Αθήνα 18/7/2018
Του Βασίλη Κυρατζόπουλου
“Κοινωνίες που χάνουν την αυτοπεποίθησή τους και τον αυτοσεβασμό είναι καταδικασμένες σ’ αφανισμό”
Ο Υπ. Παιδείας κ. Κ. Γαβρόγλου, απ’ ό,τι πληροφορούμαστε, συνεχίζει τις συναντήσεις με διάφορους θεσμούς και σχήματα σ’ ό,τι αφορά την διαμόρφωση της τελικής απόφασης περί “εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης” στην Κωνσταντινούπολη. Στις εν λόγω συναντήσεις, ο Υπ. Παιδείας ζητά από τους προσκεκλημένους προτάσεις βελτίωσης των μεταρρυθμίσεων, που πρόκειται να εφαρμοστούν. Βέβαια οι αρμοδιότεροι όλων για κατάθεση προτάσεων είναι οι εκπαιδευτικοί που μακροπρόθεσμα ασκούν το λειτούργημά τους στην Κωνσταντινούπολη. Εμείς στηριζόμενοι στην αρχή “το δυνατόν περισσότερες προτάσεις διαμορφώνουν την βέλτιστη σύνθεση”, προθυμοποιούμαστε από την παρούσα στήλη να καταθέσουμε προτάσεις, που πηγάζουν από το σύγχρονο ιστορικό γίγνεσθαι και τις επικρατούσες σημερινές συνθήκες και αποτελούν την αφετηρία του μέλλοντος.
Τρία ατοπήματα
Κατά την διάρκεια της διετίας (6/2016 – 6/2018) που γίνεται η συζήτηση περί “μεταρρυθμίσεων και διοικητικών αλλαγών” της εκπαίδευσης στην Κωνσταντινούπολη, εμφανίζονται – κατά την γνώμη μας – τρία ατοπήματα που οδηγούν τους πάντες σε λανθασμένους συλλογισμούς και συμπεράσματα. Καλό θα ήταν όλες οι πλευρές συντάσσοντας τις προτάσεις τους να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τα παρακάτω τρία ατοπήματα:
α’) Ένα σοβαρότατο θεσμικό θέμα (μόρφωση – εκπαίδευση), που θα επηρεάσει – διαμορφώσει το μέλλον της Ομογένειας στην Τουρκική Δημοκρατία (ΤΔ), έχει υποβαθμιστεί στην αποκλειστική συζήτηση “αναστέλλουμε” ή “δεν αναστέλλουμε” την λειτουργία σχολικών συγκροτημάτων (για το θέμα θα επανέλθουμε στη συνέχεια) …
β’) Οι εν Ελλάδι παράγοντες, όταν παρατηρούν – κρίνουν την ΤΔ, τα κριτήρια που χρησιμοποιούν πηγάζουν από τις αρχές του Δυτικού κόσμου, που στην πραγματικότητα δεν ισχύουν στην ΤΔ. Ειδικά για την εκπαίδευση, όπου έχει ριζωθεί βαθειά ο μιλιταρισμός μέχρι το 2002 και οι αρχές του μετριοπαθούς Ισλάμ μετά το 2004. Άρα κάθε πρόταση που θα κατατεθεί στους εν Ελλάδι πολιτικούς προϊσταμένους, πρέπει να συμπεριλαμβάνει τις ιδιαιτερότητες της ΤΔ. Ειδικά επί των ημερών μας που στην ΤΔ το απολυταρχικό καθεστώς μεταλλάσσεται σε ολοκληρωτικό…
γ’) Το εκπαιδευτικό σύστημα που εφαρμόζεται στην ΤΔ (4+4+4)[1] ούτε ως προς την δομή του, ούτε ως προς τις γενικές κατευθύνσεις του, συμβαδίζει με το Ελλαδικό (6+3+3) και εν μέρει ούτε με αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Περισσότερο δε, όταν το αντικείμενο συζήτησής μας είναι τα “Μειονοτικά Σχολεία”, των οποίων το έθνος στο οποίο ανήκει η εθνότητα, θεωρείται “αιώνιος εχθρός” για την κυρίαρχη ομάδα της ΤΔ. Έτσι η διδασκαλία αλλά και η βαθμολόγηση των Τουρκόγλωσσων μαθημάτων εξαρτάται από πολιτικά δεδομένα και όχι από εκπαιδευτικά. Άρα αποτελεί ατόπημα η επίκληση στις αρχές του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.)[2] σε ό,τι αφορά τα εκπαιδευτικά θέματα για τα Μειονοτικά Σχολεία της ΤΔ.
Τα βασικά προβλήματα
Όπως διδάσκεται στη θεωρία των αλγορίθμων, πριν κατατεθούν προτάσεις διαμόρφωσης σωστής λειτουργίας ενός συστήματος, πρέπει να αναφερθούν οι παράμετροι που προκαλούν προβλήματα δυσλειτουργίας στο εν λόγω σύστημα. Έτσι οι προτάσεις επίλυσης που θα διαμορφωθούν, πρωτίστως επιλύουν τα προβλήματα που επηρεάζουν την λειτουργία και μετά βελτιώνουν την λειτουργία, που έχει απαλλαχτεί από τα διαπιστωμένα προβλήματα…
Αν και στο παρελθόν μερικά από τα προβλήματα έχουν αναφερθεί[3], ας επανέλθουμε με απαριθμημένη αναφορά, άνευ βαθμού προτεραιότητας (το οποίο μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο και από θεσμό σε θεσμό):
1)Σχολικά βιβλία: Σχολικά βιβλία που τυπώνονται για εκπαιδευτικό σύστημα (6+3+3) έχουν σοβαρό πρόβλημα στο να αντιστοιχιστούν σε εκπαιδευτικό σύστημα (4+4+4). Αν και μία “εκπαιδευτική επιτροπή” μπορεί να διαμορφώσει την διδακτέα ύλη των 12 ετών από τα συνολικά βιβλία που διδάσκονται, η εφαρμογή όμως είναι σχεδόν αδύνατη, διότι:
1α) Στην Ελλάδα δεν υπήρξε 15ετής περίοδος, στην οποία το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων παρέμεινε ίδιο. Άρα κάθε “σχεδιασμός αντιστοίχισης ύλης” σε δωδεκαετή βάση είναι καταδικασμένος να αποτύχει.
