Τα ιστορικά γεγονότα εν συντομία.
Τη δεκαετία του 1870 η Ρωσία αναμοχλεύει τα Βαλκάνια και προσπαθεί να δημιουργήσει την Βουλγαρία.Το 1870 ιδρύεται η Βουλγαρική Εξαρχία στην Κων/πολη (28.2.1870) μετά από πιέσεις του Ιγνάτιεφ. Ο σκοπός είναι να αποσπάσει σλαβόφωνους πληθυσμούς και να τους εντάξει στην βουλγαρική εθνική συνείδηση. Μακεδόνες δεν υφίστανται. Το 1876 οι πιέσεις είναι ασφυκτικές. Η δε Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται σε αδυναμία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις κάνουν μία διάσκεψη στην Κωνσταντινούπολη. Καλούν τους Οθωμανούς στο τέλος για να τους ανακοινώσουν τις αποφάσεις τους. Οι αποφάσεις τους είναι να δημιουργηθούν δύο αυτόνομα Βουλγάρικα βουλαέτια. Το ένα από αυτά εκτείνεται μέχρι την Καστοριά. Απόφασή τους είναι επίσης να δημιουργηθεί η αυτόνομη επαρχία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Οι Οθωμανοί δεν το δέχονται. Έτσι, ξεκινάει την επόμενη χρονιά ο ρωσοτουρκικός πόλεμος που διήρκεσε περίπου έναν χρόνο, από τον Μάρτιο του 1877 στον Φεβρουάριο του 1878. Οι Ρώσοι πολεμούν για να φτιάξουν την Βουλγαρία. Οι Έλληνες στη Μακεδονία αντιδρούν. Οι Βούλγαροι είναι εχθρός τους. Δεν πρόκειται με τίποτα να δεχθούν να τεθούν υπό των Βουλγάρων.
Στις 19 Φεβρουαρίου 1878 γίνεται η Επανάσταση του Λιτοχώρου (ή του Ολύμπου). Δημιουργείται και Επαναστατική Κυβέρνηση με επικεφαλής τον Ευάγγελο Κοροβάγκο. Την επομένη (20 Φεβρουαρίου) κυρήσσεται η Επανάσταση στον Κολινδρό από τον επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση. Ο επίσκοπος αυτός ήταν η ψυχή της επανάστασης και αυτός είχε ξεσηκώσει κόσμο από δεκάδες χωριά. Ήδη από το 1876, πριν την Διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης, Έλληνες πολλών περιοχών της Μακεδονίας είχαν στείλει επιστολές στους υπουργούς εξωτερικών ή πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων ότι είναι Έλληνες και ότι δεν πρόκειται να δεχθούν ποτέ να τεθούν υπό των Βουλγάρων.
Στις 4 Μαρτίου 1878 λήγει η επανάσταση μετά από παρέμβαση των Οθωμανών.
Ακριβώς εκείνες τις ημέρες, νικούν οι Ρώσοι τους Οθωμανούς! Και τους οδηγούν σε συνθηκολόγηση (Άγιος Στέφανος), όπου δημιουργούν την Βουλγαρία με σύνορα μεγαλύτερα από αυτά της Διάσκεψης δύο χρόνια νωρίτερα! Περιλαμβάνουν ολόκληρη την Μακεδονία!
Οι μεγάλες δυνάμεις δεν δέχθηκαν την ρωσοτουρκική συμφωνία και την ανέτρεψαν στη Διάσκεψη του Βερολίνου τον Ιούλιο του ίδιου έτους, 1878. Εκεί αναγνωρίστηκε η κυριαρχία της Ρουμανίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου. Η Μακεδονία επανήλθε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ο πολεμικός σπόρος όμως είχε μπει. Οι Βούλγαροι με όχημα την Εξαρχία προσπαθούσαν να προσεταιριστούν πληθυσμούς της Μακεδονίας.
