Περιληπτικό προηγουμένων άρθρων, με νέες προσθήκες
«Τίποτα δεν μένει ίδιο για πολύ καιρό. Όλα γύρω μας αλλάζουν και αυτό μπορεί να είναι είτε ενθαρρυντικό, είτε απειλητικό – εξαρτάται από το πώς εμείς οι ίδιοι το βλέπουμε ή/και το αντιμετωπίζουμε. Οι καλύτερες αλλαγές είναι αυτές που επιδιώκουμε εμείς να κάνουμε και όχι αυτές που μας επιβάλλονται» (R.Ashton)
Έχουμε ήδη γράψει ότι (Ο Θάνατος της Δημοκρατίας – ένα γεγονός επίκαιρο τη σημερινή ημέρα), η Ελλάδα αποτελεί μία «ιδιάζουσα» περίπτωση, αφού κατέφυγε στο ΔΝΤ πριν ακόμη διαπιστώσει την αδυναμία δανεισμού της. Όπως τονίζουν δε τα διεθνή ΜΜΕ, «συνθηκολόγησε» χωρίς καν να αντιμετωπίσει τον «εχθρό», ενώ ο δρόμος, ο οποίος της επιβλήθηκε (ελεγχόμενη χρεοκοπία – άρθρο μας «Το χρονικό της αποτυχίας»), ήταν πιθανότατα «προμελετημένος». Παραλληλίζοντας τώρα τον «οικονομικό» πόλεμο με το «συμβατικό», θα ήταν σαν η κυβέρνηση μας να είχε παραδώσει τη χώρα στον εχθρό, πριν ακόμη πλησιάσει στα σύνορα της – χωρίς να δώσει δηλαδή την παραμικρή μάχη. Όσον αφορά δε τα εκβιαστικά διλήμματα, με τα οποία επιχειρείται η επόμενη «υπεξαίρεση» της ψήφου των Ελλήνων Πολιτών, είναι πιθανότατα «προσχεδιασμένα» (Η προδοσία της Ευρώπης) – αν και προβλέπεται μία μάλλον αυξημένη αποχή, μία λευκή ψήφος ίσως, αφού δεν «προβάλλονται» εναλλακτικές, ρεαλιστικές λύσεις.
Συμφωνούμε βέβαια απολύτως με τον πρωθυπουργό μας, σχετικά με το ότι «Σε μία Δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα». Μόνο που εμείς (όπως και πολλοί άλλοι λαοί στον κόσμο), δεν βιώνουμε τη Δημοκρατία, αλλά την «κοινοβουλευτική παραλλαγή» της – η οποία είναι γεμάτη από αδιέξοδα. Ουσιαστικά οι μοναδικοί «Πολίτες», αυτοί δηλαδή που απολαμβάνουν το «υπέρτατο αξίωμα», είναι οι 300 της Βουλής – όλοι εμείς οι υπόλοιποι είμαστε απλώς «υπήκοοι» ενός νέο-φεουδαρχισμού, ο οποίος ίσως κάποια στιγμή μας οδηγήσει (συν Αθηνά και χείρα κίνει φυσικά), στην πραγματική Δημοκρατία. Προφανώς, εάν πράγματι βιώναμε τη Δημοκρατία θα καλούμαστε, τουλάχιστον όσον αφορά τις σημαντικές «επιλογές» της χώρας μας, να συναποφασίζουμε με τη βοήθεια των δημοψηφισμάτων – κάτι εντελώς απροβλημάτιστο, στην εποχή του διαδικτύου.
Περαιτέρω για να τεκμηριώσουμε τη θέση μας, σχετικά με το ότι η Ελλάδα ευρίσκεται στον προθάλαμο μίας «ελεγχόμενης χρεοκοπίας», αμέσως μετά την υπογραφή της δανειακής σύμβασης με τους «Γερμανία, ΔΝΤ-Καρτέλ», αρκεί να αναφέρουμε ότι με κάθε δόση του δανείου, από την οποία πληρώνονται οι προηγούμενοι δανειστές μας, μετατρέπεται η αντίστοιχη οφειλή μας από μη εγγυημένη σε «ενυπόθηκη» – υπό την επίβλεψη του «συνδίκου του διαβόλου» ο οποίος, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις επιχειρήσεις που υπάγονται στο «άρθρο 99» του πτωχευτικού κώδικα, προσέχει την «ισότιμη» αποπληρωμή των «δανειστών», μέσω της εξασφάλισης πόρων (εν προκειμένω, με τη βοήθεια της μεταφοράς περιουσιακών στοιχείων από τον ιδιωτικό, προς το δημόσιο τομέα, δια μέσου των υπερβολικών φόρων, με την καταναγκαστική πώληση περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου, με τη λεηλασία των κοινωφελών επιχειρήσεων κλπ).
Ολοκληρώνοντας την εισαγωγή μας, δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την καταπληκτική έκφραση ενός εργαζόμενου, σε μία τηλεοπτική εκπομπή έρευνας της κοινής γνώμης: «Γεννήθηκα Έλληνας, μεγάλωσα Έλληνας και κατάντησα Έλληνας», είπε χαρακτηριστικά, με εκείνη την «εμπειρική σοφία» που πάντοτε υπερβαίνει τα στενά πλαίσια της μόρφωσης.
Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΤΩΝ ΜΑΣ
Όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο κείμενο μας (Έξοδος από την κρίση), η δανειοδότηση μας από το ΔΝΤ, αφενός μεν μεταθέτει απλά το πρόβλημα επαυξημένο στο μέλλον (στη χρονική στιγμή δηλαδή που θα κληθούμε να πληρώσουμε τα 110 δις €, επιβαρυμένα με τοκογλυφικά επιτόκια), αφετέρου «επιδεινώνει» σημαντικά τις αιτίες που το προκάλεσαν – δηλαδή, τις πολιτικές, τις κοινωνικές και τις πολιτισμικές «δυσλειτουργίες» της χώρας μας. Ο Πίνακας Ι, ο οποίος συμπεριλαμβάνει τη λήξη των ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου και τα δάνεια των ΔΝΤ-ΕΕ είναι χαρακτηριστικός:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Λήξη Ομολόγων 2010-2013, με ημερομηνία καταγραφής τις 29.04.2010, σε δις € – προγραμματισμός εκταμίευσης μηχανισμού στήριξης
Έτος | Λήξη ομολόγων συνολικά | Δάνεια ΔΝΤ-ΕΕ |
|
|
|
2010 | 15,80 | 38,00 |
2011 | 31,30 | 40,00 |
2012 | 31,70 | 24,00 |
2013 | 24,90 | 8,00 |
|
|
|
Σύνολο | 103,70 | 110,00 |
Πηγή: Bloomberg – Υπουργείο Οικονομικών (προσχέδιο προϋπολογισμού)
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Σύμφωνα με τον Πίνακα Ι, ο δανεισμός της Ελλάδας από το μηχανισμό στήριξης για τα έτη 2010-2013, εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο την αποπληρωμή των πιστωτών της – αφού λήγουν ομόλογα συνολικής αξίας 103,7 δις € και δανείζεται 110 δις € (τα 110 δις € του ταμείου στήριξης, είναι ουσιαστικά τα 103,7 δις € που χρωστάμε, συν τους τόκους τους). Επομένως, όλα όσα ακούγονται περί δανεισμού της χώρας μας για την πληρωμή συντάξεων, μισθών κλπ. είναι απολύτως ανακριβή και σκόπιμα ψευδή. Τα χρήματα παρέχονται εμφανώς με στόχο τη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών – αφού αυτές είναι οι κύριοι δανειστές μας (ακριβώς για τα λόγο αυτό συμμετέχει στα 110 δις € με 73% η Ευρωζώνη, ενώ το ΔΝΤ μόλις με 27% – πιθανότατα με άλλα ανταλλάγματα).
