Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας.
Η εξέγερση του Ίλιντεν εισέβαλε ξαφνικά στο λεξιλόγιό μας λόγω των διαβουλεύσεων με τα Σκόπια. Καλόν είναι να θυμηθούμε τι ακριβώς έγινε και τι δεν έγινε στις 20 Ιουλίου 1903. Τα γεγονότα αυτά επηρεάζουν και σήμερα τις σχέσεις μας με τους γειτονικούς Βαλκανικούς λαούς και θεωρούνται ως το προοίμιο για την κατασκευή τεχνητού « Μακεδονικού έθνους».
-
Τι εννοούμε ως εξέγερση του Ίλιντεν; Στις 20 Ιουλίου 1903, ενώ η Μακεδονία βρισκόταν υπό οθωμανικό τουρκικό ζυγό, η Βουλγαρική εθνικιστική οργάνωση ΒΜΡΟ (στα ελληνικά ΕΜΕΟ= Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση) και η Βουλγαρική Σχισματική εκκλησιαστική Εξαρχία υποκίνησαν μία ένοπλη εξέγερση Χριστιανικών πληθυσμών. Το φανερό σύνθημα ήταν «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες», αλλά το υποκρυπτόμενο αίτημα ήταν «Η Μακεδονία στους Βουλγάρους». Οι Κομιταζήδες, δηλαδή ένοπλες ομάδες της ΒΜΡΟ, έσπασαν τηλεγραφικούς στύλους, ξήλωσαν σιδηροδρομικές γραμμές και επιτέθηκαν στη τουρκική φρουρά του Κρουσόβου. Για λίγες ημέρες η κωμόπολη του Κρουσόβου, με πληθυσμό τότε 10.000 Ελλήνων Βλαχοφώνων και 400 Βουλγάρων, διοικήθηκε από μία αυτοσχέδια κυβέρνηση. Οι Τούρκοι στρατιώτες, τακτικοί και άτακτοι, επέβαλαν σκληρά αντίποινα σε τρεις ελληνοβλαχικές κωμοπόλεις, Το Κρούσοβο, την Κλεισούρα και το Νυμφαίο, τις οποίες έκαψαν.
-
Τι σημαίνει Ίλιντεν; Στα βουλγαρικά σημαίνει «ημέρα του Ηλία», δηλαδή εορτή του Προφήτη Ηλία. Όντως η 20ή Ιουλίου για όλους τους Ορθοδόξους είναι η ημέρα μνήμης και τιμής προς τον Προφήτη Ηλία. Γι’ αυτό και η κήρυξη της εξεγέρσεως έγινε στον λόφο του Προφήτη Ηλία, απέναντι από τη Βασιλειάδα Καστοριάς, η οποία αποκαλείτο από τους Βουλγάρους Ζαγορίτσανη.
-
Τι αποτελέσματα είχε; Η Αθήνα αφυπνίσθηκε βλέποντας την καταστροφή βλαχοφώνων ελληνικών κωμοπόλεων και την επικίνδυνη δράση της βουλγαρικής Εξαρχίας και της ΒΜΡΟ. Άρχισε η συστηματική αποστολή αξιωματικών, δασκάλων και άλλων ενισχύσεων προς τον αγωνιζόμενο Ελληνισμό της υπόδουλης Μακεδονίας. Ο κίνδυνος ήταν η Μακεδονία να φύγει μεν από τον ζυγό των Οθωμανών, αλλά να καταστεί επαρχία της Μεγάλης Βουλγαρίας, όπως αυτή είχε σχεδιασθεί το 1878 από τον ρωσόφιλο Πανσλαβισμό.
-
Μετείχαν και ελληνικής συνειδήσεως πληθυσμοί; Ναι, άλλοι από πίεση και φόβο, άλλοι πιστεύοντας αγνά ότι ήταν μία αντιτουρκική εξέγερση. Το ότι καθοδηγήθηκαν από τους Βουλγάρους δεν αλλοιώνει τη συνείδηση αυτών των πληθυσμών. Ο Άγγλος Πρόξενος στο Μοναστήρι, πρωτεύουσα τότε μιας Οθωμανικής Περιφέρειας και νυν Μπίτολα των Σκοπίων, ο Τζέημς Μακ Γκρέγκορ, καταγράφει σε εκθέσεις του ότι οι Έλληνες που συμμετείχαν είτε ελληνόφωνοι, είτε σλαβόφωνοι, είτε βλαχόφωνοι διατήρησαν αλώβητη την ελληνική συνείδησή τους. (Κων. Βακαλόπουλος, Το Μακεδονικό Ζήτημα, έκδοση εφημερίδος ΤΑ ΝΕΑ, σελ 196).