1β) Τα βιβλία πρέπει να εγκρίνονται και από την ειδική σχολική διεύθυνση που λειτουργεί στην ΤΔ, και να συμβαδίζουν με την διδακτέα ύλη του Υπ. Παιδείας της ΤΔ, που επίσης αναδιαμορφώνεται ανά περιόδους. Σ’ ό,τι αφορά τα Μειονοτικά Σχολεία, που δεν περιορίζονται μόνο στα Ελληνόγλωσσα, θα υπάρξει πραγματικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Περισσότερο δε, που η λειτουργία του Συμβουλίου Λογοκρισίας της εν λόγω διεύθυνσης, ανά πολιτική κατάσταση μπορεί να αποδέχεται ή να απορρίπτει εν όλω ή εν μέρει τα σχολικά βιβλία.
1γ) Η πρόταση: “κατεβάστε την ύλη από το διαδίκτυο”, σε μία χώρα που είναι απαγορευμένα Wikipedia, κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριμένα πρωτόκολλα επικοινωνίας, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους στο να επιβληθούν ποινές στους διδάσκοντες ή και παύση λειτουργίας σχολικής μονάδας. Ας θυμηθούμε ότι την δεκαετία του 1960 έχει παυτεί Ομογενής δάσκαλος επειδή “έβαλε μπλε κουρτίνες” στα παράθυρα του Δημοτικού!
2) Προέλευση του μαθητικού πληθυσμού: Οι μαθητές των Ελληνικών Μειονοτικών Σχολείων προέρχονται από:
- I)Μαθητές ξένων υπηκόων (Ελλήνων και άλλων χωρών) που προσφάτως έχουν αποκτήσει την υπηκοότητα της ΤΔ, ή τέκνα διπλωματών, μετακλητών και μελών ένοπλων δυνάμεων που υπηρετούν σε βάσεις του ΝΑΤΟ. Άρα δεν γνωρίζουν επαρκώς την Τουρκική.
- II) Μαθητές Ελληνικής υπηκοότητας, που φοιτούν στα Μειονοτικά Σχολεία, ως “επισκέπτες μαθητές“, τέκνα επιχειρηματιών ή εργαζόμενων Ελλήνων υπηκόων που διαμένουν στην ΤΔ. Άρα δεν γνωρίζουν επαρκώς την Τουρκική
- III) Μαθητές από μεικτούς γάμους, άρα αναγκαία στην οικία τους χρησιμοποιούν και άλλη γλώσσα.
- IV) Αραβόφωνοι Ελληνορθόδοξοι μαθητές ή “Αντιοχείς“, άρα κατ’ ανάγκην στην οικία τους χρησιμοποιούν άλλη γλώσσα και δεν γνωρίζουν επαρκώς την Ελληνική. Στην συγκεκριμένη ομάδα μπορούν να προστεθούν και οι Αραβόφωνοι Ελληνορθόδοξοι από την περιφέρεια Afrin της Συρίας (ως επίσημοι πρόσφυγες ή μη), που δεν γνωρίζουν ούτε την Ελληνική αλλά ούτε την Τουρκική γλώσσα.
- V) Ρωμιοί μαθητές, που αμφότεροι οι γονείς τους είναι Ομογενείς με Τουρκική υπηκοότητα. Όμως βάσει του μορφωτικού επιπέδου και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης των γονέων τους, μπορούν να διαμορφώσουν επιπλέον υποομάδες.
Είναι ενδεικτικό ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία μελέτη – έρευνα για την εξακρίβωση του πραγματικού πλήθους μαθητών, που δικαιούνται να φοιτήσουν στα Μειονοτικά Σχολεία μας, και πόσοι εξ αυτών φοιτούν σ’ αυτά!
3) Αποστάσεις: Σήμερα η Κωνσταντινούπολη έχει μορφή ορθογώνιου παραλληλόγραμμου που οι πλευρές του εκτείνονται 9χλμ Χ 110χλμ (σε 2 Ηπείρους και 4 νησιά). Άρα εάν στοχεύουμε στην προσέλευση του 95% του Ομογενειακού μαθητικού πληθυσμού στα Μειονοτικά Σχολεία, απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός σχολικών μονάδων. Πρέπει να σημειώσουμε ότι ούτε σε τριτοκοσμικές χώρες μαθητές Προσχολικής και Α’/βάθμιας εκπαίδευσης αναγκάζονται να διανύουν καθημερινά άνω των 100χλμ. για να μεταβούν στα σχολεία τους. Η Αποστολική Εκκλησία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής έχει επιλύσει το πρόβλημα θεσμοθετώντας εσώκλειστο εκπαιδευτικό σύστημα.
4) Γλωσσομάθεια – Ελληνομάθεια [4]: Ο βαθμός γνώσης της ελληνικής γλώσσας από τους μαθητές των Μειονοτικών Σχολείων μας έχει αναδειχθεί σε μείζον θέμα συζήτησης εντός και εκτός της εκπαιδευτικής κοινότητας, δεδομένου ότι η Ελληνομάθεια θεωρείται ενδεικτική της επιτυχίας της Ομογενειακής παιδείας. Όμως η συνύπαρξη των προαναφερθέντων πέντε ομάδων προέλευσης [Κοίτα άνω, άρθρο 2], δημιουργεί ένα δισεπίλυτο πρόβλημα, για το οποίο δεν υφίσταται πρόταση επίλυσης, ως προς το αποτέλεσμα της ποιοτικής εκπαίδευσης.
Πίνακας 1: Μαθητές που φοιτούν στα Ρωμαίικα Μειονοτικά Σχολεία της ΤΔ ανά Σχολικό Έτος. Διαμόρφωση: Βασ. Κυρατζόπουλος. (*) Στο Ζάππειο στην Α’/βάθμια συμπεριλαμβάνονται και μαθητές Προσχολικής Αγωγής. (**) Στο Ζάππειο στην Β/ βάθμια συμπεριλαμβάνονται και μαθητές Α’/βάθμιας. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5)Διαρροή Ομογενών μαθητών σε ξενόγλωσσα και Τουρκόφωνα σχολεία: Χωρίς να είναι επιβεβαιωμένος ο επακριβής αριθμός, στο σχολικό έτος 2017- 2018 περίπου 60 μαθητές, που δικαιούνται να φοιτήσουν στα Ελληνικά Μειονοτικά Σχολεία, φοιτούν σε ξενόγλωσσα ή Τουρκόφωνα σχολεία. Ως προς τους κηδεμόνες τους τα αίτια είναι:
- Απόσταση – Μετακίνηση,
- Γλωσσομάθεια,
- Ποιοτική Εκπαίδευση,
- Ισότιμη Εκπαίδευση σε όλα τα σχολεία της ίδιας βαθμίδας (ειδικά στην Α’/βάθμια).