Συμπερασματικά λοιπόν η Ελλάδα θα χρειασθεί, απλά για την εξυπηρέτηση του υφιστάμενου δανεισμού της έως το 2013, το ποσόν των 103,7 δις €. Το 2014, θα χρειασθεί ακόμη 31,6 δις € για τα επόμενα ληξιπρόθεσμα ομόλογα, συν τα 110 δις € (συνολικά 141,6 δις € πλέον τόκους) για την αποπληρωμή της εκταμίευσης του μηχανισμού στήριξης. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να δανείζεται ποσά αντίστοιχα με τα ετήσια ελλείμματα της, τα οποία θα διαμορφωθούν, σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού 2011, ως εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: ΑΕΠ, ύφεση, έλλειμμα και δημόσιο χρέος σε εκ. €
Μεγέθη/έτη | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
|
|
|
|
|
|
|
ΑΕΠ** | 237.494 | 227.994 | 222.066 | 224.508 | 229.223 | 234.037 |
Ύφεση %* |
| -4,0% | -2,6% | 1,1% | 2,1% | 2,1% |
‘Έλλειμμα %** | -13,6% | -8,1% | -7,6% | -6,5% | -4,9% | -2,6% |
‘Έλλειμμα | 32.299 | 18.467 | 16.877 | 14.593 | 11.231 | 6.084 |
Δημ. Χρέος*** | 298.524 | 340.680 | 360.080 | 374.593 | 385.824 | 391.908 |
Δημ. Χρέος/ΑΕΠ | 125% | 149% | 162% | 167% | 168% | 167% |
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών – Προσχέδιο προϋπολογισμού 2011
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
* Πρόβλεψη υπουργείου οικονομικών, την οποία ο υπουργός ήδη «αναθεώρησε» στο -3% για το 2011.
** Έλλειμμα με την εφαρμογή του προγράμματος, σύμφωνα με το υπουργείο – ΑΕΠ όχι από τους πίνακες, αλλά από την αφαίρεση της προβλεπόμενης από το υπουργείο ύφεσης
*** 2009, 2010 και 2011 σύμφωνα με το υπουργείο – 2012, 2013 και 2014 με πρόσθεση ελλειμμάτων
Σημείωση: Δεν υπολογίζουμε την επί πλέον επιδείνωση του ελλείμματος από τα δημόσια ιδρύματα, όπως ανακοινώθηκε.
Τα συνολικά ελλείμματα της Ελλάδας για την περίοδο 2010-2014 (Πίνακας ΙΙ), θα διαμορφωθούν (αισιόδοξα) στα 67,252 δις €, τα οποία πρέπει επίσης να χρηματοδοτηθούν. Όμως, ακόμη και αν δεχθούμε ότι θα βρεθούν πρόθυμοι δανειστές, κάτι για το οποίο αμφιβάλλουμε, η εξόφληση των 110 δις € το 2014 είναι εκτός κάθε πραγματικότητας. Απλούστερα, το 2014 η Ελλάδα θα χρειαζόταν 110 δις € (ΔΝΤ-ΕΕ δάνειο), συν 31,6 δις € (ομόλογα δημοσίου), συν 67,25 δις € (ελλείμματα): συνολικά λοιπόν 208,85 δις € ή το 89% του ετησίου ΑΕΠ της – κάτι που προφανώς ξεπερνάει κατά πολύ τα όρια της φαντασίας.
Η ΑΝΕΡΓΙΑ
Όσον αφορά τώρα την ανεργία, θεωρούμε εγκληματική την αποδοχή της αύξησης της από την κυβέρνηση μας (Πίνακας ΙΙΙ), η οποία και εδώ «εμπορεύεται» στην κυριολεξία το θάνατο της Ελληνικής κοινωνίας – ιδιαίτερα της μεσαίας τάξης, η οποία «ευθύνεται» για την κοινωνική συνοχή.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Ανεργία επί συνολικά απασχολουμένων 4.940.000 ατόμων
Μεγέθη | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|
|
|
|
|
Ποσοστό | 11,6% | 14,5% | 15,0% | 14,6% |
Άνεργοι | 573.040 | 716.300 | 741.000 | 721.240 |
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών – Προβλέψεις
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Η μείωση της απασχόλησης, την οποία έχουμε παρουσιάσει αναλυτικά στο άρθρο μας «Ο εφιάλτης της ανεργίας» προκαλεί, μεταξύ άλλων, τεράστιες ψυχικές «νευρώσεις», οδηγώντας με ασφάλεια στην αύξηση της εγκληματικότητας, στην εξαθλίωση των ανθρώπων των πόλεων, στη δημιουργία τρομακτικών γκέτο, στη δίνη των ναρκωτικών, στην ανάπτυξη μίας ανεξέλεγκτης παραοικονομίας και σε τόσα πολλά άλλα, τα οποία είναι αδύνατον να αποδεχθεί κανείς αδιαμαρτύρητα.
Περαιτέρω, τα «παραδείγματα» των χωρών, στις οποίες δραστηριοποιήθηκε στο παρελθόν («φορο-εισπρακτικά») το ΔΝΤ, όπως τα έχουμε παρουσιάσει (Η άλωση της Βραζιλίας κλπ), δεν επιτρέπουν καμία απολύτως αμφιβολία, σε σχέση με τη σκόπιμη δημιουργία ανεργίας (συμπίεση των μισθών κλπ), καθώς επίσης με τα αποτελέσματα της στις ανθρώπινες κοινωνίες. Με τους φόρους να αποτελούν μία από τις σημαντικότερες αιτίες της ύφεσης, του (φορολογικού) πληθωρισμού και της ανεργίας (υπολογίζεται ότι, σε σύνολο 800.000 μικρομεσαίων επιχειρήσεων, θα κλείσουν μέχρι το τέλος του 2011 περίπου 175.000, αυξάνοντας τους ανέργους κατά 300.000, δηλαδή στο 20% των απασχολουμένων και όχι στο 15% που θεωρεί η κυβέρνηση μας), θεωρούμε ότι, η μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό τομέα στο δημόσιο (και από εκεί στο ΔΝΤ), με τον τρόπο αυτό (χωρίς καμία απολύτως πιθανότητα διάσωσης της χώρας μας από τη χρεοκοπία), είναι τουλάχιστον εγκληματική.
ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Συνεχίζοντας, θεωρούμε σκόπιμη την επανάληψη του Πίνακα IV, διαμορφωμένου σύμφωνα με τα μεγέθη που προκύπτουν από το προσχέδιο του προϋπολογισμού 2011.Τουλάχιστον από την αύξηση των δαπανών, φαίνεται καθαρά η αποκλειστική ευθύνη της Πολιτείας – αφού είναι η μοναδική υπεύθυνη για την «εκτροπή» τους. Δυστυχώς (άρθρο μας), αφού οι κυβερνήσεις έχουν στη διάθεση τους ένα ορισμένο «budget», έτσι όπως εμφανίζεται στον εκάστοτε ετήσιο προϋπολογισμό, δεν ξοδεύουν, όπως ο κάθε συνετός «οικογενειάρχης», το ποσόν που ευρίσκεται στα ταμεία τους, αλλά δανείζονται πολύ περισσότερα – χωρίς καθόλου να ρωτήσουν τους Πολίτες που εκπροσωπούν (κάτι που συμβαίνει συνεχώς, τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια).
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙV: Εξέλιξη ΑΕΠ, εσόδων, δαπανών και ελλειμμάτων (των ζημιών δηλαδή του κράτους) σε εκ. €, στην Ελλάδα
ΕΤΟΣ | ΑΕΠ* | Έσοδα | Δαπάνες | Έλλειμμα | Δημόσιο Χρέος** | Ποσοστό επί ΑΕΠ |
|
|
|
|
|
|
|
2003 | 153.045 | 37.500 | 40.735 | -3.235 | 179.008 | 117,00% |
2004 | 164.421 | 40.700 | 45.414 | -4.714 | 198.832 | 120,90% |
2005 | 196.609 | 42.206 | 48.685 | -6.479 | 209.723 | 118,90% |
2006 | 213.085 | 46.293 | 50.116 | -3.823 | 224.162 | 105,10% |
2007 | 228.180 | 49.153 | 55.733 | -6.580 | 237.742 | 104,20% |
2008 | 239.141 | 51.680 | 61.642 | -9.962 | 260.439 | 108,90% |
2009 | 237.494 | 48.491 | 71.810 | –30.866 | 298.524 | 125,68% |
2010 | 231.000 | 52.700 | 66.188 | -19.473 | 340.680 | 147,48% |
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών (εκτιμήσεις σελ. 49 και 64)
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
* ΑΕΠ 2005 αναθεωρημένο, δηλαδή 20% περίπου αυξημένο σε σχέση με το 2004, μετά την πρόσθεση εσόδων από την «μαύρη οικονομία» εκ μέρους της κυβέρνησης, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί το ποσοστό του ελλείμματος και να βρεθεί εντός του συμφώνου σταθερότητας της Ε.Ε. για πρώτη και τελευταία φορά (ουσιαστικά, υποθετικό ΑΕΠ).
