Εργαλεία 20ου αιώνα σήμερα;

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 28 Φεβρουαρίου 2017.

Πολλοί εξεπλάγησαν από τα δύο πολιτικά γεγονότα του 2017, τα οποία συντάραξαν τον δυτικό κόσμο: την αποχώρηση της Μ. Βρεταννίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Δεν υπάρχει έντυπο ή ιστολόγιο στον πλανήτη που να μην απεπειράθη να αναλύσει τα αίτια που τα προκάλεσαν. Άλλες προσέγγισαν  ικανοποιητικά το φαινόμενο, άλλες όχι τόσο καλά. Ασχέτως του βαθμού ευστοχίας, τέτοιου είδους αναλύσεις έχουν ένα όριο ως προς τη χρησιμότητά τους. Αυτό, βεβαίως, το γνωρίζουν πολύ καλά οι πολιτικοί, όσοι δηλαδή διαχειρίζονται τις διεθνείς καταστάσεις. Εμείς όμως οι απλοί πολίτες με ελλιπείς πληροφορίες στην καλύτερη περίπτωση ή με πλασματική εικόνα, διαστρεβλωμένη από τις προκαταλήψεις μας, αγκομαχούμε να καταλάβουμε το σήμερα και μοιρία στρεφόμαστε στο χθες.

Για παράδειγμα το τελευταίο πράγμα που απασχολεί την Βρετανίδα πρωθυπουργό Τερέζα Μέϋ είναι πώς θα ανατρέψει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αυτό δηλαδή που όλοι ρωτούν. Κατά τη γνώμη μου το δεδομένο του BREXIT είναι ακλόνητο και ατράνταχτο. Κανείς στα σοβαρά δεν μπορεί να διανοηθεί αν το ανατρέψει. Συνεπώς, οι σχεδιασμοί της πολιτικής ηγεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου απλά επιχειρούν να διαμορφώσουν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να επωφεληθούν περισσότερο και να αποδυναμωθούν λιγότερο από ό,τι σημαίνει τελικά στην πράξη το δεδομένο αυτό για τη χώρα τους.

Ορθότερη εστίαση λοιπόν από την ανάλυση των αιτιών, είναι να ερευνηθεί το εύρος πολιτικών εργαλείων, τα οποία ανοίγονται στη φαρέτρα των πολιτικών. Ο ρυθμός αλλαγής της παγκόσμιας Ιστορίας είναι ολοένα και πιο γρήγορος. Η Βρεταννία αναζητά το στίγμα της στον κόσμο που αλλάζει. Το ίδιο κάνουν και οι ΗΠΑ του Τραμπ. Τα πρώτα δείγματα παραπέμπουν σε μία χρήση πολιτικών εργαλείων κάτω από τον όρο «προστατευτισμός», δηλαδή με μία ροπή αντίθετη στην παγκοσμιοποίηση.

Τι είναι όμως η παγκοσμιοποίηση; Δεν είναι απλώς και μόνο η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, προϊόντων και  υπηρεσιών. Αυτή η ανάγνωση της πραγματικότητας είναι ενδεικτική ενός νου του 20ου αιώνα. Έτσι και τα εργαλεία αντίστασης σ’ αυτήν την εκδοχή της παγκοσμιοποίησης δεν είναι αρκετά. Είναι στείρα. Παγκοσμιοποίηση σήμερα σημαίνει ελεύθερη μετακίνηση πληροφοριών και ιδεών. Λογικές και πολιτικές προστατευτισμού δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Η Ιρλανδία βγήκε πολύ γρήγορα από την οικονομική κρίση για έναν λόγο, επειδή από την λιτότητα που επέβαλλε στον εαυτό της, εξαίρεσε χωρίς κανέναν ενδοιασμό τα πανεπιστήμια και την έρευνα. Δεν ήθελε να μείνει πίσω στην διεθνή ανταλλαγή ιδεών.

Με καταλύτη την τεχνολογία, σήμερα, το συγκριτικό πλεονέκτημα ή μειονέκτημα της γεωγραφικής θέσης έχει μικρότερη σημασία από 30 ή 20 χρόνια πριν. Ο κίνδυνος για τις ΗΠΑ και το Η. Βασίλειο δεν είναι το αν και πόσα βήματα απομονωτισμού κάνουν, ένα ή περισσότερα, αναστρέψιμα ή όχι. Ο κίνδυνος είναι αν ο όποιος απομονωτισμός στον οποίον βαδίσουν γίνει με άξονα πολιτικά εργαλεία του 20ου αιώνα. Ο περιορισμός της μετακίνησης των αγαθών και η επιβολή δασμών, μπορεί να οφελήσει ή μπορεί να βλάψει μία χώρα. Ανάλογα με τις υπόλοιπες κινήσεις που θα κάνει ο ηγέτης της και πώς θα επανακαθορίσει την θέση της στον κόσμο. Ο περιορισμός όμως της αλληλεπίδρασης ιδεών δεν υπάρχει περίπτωση να οφελήσει κανέναν. Είναι στο χέρι τους να αποφύγουν πααρωχημένα εργαλεία του 20ου αιώνα για να λύσουν προβλήματα του 21ου.