Μία τελευταία και σημαντική αιτιολογία που αφορά την ομάδα (ΙΙ) είναι ότι οι “επισκέπτες μαθητές” δεν δικαιούνται να εισαχθούν στην Γ’/βάθμια εκπαίδευση της ΤΔ ως ξένοι φοιτητές και η Ελλάδα αρνείται να τους παραχωρήσει ισότιμο δίπλωμα Γενικού Λυκείου. Έτσι εκτός του ότι εξαιρείται το δικαίωμα σε Ελληνόπουλα να φοιτήσουν ως ξένοι φοιτητές στην ΤΔ, προκαλείται και μία έμμεση διαρροή νέων Ομογενών από την Κωνσταντινούπολη.
6) Θεσμικά – Οικονομικά – Διοικητικά: Η λειτουργία των Μειονοτικών Σχολείων στην ΤΔ διέπεται από ποικίλους Νόμους, Εγκυκλίους και Διατάγματα (κοινοποιημένα και μυστικά), όπου σημειώνονται περιπτώσεις άρθρο κάποιου Νομικού πλαισίου να έρχεται σ’ αντίφαση με άλλο. Έτσι η διοίκηση της ΤΔ επωφελούμενη των αντιφάσεων ανά πάσα στιγμή μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα δυσλειτουργίας σε οιοδήποτε σχολικό συγκρότημα. Για την ακρίβεια τα σχολεία μας διέπονται από νομοθεσία που σχετίζεται με:
- Νομοθεσία ιδιωτικών σχολείων
- Νομοθεσία περί κοινοτικών ιδρυμάτων (cemaât = τζεμαάτ)
- Νομοθεσία περί Βακουφικών ιδρυμάτων
- Νομοθεσία του Υπ. Παιδείας για εκπαιδευτικά ιδρύματα της ΤΔ.
- Διεθνείς Συμβάσεις και Πρωτόκολλα.
Η ομοιόμορφη διοίκηση των ίδιων βαθμίδων σχολείων προ του 1923 είχε λειτουργήσει με την ξεχωριστή έκδοση των κανονισμών λειτουργίας κάθε σχολικού συγκροτήματος (συγκαταλέγοντας τις ιδιαιτερότητας κάθε σχολικού συγκροτήματος) κατόπιν έγκρισής των από το Διαρκές Εθνικό Μικτό Συμβούλιο (ΔΕΜΣ). Το ότι δεν εκσυγχρονίστηκαν οι επί μέρους κανονισμοί λειτουργίας δεν απαιτείται νέος θεσμός αλλά καλύτερη οργάνωση[5], αν και το ΣΥΡΚΙ (Σύνδεσμος Υποστήριξης Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων) λειτουργεί ως τεχνικό συμβουλευτικό όργανο εδώ και 9 έτη.
Πολλές φορές το οικονομικό παραμερίζεται ως δευτερεύουσας σημασίας θέμα. Στην πραγματικότητα όμως η συζήτηση “κάθε σχολείο μία βαθμίδα” βασίζεται εξ ολοκλήρου στο “οικονομικό” πρόβλημα…
7) Επιμόρφωση και Επιθεώρηση Ομογενών Εκπαιδευτικών: Από την μία οι μετακλητοί[6] εκπαιδευτικοί, δύνανται πριν ή μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους ακόμα και στις θερινές σχολικές διακοπές, όντας στις εστίες τους, να συμμετάσχουν σε ποικίλα επιμορφωτικά προγράμματα που διοργανώνει το Υπ. Παιδείας της Ελλάδας[7]. Από την άλλη οι ομογενείς εκπαιδευτικοί απαιτούν “συστηματικότερη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και επιστημονική καθοδήγηση για την διδασκαλία των επιμέρους μαθημάτων”[8]. Δυστυχώς ουδέποτε το Υπ. Παιδείας της Ελλάδας έχει διοργανώσει επιμορφωτικά προγράμματα στην Κωνσταντινούπολη, με αντικείμενο να προταθούν “εκπαιδευτικά εργαλεία” προκειμένου να υλοποιηθούν οι παιδαγωγικοί στόχοι και να καλυφθούν οι εκπαιδευτικές ανάγκες σε μια ανομοιογενή τάξη ως προς το γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο [Κοίτα άρθ.2]. Για να αντιμετωπιστεί το εν λόγω πρόβλημα οι εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να αυτοσχεδιάζουν. Έτσι μακροπρόθεσμα δημιουργείται εκπαιδευτικό σύστημα πολλαπλών ταχυτήτων.
Εάν στα προαναφερόμενα προστεθεί και η έλλειψη επιβεβαίωσης-επιθεώρησης της επίτευξης των παιδαγωγικών στόχων, στις τάξεις, εμφανίζεται ένα πολυσύνθετο πρόβλημα.
