Στις εξαγωγές στην Κίνα στηρίζεται το γερμανικό «θαύμα»
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΓΙΩΡΓOΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛOΣ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 21 Αυγούστου 2010
Μέχρι πρόσφατα η Γερμανία χαρακτηριζόταν ως ένας από τους μεγάλους «ασθενείς» της Ευρώπης, με χαμηλή ανάπτυξη και υψηλή ανεργία. Τα τελευταία οικονομικά στοιχεία, όμως, ανατρέπουν την εικόνα αυτή δείχνοντας εκρηκτική ανάπτυξη της γερμανικής οικονομίας, η οποία οφείλεται σε άλμα των εξαγωγών της. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί ελπίδες ότι η Γερμανία βγαίνει από την κρίση, αλλά αναλυτές οικονομολόγοι και κορυφαίοι ευρωπαίοι πολιτικοί αμφιβάλλουν για το αν ο εξαγωγικός αναπτυξιακός προσανατολισμός της γερμανικής οικονομίας μπορεί να βοηθήσει το σύνολο της ευρωζώνης να βγει από το τούνελ.
Η επιτάχυνση των ρυθμών ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας βασίζεται στην αύξηση των εξαγωγών της- κυρίως προς την Κίνα- ως αποτέλεσμα του παγώματος των μισθών των γερμανών καταναλωτών και της πολιτικής λιτότητας, η οποία μάλιστα σχεδιάζεται να ενταθεί τα επόμενα χρόνια και είναι κάθε άλλο παρά αποτέλεσμα της αύξησης της κατανάλωσης και της ζήτησης στη γερμανική οικονομία, πράγμα που θα μπορούσε να βγάλει από τη στασιμότητα τις άλλες χώρεςμέλη της ευρωζώνης.
Δεν είναι τυχαίο ότι η υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Κ. Λαγκάρντ, ο μεγαλοεπενδυτής Τζ. Σόρος και ο νομπελίστας καθηγητής Τζ. Στίγκλιτς χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου, τονίζοντας ότι το γερμανικό «θαύμα» βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν στις εξαγωγές και λειτουργεί εις βάρος της κατανάλωσης και των επενδύσεων προκαλώντας, ίσως, τελικά περισσότερα προβλήματα στην Ευρώπη από όσα λύνει.
Ο κίνδυνος των εξαγωγών
Η γερμανική οικονομία, που είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη, εξαρτάται τέσσερις φορές περισσότερο από ό,τι η αμερικανική από τις εξαγωγές για την ανάπτυξή της. Και αυτή η εμμονή της Γερμανίας να βασίζει την ανάπτυξη σχεδόν αποκλειστικά στις εξαγωγές υπονομεύει τις προσπάθειες άλλων χωρών της ευρωζώνης να ξεφύγουν από την κρίση και να οδηγηθούν σε ανάπτυξη- η ψαλίδα αυτή μάλιστα μεγαλώνει ιδιαίτερα απέναντι σε ασθενέστερες οικονομίες όπως η ελληνική, η πορτογαλική και η ισπανική.
Ο κίνδυνος, όπως εκτιμούν διεθνείς αναλυτές, είναι ο εξής: παρά το γεγονός ότι η Γερμανία πραγματοποίησε δραστικές περικοπές στον προϋπολογισμό για να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα, είδε την ανάπτυξή της να εκτοξεύεται στο 2,2% το δεύτερο φετινό τρίμηνο σε σύγκριση με το πρώτο, βασιζόμενη στην αύξηση των εξαγωγών (κυρίως σε χώρες όπως η Κίνα). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ανάπτυξη στη Γερμανία «έτρεξε» το δεύτερο τρίμηνο με 9% σε ετήσια βάση!
Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ οι μισθοί στη Γερμανία παραμένουν στάσιμοι ή είναι ακόμη και χαμηλότεροι σε σύγκριση με πέρσι λόγω του προγράμματος λιτότητας που εφαρμόζει το Βερολίνο. Είναι ενδεικτικό ότι εταιρείες όπως η Siemens ΑG και η Daimler ΑG εξακολουθούν να επιβάλλουν φρένο στους μισθούς, γεγονός που τους δίνει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μειώνοντας το κόστος παραγωγής.
