Η λέξη «Περιφέρεια» σαν Διοικητική οντότητα, δεν υπάρχει στα λεξικά της αρχαίας Ελληνικής. Εκεί τη συναντά κανείς με τη γεωμετρική έννοια, ως κλειστή καμπύλη γραμμή, η οποία ως τέτοια, ως όριο του κύκλου, δεν έχει έκταση. Αντίθετα δηλαδή, από τη σημερινή της έννοια. Από την άλλη, ως ιστορική, γεωγραφική και πολιτισμική οντότητα, και κυρίως βέβαια ως Διοικητική, έχει εισαχθεί από την υπόλοιπη Ευρώπη, ως μετάφραση της Αγγλικής «region». Μόνο που η Λατινική λέξη «regio», από όπου και προέρχεται ο όρος «region», ανέκαθεν σήμαινε «Χώρα». Όπως άλλωστε και στα αρχαία, η λέξη «Χώρα» σήμαινε το χώρο, την έκταση, τη γη, την πατρίδα τινός. Και δεν είναι άσχετη με όλα αυτά η προϊστορική θεοποίηση της γης και η προσευχή για τη γονιμότητά της, προτού η λατρεία της μετεξελιχθεί σε αγάπη προς την πατρίδα, και σε πατριωτισμό.
Όπως επίσης δεν είναι άσχετο το ότι μια λέξη, όπως η «Περιφέρεια», χωρίς ιστορικό όσο και εννοιολογικό αντίκρισμα, αδυνατεί να εμπνεύσει, και επόμενα να αγαπηθεί. Για αυτό ίσως και εγώ όταν τη διαβάζω ή την ακούω, σκέφτομαι το άσχημο συνήθως εκείνο κτίριο όπου είναι εγκατεστημένος ο εκ των Αθηνών διορισμένος κυβερνητικός καημακάμης, ο λεγόμενος Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας ή Περιφερειάρχης. Για αυτό από πολύ καιρό έψαχνα να βρω άλλη λέξη, με αντίκρισμα, που να καλύψει το κενό. Εννοιολογικά, ηθικά και πολιτικά.
«Οι κάτωθεν»
Όπως λοιπόν συμβαίνει και στην υπόλοιπη Γηραιά Ήπειρο, έτσι θα ήταν και εδώ πιο σωστό, αν αντί των Περιφερειών, μιλούσαμε και μείς για «Χώρες». Δεν ανακαλύπτω βέβαια τον τροχό. Η Γραμματεία αναφέρει τη «Χώρα των Φαιάκων» και το γνωστό παραδοσιακό άσμα, τη φράση «του Αλεξάνδρου η Χώρα». Όπως η Εκκλησία μιλάει για «Νέες Χώρες», αναφερόμενη σε τόπους με βάση τον ύστερο χρόνο ενσωμάτωσης στον εθνικό κορμό. Όπως το «Χωρίον» και το «Χωριό», είναι υποκοριστικά του Χώρου και της «Χώρας», και ο «Χωρικός» ετυμολογικό επίσης όσο και εννοιολογικό τους παράγωγο. Όπως επίσης «Χώρες» ονομάστηκαν πρωτεύουσες νησιών, όπου η Χώρα ταυτίζεται με την Πόλη, στην οποία, όπως και σε κάθε Πόλη, αυτήν την πλέον σημαντική συλλογική ανθρώπινη δημιουργία, ανήκει από μια Περιφέρεια, και όχι αντιστρόφως.
Κατά τα άλλα, αν η λέξη «Ενδοχώρα», όπως και η λέξη «Επαρχία», αναδίδουν έναν ενδογενή όσο διάχυτο Επαρχιωτισμό, αν δεν συνιστούν ύβρη, όπως επίσης συνέβη, ως μη όφειλε, με τις λέξεις «Χωριό» και «Χωρικός», η Περιφέρεια αποδείχθηκε συνώνυμο με τα σύνορα, το περιθώριο και το όριο του κύκλου, όπως στη Γεωμετρία. Και γιατί μετά τον Καποδίστρια ένα, και τον Καποδίστρια δύο, που έχουν ως κοινό τόπο, τα ομώνυμα τρισάγια για το Χωριό, θα απομένει πια μόνον ο τρία. Τουτέστιν, το τρισάγιο για τις Περιφέρειες. Εκτός και αν αυτές φερθούν όπως «οι κάτωθεν», που όπως θα έλεγε ο Καστοριάδης, πάντοτε αποβάλλουν αυτά που προέρχονται από τους άνωθεν. Και αν αγωνιστούν να βγάλουν τα εισαγωγικά. Να αναδειχθούν σε Χώρες.
