Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Η γεωπολιτική των ΗΠΑ σκοπεύει έως σήμερα στο να περιορίσει, στο ελάχιστο δυνατό, την έκταση της επιρροής της Ρωσίας. Το «έως σήμερα» αναφέρεται στο απρόβλεπτο της πολιτικής του προέδρου Τραμπ. Αυτή η γεωπολιτική εφαρμόζεται στην Ουκρανία, με τη συνδρομή του Φαναρίου, το οποίο εγκλωβίστηκε στις πολιτικές και εθνικές οξύτατες συγκρούσεις μεταξύ των ίδιων των Ουκρανών και μεταξύ αυτών και των Ρώσων.
Οι ΗΠΑ μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη και την κατάργηση, ντε φάκτο, του Συμφώνου της Βαρσοβίας επεκτείνει την επιρροή τους στις πρώην κομμουνιστικές χώρες, ακόμη και σε αυτές που ήσαν μέρος της ΕΣΣΔ. Αυτό συμβαίνει κυρίως με το ΝΑΤΟ και με τον άξονα των Γερμανίας – Γαλλίας, που κυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και των οποίων η γεωστρατηγική ακολουθεί αυτήν των ΗΠΑ.
Από καιρό οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί της επιχειρούν να εντάξουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και βρίσκουν ισχυρότατη αντίσταση τόσο από μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας, όσο και από τη Ρωσία. Το Κέντρο Γεωπολιτικών Πληροφοριών των ΗΠΑ Stratfor ( Ιδρυτής ο G. Friedman) αναφέρει πως λόγω της θέσης της και του πλούσιου εδάφους και υπεδάφους της η Ουκρανία ήταν για αιώνες πεδίο συγκρούσεων μεταξύ των κρατών της περιοχής. Αυτός ο ανταγωνισμός σήμερα έχει πάρει ακραία μορφή, με την υποστηριζόμενη από τη Δύση κυβέρνηση Ποροσένκο να συγκρούεται με την υποστηριζόμενη από τη Ρωσία επαναστατική κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία. Με το δεδομένο ότι (φιλο)ρωσικά πολιτικά και πληθυσμιακά κέντρα υπάρχουν στο Λβοφ της δυτικής Ουκρανίας, στο Κίεβο του κέντρου της, και στις ανατολικές πόλεις Ντόνετσκ και Λουχάνσκ, το πρόβλημα της Ουκρανίας καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο στην πολιτική διαχείρισή του.
Στην περίπλοκη αυτή κατάσταση ο υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ Πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρος Ποροσένκο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την Ορθόδοξη Εκκλησία και δι’ αυτής να «κηρύξει» την πλήρη ανεξαρτησία της χώρας του από την Ρωσία. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2018 ο Ποροσένκο μετέβη στη Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και, με την ευκαιρία, είχε συναντήσεις με αμερικανούς επισήμους και με το ουκρανικό λόμπι στις ΗΠΑ. Στη συνάντηση του με τον αμερικανό πρέσβυ για τις θρησκευτικές ελευθερίες παγκοσμίως είχε τη διαβεβαίωση του ότι η χώρα του στηρίζει τις ενέργειές του για να λάβει την αυτοκεφαλία η Εκκλησία της Ουκρανίας. Στις 19 Οκτωβρίου 2018 ο υπουργός των εξωτερικών των ΗΠΑ Μάϊκ Πομπέο με επίσημη δήλωσή του υποστήριξε την προώθηση της αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Σημειώνεται ότι από τον Απρίλιο του 2018 οι ΗΠΑ είχαν αυξήσει την πίεση στο Φανάρι να προχωρήσει, έστω μόνο, το συντομότερο στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Ουκρανία..
«Κατά σύμπτωση» τις ίδιες ημέρες που ο Ποροσένκο ήταν στις ΗΠΑ ήσαν εκεί και οι υποστηρίζοντες την αυτοκεφαλία της ουκρανικής Εκκλησίας σχισματικοί αρχιερείς Φιλάρετος και Συμεών. Τον Συμεών ο Ποροσένκο προωθούσε για Πατριάρχη Κιέβου στην αυτοκέφαλη Εκκλησία. Ο Φιλάρετος σε συνάντηση που είχε με το «Ατλαντικό Συμβούλιο» στις 19 Σεπτεμβρίου, είπε: «Είμαστε ευγνώμονες στις ΗΠΑ για την υποστήριξη προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη στην πρόθεσή του να μας δώσει τον Τόμο της αυτοκεφαλίας…Ελπίζουμε ότι οι ΗΠΑ θα μας βοηθήσουν να φέρουμε σε πέρας αυτό το εκκλησιαστικό ζήτημα».