Προτάσεις
Πριν αναφερθούμε στις προτάσεις για ποιοτική και ουσιαστική βελτίωση της εκπαίδευσης στην Βασιλεύουσα, πρέπει να διαλευκανθούν μερικά ερωτήματα, που θα βοηθήσουν κάθε προσπάθεια σχεδιασμού – εφαρμογής της όποιας “μεταρρύθμισης”:
- Γιατί έρχεται στην επικαιρότητα η αναγκαιότητα αναστολής λειτουργίας των σχολείων (3/6/2016), όταν τα στατιστικά δεδομένα [Κοίτα Πίνακα 1] ξεκάθαρα έδειχναν αυξητική τάση του Ομογενειακού μαθητικού πληθυσμού στην ΤΔ;
- Γιατί χρονίζει (από το 2008) η επιστροφή των ακινήτων (εντός και εκτός ΤΔ) στα Βακούφια, που θα αποτελεί την οικονομική πνοή για οιοδήποτε σχεδιασμό;
- Είναι λογικό να ξεκινάμε οποιαδήποτε διαδικασία βασιζόμενοι σε προφορικές υποσχέσεις – διαβεβαιώσεις, όταν η Θεολογική Σχολή της Χάλκης παραμένει κλειστή, παραβιάζοντας και το Σύνταγμα της ΤΔ; Έχοντας παραχωρήσει διαδοχικά τρία ανταλλάγματα [ανοικοδόμηση Τεμένους στην Αθήνα, επίλυση ζητήματος επιλογής müftü (μουφτή) στη Θράκη, βελτίωση ποσοστών εισαγωγής Ελλήνων Μουσουλμάνων στην Γ’/βάθμια Εκπαίδευση (κυρίως ώθηση στα παιδαγωγικά τμήματα)], που για κάθε ένα ξεχωριστά υπήρξε προφορική διαβεβαίωση επαναλειτουργίας τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης…
Την περίοδο 1924 – 1926 η ΤΔ με διάφορες προφάσεις παύει Β’/βάθμια εκπαιδευτικά συγκροτήματα επαγγελματικής κατάρτισης όπως: Εμπορική Σχολή Χάλκης, Σχολή Ξένων Γλωσσών και Επαγγελμάτων Ευγενίδη, Πατριαρχικό Ελληνο-Γαλλικό Λύκειο Πέρα, Σχολή Ξένων Γλωσσών Αποστολίδη, Παιδαγωγική Σχολή Θηλαίων Βαρείδου [9]. Έπεται ο νόμος απαγόρευσης εξασκήσεως επαγγελμάτων(1932) και η παύση του Θεολογικού Τμήματος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης(1971)…
Η αναγκαιότητα μακροπρόθεσμων σχεδιασμών, επιβάλλει η παιδεία στην Βασιλεύουσα να στηρίζεται σε στελέχη της Ομογένειας. Αν και προ του 20ού αι. το Πλήρωμα της Εκκλησίας επάνδρωνε το εκπαιδευτικό προσωπικό, βάσει των σημερινών συνθηκών, στον 21ο αι. το Ομογενειακό εκπαιδευτικό προσωπικό καλείται να καλύψει τα κενά του Εκκλησιαστικού Πληρώματος…
1) Κατάρτιση: Σήμερα εκτός από το εμπορικό τμήμα του Ζωγραφείου Λυκείου δεν υπάρχουν Μειονοτικά Εκπαιδευτικά Σχολεία που να παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση στους Ρωμιούς νέους. Στα τελευταία έξι χρόνια η νεολαία που έχει αποχωρήσει από την Γενέτειρά μας δεν ξεπερνά το 25% των απόφοιτων της Β/βάθμιας εκπαίδευσης (άρα περίπου 150 νέοι ηλικίας 19 – 25 έχουν παραμείνει στις εστίες τους). Τα τελευταία χρόνια σε Ελλαδικά ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα διαπιστώνουμε να εμφανίζονται αγγελίες προς αναζήτηση στην Κωνσταντινούπολη νέων για γραμματειακή υποστήριξη, αποκλειστικούς/ες νοσοκόμους/ες, απασχόληση σε ναυτιλιακές βοηθητικές εργασίες κ.α. Ειδικότητες που διδάσκονται στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) της Ελλάδας. Άρα μπορούν να δημιουργηθούν τομείς Ελληνόφωνων τμημάτων κατάρτισης, που θα είναι χρήσιμα σε Κωνσταντινούπολη και Ίμβρο – Τένεδο όπως: Υγείας – Πρόνοιας – Ευεξίας, Πληροφορικής, Ηλεκτρολογίας, Ηλεκτρονικής και Αυτοματισμού, Ναυτιλιακών Επαγγελμάτων, Τουριστικών Επαγγελμάτων. Τομείς, που ήδη λειτουργούν στην Ελλάδα.
Το εν λόγω εγχείρημα θα:
- Προσελκύσει πολλούς που αποφεύγουν να φοιτήσουν στα Μειονοτικά Σχολεία,
- Επανδρώσει Ιδρύματα και Επιχειρήσεις με επαγγελματικά καταρτισμένο προσωπικό. Επί των ημερών μας, μόνο στο Νοσοκομείο Βαλουκλή απασχολούνται ~500 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων του τομέα της υγείας και ελάχιστοι εξ αυτών είναι Ρωμιοί …
- Εξομαλύνει την κοινωνική διαστρωμάτωση στην Γενέτειρά μας.
Επί παραδείγματι το Ζωγράφειο μπορεί να λειτουργεί και ως ΕΠΑΛ, η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή ως Γενικό Λύκειο, ενώ η Θεολογική Σχολή της Χάλκης μπορεί να επαναλειτουργήσει πραγματοποιώντας την ιστορική της αποστολή.
Βέβαια, η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και ως Β’/βάθμιο σχολείο θα βοηθήσει και τους κατοίκους των Πριγκηποννήσων, αλλά και τους κατοίκους των νέων συνοικιών της Ασιατικής Κωνσταντινούπολης, που ανοικοδομήθηκαν ακριβώς απέναντι από τα Πριγκηπόνησσα. Επί των ημερών μας Ρωμιοί μαθητές (όλων των ομάδων του αρθ.2) που κατοικούν σ’ αυτές τις συνοικίες, φοιτούν σε ξενόγλωσσα ή Τουρκικά Β’/βάθμια σχολεία.
2) Σχολικά βιβλία: Η επίλυση του προβλήματος, έγκειται στην επαναλειτουργία του τυπογραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με εγκαταστάσεις ψηφιακής εκτύπωσης. Το γεγονός θα έχει τα εξής πλεονεκτήματα:
- Δεν απαιτείται μεγάλος χώρος για την εγκατάσταση των απαραίτητων μηχανημάτων και εργαλείων.
- Δεν απαιτείται μεγάλος αριθμός απασχολούμενων, απαιτείται μόνο ελάχιστο καταρτισμένο προσωπικό.
- Η δυνατότητα εκτύπωσης 50 – 100 τεμ. βιβλίων (μόλις 15% επιπλέον κόστος για τετράχρωμη εκτύπωση offset, που απαιτείται για εκτύπωση τουλάχιστον 800 τεμ.) θα βοηθήσει στην άμεση εφαρμογή και χωρίς κόστος οποιασδήποτε αλλαγής που είναι απαραίτητη ή επιβάλλεται στα σχολικά βιβλία. Έτσι κάθε χρόνο στα τέλη Αυγούστου με εξειδικευμένο προσωπικό και σύμφωνα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων μαθητών μπορεί να εκτυπώνεται ο απαραίτητος αριθμός σχολικών βιβλίων.
- Θα καλύψει εκτυπωτικές ανάγκες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που ο αριθμός των εντύπων δεν υπερβαίνουν τα 400 τεμ ανά είδος.