** Χρέος κεντρικής κυβέρνησης
Το ΑΕΠ μας αυξήθηκε από το 2003 έως το 2009 κατά 51% περίπου, ενώ τα δημόσια έσοδα κατά 40%, οι δαπάνες κατά 62% και το έλλειμμα σχεδόν κατά 7 φορές. Η διαφορά της αύξησης των εσόδων, σε σχέση με την αύξηση του ΑΕΠ, είναι σε τέτοιο βαθμό «μη ισορροπημένη», επειδή η μεγέθυνση του ΑΕΠ προήλθε κυρίως από την προς τα πάνω «αναθεώρηση» των στοιχείων (παρά το ότι σήμαινε αυξημένες «εκροές» προς τα ταμεία της Ε.Ε., αφού προσδιορίζονται ως ποσοστό επί του ΑΕΠ) και όχι από «φυσιολογικές» προϋποθέσεις (ανάπτυξη).
Παραδόξως, σύμφωνα με τον Πίνακα IV, το δημόσιο χρέος μας προβλέπεται να αυξηθεί κατά 42 δις € περίπου, όταν μας ανακοινώνεται έλλειμμα για το 2010, το οποίο δεν υπερβαίνει τα 20 δις € (18.467 €). Όμως, εάν προσθέσουμε το έλλειμμα του 2010 στο χρέος του 2009 (298.524 €), καταλήγουμε στα 316.991 εκ. € και όχι στα 340.680 εκ. €, τα οποία αναφέρει η κυβέρνηση στο προσχέδιο του προϋπολογισμού. Πρόκειται λοιπόν για μία ανησυχητική διαφορά, ύψους 23,7 δις €, η οποία μάλλον δεν θα περάσει απαρατήρητη από τις «αγορές». Για το 2011, η κυβέρνηση καταγράφει το δημόσιο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στα 360.080 εκ. € – μία αύξηση δηλαδή κατά 20 δις € (έλλειμμα 2011 στα 17 δις € περίπου), στο 155,1% του ΑΕΠ.
Η ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ
Ανεξάρτητα τώρα από τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας, θεωρούμε απαραίτητη μία μικρή αναφορά μας στη φοροδιαφυγή – την οποία επικαλούνται δυστυχώς όλες οι κυβερνήσεις, στις ατυχείς προσπάθειες τους να αιτιολογήσουν τις συνεχείς αποτυχίες τους. Σε σχέση λοιπόν με τη φοροδιαφυγή, με τη «βοήθεια» της οποίας οι κυβερνήσεις προσπαθούν πιθανότατα να «μετακυλήσουν» την ευθύνη στους Πολίτες, θεωρούμε ότι αποτελεί μία ακόμη «αυθαιρεσία». Αφενός μεν πρόκειται κυρίως για τους άμεσους φόρους (το 30% των συνολικών), αφετέρου δε τα «διαφυγόντα» αυτά έσοδα, «όφειλαν» πρώτα να εισπραχθούν και μετά να δαπανηθούν – σε καμία περίπτωση το αντίθετο. Για παράδειγμα, η Πολιτεία θα έπρεπε να κατασκευάζει δρόμους ή άλλα έργα, μετά την είσπραξη των εσόδων από την (όποια) πάταξη της φοροδιαφυγής και όχι πριν.
Εκτός αυτού, οι συντελεστές φόρων στην Ελλάδα είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη. Σε λίγες μόνο χώρες, όπως στις Σκανδιναβικές, οι άμεσοι φόροι είναι υψηλότεροι. Εκεί όμως στους φόρους συμπεριλαμβάνονται και οι ασφαλιστικές εισφορές, οι καταβολές για την υγεία, καθώς επίσης τα τέλη κυκλοφορίας. Αν υπολογισθούν και αυτά στην Ελλάδα, τότε το ποσοστό της άμεσης φορολογίας θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο – πόσο μάλλον όταν, οι υπηρεσίες εκ μέρους του δημοσίου, οι οποίες προσφέρονται στους Έλληνες φορολογουμένους, δεν έχουν απολύτως καμία σχέση, με αυτές των υπολοίπων ευρωπαϊκών κρατών.
Συμπερασματικά λοιπόν, αφενός μεν έχει εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων, αφετέρου η συνεχώς μεγαλύτερη φορολόγηση οδηγεί με ασφάλεια σε μία κλιμακούμενη ύφεση η οποία, σε συνδυασμό με το φορολογικό πληθωρισμό ύψους 6% (ελάχιστα), με τα τοκογλυφικά επιτόκια (ύψους επίσης 6%), με τις μειωμένες ονομαστικές και πραγματικές αμοιβές των εργαζομένων, με την τεράστια ανεργία, με το κλείσιμο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με την απελευθέρωση των αγορών μας (ΔΕΗ, ΟΤΕ κλπ) στους ξένους, με το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων προς όφελος των πολυεθνικών, καθώς επίσης με την ανυπαρξία αναπτυξιακών προγραμμάτων, θα καταστρέψει εντελώς την Ελλάδα.
Επομένως, η πιστή τήρηση του μνημονίου θα μας οδηγήσει χωρίς την παραμικρή αμφιβολία σε ένα σκόπιμα μονοδρομημένο αδιέξοδο, το οποίο οφείλουμε πάση θυσία να αποφύγουμε – πληρώνοντας αμέσως το ΔΝΤ, από το οποίο έχουμε λάβει 8 δις € μέχρι σήμερα και αναζητώντας νέους δρόμους.
Κλείνοντας, απορούσαμε πάντοτε, ενώ συνεχίζουμε να απορούμε, σχετικά με το πώς ακριβώς «συγκεκριμενοποιείται» το ύψος της παραοικονομίας στη χώρα μας – στο 30% τους ΑΕΠ, στα 100 δις € ή σε οτιδήποτε άλλο ακούγεται. Μέσω ποίων δεικτών ή μεθόδων αλήθεια ισχυριζόμαστε (η Τράπεζα της Ελλάδος, η κυβέρνηση μας, το ΔΝΤ κλπ) ότι γνωρίζουμε το ύψος της φοροδιαφυγής, καθώς επίσης ότι η «πάταξη» της θα λύσει ως δια μαγείας όλα μας τα προβλήματα;
ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ
Θεωρώντας, όπως θα τεκμηριώσουμε στη συνέχεια ότι, η ελαχιστοποίηση του δημοσίου χρέους αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα, θα εξετάσουμε συνοπτικά τις δυνατότητες μας, επιλέγοντας την, κατά την άποψη μας, καλύτερη δυνατή. Στα πλαίσια αυτά, ο Πίνακας V που ακολουθεί βοηθάει στην κατανόηση τους θέματος, για το οποίο αναζητούνται λύσεις:
ΠΙΝΑΚΑΣ V: ΑΕΠ 2009-2011, τόκοι δημοσίου χρέους, ποσοστό τους επί του ΑΕΠ, ελλείμματα και ποσοστό των τόκων επί των ελλειμμάτων
ΑΕΠ | Ποσόν | Τόκοι | Ποσοστό* | Έλλειμμα | Τόκοι/Έλλειμμα** |
|
|
|
|
|
|
ΑΕΠ 2009 | 237.494 | 12.325 | 5,19% | 32.299 | 38,15% |
ΑΕΠ 2010 | 227.994 | 13.209 | 5,79% | 18.467 | 71,53% |
ΑΕΠ 2011 | 222.066 | 15.800 | 7,12% | 16.877 | 93,62% |
* Ποσοστό των τόκων επί του ΑΕΠ
** Ποσοστό τόκων ως προς το έλλειμμα
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Πηγή: Προσχέδιο προϋπολογισμού 2011
Όπως φαίνεται από τον Πίνακα V, οι τόκοι του 2011 αντιστοιχούν σχεδόν στο σύνολο των ελλειμμάτων. Επομένως, ένας ενδεχόμενος μηδενισμός του χρέους, θα σήμαινε την ίδια στιγμή ανάλογο μηδενισμό των ελλειμμάτων και είσοδο της χώρας μας στην κερδοφορία. Το ενδεχόμενο αυτό και μόνο θα επέλυε «ως δια μαγείας» όλα τα υπόλοιπα προβλήματα της Οικονομίας μας – δανεισμός από τις αγορές, ανάπτυξη κλπ. Επομένως, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο πρόβλημα του χρέους – αν και δεν θα έπρεπε να περιοριστούμε μόνο σε αυτό. Οι δυνατότητες τώρα «διαχείρισης» του χρέους μας είναι κυρίως οι εξής:
(α) Η ολοκληρωτική άρνηση χρέους: Η άρνηση αυτή έχει υπάρξει στο παρελθόν σε άλλες χώρες, αναφέρεται στην οικονομική βιβλιογραφία (A.Smith, D.Ricardo), «τιμωρείται» πολύ αυστηρά από το διεθνές κεφάλαιο («αιώνια» απαγόρευση πρόσβασης στις δυτικές αγορές) και έχει πάρα πολλές παρενέργειες. Η (νομική) αιτιολογία της μπορεί να είναι το ότι, τα χρήματα που έχει δανειστεί το κράτος, δεν χρησιμοποιήθηκαν προς όφελος του λαού. Σε κάθε περίπτωση, είναι μία λύση που δεν μπορεί κανείς να την παραβλέψει.