Από Κράτος, Χώρα
Για αυτό εδώ και χρόνια γράφω για το πέρασμα από την κεκοιμημένη, πλην όμως όχι ακόμη ενταφιασμένη μεταπολίτευση, τη γνωστή και ως Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, προς την ήδη αργοπορημένη Τέταρτη Δημοκρατία {1}, ένα από τα κλειδιά της οποίας είναι και οι αιρετές Περιφέρειες, που ναι μεν όλοι πλέον τις εξαγγέλλουν, πλην όμως αποσιωπούν ότι αυτές θα επιτύχουν μόνον αν αναλάβουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο ούτως ώστε η αναπτυξιακή ισοτιμία, ως η άλλη όψη της Δημοκρατίας, να διέπει τις σχέσεις με την Πρωτεύουσα. Ναι μεν ο κύκλος στα μαθηματικά δεν τετραγωνίζεται, όμως στη λογική, ιδίως τη γνωστή και ως τετράγωνη, επόμενα και στην Πολιτική, μπορεί να περιφερειοποιηθεί, όσο και να τετραγωνιστεί, έως και ο φαύλος κύκλος, όπως είναι ο ημεδαπός, ο Αθηναϊκός. Λέω λοιπόν ότι η Περιφέρεια, τόσο λεκτικά, όσο και αναπτυξιακά, μπορεί να ξαναγίνει Χώρα. Και η Πρωτεύουσα, από Κράτος που είναι, να ξαναγίνει και αυτή Χώρα. Να ξαναποκτήσει χώμα, γη, οξυγόνο, άνοιξη και χελιδόνια, που κι αυτά ακόμη την εγκατέλειψαν, όταν δεν είχαν που να μείνουν αφού δεν έβρισκαν χώμα για φωλιές.
Πρώτα βήματα
Λέω ακόμη ότι οι εκπρόσωποι του Κράτους στις Περιφέρειες, με πολιτική ευθύνη για τα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών, να ορίζονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Όχι από την Κυβέρνηση. Και όπως τα δύο think tank, ο συλλογικός Αριστοτέλης και ο ομώνυμος Δημόκριτος {1}, που θα επεξεργάζονται τα βασικά νομοσχέδια -ο πρώτος, για την κοινωνία και την οικονομία, και ο δεύτερος, για τη Δημοκρατία- που θα φέρνει στη Βουλή η εκάστοτε κυβέρνηση, να ορίζονται και να υπάγονται και αυτά, στην αρμοδιότητα της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Η οποία και συμβολίζει άλλωστε την εθνική ενότητα και την ομοψυχία. Και όπως η Κυβέρνηση θα όφειλε τότε, ως ένας νέος συλλογικός Τρικούπης, να προωθούσε, ακόμη και μέσω της εκχώρησης του δικαιώματος εκμετάλλευσης, μια καινούργια ενότητα και συνοχή, τη Χωρική. Πρώτο βήμα, η Ένωση των Περιφερειών-Χωρών, από την Εγνατία και την Ιόνια έως τον Π.Α.Θ.Ε., με ηλεκτρικό όσο και ηλεκτρονικό σιδηρόδρομο -Rail e-Services- ανταγωνιστικό, προς τη Γαλλική και τη Γιαπωνέζικη τεχνολογία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μια μοντέρνα θεμελίωση της οικονομικής, της αναπτυξιακής και της Χωρικής ενοποίησης, με την παράλληλη συμβολή ενός ταμείου αλληλεγγύης {2}, που έπρεπε να είχε ήδη γίνει από ετών. Όπως, ταυτόχρονα έπρεπε να είχε θεσπιστεί το πέραν των δύο τετραετιών ασυμβίβαστο για τους Βουλευτές. Ένα ακόμη πρώτο βήμα προς την Τέταρτη Δημοκρατία {1}.
____________
Σημ.{1}, Χρ. Κηπουρός, Τέταρτη Δημοκρατία, Συμβόλαιο με τις Περιφέρειες, Θράκη 2004, Ιστοσελίδα Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης, http://alex.eled.duth.gr/kipouros/
Σημ.{2}, Ο. π., Αγώνας για τη Γεωοικονομική Δημοκρατία, Γόρδιος, Αθήνα 2002,
.