυμίζω ότι δεν μιλάμε (διαφωνούμε) γι’ αυτόν τον όρο, αλλά για άλλον.
Ταυτόχρονα κάνουμε και μία συζήτηση για το αν κανείς μη Γερμανός να είναι ΝΑΖΙ ή όχι. Εγώ είπα ότι το ΝΑΖΙ σημαίνει εθνικοσοσιαλιστής. Ίσως αυτό που αμέλησα να γράψω είναι ότι ο σωστότερος όρος μετά τον πόλεμο είναι «νεοναζί». Ακριβώς για να αποσαφηνιστεί από τον Γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό όπως τον εξέφρασε ο Χίτλερ. Εν πάση περιπτώσει, δεν έχω κάτι να προσθέσω επί της ουσίας. Και σ’ αυτό το σχόλιο επαναλβάνω τα ίδια με πιο πάνω.
Ίσως κακώς ενεπλάκην στη συζήτηση. Ήθελα να αποσαφηνίσω τι είναι εθνικισμός για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Από κει και πέρα, η συζήτηση μπορεί να συνεχιστεί.
Επειδή ο Ελευθέριος έδωσε το παράδειγμα της Τουρκίας, θα δώσω εγώ ένα ακόμη. Την Αλβανία. Η Αλβανία είναι το κράτος το οποίο, κατά τη γνώμη μου, περνάει σήμερα την φάση του εθνικισμού. Έχει το Κοσυφοπέδιο και τους Αλβανούς των Σκοπίων και ενδεχομένως ορισμένοι Αλβανοί εθνικιστές (με τον ακαδημαϊκό ορισμό, τον πρωτοβάθμιο, ας πω) να ονειρεύονται την συμπερίληψη όλων σε μία μεγάλη Αλβανία. Αντίθετα, ο εθνικισμός της Τουρκίας είναι δευτέρου βαθμού (ας τον ονομάσω έτσι) και λειτουργεί έτσι όπως περιγράφει ο Ελευθέριος, δηλαδή με καταπίεση άλλων εθνικών ομάδων κλπ κλπ. Πρώτου βαθμού ήταν ο εθνικισμός του Κεμάλ, ο οποίος γέννησε τη σημερινή Τουρκία. Να ξεκαθαρίσω ότι ένας επιστημονικός όρος δεν είναι κατ’ ανάγκην «καλός» ή «κακός». Είναι αυτός που είναι, διότι περιγράφει ένα φαινόμενο. Γι’ αυτό και κάνω την διάκριση. Επειδή η χρήση ορολογίας στη δημόσια σφαίρα, «πρέπει απαραιτήτως» (γι’ αυτόν που την χρησομοποιεί) να έχει μία συναισθηματική παράμετρο, ώστε να κάνει πιο πειστικό ή διεισδυτικό τον λόγο του φέροντα, και έτσι την χρωματίζει ως καλή ή κακή. Ε, αυτό είναι απωθητικό στοιχείο για τέτοιες χρήσης ορολογίας.
Να σημειώσω στον Ελευθέριο ότι ουδόλως ισχυρίζομαι ότι το έθνος γεννήθηκε από το κράτος! Ακριβώς το ανάποδο λέω. Βασικά δεν μπαίνω καν ούτε στο ποιο από τα δύο δημιούργησε το άλλο, ούτε καν στους δύο αυτούς όρους (έθνος ή κράτος). Λέω μόνο ότι εθνικισμός είναι ο επιστημονικός όρος κατά τον οποίον ομοεθνείς (άρα προϋπάρχουν αυτοί οι ομοεθνείς, άρα προφανώς προϋπάρχει το έθνος) επιδιώκουν την πολιτική τους αυτονομία με κυριαρχία και αυτοδιάθεση σε ένα και μόνο ισχυρό κράτος. Άρα, δεν υφίσταται ήδη (δεν προϋπάρχει) τέτοιο κράτος ή αν υφίσταται θα πρέπει να επεκταθεί καταλλήλως. Ο όρος αυτός είναι πολύ νεότερος και από το έθνος και από το κράτος.
Ελπίζω τώρα να είμαι σαφέστερος και να μην άνοιξα κανέναν ασκό του Αιόλου..