-
Υπήρχε κοινωνικό περιεχόμενο στα αιτήματα των Χριστιανών (κυρίως αγροτών) που συμμετείχαν; Μάλλον όχι, δεν υπάρχει κάποια σχετική μαρτυρία. Πρόκειται για μία εκ των υστέρων ερμηνεία μαρξιστών ιστορικών που βλέπουν παντού οικονομικά αιτήματα. Η υποκίνηση έγινε από τον βουλγαρικό εθνικισμό για να ελέγξει και τους Έλληνες και τους ρουμανίζοντες και άλλες ομάδες. Ο Ίων Δραγούμης, Πρόξενος της Ελλάδος στο Μοναστήρι, καταγράφει την ξεκάθαρη υποκίνηση του Ίλιντεν από το βουλγαρικό κομιτάτο: «Του Προφήτη Ηλία ήταν η μέρα που είχε ορίσει το κομιτάτο για τον σηκωμό. Οι Βουλγάρες δασκάλισσες του Περλεπέ έρραψαν μία σημαία και κέντησαν επάνω με χρυσά γράμματα τα ονόματα ένδεκα πολιτειών της Μακεδονίας που σκόπευαν να τις πάρουν οι Βούλγαροι… Σε χωριά μπήκαν άλλοι και ανάγκασαν τους χωριανούς να τους ακολουθήσουν με τα γυναικόπαιδα…» ( Μαρτύρων και Ηρών Αίμα, έκδοση Βιβλιοπωλείου της Εστίας, Αθήνα 2006, σελ. 108-109).
-
Υπήρχε τότε «μακεδονικό έθνος»; Σαφώς όχι. Όλες οι αναφορές των δυτικών Προξένων από τη Θεσσαλονίκη και το Μοναστήρι, που περιγράφουν στις κυβερνήσεις τους το Ίλιντεν, μιλούν για Έλληνες, Βουλγάρους και Τούρκους, αλλά πουθενά για Μακεδόνες ως ξεχωριστό έθνος. Όπως είναι γνωστό το τεχνητό αυτό έθνος κατασκευάσθηκε το 1944 από τον κομμουνιστή δικτάτορα Τίτο στην ενιαία μεταπολεμική Γιουγκοσλαβία.
7. Ποιο θεωρείται από τους Σκοπιανούς ως το δεύτερο Ίλιντεν; Η προαναφερθείσα τεχνητή εθνογένεση πανηγυρίσθηκε και ανακοινώθηκε από τον Τίτο στις 2 Αυγούστου το 1944 στη Μονή του Αγίου Προχόρου Πιτσίνσκι. Η ημερομηνία αντιστοιχεί με την 20ή Ιουλίου με το παλαιό ημερολόγιο που ακολουθούν ορισμένες Βαλκανικές Εκκλησίες. Τότε δόθηκε και το σύνθημα ότι η «Μακεδονία» του Βαρδάρη, με έδρα τα Σκόπια πρέπει να ελευθερώσει τη «Μακεδονία του Αιγαίου» από την Ελλάδα και τη «Μακεδονία του Πιρίν» από τη Βουλγαρία.
8.Τι εορτάζουν στην εποχή μας οι Σκοπιανοί και οι Βούλγαροι στις 2 Αυγούστου; Εορτάζουν το Ίλιντεν, το οποίο όμως δεν ήταν κάποια σημαντική επανάσταση. Κατεστάλη μέσα σε δέκα ημέρες και οι Τούρκοι δεν είχαν σημαντικές απώλειες. Αλλά για τους Βουλγάρους θεωρείται ως η ημέρα μιας μεγάλης εθνικής εξεγέρσεως, για δε τους Σκοπιανούς συμβολίζει την πρώτη επαναστατική εκδήλωση του «μακεδονικού έθνους». Από το 2017 Σκόπια και Βουλγαρία αποφάσισαν να συνεορτάζουν την επέτειο, αλλά θα συνεχίσουν να διαφωνούν για την εθνικότητα των πρωταγωνιστών!
9. Τώρα που συζητείται η συμφωνία Ελλάδος- Σκοπίων πόσο εμφανής είναι η επίδραση του Ίλιντεν, το οποίο έχει ήδη μυθοποιηθεί από τα Σκόπια; Στο πρώτο διάγγελμά του (12.6.2018) προς τον λαό του πολυεθνικού κράτους των Σκοπίων ο πανηγυρίζων για τη συμφωνία Πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ αναφέρθηκε στους ήρωες του «μακεδονικού έθνους» και μεταξύ αυτών και στον Γκότσε Ντέλτσεφ, ο οποίος σκοτώθηκε από τους Τούρκους ενώ προετοίμαζε την εξέγερση του Ίλιντεν. Οι Σκοπιανοί τον θεωρούν εθνικώς Μακεδόνα, ενώ οι Βούλγαροι τον τιμούν ως Βούλγαρο. Μάλιστα έδωσαν το όνομά του στην πόλη του Άνω Νευροκοπίου.
10. Μετά από όλα αυτά κινδυνεύει η ταυτότητά μας; Ναι, διότι η συμφωνία των Πρεσπών παραχωρεί όνομα με τον όρο Μακεδονία και ταυτότητα μακεδονική όπως και γλώσσα Μακεδονική σε ένα πολυεθνικό κράτος, το οποίο δεν τα δικαιούται και το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως εργαστήριο για την κατασκευή ανυπάρκτου έθνους. Ήδη στο προαναφερθέν διάγγελμά του ο Ζάεφ ανέφερε και τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο ως επιφανή μέλη του «μακεδονικού έθνους», άρα ως μη Έλληνες. Με προσευχή και προσοχή πρέπει να εργασθούμε ώστε να μην επικυρωθεί και να μην υλοποιηθεί αυτή η ετεροβαρής συμφωνία. Ας μην δεχθούμε να αποκοπεί η Αρχαία, η Χριστιανική- Βυζαντινή και η Νεώτερη Μακεδονική Ιστορία από τον Ελληνισμό.
