Γράφει ο Άγγελος Συρίγος.
Τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση το θέμα του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου 1940, δηλαδή της αρχής του πολέμου και της εισόδου μας σε αυτόν. Επισημαίνεται συνήθως ότι οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης εορτάζουν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον Μάιο του 1945. Κατ’ επέκταση προτείνεται ότι θα ήταν ίσως καλύτερο να γίνουμε «φυσιολογικοί» και να εορτάζουμε μαζί με τους άλλους τον Μάιο. Το όλο θέμα διανθίζεται και με τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου που επίσης συνιστά την αρχή και όχι την ολοκλήρωση της ελληνικής Επαναστάσεως. Προφανώς, παραβλέπεται ότι και άλλοι λαοί εορτάζουν το ξεκίνημα μιας επαναστάσεως, όπως οι Γάλλοι την κατάληψη της Βαστίλλης την 14η Ιούλιου.
Πίσω από τις απόψεις περί του μάλλον άκαιρου εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου, βρίσκεται η προσπάθεια να αποδομηθούν αυτά που θεωρούνται «καταστατικοί μύθοι» του ελληνικού έθνους. Η ιστορία είναι παλιά: μύθος το Ζάλογγο, υπό αμφισβήτηση η εθνική συνείδηση των Σουλιωτών επειδή πολλοί από αυτούς μιλούσαν αρβανίτικα, μύθος και η 25η Μαρτίου ως ορισμένη από τη Φιλική Εταιρεία ημέρα ενάρξεως της Επαναστάσεως στην κυρίως Ελλάδα. Η χρονική απόσταση διευκολύνει τέτοιους ισχυρισμούς. Κάτι που καθιερώθηκε ως εθνική εορτή το 1838, ενόσω ζούσαν όλοι οι αγωνιστές του 1821, αμφισβητείται με άνεση σχεδόν δύο αιώνες μετά.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η 28η Οκτωβρίου ενοχλεί διότι τα έχει όλα:
• Τονίζει μία κορυφαία ιστορική στιγμή του ελληνικού λαού στην οποία συμμετείχαν όλοι. Την απόφαση του δικτάτορα Μεταξά αποδέχθηκαν οι πάντες περιλαμβανομένου και του εγκλείστου στις φυλακές αρχηγού του ΚΚΕ Ζαχαριάδη.
• Σηματοδοτεί την πρώτη θριαμβική νίκη εις βάρος του άξονα.
• Αναδεικνύει τη βαθιά αγάπη για την πατρίδα ως τον βασικό παράγοντα που ενέπνευσε τους πολεμιστές και τους οδήγησε στη νίκη.
• Δημιουργεί ένα ηρωικό πάνθεον που αγγίζει κάθε σπίτι διότι το συγκροτούν οι παππούδες μας, οι Ελληνες της διπλανής πόρτας.
• Φωτίζει τη συλλογική πορεία του ελληνικού λαού, την επιβίωση και συνέχειά του.
Η 28η Οκτωβρίου κυρίως ενοχλεί διότι δεν μπορεί να προσπεραστεί ως μία κατασκευασμένη επέτειος, ένας εκ των υστέρων επινοημένος μύθος. Ο χρόνος δεν έχει αμβλύνει τη μνήμη. Ο εορτασμός της δεν ήταν απόφαση άνωθεν. Η 28η Οκτωβρίου κατέκτησε τη θέση της δίπλα στην 25η Μαρτίου εν μέσω της μαύρης Κατοχής. Ηδη, από την πρώτη επέτειο του ΟΧΙ, χιλιάδες λαού σκέπασαν το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη με λουλούδια. Τα επόμενα δύο χρόνια, το 1942 και 1943, οι Ελληνες τίμησαν την επέτειο με αίμα συγκρουόμενοι με τους κατακτητές όταν έβγαιναν με τις σημαίες στους δρόμους και κατέθεταν στεφάνια στη μνήμη των νεκρών αδελφών. Ο λαός επέβαλε τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Το κράτος ακολούθησε.
Παλαιότερα, το συγκεκαλυμμένο επιχείρημα κατά της 28ης Οκτωβρίου ήταν να μην εορτάζουμε κάτι που ήταν στενά συνδεδεμένο με το ΟΧΙ που είχε πει ένας δικτάτορας. Σταδιακά το επιχείρημα ατόνησε. Η 28η Οκτωβρίου όμως συνέχισε να ενοχλεί. Δεν προτάσσει το άτομο έναντι του συνόλου, ούτε εγκωμιάζει ατελεύτητα κοινωνικά δικαιώματα. Αντιθέτως, συγκροτεί συλλογική μνήμη μέσα από τον πατριωτισμό και την εθνική συνείδηση.
Το νέο εφεύρημα για την αμφισβήτηση της 28ης Οκτωβρίου είναι η ανάγκη του εορτασμού του τέλους του πολέμου μαζί με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Η απάντηση είναι απλή. Αλλες ημερομηνίες είναι αφορμές για αργίες και διακοπές. Δεν είναι ενοποιητικός σταθμός της κοινωνίας και του λαού μας. Η 28η Οκτωβρίου είναι η πρώτη νίκη των συμμάχων κατά του Αξονα. Και είναι η δική μας νίκη.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
4 comments
Ακριβώς! Συμφωνώ απόλυτα. Ας αντιταχθούμε στην προσπάθεια του Γίνεται Όλοι Ένα Κοπάδι.