Ανδρέας.
Καλημέρα Ανδρέα και αντεύχομαι.
Ειλικρινά, δεν αντέχω να ξαναπάρω όλο τον διάλογο από την αρχή και να ξαναλέω τα ίδια και τα ίδια.
Για το «έθνος-κράτος» θα παρακαλούσα να μού πεις πού συναντάται στην ελληνική βιβλιογραφία παλαιότερα. Κι αν τυχόν το χρησιμοποίησε κάποιος στην “ζούλα”, αυτό δε σημαίνει ότι δεν καθιερώθηκε πριν 7 χρόνια, όταν ονόμασαν συμβιβαστικά την σειρά τού ΣΚΑΪ, “1821: Ένα «έθνος-κράτος» γεννιέται”, ή κάπως έτσι.
“Εγώ είπα ότι το ΝΑΖΙ σημαίνει εθνικοσοσιαλιστής” κι εγώ σού είπα ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ (22 February 2017 at 17:09 + 25 February 2017 at 17:10) ότι αυτή η λέξη-σύντμηση (προφέρεται Νάτσι), είναι περιπαικτικός όρος, με τον οποίο οι Άγγλοι ονόμαζαν τούς χιτλερικούς, άρα σ’ αυτούς και μόνον αναφέρεται. Αν από άγνοια πήρε ευρεία διάσταση και χρησιμοποιείται και για τούς απανταχού τού κόσμου θαυμαστές τού Γ Ράιχ και μάλιστα ως «νεοναζί», δεν φταίω εγώ.
“Ίσως κακώς ενεπλάκην στη συζήτηση. Εγώ να δεις…
Μιας κι έγραψα, να προσθέσω ότι βλέπω εσχάτως να διαφημίζεται το κλασσικό για τον εθνικισμό βιβλίο τού Παπαναστασίου, το οποίο συνιστώ.
Να σημειώσω ότι η εκπομπή του ΣΚΑΙ όταν μεταδόθηκε ονομάστηκε απλώς «1821». Σε ορισμένα διαφημιστικά της σποτ, πριν μεταδοθεί, υπήρξε ο τίτλος «η γέννεση ενός έθνος-κράτους» ή κάπως έτσι. Αλλά δεν μεταδόθηκε έτσι. Και η δουλειά που έγινε από το Αντίβαρο για να αντικρούσει την εν λόγω εκπομπή το 2011 είναι γνωστή, βέβαια. Και σε υλικό και σε βίντεο.
Εδώ είναι ένας σύνδεσμος από τη βιβλιοθήκη του Παντείου με βιβλία κάτω από το θέμα «έθνος-κράτος». Πάντως, αυτό είναι σίγουρα ένα δευτερεύον θέμα. Το κατά πόσο παραμένει η διαφωνία μας περί ορισμού του εθνικισμού, δεν το ξέρω.
http://opac.seab.gr/search~S13*gre?/d{u0388}{u03B8}{u03BD}{u03BF}{u03C2}-{u03BA}{u03C1}{u03AC}{u03C4}{u03BF}{u03C2}/dz~ez~hz~nz~obz~s+z~kz~rz~az~tz~obz~s/-3,-1,0,B/browse
Για τα υπόλοιπα δεν έχω κάτι να προσθέσω.
Αντρέα,
με κάθε αποσαφήνιση που κάνεις, ανοίγεις όλο και περισσότερο τον ασκό του Αιόλου, και αυτό – το να μας πάρει και να μας σηκώσει – δεν θάταν καθόλου οδυνηρότερο της κοινωνικής κατάστασης που βρισκόμαστε στην Ελλάδα, έτσι που είμαστε χειροπόδαρα δεμένοι στο κατάστρωμα.