Και νέα μέτρα λιτότητας
Η «ανάσα» αυτή στο γερμανικό ΑΕΠ κάνει τώρα την κυβέρνηση της κ. Μέρκελ ακόμη πιο αποφασισμένη, όχι μόνο να προχωρήσει σε νέες περικοπές δαπανών αλλά και να πιέσει για σκληρές αντίστοιχες περικοπές σε άλλες χώρες της ευρωζώνης- οι οποίες όμως δεν έχουν τόσο ισχυρή εξαγωγική βάση. Ουσιαστικά δηλαδή αναγκάζει άλλες οικονομίες να πραγματοποιήσουν περικοπές δαπανών που είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα «στραγγαλίσουν» την ανάπτυξη. Αυτό επηρεάζει ιδιαίτερα τον ευρωπαϊκό Νότο (δηλαδή την Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία) που «δεν έχουν ξεφύγει ακόμη από τον κίνδυνο. Η δημοσιονομική προσαρμογή και οι διαρθρωτικές αλλαγές θα επηρεάσουν την ανάπτυξη προτού οδηγήσουν σε τόνωση της ανάπτυξης», τονίζει ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΙΝΓ, Carsten Βrzeski, μιλώντας στον Ρaul Carrel του Reuters. Προσθέτει μάλιστα ότι η ισχυρή ανάπτυξη που καταγράφεται πλέον στην ευρωζώνη (1% το δεύτερο τρίμηνο, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Εurostat) οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο «γερμανικό εξαγωγικό φαινόμενο».
«Καμπανάκι» για Γερμανία από Λαγκάρντ, Σόρος και Στίγκλιτς
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ευρωπαίοι πολιτικοί και κορυφαίοι οικονομολόγοι δεν είναι καθόλου φειδωλοί στην κριτική τους προς το Βερολίνο. Η γαλλίδα υπουργός Οικονομικών, Κ. Λαγκάρντ, και ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής, Τζ. Σόρος, ζητούν από τη Γερμανία να επανεξετάσει την εξαγωγική της πολιτική αφού στην παρούσα μορφή της δημιουργεί κινδύνους για την παγκόσμια ανάπτυξη. Η Λαγκάρντ έχει ακόμη έναν λόγο να ανησυχεί, αφού βλέπει ότι η ψαλίδα της ανάπτυξης μεταξύ της Γερμανίας και της Γαλλίας συνεχώς ανοίγει: η αύξηση του ΑΕΠ στη Γαλλία ανήλθε το δεύτερο τρίμηνο σε 0,6%, δηλαδή σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με την ανάπτυξη στη Γερμανία.
Ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών και πρώην σύμβουλος του αμερικανού προέδρου Μπ. Κλίντον, Τζ. Στίγκλιτς, είναι ακόμη πιο σκληρός: «Η Γερμανία αποτελεί πρόβλημα», είπε σε συνέντευξή του από το Σίδνεϊ της Αυστραλίας, σύμφωνα με το Βloomberg. Ο Στίγκλιτζ ζητά από το Βερολίνο να λάβει περισσότερα μέτρα για αύξηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων στο εσωτερικό της Γερμανίας.
Γίγαντας με κινέζικα πόδια;
Σύμφωνα με τα στοιχεία, η έκρηξη των εξαγωγών της Γερμανίας αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη ζήτηση γερμανικών προϊόντων από την Κίνα. Σε πρόσφατο άρθρο τους, οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» χτύπησαν το καμπανάκι του κινδύνου πως οι γερμανικές επιχειρήσεις- και ιδιαίτερα οι βιομηχανίες που αποτελούν την «ατμομηχανή» της γερμανικής οικονομίαςστηρίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη ζήτηση προϊόντων από την Κίνα. Είναι ενδεικτικό, σύμφωνα με τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», ότι οι παραγγελίες από τον βιομηχανικό κλάδο αυξήθηκαν 32% το πρώτο εξάμηνο, ύστερα από μείωση 38% πέρσι.
Οι εισαγωγές θα βοηθούσαν την ευρωζώνη
Του ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΣΟΥΡΑΚΗ
Οι εξαγωγές φαίνεται ότι έδωσαν μεγάλη ώθηση στη γερμανική οικονομία το 2ο τρίμηνο του 2010, όταν το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,7%, ρυθμό υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ευρωζώνης και πολλαπλάσιο χωρών που πλήττονται περισσότερο από την κρίση, όπως η νότια πτέρυγα της ευρωζώνης.
Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι χώρες της ευρωζώνης είδαν τις εξαγωγές τους να αυξάνουν από την αρχή του χρόνου λόγω της παγκόσμιας ανάκαμψης. Στην Γερμανία, οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν το α΄ εξάμηνο του 2010 κατά 18,2%, από μια μείωση κατά 18,4% για όλο το 2009. Ακόμη και στην Ελλάδα είχαμε αύξηση των εξαγωγών αγαθών στο α΄ εξάμηνο κατά 2,5% έναντι μείωσης για όλο το 2009 κατά 17,5%. Με την ανάκαμψη των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών από τη βαθιά ύφεση του 2009 να είναι υποτονική και την Ευρώπη στα πρόθυρα περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, η γερμανική εξαγωγική μηχανή φαίνεται να βρίσκει διέξοδο εκτός Ευρώπης και κυρίως σε χώρες όπως η Κίνα, οι ΗΠΑ και άλλες αναδυόμενες αγορές.
Η αύξηση των γερμανικών εξαγωγών δεν είναι τυχαία. Ας μην ξεχνάμε ότι η Γερμανία προφυλάσσει την εξαγωγική της βιομηχανία ως κόρη οφθαλμού. Στην περίοδο της μεγάλης χρηματοοικονομικής κρίσης και παγκόσμιας ύφεσης, η γερμανική κυβέρνηση έδωσε κίνητρα στην αυτοκινητοβιομηχανία στηρίζοντας την παραγωγή. Εφάρμοσε, επίσης, και συστήματα ευέλικτης εργασίας που στήριξαν την απασχόληση παρά τη μείωση της ζήτησης, με σημαντικό κόστος που ανέλαβε ο κρατικός προϋπολογισμός. Τα δε συνδικάτα έδωσαν προτεραιότητα στη διατήρηση των θέσεων εργασίας και όχι σε αυξήσεις μισθών. Τώρα, λοιπόν, που ανακάμπτει η παγκόσμια οικονομία, η γερμανική εξαγωγική μηχανή είναι πανέτοιμη για δράση.
Πόσο υγιής μπορεί να είναι;
Πολλοί αναλογίζονται, βεβαίως, πόσο υγιής μπορεί να είναι μια αύξηση των εξαγωγών, όταν βασίζεται στη ζήτηση μιας οικονομίας όπως της Κίνας που αναμένεται μάλλον να εξασθενήσει τα επόμενα τρίμηνα, καθώς ρυθμοί ανάπτυξης 10% τον χρόνο είναι μάλλον απίθανο να διατηρηθούν. Ενώ στις ΗΠΑ, ήδη έχει αρχίσει η επιβράδυνση της οικονομίας. Αναλογίζονται, επίσης, πόσο σοφή είναι για τη συνοχή της ευρωζώνης μια τέτοια κατάσταση, όταν αργά ή γρήγορα η Γερμανία θα αναγκαστεί να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην εγχώρια ζήτηση για την ανάπτυξή της, κάτι που αποφεύγει επιμελώς να κάνει όσο υπάρχουν διέξοδοι για τις εξαγωγές της στη διεθνή αγορά, κυρίως εκτός Ευρώπης. Μια τόνωση της κατανάλωσης στη Γερμανία θα είχε ευεργετικές επιδράσεις στις εξαγωγές άλλων χωρών της ευρωζώνης και θα έφερνε γρηγορότερα την ανάκαμψη, και μάλιστα θα δημιουργούσε συνθήκες για μια πιο ισορροπημένη ανάπτυξη στην Ευρώπη.
Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό στην εξαγωγική προσπάθεια της Γερμανίας.
Το εξωτερικό περιβάλλον είναι κοινό για όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Μερικές χώρες, όμως, όπως η Γερμανία, έχουν καταφέρει να βελτιώνουν διαχρονικά την ανταγωνιστικότητά τους, ανεξαρτήτως εξωτερικών ισοτιμιών. Υπάρχει βασική συμφωνία μεταξύ των επιχειρήσεων και των συνδικάτων να μην υπονομεύεται η ανταγωνιστικότητα των γερμανικών προϊόντων από την πλευρά του κόστους. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ανεργία στην Γερμανία βρίσκεται στο 7% τον Ιούνιο όταν ο μέσος όρος στην ευρωζώνη είναι στο 10%. Και παρά την ταχεία ανάκαμψη το 2ο τρίμηνο του 2010, η Γερμανία δεν σκέφτεται καν να χαλαρώσει τη δημοσιονομική της πολιτική.
Ο Μιχάλης Μασουράκης είναι ανώτερος διευθυντής Οικονομικών Μελετών της Αlpha Βank
Η Γερμανία και το πλεόνασμά της
Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, οι οικονομικές εξελίξεις στην ευρωζώνη ήταν καλύτερες από τις αναμενόμενες.
Η Γερμανία επανήλθε σε αρκετά υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης της τάξης του 2,2% ετησίως και πολλοί πλέον ομιλούν για ανάπτυξη της τάξης του 3% σε ετήσια βάση για το 2010.