Άρθρο στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Ιουλίου-Αυγούστου 2018
8 comments
“η κωμόπολη του Κρουσόβου, με πληθυσμό τότε 10.000 Ελλήνων Βλαχοφώνων και 400 Βουλγάρων, διοικήθηκε από μία αυτοσχέδια κυβέρνηση”
Βλάχων κύριε Χολέβα. Δεν έχουν όλοι οι Βλάχοι ελληνική εθνική συνείδηση. Ένα ποσοστό τους έχουν, όχι όλοι όμως.
Ας δούμε τώρα ένα ενδιαφέρον δημοσίευμα με μαρτυρίες Βλάχων από το Κρούσεβο (Krushevë) και το Μοναστήρι των Σκοπίων. Σύμφωνα με το αλβανικό πρακτορείο iliria, ο Σύλλογος “Kongresi i Bashkimit” (Συνέδριο της Ένωσης) που έχει έδρα στο Μοναστήρι αντέδρασε εναντίον της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των Βλάχων, η οποία δήλωσε ότι οι Βλάχοι του Κρουσόβου και της γύρω περιοχής είναι Έλληνες και η καταγωγή τους είναι καθαρά ελληνική. Τις τελευταίες ημέρες, η Ελληνική Ομοσπονδία των Βλάχων (οι οποίοι δηλώνουν ότι είναι Βλάχοι ελληνικής καταγωγής) έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία στην περιοχή, σχετικά με την ευαισθητοποίηση των Βλάχων της περιοχής του Κρουσόβου για να δηλώσουν Έλληνες. Στο ζήτημα αυτό δεν έχουν αντιδράσει ούτε τα σκοπιανά μέσα ενημέρωσης – όπως αναφέρει το δημοσίευμα.
Ο αλβανικός σύλλογος “Kongresi i Bashkimit” ανακοίνωσε ότι οι πρώτες οικογένειες που έφθασαν στο Κρούσεβο είναι κυρίως αλβανικής καταγωγής και Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Αλλά, ένα μέρος από αυτούς ανήκουν στους εθνικά Βλάχους. «Οι οικογένειες που ζουν τώρα στην περιοχή του Κρουσόβου κατάγονται από τη νότιο Αλβανία και ζούσαν σε πεδινές περιοχές όπως είναι τα χωριά του Κρουσόβου: Nerova, belahan, Presilla, Vrbovci» δήλωσε ο Koço Haxhilega (Κότσο Χατζιλέγκα), 80 ετών που δήλωσε ότι είναι εθνικά Βλάχος.
Αναφέρει μάλιστα, προς το αλβανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, ότι εκτός από τους Βλάχους στο Κρούσεβο (Krushevë) ζουν και Αλβανοί Ορθόδοξοι, οι οποίοι έχουν αναμιχθεί με τους Βλάχους με μικτούς γάμους.
Ο Saim Islami (Σαΐμ Ισλάμι) 67 ετών και ο 90χρονος Karem Alili (Καρέμ Αλίλι) από τη Νερόβα του Κρουσόβου ισχυρίζονται ότι όλοι οι ηλικιωμένοι Βλάχοι του Κρουσόβου γνωρίζουν την αλβανική, όπως αυτή ομιλείται στο Ντεβόλ και στην Κορυτσά. Ισχυρίζονται, επίσης, ότι οι Βλάχοι μαζί με κάποιες αλβανικές οικογένειες ήρθαν στην περιοχή αυτή μετά την πτώση του Αλή Πασά.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία και έγγραφα που έχει ο σύλλογος “Kongresi i Bashkimit”, οι Βλάχοι του Κρουσόβου έλκουν καταγωγή από την Μοσχόπολη, το Βιθκούκι, το Ντεβόλ της Κορυτσάς, καθώς και από το Δέλβινο, Κολόνια και Γιάννενα. Αυτό επιβεβαιώνεται από την μαρτυρία του Koço Nica (Κότσο Νίτσα), Βλάχου από το Κρούσεβο, που είναι πρόεδρος μιας ένωσης Βλάχων στο Μοναστήρι:
«Εμείς δεν είχαμε ποτέ σχέσεις με την Ελλάδα γιατί η καταγωγή μας είναι από τη Μοσχόπολη και την περιοχή της Κορυτσάς και αναγνωριζόμαστε τα Βλάχικα όπως και τα Αλβανικά» δήλωσε ο Νίτσα.
Σύμφωνα, επίσης, με μάρτυρες οι Σλάβοι των Σκοπίων ήρθαν πολύ αργότερα στο Κρούσεβο και στη γύρω περιοχή και σε πολλές περιπτώσεις μετά απ’αυτό συνέβη η εγκατάλειψη των οικισμών από την πλειοψηφία των Βλάχων και των Αλβανών που μετοίκησαν στην πόλη των Σκοπίων και στο Μοναστήρι.