(β) Η διαγραφή μέρους του χρέους από τους δανειστές: Έχει επίσης λειτουργήσει στο παρελθόν, όπως για παράδειγμα στην Αργεντινή. Εν τούτοις, η συγκεκριμένη χώρα δεν παραχώρησε την εθνική της κυριαρχία, όπως η Ελλάδα με την υπογραφή του μνημονίου, εναντίον του οποίου δεν μπορεί να καταφύγει στα Ελληνικά δικαστήρια (!), αλλά σε αυτά του Λουξεμβούργου, με το αγγλικό Δίκαιο – το μοναδικό «Δίκαιο» στον κόσμο, το οποίο εξασφαλίζει αποκλειστικά και μόνο τους δανειστές, εις βάρος των οφειλετών. Κατά την άποψη μας, δεν αποτελεί την ιδανική λύση – ενώ δεν είναι σε καμία περίπτωση ριζική, εάν υποθέσουμε ότι είναι ακόμη εφικτή, μετά τις απίστευτες ενέργειες της κυβέρνησης μας, «ερήμην» της (δήθεν;) ανεξάρτητης Ελληνικής Δικαιοσύνης.
(γ) Ο μηδενισμός του χρέους, με τη δική μας συμμετοχή: Είναι ουσιαστικά ένας ωφελιμιστικά έντιμος τρίτος δρόμος, ο οποίος όμως απαιτεί πειθώ και μεγάλες διαπραγματευτικές ικανότητες από την κυβέρνηση που θα το επιχειρήσει – πόσο μάλλον πατριωτικά συναισθήματα, επιμονή, ήθος και επάρκεια. Στη λύση αυτή έχουμε αναφερθεί αναλυτικά σε ιδιαίτερο άρθρο μας («Ο μηδενισμός του χρέους»).
(δ) Η απλή «αναδιάρθρωση» του χρέους: Η επιμήκυνση δηλαδή του χρόνου πληρωμής των υποχρεώσεων μας, με χαμηλότερα επιτόκια. Ίσως οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ το ότι, μία μείωση του επιτοκίου δανεισμού μας κατά 1%, θα σήμαινε λιγότερη επιβάρυνση του προϋπολογισμού μας κατά 3,4 δις € ετήσια.
(ε) Η εθνικοποίηση του χρέους: Θεωρώντας πολύ πιο εφικτό το δανεισμό του κράτους μας εκ μέρους των Πολιτών του (σε σχέση με την εθελούσια παρακράτηση των καταθέσεων κλπ, έτσι όπως την αναλύσαμε στο άρθρο μας «Ο μηδενισμός του χρέους»), καθώς επίσης γνωρίζοντας ότι, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο αντιμετωπίσθηκε με επιτυχία το χρέος από την Ιαπωνία, η έκδοση Εθνικών Ομολόγων με ελάχιστο επιτόκιο, καθώς επίσης η πώληση μέρους της δημόσιας περιουσίας σε Έλληνες, θα μπορούσε να λύσει ριζικά το πρόβλημα – χωρίς να απαιτηθεί η παραμικρή συμμετοχή ξένων. Σε κάθε περίπτωση, η αποδοχή αυτής της λύσης εκ μέρους των Ελλήνων είναι κατά πολύ πιο συνετή, από την ήδη επιχειρούμενη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας τους στο δημόσιο, μέσω των φόρων – ακόμη και αν χρειαστεί να πουλήσουν μέρος της ακίνητης περιουσίας τους, για την αγορά των εθνικών ομολόγων.
Προφανώς είναι δυνατόν να υπάρξουν και άλλες λύσεις, ο οποίες να αποτελούνται από επιλεκτικούς «συνδυασμούς» των παραπάνω ή άλλων δυνατοτήτων. Κατά την άποψη μας όμως ο προτιμότερος συνδυασμός θα ήταν
(α) η «εθνικοποίηση» ενός μέρους του χρέους – για παράδειγμα, η σταδιακή έκδοση 30ετών εθνικών ομολόγων, συνολικού ύψους 150 δις €, με επιτόκιο 1%, με την ταυτόχρονη
(β) «αναδιάρθρωση» (αναδιαπραγμάτευση) του υπολοίπου – για παράδειγμα, με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των υποθετικά 190 δις € που θα απέμεναν, σε 30 έτη, με επιτόκιο επίσης 1% (είτε από τους υφιστάμενους κατόχους των ομολόγων μας, είτε από νέους δανειστές – Κίνα, Ιαπωνία, Ρωσία κλπ – με χαμηλό επιτόκιο και εξόφληση των προηγουμένων).
Στην περίπτωση αυτή, το κόστος για την Ελληνική οικονομία θα ήταν περίπου 3,4 δις € ετήσιοι τόκοι, συν 6,33 δις € χρεολύσια (δόσεις) για τους ξένους δανειστές μας – συνολικά λοιπόν περίπου 10 δις €, εκ των οποίων μόνο τα 3,4 δις € θα επιβάρυναν τον προϋπολογισμό μας. Στην περίπτωση δε που δεν θα μας δανείζουν πλέον οι «αγορές» (μάλλον θα έπρεπε να το ευχόμαστε, παρά να το φοβόμαστε, αν και η «δύση» δεν είναι πια μονόδρομος), τα δημόσια έσοδα (ύψους περί τα 50 δις € ετήσια) καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες της Οικονομίας μας (συντάξεις, λειτουργικό κόστος κλπ) – πόσο μάλλον όταν οι δημόσιες δαπάνες, οι οποίες μπορεί και πρέπει να περιορισθούν, είναι τουλάχιστον της τάξης των 10-15 δις €.
Θεωρούμε λοιπόν ότι μία τέτοια λύση θα μπορούσε να «επιβληθεί» τόσο στους Έλληνες Πολίτες, όσο και στους ξένους τοκογλύφους, από μία ικανή φυσικά κυβέρνηση, αφού είναι κατά πολύ πιο συμφέρουσα από οποιαδήποτε άλλη. Για τους Έλληνες Πολίτες είναι προτιμότερη από τη χρεοκοπία ή τη μεταβίβαση (μέσω των φόρων) της περιουσίας τους στους ξένους (παράλληλα με την ύφεση, την ανεργία κλπ), ενώ για τους ξένους δανειστές είναι καλύτερη από τη διαγραφή μέρους του χρέους, η οποία θα ακολουθήσει αργά ή γρήγορα (την υπολογίζουμε τουλάχιστον στο 40%) – πόσο μάλλον από την άρνηση του χρέους, στην οποία ίσως αναγκαστούμε θα καταφύγουμε (ειδικά εάν δεν εξοφλήσει η Γερμανία τα χρέη της απέναντι μας, τα οποία αποφεύγει να πληρώσει – βραβεύοντας ακόμη και τον Πρωθυπουργό μας, προφανώς για την παράδοξη απροθυμία του να τα απαιτήσει).
ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΧΡΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
Στην περίπτωση τώρα που θα αργήσουμε να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις, τότε η μοναδική λύση που θα μας απομείνει, δεν θα είναι άλλη από τη διαγραφή ενός πολύ μεγάλου μέρους των χρεών μας (ευθέως ανάλογου του χρόνου αργοπορίας μας), παράλληλα με την αναδιάρθρωση των υπολοίπων. Προφανώς δεν θεωρούμε λύση την υποδούλωση μας, έτσι όπως τη φαντάζεται το ΔΝΤ, η Γερμανία, ο συνδυασμός τους ή ο οποιοσδήποτε άλλος (Κίνα κλπ).