Θυμάμαι ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’50 η αδελφή μου, άριστη τότε μαθήτρια και μετέπειτα καθηγήτρια πανεπιστημίου με αντικείμενο θεωρητική φυσική και ανώτερα μαθηματικά, σε έκθεση ιδεών με θέμα “Εορτή στο σπίτι” είχε κριθεί “εκτός θέματος”, και είχε αναγκαστεί να δώσει εξηγήσεις με την μαρτυρία του πατέρα μας, επειδή είχε αναφερθεί στην επέτειο ακριβώς αυτήν.
Η αλήθεια είναι πως στο σπίτι μας η 28η Οκτωβρίου ήταν μεγάλη γιορτή, αφού ο πατέρας μας και οι 8 αδελφοί του είχαν κληθεί να πολεμήσουν, και ένας από αυτούς έπεσε μαχόμενος στην Κλεισούρα τον Ιανουάριο του 1941 (πρόκειται για τον Ευάγγελο Ιωαννίδη, η μητέρα του οποίου και γιαγιά μου Ελένη Ιωαννίδου τιμάται ως “η μάνα του ’40 στην Κυπαρισσία και αλλού…)
Όπως το λέτε: τον εορτασμό αυτόν τον επέβαλε από μιας αρχής ο ίδιος ο λαός που βίωσε τις καταστάσεις και τα γεγονότα, ασχέτως ιστορικών αναλύσεων, εκτιμήσεων, αποτιμήσεων, σχολίων, κλπ. μεταγενεστέρων πάντως.
Σωστὸς ! Ἄλλο ὅτι ὑπάρχουν καὶ οἱ κάπηλοι.
« Δεν ξέρω τι διδάσκει ο κύριος που έκρινε σκόπιμο να επιδείξει στην παρέλαση των μαθητών του τον ανέξοδο ηρωισμό του – «τζάμπα μαγκιά» εις την απλοελληνικήν. Πάντως, με το μαύρο φανελάκι που από τη μία έγραφε «Είπαμε Οχι» και από την άλλη «Ξαναείπαμε Οχι», προβίβασε εαυτόν σε πρότυπο αυτής της τάξης των συμπολιτών μας που αποκαλούνται «Ελληναράδες». Οπου χαρακτηριστικόν του «Ελληναρά» είναι ότι, επειδή μπορεί να φωνασκεί, να καπνίζει εκεί όπου απαγορεύεται και να περνάει με κόκκινο ατιμωρητί, θεωρεί ότι ενσαρκώνει κάποιου είδους ελληνικό πνεύμα το οποίο ταυτίζει με το θράσος, την αγένεια και την κακοτροπία.
Το πρόβλημα με τον κύριο αυτόν δεν είναι πολιτικό. Το πρόβλημα είναι ψυχολογικό. Πιστεύει πως οι φωνές που έβγαλε στο Σύνταγμα, οι μούντζες που έριχνε ενδεχομένως πριν από χρόνια στη Βουλή και το ψηφοδέλτιο που έριξε στην κάλπη μια Κυριακή τού δίνουν το δικαίωμα να θεωρεί τον εαυτό του ισότιμο με τους πατεράδες μας ή τους παππούδες μας που σκοτώθηκαν στην Αλβανία, όσους ακρωτηριάσθηκαν απ’ τα κρυοπαγήματα και όσους ήσαν έτοιμοι να δώσουν και τη ζωή τους για να υπερασπισθούν το δικό τους «Οχι». Αν κάποτε η εκπαίδευση έρθει στα συγκαλά της, οι φωτογραφίες του κυρίου αυτού θα πρέπει να αναλύονται στις σχολικές αίθουσες. Για να καταλάβουν τα παιδιά σε ποια κατάσταση οδηγούν τον άνθρωπο οι στρεβλώσεις που επιφέρει στην ψυχή ο συνδυασμός αμάθειας και θράσους. »
Τὸ Πολύ ἐνδιαφέρον ὑπόλοιπο τοῦ ἄρθρου τοῦ Τάκη Θεοδωροπούλου εἶναι ἐδῶ, διότι κάτι μοῦ λέει ὅτι δὲν θὰ ἀναδημοσιευθῇ στὸν παρόντα ἱστοχῶρο.
Οι ιστορικές επέτειοι υπενθυμίζουν στην κοινωνία την θεσμική και ιστορική της αφήγηση. Η επέτειος του ΟΧΙ ενοχλεί γιατί έρχεται ως αντίλογος από το παρελθόν για να αντικρούσει τα σύγχρονα καθεστωτικά αφηγήματα:
Α) Ο Μεταξάς εγκαθίδρυσε βασιλική δικτατορία.
Β) Μετά το αποτυχόν βενιζελικό κίνημα του 1936, ο στρατός εκκαθαρίστηκε από τα βενιζελικά στοιχεία. Έτσι ο στρατός του 1940 είναι ένας βασιλικός στρατός. Μάλιστα το έπος του 40 θεωρήθηκε από τη βασιλική δεξιά ως η απάντηση στις κατηγορίες της βενιζελικής παράταξης για την μικρασιατική καταστροφή, ότι αυτή οφείλετο στην μειωμένη πολεμική ικανότητα των βασιλοφρόνων.
Γ) Η κατασκευή των οχυρών οργανώθηκε από το καθεστώς Μεταξά κινητοποιώντας εθνικούς πόρους: στοίχισε 1,5 τρις των τότε δραχμών που αντιστοιχούν σε περίπου 55 δις ευρώ και κατασκευάστηκε από ελληνικά συνεργεία και ελληνικό τσιμέντο. Τα δε σχέδια των οχυρών παρέμειναν μυστικά από τον εχθρό καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Αντιλαμβάνεστε ότι η αβασίλευτη δημοκρατία της ευρωπαϊκής πορείας και του ευρώ δύσκολα μπορεί να βρεί στοιχεία με τα οποία θα μπορούσε να ενισχύσει τις καταστατικές της παραδοχές