Οι εκπρόσωποι της βλάχικης κοινότητας υποστηρίζουν ότι οι υποστηρικτές της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Βλάχων είναι η μειοψηφία, και είναι χειραγωγημένοι και εργάζονται για τα ελληνικά και βουλγαρικά συμφέροντα. Να σημειώσουμε ότι η Πανελλήνια Ομοσπονδία Βλάχων (της Ελλάδας) είναι η μόνη που δεν είναι μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Βλάχων και δεν μετέχει στις εκδηλώσεις της.
Ας δούμε τι κατέγραψε ο τηλεοπτικός σταθμός Top Channel σε ένα ρεπορτάζ του στο χωριό Boboshticë (Μπομποστίτσα) της Κορυτσάς. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν θορυβημένοι, ιδιαίτερα μετά τις δηλώσεις του Έλληνα προξένου στην Κορυτσά, Θεόδωρου Οικονόμου.
«Επί χρόνια, ο βλάχικος πληθυσμός, γίνεται αντικείμενο προσπάθειας, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από ορισμένους κύκλους, για να δημιουργήσουν μια ψεύτικη θεωρία ότι είναι ελληνικός πληθυσμός», αναφέρει το αλβανικό κανάλι. «Ο στόχος είναι ο ίδιος, όπως με τους Αλβανούς Ορθόδοξους, από κοινού με τους Βλάχους, να δημιουργηθεί μια τεχνητή αύξηση του αριθμού της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία.»
«Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε έρθει απ’ την Ελλάδα, οι περισσότεροι Βλάχοι έχουν έρθει από εκεί», είπε ο Ιλία Πέτρο (Ilia Petro), ένας απ’ τους κατοίκους της Μπομποστίτσα.
Στη Μπαμποστίτσα (Boboshticë), από ότι φαίνεται, η Ελλάδα έχει ριζώσει αρκετά με τα χρόνια και κατέλαβε μεγάλες προσπάθειες ώστε οι Βλάχοι ή οι ‘Τσομπάν’ – όπως αλλιώς είναι γνωστοί στην Αλβανία – να αλλάξουν την ταυτότητα τους, κάνοντας τους μια προσφορά που οι περισσότεροι τους δεν την αρνήθηκαν.
«Ένας Έλληνας μας αποκάλεσε ομογενείς και μας έδωσε κάρτες ομογενούς.», είπε ο Θανάς Σάκα (Thanas Shaka), ένας άλλος κάτοικος, καθώς οι απαντήσεις των Βλάχων στο χωριό είναι παντού ίδιες.
«Εγώ είμαι Έλληνας και όλοι οι Βλάχοι είναι Έλληνες. Όλοι εδώ έχουν ελληνικά διαβατήρια.», δήλωσε ο Ντίνε Μάρκου (Dine Marku), ένας άλλος κάτοικος της Μπομποστίτσας.
Μια μικρή βόλτα στο χωριό Ντρενόβα (Drenovë), θα δούμε ότι οι Βλάχοι παίρνουν ‘βαριές’ συντάξεις από το ελληνικό κράτος, που τους επιτρέπει να μην δουλεύουν πολύ.
Με συντάξεις γύρω στα 250-300 ευρώ που παίρνουν οι Βλάχοι απ’ τους Έλληνες και αυτές των 8 χιλιάδων λεκ που δίνει το αλβανικό κράτος στους συνταξιούχους, η διαφορά είναι μεγάλη και αυτή έχει βάλει τη σφραγίδα της στην επιλογή τους.
«Οι Βλάχοι είμαστε όλοι Έλληνες και όλοι μας έχουμε ελληνικά διαβατήρια και παίρνουμε συντάξεις απ’ την Ελλάδα.», είπανε και στην Ντρενόβα.
Για πολλούς, η σύνδεση με την Ελλάδα πηγαίνει πολύ μακριά, μέχρι την ύπαρξη της λεγόμενης “Βόρειας Ηπείρου”.
«Οι Άγιοι Σαράντα είναι χριστιανική πόλη, η Κορυτσά είναι χριστιανική πόλη και όλη η περιοχή εδώ είναι βορειοηπειρώτικη.», είπαν. Κατά ειρωνική σύμπτωση, ο αλβανικός εθνικός ύμνος γεννήθηκε ακριβώς στο χωριό αυτό, γράφηκε από τον Βλάχο Ασντρένι (Asdreni).
Ο διακεκριμένος αυτός ποιητής και πολιτικός αρθρογράφος που οι στίχοι είναι πασίγνωστοι σε αυτήν την χώρα, δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί ότι 66 χρόνια μετά από τον θάνατο του θα ερχόταν μια στιγμή που οι απόγονοί του θα αισθάνονταν Έλληνες.