Αναλυτικότερα, όπως έχουμε ήδη αναφέρει (Η τελική, αντίστροφη μέτρηση), η χώρα μας δεν έχει ανάγκη από χρήματα – αντίθετα, πρέπει να πάψει αμέσως να δανείζεται από τους εχθρούς της (Γερμανία, ΔΝΤ), ζητώντας ταυτόχρονα από τους «φίλους» και συμμάχους της, από τους «μη εχθρούς» της καλύτερα, να ανοίξουν τις αγορές τους στα κύρια προϊόντα της (τουρισμός, πολιτισμός, γεωργία και ναυτιλία). Παράλληλα, οφείλει να απαιτήσει πλέον μία «γενναία» (40-50%) διαγραφή των δημοσίων χρεών της (default), αφού το μεγαλύτερο μέρος τους έχει ήδη αποσβεσθεί από τους οφειλέτες της.
Ας μην ξεχνάμε πως οι σημερινοί ιδιοκτήτες των ελληνικών ομολόγων τα έχουν αποκτήσει με έκπτωση/discount έως και 30% – οπότε έχουν ήδη χάσει οι προηγούμενοι διαχρονικά ανάλογα ποσά, ενώ οι καινούργιοι απλά κερδοσκοπούν, αναλαμβάνοντας (και ασφαλίζοντας) το ρίσκο της «διαγραφής». Συμπληρωματικά οφείλουμε να τονίσουμε εδώ το ότι, οι αγοραστές ομολόγων, όπως επίσης αυτοί των λοιπών χρηματοπιστωτικών προϊόντων (μετοχές κλπ), επενδύουν με στόχο το κέρδος – αποδεχόμενοι φυσικά το ρίσκο. Θα ήταν λοιπόν εντελώς άδικο να εξαθλιωθεί ένας ολόκληρος λαός και να καταστραφεί η ΕΕ, για χάρη κάποιων ελάχιστων κερδοσκόπων.
Στη συνέχεια, η Ελλάδα οφείλει να επαναδιαπραγματευθεί τη χρονική διάρκεια σταθερής αποπληρωμής των υπολοίπων χρεών της (τοκοχρεολύσια για 30-40 έτη), με επιτόκιο που δεν θα υπερβαίνει το 1% – ενδεχομένως με κυμαινόμενο, το οποίο θα είναι ανάλογο του ρυθμού ανάπτυξης της. Στην αντίθετη περίπτωση, εάν δηλαδή δεν επιτύχει μία τέτοια εύλογη συμφωνία, οφείλει να εθνικοποιήσει το εναπομένων χρέος, με την έκδοση εθνικών ομολόγων (είτε υποχρεωτικών, δια μέσου ακόμη και της δέσμευσης καταθέσεων, είτε προαιρετικών).
Παράλληλα, οφείλει να δημιουργήσει ένα σταθερό, απλό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων της (άνοιγμα και ιδίως κλείσιμο), έτσι ώστε να προέλθει η ανάπτυξη από τις μικρομεσαίες εταιρίες της, να μειώσει άμεσα τους υπέρογκους φόρους, να προσφέρει αναπτυξιακά κίνητρα στους Έλληνες (και όχι στους ξένους), να σταματήσει να υποτάσσεται στις διαταγές του Καρτέλ (διατήρηση των ζημιογόνων τραπεζών, άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, «άτακτη» απελευθέρωση των αγορών κλπ) και να εξορθολογήσει τη λειτουργία των κοινωφελών επιχειρήσεων της (ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ κλπ).
Επίσης, να αυξήσει την παραγωγικότητα των εργαζομένων της, με κεντρικό στόχο την αύξηση των εξαγωγών (αντί να μειώνει «υφεσιακά» τους μισθούς, θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αυξήσει τις ώρες εργασίας), και να «αναδιαρθρώσει» αποτελεσματικά το δημόσιο τομέα της, κυρίως μέσω της σωστής στελέχωσης του με «επαρκείς» εργαζομένους – αλλά και της καθιέρωσης του διαφανούς (διαδίκτυο) διπλογραφικού λογιστικού συστήματος, παράλληλα με τους ετήσιους Ισολογισμούς, τόσο του ίδιου του Κράτους, όσο και των δημοσίων/δημοτικών «αρχών».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ολοκληρώνοντας, η μη εκμετάλλευση των τεράστιων πλεονεκτημάτων που μας προσέφερε γενναιόδωρα η σημερινή κρίση, θα ήταν ένα πραγματικό έγκλημα – αν όχι «ηχηρή» προδοσία, εις βάρος της πατρίδας μας. Σε κάθε περίπτωση, τα συμφέροντα μας (Ελλάδα), είναι εντελώς αντίθετα από τα συμφέροντα των «εχθρών» μας (Γερμανία, ΔΝΤ, Καρτέλ).
Εμάς μας ενδιαφέρει το δημόσιο χρέος, αφού μόνο εάν περιορισθεί δραστικά, με παράλληλη ελαχιστοποίηση των επιτοκίων, θα διατηρήσουμε την περιουσία μας, το βιοτικό μας επίπεδο, τις θέσεις εργασίας μας, τις επιχειρήσεις μας, την ποιότητα της ζωής μας και όλα τα παιδιά μας υγιή στην πατρίδα τους – αφού τότε μόνο θα αναπτυχθεί η οικονομία μας (όλα τα υπόλοιπα είναι «εκ του πονηρού»). Απλά και μόνο η ριζική μείωση των υπέρογκων τόκων (16 δις € προσεχώς), σε συνδυασμό με την ανάπτυξη, θα «εξαφανίσει» τα ελλείμματα.
Οι εχθροί μας ενδιαφέρονται για το έλλειμμα, αφού μόνο εάν περιορισθεί, θα εισπράττουν με ασφάλεια συνεχώς αυξανόμενους τόκους διατηρώντας μας στον «ορό», θα πουλούν πανάκριβα τα όπλα τους, θα εξάγουν με κέρδος τα προϊόντα τους και θα κατασκευάζουν υπερτιμημένα έργα στη χώρα μας, διαφθείροντας ως συνήθως τους πολιτικούς μας.
Φυσικά μας ενδιαφέρουν και εμάς τα ελλείμματα – πόσο μάλλον όταν οφείλονται στο «κομματικό» κράτος και όχι στο «κοινωνικό», το οποίο δυστυχώς καλείται να τα μηδενίσει (τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς). Υπάρχουν όμως αρκετές «ορθολογικές» λύσεις για την καταπολέμηση τους, επί πλέον της μείωσης των τόκων και της ανάπτυξης, όπως έχουμε αναφέρει στο παρελθόν (άρθρο μας).
Εν τούτοις, εάν προηγουμένως δεν επιλυθεί ριζικά το πρόβλημα του χρέους (μηδενισμός), δεν πρόκειται να υπάρξει «ελεύθερο» μέλλον για τη χώρα μας. Μεταφορικά, είναι σαν να προσθέτει κανείς νερό σε έναν σκοτεινό «λάκκο» χωρίς πυθμένα, ή σαν να προσπαθεί να κάνει οικονομία στο ηλεκτρικό ρεύμα, όταν η τράπεζα απειλεί με πλειστηριασμό το υπερχρεωμένο σπίτι του. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τους «εχθρούς» μας, τους οποίους δυστυχώς εμείς (το κομματικό κράτος) προκαλέσαμε/προσκαλέσαμε, θεωρώντας ότι οι αγνοί «λύκοι» θα λύσουν τα προβλήματα του διεφθαρμένου «κοπαδιού προβάτων» (ο οργανισμός «διεθνής διαφάνεια», ο οποίος έχει έδρα την «πατρίδα» της Siemens, έτσι όπως τον περιγράψαμε στο άρθρο μας «Διεθνής Διαφθορά ΑΕ», τεκμηριώνει απόλυτα τη θέση μας).
Επομένως, μόνο εκείνη η κυβέρνηση, η οποία θα μπορέσει να μας υποσχεθεί ότι θα αγωνισθεί για το μηδενισμό του δημοσίου χρέους, καθώς επίσης για το άνοιγμα νέων αγορών για τα προϊόντα μας (Κίνα, Ρωσία κλπ), αξίζει την ψήφο μας – σε καμία περίπτωση αυτή που θα μας μιλάει για περιορισμό των ελλειμμάτων, με φόρους και θυσίες προς όφελος των δανειστών μας.
