Η κρίση στον Καύκασο, απέδειξε πόσο λίγο καταλαβαίνουμε τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε.
Μέσα σε έξη μήνες, δύο διεθνείς κρίσεις (στο Κόσσοβο και στη Γεωργία), εξευτέλισαν κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου. Απαξίωσαν πλήρως την – υποτιθέμενη – «βάση των σύγχρονων Διεθνών Σχέσεων».
Δύο διεθνείς κρίσεις απόλυτα συγκρίσιμες από νομική άποψη (αν και διαφορετικές από πολιτική άποψη), αντιμετωπίστηκαν εντελώς αντίστροφα από τους «μεγάλους» του κόσμου:
— Οι ΗΠΑ και πολλά ευρωπαϊκά κράτη, υποστήριξαν τους αποσχιστές στη μία περίπτωση (του Κοσσόβου), κόντρα στο κράτος από το οποίο προσπάθησαν να αποσχιστούν (τη Σερβία). Αλλά υποστήριξαν και το κράτος που προσπάθησε βιαίως να προσαρτήσει μιαν αποσχισθείσα περιοχή (τη Γεωργία), κόντρα στους αποσχιστές (Οσέτιους), στην περίπτωση του Καυκάσου.
— Η Ρωσία, στην κρίση του Κοσσυφοπεδίου, υποστήριξε το κράτος σε βάρος του οποίου έγινε η απόσχιση (τη Σερβία), ενάντια στους αποσχιστές (Κοσσοβάρους), Αλλά στην κρίση του Καυκάσου υποστήριξε τους αποσχιστές (Οσέτιους), κόντρα στην κυβέρνηση (της Γεωργίας) που προσπάθησε βίαια να τους επανεντάξει στην επικράτειά της…
Τι απΆ όλα αυτά είναι «παράνομο» και τι «νόμιμο»;
Όλα είναι παράνομα.
Μην ψάχνετε ποια είναι η άποψη της «διεθνούς κοινότητας». Δεν υπάρχει «διεθνής κοινότητα». Υπάρχουν διεθνείς συνασπισμοί – αποκρυσταλλωμένοι ή υπό διαμόρφωση – με διαφορετικά συμφέροντα και επιδιώξεις.
Μην αναζητείται «ποιο είναι το συμφέρον της Ευρώπης». Η Ευρώπη δεν είναι ενιαία, αποτελείται από διαφορετικά εθνικά κράτη με διαφορετικές – ενίοτε και αντίθετες – επιδιώξεις.
Το Διεθνές Δίκαιο δεν είναι πλέον βάση που μπορεί να λύσει προβλήματα διεθνών σχέσεων. Όλοι επιστρέφουν στην κλασσική μέθοδο αντιπαράθεσης εθνικών συμφερόντων, που μπορεί να οδηγήσει σε συμβιβασμό για να αποφύγει την σύγκρουση, ή σε σύγκρουση – που θα οδηγήσει σε νέο συμβιβασμό, ανάλογα με την έκβασή της.
Που πάμε λοιπόν; Σε μείζονα συμβιβασμό ή σε παγκόσμια σύγκρουση;
Αυτή τη στιγμή ούτε η Ρωσία ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Ευρώπη θέλουν τη σύγκρουση:
— Οι ΗΠΑ δεν την αντέχουν. Έχουν ήδη ανοίξει πολλά μέτωπα, στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, έχουν δυνητικό μέτωπο με το Ιράν, σε όλα αυτά χρειάζονται τη βοήθεια ή την ανοχή της Ρωσίας, δεν έχουν καμία διάθεση να «εμπλακούν» μαζί της στον Καύκασο. Κι ας λένε…
— Η ίδια η Ρωσία δεν έχει κανένα λόγο να προτιμήσει τη σύγκρουση με τις ΗΠΑ, όταν έχει τη δυνατότητα να εξασφαλίσει τα ίδια (και περισσότερα) σε συνεργασία μαζί της. Η επάνοδος της Ρωσίας στο προσκήνιο έγινε με εξαγωγές ενεργειακών πόρων στη Δύση. Δεν έχει κανένα λόγο να συγκρουστεί με τους «πελάτες» της, που χρηματοδοτούν την ανάκαμψή της.