Η ανακήρυξη των σχισματικών της Ουκρανίας ως «Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας» μπορεί να συνέβη με την ώθηση των ΗΠΑ, στα πλαίσια των γεωπολιτικών σχεδίων τους, όμως οι αυτουργοί είναι ο Πρόεδρος Ποροσένκο και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος. Μετά την ανακοίνωση της αποφάσεως του Φαναρίου να δοθεί η αυτοκεφαλία στους σχισματικούς της Ουκρανίας, ο Ποροσένκο, στις 11 Οκτωβρίου 2018, δια των ΜΜΕ, ανακοίνωσε θριαμβευτικά το γεγονός στους Ουκρανούς. Μεταξύ των άλλων είπε: « Η απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχου και της Ιεράς Συνόδου διέλυσε επί τέλους τις αυτοκρατορικές ψευδαισθήσεις και τα σοβινιστικά φαντάσματα της Μόσχας… Το θέμα της αυτοκεφαλίας και του Τόμου είναι ζήτημα που αφορά στην ανεξαρτησία μας, στην εθνική μας ασφάλεια….Η αυτοκεφαλία αποτελεί μέρος της κρατικής φιλοευρωπαϊκής και φιλοουκρανικής στρατηγικής μας….Όλοι μαζί γονυπετούμε μπροστά στον Παναγιώτατο Βαρθολομαίο για την ευμένεια που έδειξε στην Ουκρανία…».
Ο Ποροσένκο εκτός των ΗΠΑ θέλησε να έχει και την ευνοϊκή αντιμετώπιση της ενεργείας του ιδίου και του Οικ. Πατριάρχου από τον πρόεδρο της Τουρκίας Ερντογάν. Σε δήλωση του ο πρόεδρος της Ουκρανίας εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του προς τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διότι «δεν επενέβη στην διαδικασία απονομής της αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία». Και πρόσθεσε: « Ο ίδιος είναι φίλος της Ουκρανίας και προσωπικός μου φίλος».
Ο λαϊκισμός του Ποροσένκο και η χρησιμοποίηση του κ. Βαρθολομαίου και της Ορθόδοξης Εκκλησίας στις εθνικιστικές κορόνες του δεν έχουν το αποτέλεσμα που περίμενε στην ουκρανική κοινή γνώμη, εν όψει των προεδρικών εκλογών, τον Μάρτιο του 2019. Η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση (7/12/2018-18/12/2018) δείχνει ότι είναι πολύ χαμηλά σε δημοτικότητα και περίπου 11 ποσοστιαίες μονάδες πίσω από την Ιουλία Τιμοσένκο. Η Τιμοσένκο έχει 24,5% και ο Ποροσένκο13,1%. Ίδιο ποοσοστό (13,1%) με τον Ποροσένκο έχει o φιλορώσος πολιτικός Γιούρι Μπόϊκο. Αυτό σημαίνει ότι παρά την υποστήριξη των ΗΠΑ και την ευλογία του κ. Βαρθολομαίου ο Ουκρανός πρόεδρος κινδυνεύει να μείνει έξω από τον δεύτερο γύρο των προσεχών εκλογών…
Η εξήγηση που δίνει για το χαμηλό ποσοστό του Ποροσένκο ο Ανατόλι Όκτισιουκ, του Ουκρανικού Ινστιτούτου Αναλύσεων και Διαχείρισης της Πολιτικής UNIAN, είναι ότι οι Ουκρανοί στο μεγάλο ποσοστό τους είναι μεν πιστοί Ορθόδοξοι χριστιανοί, αλλά δεν ενδιαφέρονται για τα εκκλησιαστικά ζητήματα, ούτε αντιλαμβάνονται τι σημαίνει Τόμος και αυτοκεφαλία. Νοιάζονται περισσότερο για τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα και τις πολιτικές ελευθερίες. Ο Ποροσένκο θεωρείται ότι έχει συγκεντρώσει στα χέρια του όλη την κρατική εξουσία και του αποδίδεται η πλήρης ευθύνη της κατάστασης της χώρας, η αποτυχία δηλαδή να προχωρήσει σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις, να καταπολεμήσει τη διαφθορά, να αυξήσει τον εθνικό πλούτο, να βελτιώσει τη ζωή των Ουκρανών.