Βασίλης Βιλιάρδος (copyright)
Αθήνα, 28. Οκτωβρίου 2010
21 comments
[Το σχόλιο διεγράφη. Διαφημίσεις ιστολογίων δεν γίνονται εδώ. Την πρώτη φορά πέρασε το σχόλιο, από κει και πέρα 4 επιπλέον σχόλια με μόνη μία απλή διαφήμιση ιστολογίου σε διαφορετικά άρθρα, δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Αυτά αλλού.]
Δεν κατάλαβα, για να είμαι ειλικρινής, την φιλοσοφία της κριτικής του άρθρου, τόσο αναφορικά με την στάση των δανειστών, όσο και με τις ευθύνες της πολιτείας.
Οι πίνακες οι οποίοι παρατέθηκαν, δεν αναιρούνε την επιχειρηματολογία στην βάση της αδυναμίας πληρωμής και συντάξεων.
Ασφαλώς ένα κράτος, εκτός από μισθούς και συντάξεις, οφείλει να ξεπληρώνει και τα χρέη του προς τρίτους. Χωρίς τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης, δεν θα ήτανε δυνατόν να αντεπεξέλθει η χώρα στις υποχρεώσεις της κατά την λήξη των ομολόγων. Δεν νομίζω ότι σε αυτή την περίπτωση θα ήτανε σε θέση να εξακολουθεί να πληρώνει μισθούς και συντάξεις.
Το βιοτικό επίπεδο, για την διατήρηση του οποίου φαίνεται να ανησυχεί ο αρθρογράφος, χρηματοδοτήθηκε με δανεικά. Αυτά καλούμαστε να ξεπληρώσουμε. Εάν ο ίδιος είχε κάποια εφαρμόσιμη εναλλακτική πρόταση, εκτός από γενικότητες του τύπου “να εκμεταλλευθούμε τις τεράστιες δυνατότητες οι οποίες πηγάζουνε από την κρίση” όφειλε να την κοινοποιήσει πριν την κατάθεση του σχετικού μνημονομοσχεδίου από τον τωρινό πρωθυπουργό της χώρας.
Υποθέτω εννοεί πως η εμφανιζόμενη ως σανίδα σωτηρίας της Ελλάδας και το πομπώδες ποσό των 110 δις που μας δανείζουν δεν είναι ουσιαστικά ΤΙΠΟΤΑ άλλο από χρήματα που μας τα δίνουν τη Δευτέρα για να τα πάρουν όλα πίσω την Τρίτη και να μας αναγκάσουν να πληρώσουμε και τόκο!
Ως γνωστόν όταν χρωστάς ανησυχείς μήπως και δεν μπορείς να ξεπληρώσεις τα χρέη σου. Αν όμως δηλώσεις χρεωκοπία ή κάτι αντίστοιχο (πχ δηλώσεις ότι θα αποπληρώσεις ένα ποσοστό του χρέους σου μόνο γιατί αλλιώς θα καταστραφείς), τότε παύεις να ανησυχείς εσύ, αλλά ανησυχούν οι δανειστές σου! Διότι αυτοί είναι που δεν θα πάρουν τα χρήματα που περιμένουν από σένα.
Αυτό ακριβώς είναι που αποφύγαμε. Δεν αποφύγαμε δηλαδή την καταστροφή της Ελλάδας. Δεν αποφύγαμε δικό μας κίνδυνο. Αποφύγαμε τον κίνδυνο να χάσουν οι δανειστές μας τα χρήματά τους. Οι δανειστές μας (των παλιών δανείων), μας ξαναδανείζουν για να τα πάρουν αμέσως πίσω. Από το φοβερό ποσό των 110 δις, δεν μένει ούτε μία δραχμή στο εσωτερικό. Άρα δεν βελτιώνεται καθόλου η πραγματική οικονομία μας, διότι αυτό δεν τους νοιάζει. Τους νοιάζει μόνο να υπάρχουμε για να αποπληρώνουμε τα δάνεια. Τα άλλα που είναι δική μας δουλειά δεν φαίνεται να μας απασχόλησαν, δηλαδή την κυβέρνησή μας, η οποία ούτε διαπραγματεύτηκε, ούτε κάνει κάτι για να μειώσει τον χρόνο της ύφεσης (ίσα ίσα που την επιμηκύνει με τα μέτρα που πήρε), ούτε παίρνει παράλληλα αναπτυξιακά μέτρα (τόνωσης της αγοράς).
Και δεν τα έκανε αυτά επειδή δεν σκέφτεται όπως θα έπρεπε, δηλαδή στο πως θα μειώσει το χρέος, αλλά στο πως θα μειώσουμε το έλλειμα με διαρκώς μεγαλύτερο χρέος.
Δύο ερωτήσεις επ’ αυτού:
α. εάν δηλώσεις πτώχευση, δηλαδή αδυναμία αποπληρωμής του χρέους, από πού θα βρείς τα λεφτά για να αντεπεξέλεθεις στις ανάγκες του κράτους και της κοινωνίας, οι οποίες σαφώς υπερβαίνουνε τις δυνατότητες αυτοχρηματοδότησης;
β. για ποιόν λόγο έχουμε την απαίτηση να μας δανείσουνε οι Ευρωπαίοι τα λεφτά, για να πληρώσουμε το χρέος, χωρίς τόκο (δηλαδή να μας χαρίσουνε και τους τόκους, πληρώνοντας αυτοί αναλογικά το χρέος το οποίο εμείς συσωρρεύσαμε;
ΜΙΛΑΜΕ ΓΙΑ ΔΥΟ ΠΡΑΓΜΑΤΑ. ΤΟ ΕΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ, ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΛΟ ΟΙ ΟΡΟΙ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΑΝΕΙΣΜΟΎ. ΔΕΣ ΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ
http://www.livestream.com/114news/video?clipId=flv_f604493d-313b-4899-b822-b6f3dff8dd3b
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΠΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΟΤΙ Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΚΑΙ ΠΟΥ?
Απαντώ στον imago στις δύο ερωτήσεις του που δεν κατάλαβα τι σχέση έχουν με το θέμα
α. πτώχευση σημαίνει ότι δεν πληρώνω τους δανειστές μου. Άρα δεν έχω καθόλου χρέος. Με τα έσοδά μου καλύπτω τα έξοδά μου. Μόνο που στα έξοδα δεν συμπεριλαμβάνονται οι αποπληρωμές των περασμένων δανείων. Για το πρώτο διάστημα βγαίνεις μια χαρά χωρίς πρόβλημα. Όμως κανένας δεν πρόκειται ποτέ να σου δανείσει ξανά ούτε δίφραγκο.
β. δεν έχουμε καμία απαίτηση να μας δανείσουνε άλλοι τα λεφτά. Το άρθρο εξηγεί ότι ουσιαστικά αυτοί θέλησαν να μας δανείσουν, ώστε να τα πάρουν οι ίδιοι πίσω ως οφειλές των προηγούμενων δανείων. Δεν διάβασες καλά μάλλον τι έγραψα πιο πάνω, ούτε εγώ ούτε το άρθρο.
Αλλά όπως λέει ο καθηγητής στο βίντεο που έστειλε ο Κώστας Τσιαντής, το πρόβλημα δεν είναι τόσο το δάνειο όσο οι επαχθέστατοι ΟΡΟΙ του δανείου!
Ουσιαστικά σήμερα δεν κυβερνάει η κυβέρνηση, αλλά η περιβόητη Τρόικα. Και έχουν στη διάθεσή τους όλη τη χώρα. Δεν υπάρχει “δημόσιο”. Υπάρχει Τρόικα.
Ανταπαντώ στον Μπάμπης Κ.:
δεν με εκπλήσσει το γεγονός ότι δεν κατάλαβες τί σχέση έχουνε οι ερωτήσεις μου με το θέμα από την στιγμή που υποστηρίζεις ότι:
“Άρα δεν έχω καθόλου χρέος. Με τα έσοδά μου καλύπτω τα έξοδά μου.”
Η Ελλάδα με μηδέν παραγωγικότητα θα είναι σε θέση να επιτύχει αυτό το οποίο δεν κατορθώνουνε ούτε χώρες με βαριά βιομηχανία (Γερμανία, Αγγλία, Ιταλία κ.α.) μέχρι σήμερα, δηλαδή να μην έχει ανάγκες από δανεικά για να καλύψει τα τρέχοντα έξοδα του δημοσίου.