Στο Φλοκ (Floq), ένα άλλο χωριό όχι πολύ μακριά από την Ντρενόβα, δεν βρίσκεται έστω και μία οικογένεια Βλάχων. Οι κάτοικοι είπαν ότι αυτοί (οι Βλάχοι κάτοικοι του χωριού) έχουν φύγει όλοι χρόνο με τον χρόνο. Παρόλα αυτά, ακόμα και σε αυτό το μουσουλμανικό πια χωριό που έχει αδειάσει από Βλάχους κατοίκους, οι Έλληνες έχουν αφήσει τα σημάδια τους.
«Πιέστηκα να αλλάξω το όνομα μου από Φαχρί (Fahri) σε Βανγκέλ (Vangjel) όταν μετανάστευσα, εφόσων οι Έλληνες δεν με αποδέχονται με μουσουλμανικό όνομα, έτσι λοιπόν άλλαξα διαβατήριο. Έδωσα 7 χιλιάδες λεκ και το άλλαξα.», λέει ένας κάτοικος του Floq.
Από το Floq, όπου στο παρελθόν δίδαξε και η Βλάχα τραγουδίστρια Έλι Φάρα (Eli Fara), οι κάμερες κατευθύνονται προς τη θρυλική Μοσχόπολη (Voskopojë). Στο χωριό αυτό, το ευρισκόμενο στη μέση της ιστορίας και των επιδιώξεων των Ελλήνων, των Αρωμούνων (Βλάχων) και των Αλβανών, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική από αυτή της Μπομποστίτσα και της Ντρενόβα.
«Είναι γεγονός ότι είμαστε Αλβανοί, έχουμε αλβανική εθνικότητα και θα παραμείνουμε Αλβανοί mbetemi. Δεν υπάρχει περίπτωση να είμαστε κάτι άλλο.», είπε απομακρυνόμενος απ’ την κάμερα και ντροπαλός λόγω και της θέσης του ως ιερέας ορθόδοξης εκκλησίας στη Μοσχόπολη, ο Ατ Θομά (At Thoma)/Πάτερ Θωμάς, και αυτός Βλάχος, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μοσχόπολη.
«Και εγώ είμαι Βλάχος, αλλά είμαι Αλβανός. Με αυτά που γνωρίζω, η βλάχικη γλώσσα είναι λατινική. Είμαι Βλάχος, γεννήθηκα και κατοικώ στην Μοσχόπολη (Voskopojë) και εδώ θα παραμείνω.»
Από τη δεκαετία του ’90 και μετά, η Ελλάδα προσπάθησε να εξελληνίσει και τον βλάχικο πληθυσμό, ιδιαίτερα στα χωριά της Κορυτσάς (Korçë), των Αγίων Σαράντα (Sarandë), του Αργυροκάστρου (Gjirokastër) και αλλού, προσφέροντας τους ως αντάλλαγμα πλουσιοπάροχες συντάξεις.
Οι Βλάχοι σήμερα, σε μεγάλο βαθμό φαίνεται ότι έχουν ξεχάσει τους προγόνους τους, τον Μιχάλ Γκραμένο (Mihal Grameno), τον Θεμιστοκλί Γκερμένι (Themistokli Gërmenji), τον Κωνσταντίν Κριστοφορίδι (Kostandin Kristoforidhi), τον Ναούμ Βεκιλχάρτζι (Naum Veqilharxhi), τον Ασδρένι (Asdreni), τον Σπίρο Μπελλκαμένι (Spiro Ballkameni), τον Κολ Ιντρομένο (Kol Idromeno) [σημ. ο Κολ Ιντρομένο γεννήθηκε στη Σκόδρα αλλά καταγόταν από τσάμικη χριστιανική οικογένεια της Πάργας και δεν ήταν Βλάχος] και πολλούς άλλους που έγραψαν ιστορία με το όπλο και τη μελάνη τους στο όνομα της σημαίας του αλβανικού έθνους.
Κανένας από αυτούς τους Βλάχους του Αλβανισμού δεν ήταν Έλληνας, όπως και οι Βλάχοι του σήμερα, οι οποίοι μόνο την σύνταξη τους έχουν ελληνική, αναφέρει το τηλεοπτικό κανάλι Top Channel.
Να θυμήσω εδώ ορισμένα γεγονότα. Για παράδειγμα στις 3 Αυγούστου του 1905 μία ελληνική συμμορία, εισέβαλε στο χωριό Πλάσα (Plasë) της Κορυτσάς, έκαψαν την εκκλησία και τη βιβλιοθήκη του χωριού, και απήγαγαν δύο επιφανούς κατοίκους του χωριού που αρνήθηκαν να δηλώσουν Έλληνες. Λεηλάτησαν το χωριό Μπομποστίτσα (Boboshticë). Οι επιθέσεις ωστόσο στους Βλάχους με σκοπό να τους κάνουν να δηλώσουν Έλληνες, συνέβησαν και σε άλλες περιοχές και όχι μόνο στις αλβανικές περιοχές (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία). Για παράδειγμα το 1904 σκότωσαν 12 Βλάχους από τη Χούμα (κοντά στη Γευγελή) επειδή δεν αισθάνονταν Έλληνες. Το 1905 επιτέθηκαν στο χωριό Αβδέλλα των Γρεβενών και έκαψαν 103 σπίτια, ενώ στο χωριό Βελόνη έγινε πραγματική σφαγή. Επιτέθηκαν στο βλάχικο χωριό Γραμματικό (στην Πέλλα) και το έκαψαν. Επιθέσεις έκαναν και σε βλάχικα χωριά στις περιοχές Μεγάροβο, Μπούκοβο και μέχρι το Μοναστήρι (Σκόπια) κ.α.