Ο ελληνικός κόσμος, σε διάφορες φάσεις της ιστορίας του, σε διαφορετικές περιοχές, ακόμα και μέσα στην επικράτεια ενός άλλου κράτους, συνείχετο από ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία ( γλώσσα, παιδεία, θρησκεία, ήθη και έθιμα) τα οποία αποτελούσαν τη συλλογική συνείδηση της κοινωνίας με πρόταγμα όχι το κράτος αλλά την ελευθερία, και για τον λόγο αυτόν δεν ενσωματώθηκε στο οθωμανικό κράτος, αλλά πήρε τα βουνά κι επαναστάτησε. Τελευταία μεγάλη αναλαμπή ήταν η εθνική αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών κι ο ξεσηκωμός των ελληνοκυπρίων κατά του βρετανικού ζυγού το 1955
Ο εθνικιστικός λόγος, αυτός που επενδύεται το πρόσημο της επιστημονικής αυθεντίας, εννοεί να παίζει τον ρόλο της ιδεολογικής ποδηγέτησης της κοινωνίας, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική νομιμοφροσύνη του κοινωνικού σώματος στο σύστημα κράτους-έθνους.
Αν λοιπόν υποθέσουμε τον όρο έθνος ως πολιτισμικό φαινόμενο και ως συνείδηση κοινωνίας, θα πρέπει να δεχθούμε ότι δεν συναρτάται αναγκαστικά με το σχήμα ενός πολιτικά κυρίαρχου κράτους, ασχέτως αν αυτό έχει επικρατήσει στην σύγχρονη εποχή, και το οποίο αμφισβητείται σοβαρά τόσο από υποκρατικά όσο κι από υπερκρατικά μορφώματα (π.χ ΕΕ).
Αισθάνεται κανένας σήμερα στον Δυτικό κόσμο – για να μη πιάσω μόνο τη χώρα μας που έχουμε καταντήσει φόρου υποτελείς και υπηρέτες της Γερμανίας – ότι ζει σε κοινωνία και είναι ελεύθερος; Ίσως πολλοί θα σπεύσουν να απαντήσουν καταφατικά σε αυτό. Όμως το να ζει κανείς ως άτομο, τον υποβιβάζει στη χειρότερη μορφή δουλείας και είναι πολιτισμικά σε υποδεέστερη θέση από αυτή των Ινδιάνων!
Από την άποψη αυτή πάει περίπατο και το έθνος-κράτος και το εθνικό σας κράτος και μένει μόνο ο Γιάννης Μαντζουράνης και η Εθνικάρα του.
Αγαπητέ Ελευθέριε,
Υποράφω στο ακέραιο, με το νι και με το σίγμα, το πρώτο μέρος του σχολίου σου. Το αντιγράφω
Το δεύτερο σκέλος μου είναι επίσης απόλυτα δεκτό, όχι τόσο ως σύνοψη όπως το πρώτο, αλλά ως ανοιχτό θέμα. Ανοιχτό θέμα πρώτον επειδή είναι τρέχουσα εξέλιξη, δηλαδή βρισκόμαστε σε μία μεταβατική φάση, και δεύτερον επειδή είναι θέμα συζήτησης. Το αντιγράφω και αυτό
Ανδρέας.
Να λοιπόν Ανδρέα, που ανατρέχοντας απροκατάληπτα στις πηγές, βρίσκουμε κάποιο κοινό τόπο. Διότι πράγματι, αυτός υπήρξε ως ιστορικό προηγούμενο, τόσο στους κόλπους του ελληνισμού, όσο και στους ινδιάνους. Το να ζούμε δηλαδή εν κοινωνία σε συνθήκες ελευθερίας. Και τα δύο αυτά στον σύγχρονο κόσμο τα έχουμε χάσει. Το γεγονός ότι υπήρξαν, δεν αποκλείει την ανασύστασή τους σ’ ένα απώτερο μέλλον. Διαφορετικά τι νόημα έχει να υπάρχει το ανθρώπινο είδος.
Όμως αδυνατούμε να διακρίνουμε σε βάθος χρόνου μια τέτοια εξέλιξη. Και οι μεν ινδιάνοι έχουν οριστικά χαθεί, ο δε ελληνικός τρόπος του βίου έχει πια εκλείψει. Κι αν υποθέσουμε πως εμείς οι ταλαίπωροι είμμαστε τ’απομεινάρια του, διαρκώς συρρικνωνόμαστε. Αν δεν βρούμε τρόπο να επανα-σταθούμε στα πόδια μας, μας βλέπω να μας κλαίνε τα ψάρια στο κύμα τ’αρμυρό, με τον Γιανναρά να μας ψάλλει την επιμνημόσυνη δέηση!