Θα έχεις σίγουρα υπόψην σου, ότι καμία χώρα, συνεπώς (και προπαντός) ούτε η Ελλάδα, δεν δανείζεται χρήμα μόνο και μόνο για να αποπληρώσει τα δανεικά τα οποία έχει παραλάβει στο παρελθόν, αλλά δανείζεται και για να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της όσον αφορά τα έξοδα λειτουργίας του κράτους, την καταβολή συντάξεων, την παροχή υπηρεσιών κ.ο.κ.
Για να έχεις λοιπόν δίκαιο στον συλλογισμό σου, θα έπρεπε στο παρελθόν η Ελλάδα (και άλλα κράτη) να δανειζότανε αποκλειστικά και μόνο για να αποπληρώσει τα δάνεια από παλαιότερες εποχές. Είναι έτσι τα πράγματα;
Αν δεν είναι έτσι και η Ελλάδα (όπως και κάθε άλλη χώρα) έχει πρωτογενές έλλειμα (δηλαδή έλλειμα το οποίο προκύπτει από την διαφορά εσόδων-εξόδων, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι ανάγκες εξυπηρέτησης δανείων) δεν αντιλαμβάνομαι την αισιόδοξη προσέγγιση στο ενδεχόμενο κύρηξης πτώχευσης.
Θα πρέπει να διευκρινισθεί, ότι πτώχευση στην περίπτωση της Ελλάδας σημαίνει επιστροφή στο βιοτικό επίπεδο της δεκαετίας του 1970 (τουλάχιστο). Δηλαδή σε εκείνο το βιοτικό επίπεδο το οποίο μπορεί να στηριχθεί στις δικές μας δυνατότητες παραγωγής και όχι στην αύξηση του εισοδήματος μέσω δανεικών, παροχών και επιδοτήσεων με δανεικό χρήμα ή με πόρους από τα διάφορα πακέτα σύγκλισης και στήριξης.
Νομίζω η επιθετικότητα θα μπορούσε να λείψει. Δεν ήταν αιχμή ότι δεν κατάλαβα ακριβώς τις ερωτήσεις. Συγγνώμη αν το εξέλαβες έτσι. Αλλά η ευκολία που αντεπιτίθεσαι είναι εντυπωσιακή! Εν πάση περιπτώσει, προχωρώ στην ουσία.
1. ποιος μίλησε για αισιόδοξη προσέγγιση; εγώ περιέγραψα τι συμβαίνει. Και το ξαναλέω. Όταν δεν έχεις χρέος αυτό που προσπαθείς να κάνεις είναι να καλύψεις τα έξοδά σου με τα έσοδά σου. Το αν το καταφέρεις είναι άλλο θέμα. Καμία αισιοδοξία, εφόσον ήδη είπα ότι αυτό είναι απαγορευτικό για μας ακριβώς επειδή κανένας δεν πρόκειται να μας δανείσει ποτέ ούτε δραχμή. Με διάβασες λάθος.
2. αμφισβητείς ότι το πρωτογεννές ισοζύγιο είναι θετικό. Αφού σου πω ότι δεν αναφέρθηκα σ’ αυτό πιο πριν, αν προσέξεις τα νούμερα του άρθρου πιο προσεκτικά βγαίνει πράγματι αυτό το συμπέρασμα.
Πίνακας 1. Λήξη ομολόγων συνολικά. 2010 15.8 δις, 2011 31.3 δις, 2012 31.7 δις, 2013 24.9 δις
Πίνακας 2. Έλλειμα. 2010 18.5 δις (υπερβαίνει ελάχιστα), 2011 16.87 δις (πολύ κατώτερο), 2012 14.59 δις (πολύ κατώτερο), 2013 11.23 δις (πολύ κατώτερο)
Συνδυασμός των πινάκων. Ομόλογα μείον έλλειμα: 2010 -2.7 δις, 2011 +14.4 δις, 2012 +17.1 δις, 2013 13.7 δις.
Θα μπορούσαμε με αυτά τα περισσεύματα μάλιστα να πληρώσουμε ένα μέρος του χρέους κάθε φορά, περίπου το 50% δηλαδή, ώστε να μη χρεωκοπήσουμε πλήρως.
Αυτό είναι κάτι που το έκαναν αρκετές χώρες όπως περιγράφει και στο άρθρο.
(τέλος να πω ότι συνήθως στην αιτιατική το όνομα αλλάζει κλίση. Το “απαντώ στον Μπάμπης” ακούγεται σαν να φοράει ο Ομπάμα φουστανέλα ή ο ΓΑΠ στολή ζουλού.)
Ὁ ἀρθρογράφος νομίζει ὅτι οἱ δανειστές μας εἶναι τίποτε χονδροὶ μέ φράκο καὶ ψηλὸ καπέλλο καὶ μᾶς δανείζουν ἀπὸ τὶς χρυσὲς λίρες ποὺ βγάζουν άπὸ τὸ χρηματοκιβώτιό τους. Ὅμως, οἱ δανειστές μας εἶναι, στὸ μεγαλύτερο μέρος τους, κόσμος ποὺ τὸ λίγο ποὺ τοῦ περισσεύει τὸ βάζει στὴν ἄκρη, γιὰ μιὰν ὥρα ἀνάγκης ἢ γιὰ τὰ γεράματα. Μᾶς ἐμπιστεύθηκαν. Ἂς βγεῖ, λοιπόν, ὁ ἀρθρογράφος ἐντίμως νὰ ‘πεῖ ὅτι προτείνει νὰ δημεύσουμε τὸ κομπόδεμα τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν (πολλοὶ εἶναι Ἕλληνες) ὥστε νὰ πληρώσουμε γιὰ μερικοὺς άκόμα μῆνες τὶς ἀργομισθίες τῶν χιλιάδων ποὺ εἶναι χατηρικῶς διορισμένοι στὸ ἑλλαδικὸ δημόσιο.
Αὐτὸ προτείνει.
Φυσικά, μετὰ άπὸ μερικοὺς μῆνες, τὸ πλεόνασμα, ποὺ νομίζει ὂτι εἶναι ἐκεῖ καὶ περιμένει αυτὸν νὰ τὸ φάει, θὰ τὸ ἔχουν φάει ἢ φυγαδεύσει οἱ λίγοι ποὺ ἐργάζονται γνησίως καὶ τὸ δημιουργοῦν. Ἐκτὸς κι ἂν κλείσουμε τὰ σύνορα καὶ γίνουμε Βόρειος Κορέα τῆς Μεσογείου.
Ἡ διανοητική μας κατάντια, ὅσων τὰ προτείνουμε αὐτὰ καὶ ὂσων τείνουμε εὐήκοον οὖς, εἶναι πολὺ χειρότερη ἀπὸ τὴν χρεωκοπία.
Να λείπουνε παρακαλώ οι κουτοπονηριές.
Το μοναδικό σίγουρο το οποίο προκύπτει από τα στοιχεία, είναι ότι η διαφορά ελλείματος και ομολόγων στο έτος 2010 είναι αρνητική. Δηλαδή δεν την έβγαζες μια χαρά, όπως ισχυρίστηκες, γιατί αυτή την διαφορά πρέπει να την καλύψεις με δανεικά που δεν έχεις.
Για τα επόμενα χρόνια, δεν είναι δυνατόν να γίνει οποιαδήποτε πρόβλεψη, ειδικά σε ό,τι αφορά το ΑΕΠ και την φοροδοδιαφυγή, οπότε είναι άστοχο να γίνονται προβλέψεις, ειδικά σε μια χώρα με μηδενική παραγωγή.
Η πτώχευση έχει και την τραγική συνέπεια της έλλειψης ρευστότητας στην αγορά, λόγω αναξιοπιστίας των τραπεζών. Αυτή την έλλειψη ρευστότητας, εν μέσω πτώχευσης, πώς θα την αντιμετωπίσεις;
Υ.Γ. δεν σε ενοχλεί η δήθεν επιθετικότητά μου αλλά το γεγονός, ότι ανατρέπω τα επιχειρήματά σου. Για αυτό και ασχολήσαι με τις επιδόσεις μου στην ορθογραφία και γραμματική αντί με την ουσία αυτών που υποστηρίζω.
Imago, είσαι πρύτανης στο να καταστρέφεις μία συζήτηση και να παίζεις με τα νεύρα των άλλων. Δεν θα σε ακολουθήσω.