====
Ακολουθεί αναδημοσίευση με τα γεγονότα της 4ης Μαρτίου 1878.
===
με επίκεντρο το Λιτόχωρο, οι Έλληνες της Μακεδονίας, αγωνίστηκαν κατά της γεωπολιτικής επεκτατικής βουλιμίας των πανσλαβικών δυνάμεων, οι οποίες επιθυμούσαν την παραχώρηση της Μακεδονίας στους Βούλγαρους και τη δημιουργία της «ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ», μέσω της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου. Ενώ ταυτόχρονα, προσπαθούσαν να επιτύχουν την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό και την ένωσή τους με τη «μητέρα Ελλάδα».
ΠΙΟ ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΑΠΟ ΠΟΤΕ
Η εφετινή ιστορική επέτειος – πιο επίκαιρη από ποτέ στα μηνύματα και τα διδάγματά της – έρχεται για να υπενθυμίσει ότι η ομοψυχία, ομόνοια, αλληλεγγύη των Ελλήνων για την υπεράσπιση του συμφέροντος της πατρίδας, όταν είναι ισχυρή μπορεί να αλλάξει το ρου της ιστορίας. Διότι η Επανάσταση του Ολύμπου πνίγηκε στο αίμα από τους Οθωμανούς, αλλά είχε ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, στο μετέπειτα Συνέδριο των Μεγάλων Δυνάμεων στο Βερολίνο και ταυτόχρονα αποτέλεσε τον προπομπό του Μακεδονικού Αγώνα.
Οι Έλληνες με την Επανάσταση του Ολύμπου, δήλωσαν με τον πιο έντονο και αγωνιστικό τρόπο, τον δυναμισμό τους και τον πόθο τους για ελευθερία. Το δίδαγμα της επανάστασης είναι η «αγάπη και η θυσία για το Έθνος και την Πατρίδα», όπως ακριβώς δήλωσε ο Μίκης Θεοδωράκης, στην ομιλία του στο Συλλαλητήριο της Αθήνας για τη νέα απειλή των Σκοπιανών, οι οποίοι στοχεύουν κατά της εδαφικής μας ακεραιότητας.
Τότε ήταν η «Μεγάλη Βουλγαρία. Τώρα είναι η «Μακεδονία του Αιγαίου». Η επεκτατική βουλιμία των γειτόνων συνεχίζεται ακάθεκτη και απομένει να φανεί αν η ελληνική κυβέρνηση, το κοινοβούλιο αλλά και όλοι εμείς, είμαστε αντάξιοι των προγόνων μας, οι οποίοι έχουν ποτίσει με αίμα, κάθε σπιθαμή της Μακεδονίας, για την υπεράσπισή της από τους επίδοξους κατακτητές και σφετεριστές της Ελληνικότητάς της, ή για άλλη μία φορά θα χαθούμε στον κομματικό διχασμό, την ανικανότητα των πολιτικών, στη διχόνοια και την έριδα του λαού μας.
Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου υπογράφεται ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία στις 3 Μαρτίου του 1878, στο προάστιο της Κωνσταντινούπολης, Άγιο Στέφανο και σημειώνει το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-1878. Με τη συνθήκη αυτή, η νικήτρια Ρωσία επιβάλει στην ηττημένη Τουρκία τους όρους της.
Ένας από τους πιο σημαντικούς και αμφιλεγόμενους όρους της συνθήκης, που δημιουργεί έντονες διεθνείς αντιδράσεις, είναι η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε «Μεγάλη αυτόνομη Ηγεμονία». Η ηγεμονία αυτή θα περιλαμβάνει όλη την περιοχή μεταξύ Δούναβη και Αίμου, την Ανατολική Ρωμυλία και ολόκληρη σχεδόν τη Μακεδονία, εκτός από τη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική και τις επαρχίες Κοζάνης και Σερβίων. Η υπό ίδρυση ηγεμονία της Βουλγαρίας θα βρίσκεται, βέβαια, κάτω από τη ρωσική επιρροή και το γεγονός συνιστά έμμεση επέκταση της Ρωσίας στο χώρο της Βαλκανικής, πράγμα που θίγει τα συμφέροντα των άλλων Δυνάμεων (ιδιαίτερα της Αυστρίας), που αντιδρούν όλες αποφασιστικά.