Οι εξελίξεις στον ευρωπαϊκό Νότο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα ήταν αφενός δυσάρεστες, αφετέρου αναμενόμενες. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι αυτή η ανατροπή στη σχέση ανάπτυξης μεταξύ Ελλάδας και ευρωζώνης σημειώνεται έπειτα από μια 15ετία κατά την οποία ο μέσος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα ήταν 2% υψηλότερος από την υπόλοιπη ευρωζώνη.
Εχει σημασία να εξηγήσουμε τις πηγές οικονομικής ανάπτυξης της Γερμανίας, διότι υπάρχουν φόβοι ότι η Γερμανία αναπτύσσεται εις βάρος της υπόλοιπης ευρωζώνης και ιδιαίτερα του ευρωπαϊκού Νότου.
Με βάση τα διαθέσιμα πρόχειρα στοιχεία που υπάρχουν, αυτό δεν προκύπτει. Το πλεόνασμα της Γερμανίας με την υπόλοιπη ευρωζώνη αν και πολύ υψηλό έχει αρχίσει να συρρικνώνεται.
Οι εξαγωγές της Γερμανίας προς την Κίνα είναι αυτές που κυρίως δημιουργούν την αναπτυξιακή δυναμική αυτής της χώρας, κάτι που είναι ευπρόσδεκτο και φυσιολογικό.
Τούτων λεχθέντων βέβαια θα πρέπει να προσεχθεί το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας με την υπόλοιπη ευρωζώνη. Η δική μου πρόταση στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι ότι η Γερμανία θα πρέπει να θέσει όριο στο πλεόνασμα αυτό και να παίρνει μέτρα αύξησης της εγχώριας ζήτησής της όταν το πλεόνασμα αυτό ξεπερνάει ένα συγκεκριμένο όριο.
Αδικαιολόγητα δύσπιστες οι αγορές
Το δεύτερο χαρακτηριστικό των πρόσφατων διεθνών οικονομικών εξελίξεων είναι η διάσταση απόψεων μεταξύ της ΕΚΤ και των αρχών της ευρωζώνης από τη μια πλευρά και των διεθνών αγορών από την άλλη. Οι αγορές παραμένουν δύσπιστες παρ΄ ό,τι έχουμε σαφή ανάκαμψη στην ευρωζώνη και παρά το γεγονός ότι δεν επαληθεύθηκαν οι φόβοι ότι η ευρωζώνη θα έπεφτε σε βαθιά ύφεση και το ευρώ θα κατέρρεε έναντι του δολαρίου.
Αυτή η διάσταση απόψεων αργά ή γρήγορα θα γεφυρωθεί από τις εξελίξεις. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι οι αγορές παραμένουν αδικαιολόγητα δύσπιστες.
Στο διεθνές αυτό κλίμα η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί ιδιαίτερα προσεκτικά. Πρέπει να εκμεταλλευθεί το παράθυρο ευκαιρίας που της έχει δώσει η ρευστότητα των 110 δισ. ευρώ από την τρόικα και η ενίσχυση της ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ και να σχεδιάσει με ιδιαίτερη επιμέλεια το αναπτυξιακό πρότυπο της επόμενης δεκαετίας.
Το κράτος δεν μπορεί πια να δημιουργεί ζήτηση. Η ζήτηση πρέπει να προέλθει από επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα σε τομείς αιχμής όπως ο τουρισμός, η ενέργεια, η ναυτιλία, η υγεία και από εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών που θα είναι ανταγωνιστικά ως προς την ποιότητα το τεχνολογικό περιεχόμενο και τις τιμές. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να προχωρήσουν γρήγορα οι μεταρρυθμίσεις, ώστε να ενισχυθούν οι πηγές ανάπτυξης από την πλευρά της προσφοράς και να διευκολυνθεί η επιχειρηματικότητα από τους ποικίλους περιορισμούς που επιβάλλει το Δημόσιο.
Στο πλαίσιο αυτό, το τραπεζικό σύστημα καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Θα πρέπει να γίνει πιο εξωστρεφές και να αναζητήσει κεφάλαια από ισχυρούς τραπεζικούς ομίλους του εξωτερικού. Το Δημόσιο θα πρέπει επίσης να κινηθεί στην ίδια κατεύθυνση και να εγκαταλείψει τις ιδέες περί δημιουργίας κρατικού πυλώνα τραπεζών, ιδέες οι οποίες στη συγκεκριμένη διεθνή συγκυρία ενδεχομένως να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα.
Ο Γιάννης Στουρνάρας είναι γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
.