Υπήρχανε Αλβανοτσάμηδες και Ελληνοτσάμηδες.
Λιγα στοιχεία για το θρησκευμα τη γλωσσα και την εθνικη συνειδηση.
Οι λιγοστοι χριστιανοί Τσάμηδες που ζουν ως σημερα στη Τσαμουριά αποκαλούν και αποκαλούσανε τον εαυτό τους ως
Τσάμη
Αρβανίτη
Ελληνα
Ρωμιο-Καουρη
ενώ αποκαλούν τους μουσουλμάνους της περιοχής
ως
Αλβανοτσάμηδες και Τουρκοτσάμηδες η σκέτο Τουρκους,
οι οποίοι με τη σειρά τους αποκαλούσαν τον εαυτό τους ως
Τσάμη
Τούρκο
Σκιπεταρ-Αλβανό
Ας δούμε και τον ετεροπροσδιορισμό από τους υπόλοιπους Ηπειρώτες.
»Οι υπόλοιποι χριστιανοί [τηςΗπειρου]
αποκαλούν τους χριστιανούς Τσάμηδες
ως Ελληνοτσάμηδες.»
[Kretsi, Γεωργία. Verfolgung und Gedächtnis στην Αλβανία . Harrassowitz, 2007. ISBN 978-3-447-05544-4 , σ. 283.]
Βλέπουμε επομένως οτι
τόσο οι ίδιοι
όσο και οι υπόλοιποι Ηπειρώτες
δεχονταν την ελληνικότητα τους
και τους χαρακτηριζαν ως τέτοιους
»Στην Ελλάδα, oι μουσουλμάνοι Τσάμηδες
αναφέρθηκαν με διάφορα ονόματα από διαφορετικούς συγγραφείς. Ονομάζονταν Αλβανοτσάμηδες [14] και Τουρκαλβανοί (Τουρκαλβανοί][15] ή Τουρκοτσάμηδες»
[14[ Kretsi, Γεωργία. Verfolgung und Gedächtnis στην Αλβανία . Harrassowitz, 2007. ISBN 978-3-447-05544-4 , σ. 283.
15 Λεξικό Μπαμπινιώτη]
Εκτος αυτού αν οι χριστιανοί Τσάμηδες ήταν »Αλβανοί»
δεν θα αποκαλούσανε ως Αλβανοτσάμηδες μόνο τους μουσουλμάνους,
αλλά και τον εαυτό τους.
Σε ότι αφορά το 1913-14
και τους χριστιανούς Τσάμηδες-Ελληνοτσάμηδες της Θεσπρωτίας
»Οι ντόπιοι ομιλητες της αλβανικής δεν μοιράστηκαν τις εθνικές ιδέες των μουσουλμάνων αλβανόφωνων γειτόνων τους, ενώ αντιθέτως παρέμειναν προσανατολισμενοι στον ελληνισμο και αναγνωρίζαν τους εαυτους τους ως Έλληνες.»’
[Μπαλτσιώτης]
Βλέπουμε οτι όπως λέει ο Μπαλτσιώτης [ και οχι κανένας εθνικιστής]
αυτοί »παρέμειναν προσανατολισμένοι» στον ελληνισμό
και αυτοπροσδιορίζονταν μάλιστα ως τέτοιοι.
Κάθολου τυχαία η λέξη ”παρεμεναν” ακριβως γιατι όπως οι περισσοτεροι Αρβανιτες ηταν Ελληνες
Κατάριψη του παραμυθιού της αλβανικού εθνικισμού
οτι εθνοτητα=γλώσσα.
»Οι μουσουλμάνικες κοινότητες της Ηπειρου που ομιλουσαν ελληνικά
όπως στις πόλεις Γιάννενα και Παραμυθιά και μερικοί στις πόλεις της Πάργας και της Πρέβεζας μοιράστηκαν την ίδια διαδρομή κατασκευης ταυτότητας με τους μουσουλμάνους αλβανόφωνους.
[Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011.]
Kαι εδω αποδεικνυεται ότι η κύρια γλώσσα στην επαρχία Παραμυθιάς
ακόμα και μεταξυ των Μουσουλμάνων ,δηλαδή των Αλβανοτσάμηδων
ηταν τα ελληνικά.
Ως τώρα είδαμε οτι ειχανε διαφορετικη εθνικη συνειδηση
και οτι η γλωσσα δεν σημαινε απαραιτητα εθνικοτητα βλεπε Ελληνοφωνους Μουσουλμανους σε Παραμυθιά και Κονιτσα.