- Θα επιλύσει και ένα βασικό ζήτημα της Ορθοδοξίας σ’ ό,τι αφορά την έκδοση σχολικών θρησκευτικών βιβλίων για την οικουμένη.
Το ΣΥΡΚΙ σε συνεργασία με στελέχη του Υπ. Παιδείας Ελλάδας και Τουρκίας, κάθε έτος θα διαμορφώνει την ύλη των μαθημάτων του επόμενου σχολικού έτους για εκπαιδευτικό σύστημα (4+4+4). Τον Αύγουστο θα τυπώνονται ανά μάθημα τα απαραίτητα σχολικά βιβλία για Κωνσταντινούπολη και Ίμβρο-Τένεδο.
3) Γλωσσομάθεια – Ελληνομάθεια: Ο αείμνηστος Λυκειάρχης Δ. Φραγκόπουλος στις αρχές του 2005, για την συνύπαρξη Αντιοχέων (με περιορισμένη Ελληνομάθεια) και Ομογενών αναφέρει: “Το πρόβλημα δημιουργεί δυσάρεστες καταστάσεις, με συνέπεια τη διαρροή αρκετών Ομογενών μαθητών προς τα ξένα σχολεία. Φρονούμε ότι επιβάλλεται να βρεθεί αποτελεσματική λύση του προβλήματος, ώστε να εξασφαλιστεί η γλωσσική κατάρτιση όλων των μαθητών, τόσο των Ομογενών, όσο και των Αντιοχέων”[10]. Το πρόβλημα μεγεθύνεται στην δεκαετία του 2010 λόγω των μεικτών γάμων που τελούνται μεταξύ των νεολαίων που παρέμειναν στις εστίες τους.
- Τα τελευταία χρόνια, λόγω των μεταναστευτικών ροών από Αραβόφωνες χώρες της Μέσης Ανατολής σε Ελλάδα και ΤΔ, αμφότερες έχουν αποκτήσει την τεχνογνωσία αντιμετώπισης μαθητών που δεν γνωρίζουν άλλη γλώσσα εκτός της Αραβικής. Αξιοποιώντας τους εκπαιδευτικούς που επιμορφώθηκαν με την εν λόγω τεχνογνωσία, να δημιουργηθούν σε όλα τα Α’/βάθμια σχολεία Προσχολικά τμήματα που θα ασκήσουν ισοδύναμη ποιοτική εκπαίδευση. Εφόσον η Α’/βάθμια εκπαίδευση μειώθηκε από 6 σε 4 έτη, δεν υφίσταται κανένα πρόβλημα ανεύρεσης αιθουσών, αλλά καταρτισμένων νηπιαγωγών που θα αναλάβουν να φέρουν εις πέρας το δύσκολο έργο.
- Στο Σισμανόγλειο Μέγαρο παράλληλα με τη διδασκαλία των Ελληνικών στους πτυχιούχους, να δημιουργηθούν τμήματα που θα απευθύνονται αποκλειστικά σε γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους στα Μειονοτικά Ελληνικά Προσχολικά τμήματα και δεν γνωρίζουν επαρκώς ή καθόλου την Ελληνική.
- Παιδιά που δεν γνωρίζουν επαρκώς την Ελληνική και θέλουν να ενταχθούν σε βαθμίδα της Β’βάθμιας εκπαίδευσης να φοιτήσουν στα αντίστοιχα Προκαταρτικά τμήματα, την οργάνωση των οποίων θα αναλάβει ένα από τα σχολεία: Ζάππειο, Ζωγράφειο, ΠΜτΓΣ.
- Προφανώς θα βοηθηθούν τα σχολεία μας, εάν
- είναι συνδρομητές στα σύγχρονα Ελληνικά επιστημονικά περιοδικά που απευθύνονται σε νέους.
- εκδώσουν σχολικό περιοδικό με την ουσιαστική συμμετοχή των πάντων.
- Η προβολή επιλεγμένων ταινιών στους μορφωτικούς συλλόγους.
- Τα άτομα που έχουν συμμετάσχει σε Αραβόφωνη εκπαίδευση, θα βοηθηθούν με τα δίγλωσσα φυλλάδια που εκδίδονται από το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας, τα οποία σε επικοινωνία με το Οικ. Πατριαρχείο, μπορούν να αναπαραχθούν στο ψηφιακό τυπογραφείο.
- Είναι γνωστό ότι τμήμα των οικογενειών που στέλνουν τα παιδιά τους σε ξενόγλωσσα ή Τουρκικά ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, φροντίζουν την εκμάθηση των Ελληνικών με ιδιαίτερα μαθήματα. Μπορούν να θεσμοθετηθούν από τις κοινότητές μας τριμελή φροντιστηριακά τμήματα εκμάθησης Ελληνικών, προς όφελος των πάντων.
- Να ενθαρρυνθούν οι εξωσχολικές μεικτές θεατρικές, αθλητικές, επιστημονικές – ερευνητικές ομάδες, που θα επισκέπτονται σε τακτά διαστήματα την Ελλάδα με συνεννόηση των εν Ελλάδι σωματείων. Έτσι εκτός της νεολαίας και οι γονείς θα έλθουν σ’ επαφή με Ελληνικό περιβάλλον. Όμως εδώ πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι στη διετή προσπάθεια που έγινε από το Α.Σ. Πέρα Κωνσταντινουπόλεως, διαπιστώθηκε ότι οι εν Ελλάδι ομογάλακτοι ταγοί δεν έχουν την διάθεση να στηρίξουν αυτού του είδους προσπάθειες, γεγονός που πρέπει να ανατραπεί με την συμβολή της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών (ΟΙΟΜΚΩ). Επίσης να ενθαρρυνθούν όλα τα σωματεία – μέλη της Ομοσπονδίας προς ανάληψη δράσης προς αυτή την κατεύθυνση.