Ακόμη και στο εκκλησιαστικό ζήτημα, που το μετέτρεψε σε ύψιστο εθνικό, αποδίδεται στον Ποροσένκο πλήρης αποτυχία. Πέραν της περαιτέρω εντάσεως που προκαλεί στις σχέσεις της χώρας του με την γειτονική Ρωσία, και στο βάθεμα του χάσματος μεταξύ των ουκρανών απέτυχε στο να εκλεγεί Προκαθήμενος της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας ο εκλεκτός του Συμεών, απέτυχε να αναχθεί Αυτή σε Πατριαρχείο, απέτυχε να είναι πλήρως ανεξάρτητη από το Φανάρι.
Ο Πρόεδρος Ποροσένκο, με την ευχαριστήρια επιστολή που απέστειλε στον Πρόεδρο της Τουρκίας, εμμέσως πλην σαφώς παραδέχθηκε ότι ο κ. Βαρθολομαίος εξαρτάται από τον κ. Ερντογάν. Αυτό δεν διέφυγε του Προέδρου της Ρωσίας Βλ. Πούτιν. Στην ετήσια συνέντευξη του προς τα διεθνή ΜΜΕ επί όλων των θεμάτων, την οποία έδωσε στις 20 Δεκεμβρίου 2018, μίλησε με σκληρά λόγια για τα όσα αποφάσισε ο κ. Βαρθολομαίος για την Ουκρανία. Σύμφωνα με το πρακτορείο «Ιντερφάξ» ο Ρώσος Πρόεδρος συνέδεσε τις ενέργειες του Οικ. Πατριάρχου στην Ουκρανία με την επιθυμία του «να υποτάξει την Ουκρανική Εκκλησία και μετά να έχει οφέλη από αυτήν» και πρόσθεσε: «Κοιτάξτε πως κατέστη εξαρτώμενο στην Τουρκία, το Τουρκικό πατριαρχείο. Περιλαμβάνει εξαρτήσεις και ένα πλήθος άλλων πραγμάτων, και χρήμα, το πιο σημαντικό. Πιστεύω ότι το κύριο ελατήριο και κίνητρο του Βαρθολομαίου είναι να υποτάξει αυτή τη χώρα και μετά να αρχίσει να έχει οφέλη από αυτήν».
Ο Βλ. Πούτιν σημείωσε επίσης ότι είναι απαράδεκτη η ανάμιξη των ΗΠΑ στην εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία και σημείωσε: « Όλα αυτά είναι μια ακόμη απόδειξη ότι έγιναν εν όψει της προεκλογικής εκστρατείας και έχουν σκοπό να βαθύνουν τον χωρισμό των λαών της Ουκρανίας και της Ρωσίας». Τέλος τόνισε πως η απαράδεκτη ανάμιξη της πολιτικής ουκρανικής εξουσίας στα εσωτερικά της Εκκλησίας έχει ως αποτέλεσμα «να μετατρέψει τη σχισματική εκκλησία της Ουκρανίας σε εκκλησιαστική επαρχία της Ισταμπούλ». «Δεν τους άρεσε να είναι εκκλησιαστική επαρχία της Μόσχας και έγιναν της Ισταμπούλ» είπε χαρακτηριστικά. Σημειώνεται ότι ο Ποροσένκο κατά την «Ενωτική Σύνοδο» στο Κίεβο καθόταν δίπλα στον προεδρεύοντα Μητροπολίτη Γαλλίας Εμμανουήλ… Σχολιάζοντας το γεγονός ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος διερωτήθηκε τι θα άκουγε η Ρωσική Εκκλησία αν ο Πρόεδρος Πούτιν καθόταν δίπλα του στην Πατριαρχική Σύνοδο…
Το θέμα της γεωπολιτικής εξελίξεως στην Ουκρανία και των σχέσεων Αγκύρας, Μόσχας, Ουάσινγκτον, στις οποίες, με ευθύνη του Οικ. Πατριάρχη, εμπλέκεται το Φανάρι, είναι πολύπλοκο και όλα είναι ρευστά. Οι Ρώσοι και μεγάλο μέρος των Ουκρανών θεωρούν ότι είναι ένας λαός, με μια πίστη. Η φιλορωσική εξέγερση στις ανατολικές επαρχίες της χώρας και η προσάρτηση από τη Ρωσία της Κριμαίας, χωρίς ουσιαστική αντίδραση από τη Δύση, είναι μία παράμετρος της πολυπλοκότητας. Η μείωση της οικονομικής βοήθειας προς την Ουκρανία από την κυβέρνηση Τραμπ είναι μία άλλη.