Γέλασα πάντως με το ότι ανέτρεψες το τίποτα (άλλο πράγμα το επιχείρημα και άλλο η περιγραφή μεσιέ) με το ότι παραβλέπεις τα στοιχεία και νομίζεις ότι βγαίνεις κι από πάνω, με το ότι κρατάς το 20% των στοιχείων και με το ότι θεωρείς μία υποσημείωση σε παρένθεση σημαντικότερη από 5 παραγράφους κύριας τοποθέτησης. Έχει και λίγο πλάκα το θέμα. Και γιατί όχι θα πει κανείς.
Καλά ρε παιδιά που ζείτε; Δεν ξέρετε ότι τα τελευταία 20 χρόνια τουλάχιστον τα τοκοχρεωλύσια που πληρώνει η Ελλάδα είναι πάνω από 50% από τα συνολικά έξοδα του προϋπολογισμού;
Ο μηχανισμός στήριξης μας απάλλαξε από το βάρος της εξυπηρέτησης των χρεών για να ένα διάστημα τριών ετών, μέσα στο οποίο η οικονομία της χώρας οφείλει να ορθοποδήσει σε τέτοιο σημείο, ώστε να μειωθεί το πρωτογενές έλλειμα. Με απευθείας πτώχευση, ούτε χρόνο δεν θα είχαμε στην διάθεσή μας για να προχωρήσουμε σε μεταρρυθμίσεις, ούτε δανεικό χρήμα για να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις στον βαθμό στον οποίον δεν είμαστε σε θέση να τις πληρώσουμε από τις φοροεισπράξεις.
Δεν υπήρξε συζήτηση ανάμεσά μας. Μόνο οι κουτοπόνηρες παρατηρήσεις σου ότι οι ερωτήσεις τις οποίες έθεσα δεν έχουνε δήθεν καμία σχέση με το θέμα, και ότι δεν γίνεται κατανοητό αυτό το οποίο θέλω να πώ (συν τις συνηθισμένες πια δασκαλίστικες παρατηρήσεις για ορθογραφικά λάθη και τα συναφή).
Αν δεν είσαι σε θέση να εξηγήσεις το πώς είναι δυνατόν να μην μας αφορά το έλλειμα, παρόλο που αυτό γεννάει και αναπαράγει το χρέος, τότε στην θέση σου θα σταματούσα να (χαζο)γελάω και θαα παραδεχόμουνα την διαφωνία μου με την κριτική του αρθρογράφου στον μηχανισμό στήριξης και στους όρους δανεισμού από αυτό!
Γεώργιε δεν μιλάω για τα νέα δάνεια, για τα παλιά. Μιλάω για περίοδο της τελευταίας 20ετίας. Μετά την 8ετία ΠΑΣΟΚ 81-89 η χώρα πνίγηκε στα δάνεια. Γνωστά πράγματα.
Δείτε και αυτό που βρήκα στα βιαστικά
“Για πληρωμές χρεωλυσίων και εξοφλήσεων δανείων καταβλήθηκαν
€51.920.872.364,31, που αντιπροσωπεύουν το 44% των δαπανών του Τακτικού
Προϋπολογισμού και το 21,71% του ΑΕΠ, έναντι 43,66% των δαπανών του Τακτικού
Προϋπολογισμού και 20,56% του ΑΕΠ του οικονομικού έτους 2008.”
(σελίδα 32 από εδώ http://www.mof-glk.gr/proypologismos/2010/books/isolog/PDFisolog/1.3.pdf)
44% των δαπανών είναι οι εξοφλήσεις χρεών. Και μάλιστα αυτά, αν πρόσεξα καλά στο κείμενο δεν συμπεριλαμβάνουν τα χρέη από τις αμυντικές δαπάνες που είναι επιπλέον 0.5% (σελίδα 35 στο ίδιο κείμενο).
Ανάλογα ποσοστά σε όλους τους προϋπολοσιγμούς.
Μόνοι οι όψιμοι ΠΑΣΟΚοι δεν βλέπουν ότι το χρέος είναι αυτό που δημιουργεί το έλλειμα στην Ελλάδα.
@Ανώνυμος14
Τὰ τοκοχρεωλύσια πρέπει νὰ τὰ μειώσετε κατὰ τὸ ποσὸν τῶν νέων δανείων. Τότε, μόνον, θὰ ἔχετε τὴν καθαρὰ ροή, ὀ ὁποία εἶναι συγκρίσιμη μέ τὴν ροὴ ἐξόδων τοῦ προϋπολογισμοῦ.
“Τα χρήματα παρέχονται εμφανώς με στόχο τη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών – αφού αυτές είναι οι κύριοι δανειστές μας”
Ναι, υποτίθεται ότι αυτή ήταν και η βασική ιδέα. Αντί να χρωστάει το κράτος σε τράπεζες να χρωστάει σε άλλα κράτη.
Κι οι μεν τράπεζες που είναι βασική πηγή δανεισμού στις αγορες, αν κηρυσσόταν πτώχευση κι έχαναν τα κεφάλαιά τους, εκτός των κατασχέσεων που θα ακολουθούσαν δεν επρόκειτο και να μας ξαναδανείσουν εις τον αιώνα τον άπαντα -δείτε πώς η Αργεντινή ακόμα προσπαθεί, 10 χρόνια μετά την κηρυξη πτώχευσης, να πείσει τις αγορές ότι είναι αξιόχρεη. Ενώ τα κράτη, εταίροι είναι, έχουν συμφέρον να μην καταρρεύσει το ευρώ, μας χρεώθηκαν βάζοντάς μας στην ΟΝΕ, ας πρόσεχαν.
Τώρα αν μετά δεν μπορέσουμε ούτε αυτούς να τους ξεπληρώσουμε και αποφασίσει η Γαλλία να μας πάρει την Ακρόπολη, η Γερμανία τους Δελφούς, η Ιταλία την Ολυμπία και η Ολλανδία την Μύκονο, ε θα πρέπει να ζήσουμε και με αυτό το μάλλον ακραίο ενδεχόμενο.
Το πιθανότερο βέβαια, για να μιλάμε και σε κάποια λογικά πλαίσια, είναι ότι μετά το 2013, επειδή έτσι που πάμε είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρχει δυνατότητα αποπλήρωμής του πακέτου στήριξης, θα γίνει εκ νέου επαναδιαπραγμάτευση και είτε θα δοθεί επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής είτε θα γίνει κάποιος άλλος συμβιβασμός. Με ποινές φυσικά που θα αφορούν το βαθμό συμμετοχής μας στη λήψη αποφάσεων εντός ΕΕ. Ήδη οι Γερμανοί προτείνουν οι χώρες που συστηματικά παραβιάζουν τη δημοσιονομική πειθαρχία του Συμφώνου Σταθερότητας να στερούνται του δικαιώματος ψήφου στην ΕΕ.
Επανέρχομαι με άλλη μια ερώτηση:
Ο υπολογισμός του ελλείματος, για τα έτη 2011 και 2012, λαμβάνει υπόψην του την επίδραση της μείωσης του εθνικού εισοδήματος, λόγω μειώσεως μισθών και συντάξεων του δημοσίου, όπως και επίσης την αυξημένη ζήτηση για κοινωνικές παροχές λόγω αυξημένης ανεργίας, όπως και τέλος την δραστική μείωση των φοροεισπράξεων λόγω λουκέτων;
@Ανώνυμος14
Στὸν σύνδεσμο πού παραθέσατε, διαβάστε προσεκτικὰ τὴν σελίδα 3 στὴν γραμμὴ Πιστωτικὰ Ἔσοδα. Τότε θὰ δεῖτε ὂτι τὸ 2007 εἰσπράξαμε ἀπὸ νέα δάνεια 10,60 δισεκατομμύρια περισσότερα ἀπ` ὅσα πληρώσαμε σέ χρεωλύσια καὶ τὸ 2008, 13,15 δισεκατομμύρια. Συνεπῶς, ἠ διαχείριση τῶν δανείων δέν μᾶς δίδει ἔλλειμμα στὸ ταμεῖο. Φοβᾶμαι ὂτι συγχέετε τό ταμειακό ἔλλειμμα μὲ τὸ διαχειριστικὸ ἔλλειμμα, δηλαδὴ μὲ τὴν διηνεκῆ ὑστέρηση τῆς ροῆς τῶν τακτικῶν ἐσόδων, ἔναντι τῆς ροῆς τῶν τακτικῶν δαπανῶν.
@Οδυσσέας
Νομίζω κι ἐμεