Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Πολλοί συνειρμοί μου ήρθαν στο νου στον απόηχο της πολιτικής κατάντιας, που ζούμε. Ο πρώτος είναι τα λόγια του Εράσμου στο «Μωρίας εγκώμιον», που γράφτηκε το 1509. Ο Έρασμος γράφει για τους Μίνωα και Νουμά «που και οι δυο κυβερνήσανε με παραμύθια τα παράλογα πλήθη» και «με τέτοιες κουταμάρες σέρνουν το τεράστιο και δυνατό ζώο που λέγεται λαός».
Στη συνέχεια ο Έρασμος μιλάει για την κατάντια της Δημοκρατίας, όταν οι πολιτικοί «παρακαλάνε για μια θέση στην εξουσία κολακεύοντας το λαό, όταν αγοράζουν ψήφους με κεράσματα, όταν κυνηγάνε τα χειροκροτήματα που σκορπούνε τόσοι τρελοί…όταν οι πολίτες αποδίδουν θεϊκές τιμές στα ανθρωπάκια και αποθεώνουν τυράννους». ( Από το βιβλίο Εράσμου «Μωρίας Εγκώμιο», σε μεταφρ. Στρατή Τσίρκα, Εκδ. «Ηριδανός», Αθήνα 1970, σελ. 64).
Με την αναφορά στον Έρασμο ο συνειρμός έτρεξε στον Μακιαβέλι, και στον «Ηγεμόνα» του. Τον έγραψε το 1513, ζώντος του μεγάλου Ολλανδού Ουμανιστή και δύο χρόνια νωρίτερα από την «Ουτοπία», του άλλου μεγάλου Ουμανιστή, του Άγγλου Τόμας Μορ. Στην πολιτική πρακτική της Ευρώπης επικράτησε η σκέψη του Μακιαβέλι. Δεν επικράτησε το πνεύμα της συμφιλίωσης, της ανωτερότητας και της συναίνεσης των μεγάλων Ουμανιστών, αλλά η πρακτική της βίας, της εξόντωσης του αντιπάλου, της διχόνοιας. Στην Ευρωπαϊκή ιστορία τυπικά τιμάται ο Έρασμος, όμως, στην ουσία, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί τον έχουν πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων και εφαρμόζουν τη σκέψη και τις οδηγίες του Μακιαβέλι.
Και από τον Μακιαβέλι ο συνειρμός πέταξε σε όσα γράφει η Έλλη Παππά στο βιβλίο της «Μαρτυρίες μιας διαδρομής» (Εκδ. Μουσείου Μπενάκη, σελ. 62-64) για τον τρόπο διαβίωσης των στελεχών του ΚΚΕ, όταν ήσαν στην εξουσία, μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 1944:
«Στη σύντομη εκείνη περίοδο οι γραμματείς αχτίδων και στελέχη βοηθητικών επιτροπών είχαν αποκτήσει αυτοκίνητα – επιταγμένα – και με τον «σωφέρ» του το καθένα. Όταν γινόταν συνεδρίαση των γραμματέων της Αθήνας, γέμιζε ο δρόμος (σσ. Η οδός Όθωνος στο Σύνταγμα) με αυτοκίνητα και “σωφέρ”, που λιάζονταν στο φθινοπωρινό ήλιο περιμένοντας….Ένα βραδάκι, φεύγοντας από τα γραφεία, συνάντησα στην έξοδο την Καίτη Ζεύγου. Με ρώτησε πού μένω, έμενα τότε στα Πατήσια, με ρώτησε τότε πώς θα πάω, της είπα: “Με το γκαζοζέν”. “Έλα να σε πάω με το αυτοκίνητό μου” μου είπε. Αυτό το κτητικό με τα αυτοκίνητα μου την έδινε, τα χρησιμοποιούσαν ακόμη και για τα γλεντάκια τους και αφήνανε τους “σωφέρ” τους απ’ έξω να περιμένουν, είχα φτάσει να μισώ αυτά τα τροχοφόρα…».
Τρέχει τέλος ο νους στον Ναστρεντίν Χότζα, που όταν κάποιοι του παραπονέθηκαν πως δεν μπορούν πια να υποφέρουν την οικονομική κατάσταση τους είπε, πως για οικονομία, να βάλουν όλα τους τα ζώα μέσα στα σπίτια τους και όταν έφτασαν στην απόγνωση τους συμβούλευσε να βγάλουν τις κότες και αυτοί αισθάνθηκαν ανακούφιση… Τελικά η ανθρώπινη σοφία και εμπειρία βοηθάνε να κατανοηθεί η σύγχρονη πραγματικότητα.-