Ρωσοτουρκικός πόλεμος
Υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου
Η “Μεγάλη Βουλγαρία” σύμφωνα με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ- Ο ΛΙΤΟΧΩΡΙΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΟΡΟΒΑΓΚΟΣ
Ο Ελληνισμός της Μακεδονίας, ο οποίος θέλει να σωθεί από την διπλή κατοχή των Τούρκων και των νέων κατακτητών των Βουλγάρων, ξεσηκώνεται και υψώνει τη σημαία της Επανάστασης. Από τις κορυφές του Ολύμπου και των Πιερίων μέχρι το Βόιο και τον Γράμμου, ηχούν κραυγές διαμαρτυρίας, για ένωση με τη μητέρα πατρίδα. Η επανάσταση αποτελεί συνέχεια των αγώνων των Μακεδόνων και των επαναστατικών κινημάτων, που κρατούν πάντα άσβεστη τη φλόγα για την απόκτηση της ελευθερίας και της ένωσής τους με την πατρίδα.
Η Κυβέρνηση των Αθηνών αναγκάζεται να στηρίξει τα επαναστατικά κινήματα. Στις 16 Φεβρουαρίου του 1878 τα ατμόπλοια “Βυζάντιο” και “Ύδρα”, αποβιβάζουν στην Πλάκα Λιτοχώρου εκστρατευτικό σώμα 500 ανδρών με επικεφαλής τον λοχαγό Κοσμά Δουμπιώτη. Ταυτόχρονα στο μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου, συγκεντρώνονται 2.500 άνδρες από τις γύρω περιοχές, αλλά τα πολεμοφόδια των πλοίων δεν επαρκούν για όλους.
Στις 19 Φεβρουαρίου 1878 εκδηλώνεται εξέγερση στο Λιτόχωρο. Αντιπρόσωποι 40 χωριών που είχαν προετοιμασθεί και ξεσηκωθεί – κυρίως από τον Επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση– καταφθάνουν και μαζί με τους οπλαρχηγούς του Ολύμπου εκλέγουν προσωρινή Κυβέρνηση με πρόεδρο τον Λιτοχωρίτη Ευάγγελο Κοροβάγκο. Μέλη της ήταν οι Αθανάσιος Αστερίου, Γιώργος Ζαχαριάδης, Γιάννης Νικολάου, Γιάννης Βεργίδης, ιατρός Δημήτρης Σακελλαρίδης, Νικόλαος Μήτσιος, ιερομόναχος της μονής Πέτρας Ολύμπου Νικηφόρος Μπουροτζίκας και ο Αθανάσιος Γεωργίου.
Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται και ο Επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, ο οποίος την επόμενη ημέρα (20 Φεβρουαρίου) κηρύττει την Επανάσταση στον Κολινδρό. Με αρχηγό τον οπλαρχηγό Βαγγέλη Χοστέβα και 300 άνδρες, γίνεται με επιτυχία η επίθεση κατά της τουρκικής φρουράς.
Η προσωρινή κυβέρνηση προχωρά στην έκδοση προκήρυξης προς τις Μεγάλες Δυνάμεις και ειδικότερα προς τους προξένους της Ρωσίας, Γαλλίας, Αγγλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Αμερικής, οι οποίοι είχαν την έδρα τους στη Θεσσαλονίκη, ζητώντας την ένωση της Μακεδονίας με την «μητέρα Ελλάδα».