Το ότι από την Αθήνα κατευθυνόμενα διοικητικά και εκπαιδευτικά μέτρα – προσπάθειες είναι καταδικασμένα να αποτύχουν αποδεικνύεται από το βαθμό Ελληνομάθειας των παιδιών δεύτερης γενιάς μεταναστών ανά την υφήλιο. Όπου δεν δραστηριοποιήθηκαν οι ίδιες οι Ελληνικές κοινότητες έχει χαθεί πλήρως η Ελληνική γλώσσα! Η αποτυχία εμφανίζεται και εντός της Ελλαδικής επικράτειας, όπου ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών έχει απορρίψει το Δημόσιο Σχολείο και δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στα φροντιστηριακά μαθήματα…
4) Σχολικά Συγκροτήματα: Αν και έχουν αναφερθεί, ας συνοψίσουμε τα απαραίτητα σχολικά συγκροτήματα που πρέπει να λειτουργήσουν με την προβλεπόμενη μεταρρύθμιση σε Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο – Τένεδο, με στόχο όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά να φοιτήσουν στα Ελληνόφωνα Μειονοτικά Σχολεία:
Κωνσταντινούπολη:
- Προσχολικά και Α’/βάθμια: Ζάππειο, Βλάγκα, Πρίγκηπος, Επαναλειτουργία ενός σε Ασιατική πλευρά, Επαναλειτουργία ενός σε Βόρειο Βόσπορο.
- Β’/βάθμια: Ζάππειο, Ζωγράφειο, Θεολογική Σχολή Χάλκης (τμήμα Β’/βαθμιας), Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, με την ανάλογη οργάνωση (ΕΠΑΛ, Γεν. Λύκειο, Εσώκλειστοι, Προκαταρτικά τμήματα).
Ίμβρος – Τένεδος
- Προσχολικά και Α’/βάθμια: Αγίους Θεοδώρους Ίμβρου, Επαναλειτουργία ενός σε Τένεδο (εφόσον υπάρξουν μαθητές) διθέσιο.
- Β’/βάθμια: Αγρίδια Ίμβρου
Ιστορικά γνωρίζουμε τις άμεσες σχέσεις Ζωγραφείου και ΠΜτΓΣ με Μολδοβλαχία και Ρωσία. Είναι γνωστό ότι πολλοί Ιεράρχες που παρουσίασαν ανεκτίμητο έργο στην Μολδοβλαχία είχαν εκπαιδευτεί στην ΠΜτΓΣ. Εάν λάβουμε υπόψη ότι στην Κωνσταντινούπολη κατοικούν Ελληνορθόδοξοι οικονομικοί μετανάστες από Βαλκανικές χώρες και Ρωσία δεν θα είναι δύσκολη η ένταξη των παιδιών τους στο εκπαιδευτικό σύστημα των σχολείων μας ως “επισκέπτες μαθητές”.
Εδώ ειδικά πρέπει να επισημάνουμε ότι Ομογενείς εκπαιδευτικοί από τις ΗΠΑ καταγγέλλουν ότι πριν εικοσαετίας με παρόμοια επιχειρήματα και μεθόδους διδασκαλίας, η Ελλαδική ηγεσία προέβη στην σύμπτυξη των σχολείων όπου:
“Οι γονείς αρνήθηκαν να στείλουν τα παιδιά τους τόσο μακριά, έτσι το εγχείρημα απέτυχε λόγω των αποστάσεων φέρνοντας την εγκατάλειψη του εγχειρήματος. Εδώ όμως (σ.σ. στη Νέα Υόρκη) δεν χάσαμε τα κτίρια ούτε μας τα πήρε το κράτος”.
Ακριβώς στην ΤΔ θα χαθούν και τα σχολικά συγκροτήματα και τα ακίνητα που έφεραν έσοδα στα Βακούφια που στηρίζουν τα εν λόγω σχολικά συγκροτήματα. Είναι γεγονός ότι στο “κοινοτικό” σύστημα που επί αιώνες διατήρησε τον Ελληνισμό σε Ασία και Αφρική, κάθε κοινότητα έκτιζε πρώτα την εκκλησία της και μετά το σχολείο της. Δηλαδή, δεν περίμεναν ο μαθητής να πάει στο σχολείο όπως στα βασίλεια του Καρλομάγνου, αλλά τα σχολεία πήγαιναν όπου υπήρχαν μαθητές, όπως στο Βυζάντιο.
5) Μέθοδοι – στόχοι διδασκαλίας: Ας εξετάσουμε με μεγαλύτερη προσοχή εάν ευσταθούν τα υπόλοιπα παιδαγωγικά – κοινοτικά επιχειρήματα του κ. Γιωλτζόγλου για την σύμπτυξη των σχολείων, που δεν έχουν αναφερθεί ακόμα:
5α) Σχετικά με “το πνεύμα της άμιλλας“: Ως γνωστό, οι Μειονότητες μπορούν να επιβιώσουν με το πνεύμα της συνεργασίας και αλληλοβοήθειας και όχι του ανταγωνισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι από τη Βυζαντινή περίοδο κάθε κοινότητα διέθετε και την Φιλόπτωχο Αδελφότητά της. Η αντίστοιχη εφαρμογή στην εκπαίδευση ήταν το σύστημα της αλληλοδιδασκαλίας, όπου οι επιμελείς μαθητές μεγαλύτερων τάξεων υπό την επίβλεψη των εκπαιδευτικών τους, εκπαίδευαν τα παιδιά των μικρότερων τάξεων. Έτσι καλλιεργούνταν ο δεσμός και ο σεβασμός μεταξύ παιδιών της ίδιας γενιάς. Ο εν λόγω θεσμός μπορεί να επαναλειτουργήσει στα σχολεία μας (ειδικά στα ΕΠΑΛ) βάσει Ν.5580 – 2007 (RG 26434), παρ.2 σε συνδυασμό του Ν. 3308 – 1986 (RG 19139), περί επικεφαλούς μαθητού (usta öğrenci). Ο θεσμός, που πάντα λειτουργούσε σε μικρά σχήματα, εκτός του ότι θα βοηθήσει την Ελληνομάθεια, θα καλλιεργήσει και την νοοτροπία της ομαδικής εργασίας.
5β) Με την ομολογία ότι δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθεί το εκπαιδευτικό έργο που γίνεται στα Ελληνόφωνα Μειονοτικά Σχολεία στην ΤΔ, καταγγέλλεται η αδυναμία των Συντονιστών Εκπαίδευσης να επιβληθούν για την εφαρμογή ομοίων αρχών στα ισοβάθμια σχολεία. Η εν λόγω αδυναμία έχει εμφανιστεί μετά την δεκαετία 1980 και στο Ελλαδικό Εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι παράλογο αδυναμία του Ελλαδικού Εκπαιδευτικού Συστήματος να χρεώνεται αποκλειστικά στην Ομογενειακή Εκπαίδευση.