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ρωσία και τις ΗΠΑ μία ακόμη. Ο Πούτιν έχει πολύ καλή σχέση με τον Ερντογάν. Τον επαίνεσε στην προαναφερθείσα συνέντευξη Τύπου, λέγοντας ότι παρά το ότι η χώρα του είναι μέλος του ΝΑΤΟ εκείνος ακολουθεί ανεξάρτητη πολιτική. Η Ρωσία έχει αναλάβει την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Ακούγιου της Κιλικίας και προβλέπεται από τον Οκτώβριο του 2019 να αρχίσει να παραδίδει στην Τουρκία πυραύλους εδάφους – αέρος S-400, αγορά ύψους 2,5 δισ. δολαρίων. Κατά το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων «Ανατολού» η συμφωνία αυτή Ρωσίας – Τουρκίας έχει προκαλέσει την αντίδραση των ΗΠΑ, παρά τις εκ μέρους της Τουρκίας συζητήσεις για αγορά από τις ΗΠΑ πυραύλων τύπου Πάτριοτ και αεροπλάνων F-35. Οι Αμερικανοί υποστηρίζουν ότι οι ρωσικοί πύραυλοι δεν είναι συμβατοί με τα όπλα που χρησιμοποιούν οι άλλες χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ και προειδοποιούν ότι αν πραγματοποιηθεί η εγκατάσταση ρωσικών πυραύλων στην Τουρκία αυτό θα έχει αρνητικές συνέπειες στις αμερικανο – τουρκικές σχέσεις και στη θέση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.
Βεβαίως ο απρόβλεπτος πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι αποσύρει τους αμερικανούς στρατιώτες από τη Συρία, ενέργεια που ευνοεί την Τουρκία και βλάπτει τους Κούρδους, οι οποίοι συνεργάσθηκαν επιτυχώς με τους Αμερικανούς σε βάρος των τρομοκρατών του Ισλαμικού κράτους και τους αντάρτες, που εφοδίαζαν οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία σε βάρος του προέδρου Άσαντ… Ευνοεί επίσης τους Ρώσους και τον Πρόεδρο Άσαντ, που του δίδεται η ευκαιρία να εδραιώσει την κυριαρχία του στη χώρα…
Μια άλλη παράμετρος στις σχέσεις της Άγκυρας με την Μόσχα και την Ουάσιγκτον είναι η συμφωνία που υπέγραψαν οι κύριοι Πούτιν και Ερντογάν, στις 19 Νοεμβρίου 2018, για την κατασκευή αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας. Με αυτόν η Ρωσία θα αυξήσει την γεωπολιτική της επιρροή στην Ευρώπη και η Τουρκία θα εδραιώσει τη θέση της ως σημαντικής περιφερειακής δύναμης. Φυσικά οι ΗΠΑ αντιδρούν με κάθε τρόπο στην υλοποίηση της συμφωνίας αυτής και παράλληλα επιζητούν τρόπους να μειώσουν τις ανάγκες της Ευρώπης σε ρωσικό φυσικό αέριο. Σημειώνεται ότι ο αγωγός μέσω Τουρκίας (TurkStream) θα απαλλάξει τη Ρωσία από το πέρασμα του προς την Ευρώπη αγωγού μέσω της Ουκρανίας, ενέργεια που θα σημάνει ζημία της εν λόγω χώρας τριών δις. Ευρώ ετησίως.
Με τα δεδομένα αυτά είναι βέβαιο ότι οι φιλικές σχέσεις Ποροσένκο – Ερντογάν μετρούν πολύ λιγότερο από τον, με βάση τα τεράστια συμφέροντα, δεσμό Ερντογάν – Πούτιν. Επομένως τίποτε δεν είναι εξασφαλισμένο, ως προς τη θέση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης στην Τουρκία και την τύχη της αυτοκέφαλης (σχισματικής) Εκκλησίας της Ουκρανίας. Τελικά έχει δίκιο Μητροπολίτης του Φαναρίου, ο οποίος στο ερώτημα που του τέθηκε για τη Ουκρανία απάντησε με βαθύ αναστεναγμό: « Να δούμε πώς θα βγούμε από εκεί που μας έμπλεξε ο Βαρθολομαίος».-