Ο Σουλιώτης Κουτσονίκας
αναφερει για τις περιοχες
Λιαπουριας ,Μαλλακαστρας,Τοσκεριας κλπ
οτι σε αυτες
»»λαλειτε η αλβανικη γλωσσα»
ενω για τη Τσαμουρια αναφερει
οτι »’λαλειτε κυριως η αλβανικη γλωσσα»
πραγμα που σημαινει οτι λαλουντανε [λιγοτερο] και μια αλλη γλωσσα…..η ρωμέικη
Για τη επαρχία Σουλίου,Φαναρίου
αναφέρει ότι ”λαλειτε η ελληνικη και η αλβανική”’.
Ο Νικόλας Πατσάλης ανέφερε στο έργο του
”Οι Τσάμηδες στα ορεινά τμήματα ομιλούν την ελληνική καθαρά”’.
”Από τις χριστιανικές κοινότητες της περιοχής , 6 η 7 μιλούν και αλβανικά”
Υπερβολίκες οι παραπάνω αναφορές αλλά όχι πολύ μακριά από την αλήθεια
Μάλλον το σωστότερο θα ήταν οτι
”’ Από τις χριστιανικές κοινότες της περιοχής ,6 η 7 μιλούν μονο αλβανικά”
Δηλαδη οι άλλες ,η μεγαλη πλειοψηφεία των Ελληνοτσάμηδων ηταν δίγλωσσες.
Για τη διγλωσσία αρκέτων χριστιανικων χωριών της Τσαμουριάς ιδιως στη Παραμυθια.
Για τα πεδινά χωριά της επαρχίας Παραμυθιάς αναφέρει
”’…Ενταύθα
ινα μείνωμεν πιστοί στην αδάμαστο αλήθεια
είναι 2000 οικογένειαι δίγλωσσοι
τ.ε ομιλούν την ελληνική και την αλβανική.”
[Δημήτρη Χασιώτη ,Διατριβαί και υπομνήματα περί Ηπείρου]
Ο Σπυρομήλιος συνέταξε έκθεση τον Αυγουστο του 1878
που διαχώριζε τους κατοίκους της Τσαμουριάς σε
Ελληνες
Αλβανούς
και
Αλβανοελληνες
α]Σε περιοχές όπου μιλιούντε περισσότερο τα ελληνικά
επείδη υπερτερούν οι Ελληνες
και λόγω αυτού εξελληνιστηκαν γλωσσικά και οι Αλβανοί ,οπως σε χωριά της Παραμυθιάς
και σε περιοχές που μιλιέται περισσότερο η αλβανική
οπου επειδή υπερτερούν οι Αλβανοι έχουν εξαλβανιστει γλωσσικα
και οι Ελληνες ,όπως σε χωριά του Μαργαριτίου.
Ο Δ Παναγιωτίδης στα τέλη του 19ου αιωνα ανερε μεταξύ άλλων
για τους χριστιανους της περιοχής …..
”’οι μεν των χωριών Μαργαριτίου
εισι αλβανόφωνοι ,πλην της Πάργας,
οι δε της Παραμυθιάς και των Φιλιάτων ως επι το πλείστον ελληνοφωνοι .
Αρα οι ” ελληνόφωνοι χριστιανοι ”’-Ελληνοτσάμηδες του μεγαλυτερου μέρους της Τσαμουριας ηταν ουσιαστικά δίγλωσσοι.
Αρα οι Ελληνοτσάμηδες ήταν οι περισσοτεροι διγλωσσοι και οχι τιποτα μονογλωσσοι πουρο Σκιπεταροι οπως αναπαραγεται στην Αλβανια
Ας δούμεομως τι ισχυε και για ενα σημαντικο τμημα των Μουσουλμάνων Τσαμηδων οι οποιοι ηταν περισσοτεροι από τους Ελληνοτσάμηδες
Ο Ηπειρωτης Χριστοβασίλης ,μελετητης της Ηπειρου
ανέφερε οτι πολλοι μουσουλμανοι της Τσαμουριας μιλαγανε εξισου και τα ελληνικα.
Ενω ο μη εθνικιστής Μπαλτσιωτης αναφερει μεταξυ αλλων για τη Τσαμουρια.
»’Although the langue-vehiculaire of the area was Albanian, a much higher status was attributed to the Greek language, even among the Muslims themselves»
Δηλαδη οτι περα από τα αλβανικά , και τα ελληνικά μιλιότανε μεταξυ των Μουσουλμάνων της περιοχης,[ποσο μαλλον μεταξύ των χριστιανων]
29 Απριλίου 1874 εκθεση υποπροξένου Ελλάδος στη Σαγιάδα.
”’Αναφέρει 60 χωριά της περιφέρειας Φιλιατών ,τα 40 χιστιανικά,
…σε όλα ομιλείται η ελληνική αλλά από τους μουσουλμάνους γίνεται χρήση της ελληνικής και αλβανικής.”’
Αρα και εδώ βλεπουμε οτι οι μουσουλμανοι της επαρχίαςΦιλιατών [αλλοι λιγοτερο αλλοι περισσοτερο ] ηταν διγλωσσοι.
Ο Ζώτος Μολοσσος ανέφερε
στα οδοιπορικά του
για μερικά αλβανοτσάμικα χωριά πχ Μαρκάταις
οτι ήταν ελληνόγλωσσα η αλλιώς ”’ εξομώται ελληνόγλωσσοι”’,
μάλλον δίγλωσσοι δηλαδή.