5γ) Με την εφαρμογή “σχολείο ανά βαθμίδα”, όπως ομολογεί και ο κ. Γιωλτζόγλου, όλοι οι συνομήλικοι για 14 χρόνια θα είναι μαζί. Το γεγονός αυτό θα επιφέρει ατονία στους Ομογενειακούς Μορφωτικούς και Αθλητικούς Συλλόγους, θεσμοί αιώνων που προσέφεραν την ζύμωση διαφορετικών πολιτισμικών ιδεών και γενιών σε απανταχού Ομογενειακό πληθυσμό. Η εν λόγω ζύμωση είναι αδύνατο να ολοκληρωθεί στα σχολεία, που έχουν να εφαρμόσουν συγκεκριμένο πρόγραμμα κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες.
5δ) Με την πάροδο του χρόνου το καθένα από τα σχολεία μας, ανεξαρτήτως μεγέθους, έχει διαμορφώσει έναν ξεχωριστό και ιδιαίτερο χαρακτήρα, που έχει προκύψει μέσα από την παράδοση και τις επιλογές των εκπαιδευτικών, των ίδιων των μαθητών και των οικογενειών τους. Το σύνολο των μαθητών και των καθηγητών ανά σχολείο, αλλά και οι γονείς που αποτελούν συστατικό κομμάτι της εκπαιδευτικής κοινότητας, λειτουργούν ως ένα σύνολο, και δίνουν σε κάθε σχολείο το ύφος και την παιδαγωγική του κατεύθυνση. Άλλη είναι η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού και το παιδαγωγικό ύφος στην ΠΜτΓΣ, άλλη στο Ζωγράφειο άλλη στο Ζάππειο.
Η δυνατότητα επιλογής μεταξύ δύο ή περισσοτέρων Ομογενειακών σχολείων για τους μαθητές μας είναι μια κατάσταση υγιής και αναγκαία. Όταν η επιλογή θα είναι ανάμεσα σε ένα μόνο Ομογενειακό σχολείο ή σε ξενόγλωσσα και Τουρκικά, τότε η πιθανότητα μαθητικής διαρροής προς ξενόγλωσσα και Τουρκικά σχολεία αυξάνεται σημαντικά.
5ε) Τέλος, πρέπει να αντιμετωπιστεί και μία δίκαιη απαίτηση γονέων και μαθητών σε ό,τι αφορά την προετοιμασία των μαθητών που θέλουν να συνεχίσουν στην Γ’/βάθμια εκπαίδευση. Ως γνωστό όλα τα μαθήματα θετικής κατεύθυνσης και επιλογής διδάσκονται στην Ελληνική, ενώ βασικά θεωρητικά μαθήματα (Ιστορία, Γεωγραφία, Κοινωνιολογία, Ηθική) στην Τουρκική. Μαθητές που επιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην ΤΔ, εάν θέλουν να επιτύχουν στις Εισαγωγικές Πανεπιστημιακές εξετάσεις στην ΤΔ, αναγκάζονται να εγγραφούν σε εξωσχολικά φροντιστήρια με την ανάλογη οικονομική επιβάρυνση. Άρα δημιουργούνται σταθερά τρείς υποομάδες μεταξύ αυτών που επιθυμούν να ενταχθούν στην Γ’/βάθμια εκπαίδευση, οι οποίοι επιθυμούν τα μαθήματα να διδάσκονται στην:
- Τουρκική
- Ελληνική
- Αγγλική
Η ενδοσχολική οργάνωση αυτού του είδους φροντιστηρίων όχι μόνο θα ανακόψει την διαρροή μαθητών αλλά θα επιφέρει νέες εγγραφές. Κάθε φροντιστήριο μπορεί να λειτουργεί Σαββατοκύριακα στους Μορφωτικούς Συλλόγους.
6) Οικονομικά: Από τα προαναφερόμενά μας διαπιστώνουμε ότι πλείστα των επιχειρημάτων για “σχολείο και βαθμίδα”, θα βλάψουν παρά θα βοηθήσουν το εκπαιδευτικό σύστημα στη Κωνσταντινούπολη. Αν και οι υποστηριχτές της θέσης “σχολείο και βαθμίδα”, “διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους”, ότι το ζήτημα δεν είναι οικονομικό, καλό θα ήταν εμείς τουλάχιστον να κοστολογήσουμε την πρότασή μας, γεγονός που αποφεύγει να παρουσιάσει το Υπ. Παιδείας όπως “ο διάβολος το λιβάνι”.
Πίνακας 2. Μέγιστη ετήσια δαπάνη για Ομογενειακή Εκπαίδευση στην ΤΔ. Διαμόρφωση: Β. Κυρατζόπουλος |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Όπως προβλέπουμε, όλο το προτεινόμενο σύστημα που εκτείνεται σε δύο γεωγραφικούς χώρους (Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο – Τένεδο) δύναται να υλοποιηθεί με 60 εκπαιδευτικούς (Μετακλητοί και Ομογενείς, Ειδικοί Νηπιαγωγοί, Νηπιαγωγοί, Δάσκαλοι και Καθηγητές, με 21 κατά μέσο όρο εκπαιδευτικές ώρες ανά εβδομάδα έκαστος) σε 12 Σχολικά Συγκροτήματα, που συνολικά διαθέτουν 164 κέντρα κόστους, και δύναται να στηρίξει το μέγιστο 4.000 μαθητές (μέγιστο 24 μαθητές ανά τάξη). Υπολογίζοντας ως συνολική μέση ετήσια δαπάνη 32.000 Ε, ανά εκπαιδευτικό και 18.000 ανά κέντρο κόστους, η συνολική μέγιστη ετήσια απαίτηση ανέρχεται στα ~4,9 εκ. Ευρώ [Κοίτα Πίνακα 2].
Πώς θα καλυφτεί η εν λόγω δαπάνη;
Πίνακας 3:. Ελάχιστα ετήσια Κοινοτικά Έσοδα. Διαμόρφωση: Β. Κυρατζόπουλος (*) Εκτός Βαλουκλή |
||||||||||||||||||
Μία από τις βασικές απαιτήσεις της Ομογένειας και ο βασικός λόγος ίδρυσης της ΟΙΟΜΚΩ, ήταν η επιστροφή της ακίνητης περιουσίας των ιδρυμάτων μας στα ιδρύματα. Το γεγονός αυτό αποτελεί νευραλγικό ζήτημα επιβίωσης της Ομογένειας στην ΤΔ. Γι’ αυτό τον λόγο έχει αποφασιστεί στους κόλπους του ΣΥΡΚΙ, να δημιουργηθεί επιτροπή, που θα διαχειριστεί την εν λόγω περιουσία (χωρίς την εκποίησή της) με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο, επιδιώκοντας το μέγιστο όφελος υπέρ όλων των Κοινοτήτων.