— Όσον αφορά την Ευρώπη, είναι βαθιά διαιρεμένη, έτσι κι αλλιώς, για να αντέξει σύγκρουση με τη Ρωσία. Και πολύ εξαρτημένη από τους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας, για να κλιμακώσει μιαν «αχρείαστη» αντιπαράθεση μαζί της.
Αυτή τη στιγμή δεν επιστρέφουμε στον Ψυχρό Πόλεμο. Συμβαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό: οι εθνικοί ανταγωνισμοί επιστρέφουν στο προσκήνιο. Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται η δυνατότητα ενός μείζονος διεθνούς συμβιβασμού, με βάση την ισορροπία, τη μακροχρόνια σταθερότητα και την μεγιστοποίηση των συμφερόντων όλων.
Όλοι ανακαλύπτουν ξανά την προτεραιότητα των εθνικών συμφερόντων: των συμφερόντων παγκόσμιας ή περιφερειακής ηγεμονίας των μεγάλων δυνάμεων, και των συμφερόντων ασφαλείας των μικρότερων χωρών. Η Πολιτική – για την ακρίβεια, ο πολιτικός Ρεαλισμός – επιστρέφει στις διεθνείς σχέσεις. Ο ιδεαλισμός του Διεθνούς Δικαίου περιθωριοποιείται.
Κι εδώ ακριβώς έγκειται το ιδιαίτερο πρόβλημα της Ελλάδας. Οι πιο διορατικοί ηγέτες μας αντιλαμβάνονται σήμερα – κι ας μην τολμούν να το ομολογήσουν δημόσια – ότι οι δύο τελευταίες κρίσεις υπονομεύουν τις ελληνικές θέσεις στης Κύπρο:
* Πώς μπορούμε να είμαστε «αλληλέγγυοι» με τη Ρωσία, όταν αυτή η τελευταία υποστηρίζει με στρατιωτικά μέσα την παράνομη απόσχιση της Ν. Οσετίας, όπως ακριβώς η Τουρκία διατηρεί δυνάμεις κατοχής και υποστηρίζει την παράνομη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου»;
* Και πώς μπορούμε να είμαστε «αλληλέγγυοι» με τους Νατοϊκούς συμμάχους και τους Ευρωπαίους εταίρους μας, που χαλάνε τον κόσμο για την παρουσία ρωσικών στρατευμάτων κατοχής στη μακρινή Γεωργία, αλλά δεν λένε κουβέντα για την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων κατοχής στην Κύπρο, που δεν είναι «μακρινή», είναι πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η «νομική προσέγγιση» μας απομονώνει απΆ όλους. Η αποκλειστική εμμονή στο Διεθνές Δίκαιο μας αφήνει χωρίς συμμάχους και χωρίς Πολιτική.
Ο κόσμος επιστρέφει σε ένα παίγνιο διεθνών ανταγωνισμών, αντιπαραθέσεων, συγκρούσεων, αλλά και πολιτικών συμβιβασμών. Ενώ εμείς παραμένουμε προσκολλημένη στη μεταμοντέρνα «Ουτοπία» – του ΕΛΙΑΜΕΠ και ποικίλων (έξωθεν χρηματοδοτούμενων) ΜΚΟ και think tanks – περί Διεθνούς Δικαίου.
Ακόμα χειρότερα: όταν ο κόσμος «αλλάζει υπόδειγμα», στην Ελλάδα βυθιζόμαστε στην ακυβερνησία…
Χρειαζόμαστε μια νέα Μεταπολίτευση, όχι μόνο για να ξεμπλοκάρουμε τις εσωτερικές εξελίξεις, όχι μόνο για να στερεώσουμε τη δημοκρατία μας που ολοταχώς απαξιώνεται. Αλλά και για να επιβιώσουμε σε ένα ανήσυχο κόσμο – για να αφυπνιστούμε από τις πολύ επικίνδυνες ψευδαισθήσεις μας για τον κόσμο που μας περιβάλλει…
Ν.Ζ.
22α Αυγούστου 2008.