Ο Γουιλλιαμ Εατον ,περιηγητης της Ηπειρου ,ανέφερε μεταξυ αλλων….
»» Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι
της Παραμυθιάς και της επαρχίας της είχαν ως μητρική γλώσσα την ελληνική …..»»’
Αρα και αυτος αναφερει οτι οι μουσουλμανοι της επαρχιας Παραμυθιας ,δηλαδη του ανατολικου τμηματος της λεγομενης Τσαμουριας ,
ηταν ουσιαστικά διγλωσσοι .
Ο Περαιβός αναφερει για αυτους…
»»….. μολονότι ομιλούσι την αλβανικήν διάλεκτον, ως φυσικήν αλλά και μετά την απλοελληνικήν, εκφράζονται όμως ορθώς άνδρες τε και γυναίκες και μάλιστα όσοι κατοικούν τα πέριξ της Παραμυθίας. »»
Αναφερει οτι ολοι οι Αλβανοτσάμηδες
αλλά ειδικα οι μουσουλμανοι της Παραμυθιας και της επαρχιας της
εκφραζοντε-μιλανε »’ορθως»
,ανδρες και γυναικες, μαλιστα
την απλοελληνικη .
Eνώ για τους μουσουλμάνους Τσαμηδες έχουμε και τις παρακάτω αναφορές.
Eνω ο Πουκεβιλ ανεφερε ….
»»Οι Τσάμισες έχουν ελληνική προσωπική γωνία, μεγάλα μαύρα μάτια και μακριά καστανά μαλιά. ..»’
Για τη »φυλετικη» υποσταση των Τσαμηδων μουσουλμανων και τη διαφορα τους απο τις βορειοτερες φυλες εγιναν και αλλες τετοιες αναφορες….
»’Η καθαρότητα της φυλής έχει λιγότερο σχολαστικά διατηρηθεί απ’ ότι με τις βόρειες φυλές,…»»[ Σκοτσέζος διπλωμάτης και περιηγητής, James Henry Skene ].
Ο Αγγλος Γουντχαουζ της συμμαχικης αποστολης, αναφερει μεταξυ αλλων για τους Τσαμηδες μουσουλμανους στο βιβλιο του »Μηλον της εριδος»’
»Οι Τσαμηδες ειναι φυλετικα ,
εν μερει Αλβανοι εν μερει Ελληνες και εν μερει Τουρκοι.»’
Συμπέρασμα
Συνεπώς στο Φαναρι το Σούλι και τη Λάκκα Σούλι
ειχαμε αμιγη διγλωσσια
ενω στην Τσαμουριά ,
δηλαδή στο μεγαλύτερο μέρος του σημερινού νομου Θεσπρωτίας
είχαμε διγλωσσία στο ανατολικό τμήμα [επαρχία Παραμυθιάς]
και λιγότερο στο βόρειο πεδινο τμήμα ,στα χωριά των Φιλιάτων
Στην επαρχία Μαργαριτίου αντίθετα ,
και στο μεγαλύτερο μέρος της παράλιας Θεσπρωτίας [πλην Σαγιάδας, ,Μαυρουδίου ]
η ελληνική ηταν απλά δευτερη γλώσσα και
σχεδον αποκλειστικα από τον ανδρικό πλυθησμό.
Ειχαμε δηλαδή αμιγη αλβανοφωνία
Η γεωγραφία της περιοχης
και ο τρόπος καθόδου και τελικής εγκατάστασης
αλβανοφώνων αιτιολογουν τα παραπάνω.
Στην πάνω Σκάλα [ανατολικα της Παραμυθιάς ]
και τα Φιλιατοχώρια [ορεινά χωριά βόρεια των Φιλιατών ] αμιγη ελληνοφωνία
ΚΑΤΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥΣ.
»’Oi Τσάμηδες του νότου πιστεύουν ότι προέρχονται από τους θρυλικούς «jelims», γίγαντες από τη μυθολογία του αλβανικού νότου , ονομασία η οποία σημαίνει «Ελληνες»'[Elsie, Robert (2000). Λεξικό της αλβανικής θρησκείας, της μυθολογίας και του λαϊκού πολιτισμού . London, UK: Εκδόσεις C. Hurst & Co., 2001. σελ. 131]
Δηλαδη δεν ειναι τυχαιο οτι ο μυθος αυτος
για τους αρχαιους γιγαντες ¨¨Γελιμ -Γελενους στα ρωμεικα ,
κοινος μυθος της νοτιας Αλβανιας με ολη τη ρωμιοσυνη ως και τη Κρητη
επιβιωσε μεταξυ των αλβανοφωνων [και των Τσαμηδων προαφανως]
στη νοτια Αλβανια και οχι βορειοτερα αυτης.
http://www.oodegr.com/oode/istoria/newteri/kakridis_e8nomhdenismos_1.htm
Αυτο λεει πολλα και για την ιστορια της περιοχης της νοτιας Αλβανιας
αλλa και την ιστορια των Αλβανοελληνοτουρκων της Τσαμουριας.