Γράφει ο Δημήτρης Ζιαμπάρας.
Αυτό που ξεχωρίζει την ονομαστική γιορτή από τα γενέθλια είναι ότι την πρώτη μπορεί να τη γνωρίζει και ο τελευταίος που μας γνωρίζει, αλλά εμείς δεν τον γνωρίζουμε — τα γενέθλια, αντιθέτως, τα γνωρίζουν μόνον οι πολύ οικείοι μας ή όσοι εμείς επιτρέπουμε να τα γνωρίζουν. Κατά συνέπεια, η γιορτή δίνει την ευκαιρία στον καθένα να μας πλησιάσει με τρόπο στον οποίο είναι αδύνατο να μην υποκύψουμε: τις ευχές του. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όμως, καταργείται η προσωπική επιλογή ως το βασικό κριτήριο για τη ρύθμιση των κοινωνικών συναναστροφών του ατόμου. Επιβάλλεται η κοινότητα και υποχωρεί το άτομο. Υπ’ αυτήν την έννοια, το μεγαλύτερο μνημείο της αρχαιότητας δεν είναι ούτε ο Παρθενώνας, ούτε η Αγιά Σοφιά — είναι η ονομαστική γιορτή.
Η ονομαστική εορτή έχει μεγαλύτερη σημασία από τα μνημεία του Ελληνισμού γιατί είναι ζώσα παράδοση και αποτελεί εν δυνάμει πολιτιστική αντιπρόταση για έναν τρόπο ζωής που έχει εκλείψει και που ενδιαφέρει πανανθρώπινα. Θα αναζητηθεί ξανά, και είμαστε, αδιαμφισβήτητα, παγκόσμιοι θεματοφύλακες. Για όσους πολυλογαριάζουν την ιδιωτικότητα (φτωχή μετάφραση του privacy, που είναι ουσιαστικά αμετάφραστο, διότι δεν υπάρχει αυτή η έννοια στην Ελληνική γλώσσα) και την ατομικότητα, η ονομαστική γιορτή παρεμβαίνει στον κόσμο τους, διότι προσθέτει ένα επιπλέον ψυχολογικό βάρος. Στους εορτάζοντες: την αμηχανία να τους εύχονται άνθρωποι που δεν αισθάνονται οικεία. Και στους ευχόμενους: να πρέπει να κάτσουν να θυμηθούν, να ξεσκαρτάρουν με βάση τη στενότητα της σχέσης ή τη χρησιμότητά της, να φτιάξουν τη λίστα των εορταζόντων, να αποφασίσουν σε ποιους θα μιλήσουν και σε ποιους θα γράψουν. Μπελάδες! Αυτοί οι μπελάδες όμως είναι που έδωσαν στην ανθρωπότητα μοναδικούς πολιτισμούς. Έτσι οι ευχές που ανταλλάσσουμε, εκόντες άκοντες, έχουν μεγαλύτερη σημασία από τα μουσειακής αξίας εκθέματα που δεν έχουν δυναμική πέραν του συμβολισμού τους για ένα ένδοξο παρελθόν.
Η ονομαστική γιορτή μας θυμίζει το «κληρονομηθέν χρέος» που έχουμε ως Έλληνες απέναντι στον κόσμο — τα μουσειακής αξίας εκθέματα μας θυμίζουν το «δικαίωμα κομπορρημοσύνης» που ενίοτε προκαλεί απέχθεια ως φθηνή αυταρέσκεια. Αντιλαμβάνομαι ότι για όσους δεν έχουν προσλαμβάνουσες από την ζωή του Ελληνικού χωριού ή της αστικής αυλής/δρόμου/γειτονιάς είναι δύσκολο να αντιληφθούν την κολοσσιαία πολιτιστική διαφορά: κοινότητα vs άτομο (γι’ αυτό άλλωστε μόνο οι ελληνορθόδοξοι έχουν ονομαστική εορτή, ενώ οι προτεστάντες δεν έχουν ούτε Αγίους που παίζουν τον ρόλο του προτύπου· επίσης άλλο το «happy birthday» που αφορά μόνο την ημέρα των γενεθλίων και άλλο το «Χρόνια Πολλά»/«και του χρόνου» που αφορά το μέλλον του εορτάζοντα). Συνελόντι ειπείν: η διαφορά ονομαστικής γιορτής και γενεθλίων υποκρύπτει την παραβίαση του privacy, δηλαδή την διάρρηξη της θωράκισης του ατόμου και το άνοιγμά του στους άλλους. Δεν μπορώ να σκεφτώ αποτελεσματικότερη ασφαλιστική δικλείδα για την κατάθλιψη.
Κάτι τελευταίο: ας μην προσβάλλουμε τους εορτάζοντες με το να τους κάνουμε Tag σε ομαδικές ευχές στον τοίχο μας και να περιμένουμε τα δικά τους Like και τα ευχαριστήρια σχόλια, κλέβοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο τους. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι πιο ναρκισσιστικό από αυτό. Η μέρα είναι δική τους — όχι δική μας. Ας τους αφιερώσουμε λίγο χρόνο. Αν δεν μας βγαίνουν οι ευχές δεν πειράζει, καλή καρδιά.
Η Ελληνική κοινωνία είναι 100 χρόνια μπροστά, αλλά δεν το ξέρει.