Το πλήθος των ακινήτων που ήταν στην κυριότητα των Βακουφιών της Κωνσταντινούπολης, το 1912 ανέρχονταν στα 11.555 [Κοίτα Πίνακα 3]. Έκτοτε λόγω των διώξεων που έχει υποστεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το πλήθος των ακινήτων δεν ήταν δυνατόν να καταγραφεί. Την περίοδο 2002 – 2008 εκτός των υπαρχόντων βάσει νομοθεσίας απαιτήθηκαν επιπλέον 1704 (ή 1747) ακίνητα, από τα οποία επεστράφησαν μόνο τα 591 (ή ~500)[11]. Σήμερα υπολογίζεται ότι εκτός του Βαλουκλή (που επίμονα αρνείται να συνεργαστεί), στην Ομογένεια ανήκουν περίπου 1800 ακίνητα. Εάν κατά μέσο όρο κάθε ακίνητο επιφέρει ετησίως καθαρό εισόδημα 3.600 Ε στο κοινό ταμείο, τότε θα υπάρξουν έσοδα περίπου 6,5 εκ. Ε [Κοίτα Πίνακα 3].
Άρα με οργανωμένη εκμετάλλευση της υπάρχουσας Βακουφικής ακίνητης περιουσίας εκτός του ότι θα καλυφθεί εξ ολοκλήρου το προαναφερθέν εκπαιδευτικό σύστημα, θα πλεονάζουν και 1,5 εκ. Ε, για τις υπόλοιπες (εκτός Βαλουκλή) δραστηριότητες, που έχουν αναλάβει να χρηματοδοτήσουν τα εν Κωνσταντινούπολη Βακούφια μας.
Εάν δραστηριοποιηθούν οι Διεθνείς Οργανισμοί και δικαιωματικά επιστραφούν τα ~8.000 ακίνητα, τότε τα ετήσια έσοδα θα ανέρχονται στα 28,8 εκ. Ε. Στο εν λόγω ποσό δεν συμπεριλαμβάνονται τα εν Ελλάδι ακίνητα, που έχει αναλάβει να εντοπίσει η ΟΙΟΜΚΩ.
Κλείνοντας
Σήμερα έχουμε τη τύχη, η θέση του Υπ. Παιδείας να καταλαμβάνεται από γνήσιο τέκνο της Βασιλεύουσας. Όμως τι μας επιφέρει το μέλλον;
Προς τί η αδράνεια και η επιβολή συρρίκνωσης, εφόσον με τους κατάλληλους χειρισμούς, εφαρμοζόμενου του Διεθνούς Δικαίου, είναι σε θέση να αυτοσυντηρηθεί στην ΤΔ Ελληνική εθνότητα των 10.000 μελών…
βκ
Σημειώσεις:
[1] 4 έτη για Δημοτικό, 4 έτη για Γυμνάσιο, 4 έτη για Λύκειο.
[2] Κοίτα έκθεση Στ. Γιωλτζόγλου κεφ. Γ)Παιδαγωγικά, http://www.conpolis.eu/uploadedNews/Praktika%20Hmeridas%2029.04.2017.pdf, σελ. 129 -144
[3] Κοίτα άρθρο Β. Κυρατζόπουλου, “Η Ομογενειακή Εκπαίδευση στο Τραπέζι του Υπ. Παιδείας της Ελλάδας”, Απρίλιος 2018, Κοίτα http://www.anixneuseis.gr/?p=188163 , και
http://agora-dialogue.com/2018/04/16/η-ομογενειακή-εκπαίδευση-στο-τραπέζι/
Όπως στα πρακτικά ημερίδας ΟΙΟΜΚΩ τις 29/4/2017, http://www.conpolis.eu/uploadedNews/Praktika%20Hmeridas%2029.04.2017.pdf, σελ. 145 -158
Σ’ ότι αφορά τις συνεχείς μεταρρυθμιστικές προτάσεις των Ελλαδικών Κυβερνήσεων, κοίτα μελέτη Β. Κυρατζόπουλου, Η Εκπαίδευση και Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις, μηναία συνδρομητική εφημερίδα “ο Πολίτης”, αρ. φύλ. 592, Αύγουστος 2016. Όπως https://www.academia.edu/36387861/Η_Εκπαίδευση_και_Εκπαιδευτικές_Μεταρρυθμίσεις ,
[4] Στην έκθεση των καθηγητών της Κωνσταντινούπολης γίνεται εκτενέστερη αναφορά. Κοίτα σελ 5 – 7 της έκθεσης. Η έκθεση βρίσκεται στα πρακτικά της ημερίδας της ΟΙΟΜΚΩ 29/4/2017.
http://www.conpolis.eu/uploadedNews/Praktika%20Hmeridas%2029.04.2017.pdf, σελ. 145 -158
[5] Επί των ημερών μας στην ΤΔ (Ν.5580/2007 αρθ. 3c) γίνεται αποδεκτός ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας ιδιωτικών σχολείων, κατόπιν έγκρισής του, από το Υπ. Παιδείας της ΤΔ.
[6] Για σκάνδαλο μετακλητών κοίτα άρθρα Β. Κυρατζόπουλου, όπως αναφέρονται σε υποσημ.2
[7] Κοίτα https://www.minedu.gov.gr/ekpaideutikoi-m/epimorfosi-m
[8] Κοίτα έκθεση των καθηγητών της Κωνσταντινούπολης, σελ. 4.
[9] Κοίτα Irini Sarioglou, Turkish Policy Towards Freek Education in Istanbul 1923 – 1974, εκδ. οικ. Hellenic Literary and Historical Archive (ELIA), Αθήνα 2004, σελ. 64 – 67.
[10] Από την ομιλία στο Προξενικό Σισμανόγλειο Μέγαρο στις 28/1/2005.
[11] Κοίτα Dilek Kurban, Kezban Hatemi, Bir Yabancı’laştırma Hikâyesi (Μία Ιστορία Κοινωνικού Αποκλεισμού), εκδ. TESEV, Κωνσταντινούπολη 2009, σελ. 26. Ο Δ. Φραγκόπουλος στην ομιλία του στο Προξενικό Σισμανόγλειο Μέγαρο στις 28/1/2005, αναφέρει 1747 ακίνητα εκ των οποίων ως προς τον ομιλητή επεστράφησαν περίπου τα 500.