Σημαία της Επανάστασης
Η προκήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης Ο Κοσμάς Δουμπιώτης
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΝΙΓΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ
Στην αρχή το σχέδιο της Επανάστασης δείχνει να πετυχαίνει, καθώς ο Τούρκος διοικητής της Κατερίνης, Ντερβίς Μπαμπά, δηλώνει υποταγή, θέτοντας τον όρο να διασφαλιστεί η σωματική ακεραιότητα των Τούρκων της περιοχής. Όμως ο τσιφλικάς Γιάννης Μπίτσιος, που τον ενδιαφέρει να μην πάθουν τίποτα τα τσιφλίκια και είναι ο διερμηνέας στο βρετανικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη, καθυστερεί τις διαπραγματεύσεις, με αποτέλεσμα να καταφθάσουν νέες τουρκικές δυνάμεις και σύντομα η Κατερίνη ανακαταλαμβάνεται από τον Ασάφ Πασά.
Στις 25 Φεβρουαρίου οι τουρκικές δυνάμεις προχωρούν προς τον Κολινδρό και ο Μητροπολίτης Κίτρους Νικόλαος, πυρπολεί ο ίδιος τη Μητρόπολη, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων τα ιερά κειμήλια. Στο μοναστήρι των Αγίων Πάντων, όπου έχουν καταφύγει οι επαναστάτες και οι άμαχοι κάτοικοι της περιοχής (περίπου 3.000 γυναίκες και παιδιά) για να μην πέσουν στους εχθρούς ακολουθούν το παράδειγμα των γυναικών στο Ζάλογγο, θυσιάζοντας τις ζωές τους.
Ο Δουμπιώτης δεν προλαβαίνει να βοηθήσει στην άμυνα του Λιτοχώρου, το οποίο ανακαταλαμβάνεται από τους Τούρκους, στις 4 Μαρτίου. Οι Τούρκοι πυρπολούν 9 εκκλησίες και 320 σπίτια και σκοτώνουν το λαό του χωριού. Η βοήθεια που περίμεναν οι επαναστάτες από το Νότο δεν ήρθε ποτέ και 2.800 όπλα που είχαν σταλεί με το πλοίο «Βυζάντιο» στην Πλάκα Λιτοχώρου πέφτουν στα χέρια των Τούρκων. Όσα από τα γυναικόπαιδα του Λιτοχώρου είχαν καταφύγει στη Μονή του Αγίου Διονυσίου, μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη και τίθενται υπό την προστασία των εκεί προξένων.
Ο επίλογος της Επανάστασης του Ολύμπου γράφεται στη Λαμία, με την υπογραφή της ανακωχής στο Σμόκοβο, στις 19 Απριλίου 1878. Εκεί οι επαναστάτες διαπραγματεύονται τους όρους της ειρήνης με τους Άγγλους, οι οποίοι ενεργούν όμως υπέρ των συμφερόντων των Τούρκων.
ΤΙ ΠΕΤΥΧΕ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Η Επανάσταση του Ολύμπου του 1878, μπορεί να μην πέτυχε το σκοπό της, όμως καταγράφηκε διεθνώς η αντίθεση του Ελληνισμού της Μακεδονίας στην προσάρτησή του σε μια «Μεγάλη Βουλγαρία» και παράλληλα ενισχύθηκε η διπλωματική θέση της Ελλάδας αλλά και όσων χωρών αντιτίθενται στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.
Τρεις μήνες αργότερα, πριν ακόμη προλάβει να υλοποιηθεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, ακυρώνεται από τη Συνθήκη του Βερολίνου, με πρωτοβουλία των άλλων μεγάλων δυνάμεων, ιδίως της Αγγλίας, η οποία με μεγάλη δυσφορία έβλεπε την κάθοδο της Ρωσίας, διά της Βουλγαρίας, στο Αιγαίο. Κι έτσι δίνεται η ευκαιρία στο Ελληνικό Έθνος να χαρίσει την ελευθερία και στη μαρτυρική Μακεδονία, με τους νικηφόρους πολέμους του 1912-13.
Η Συνθήκη του Βερολίνου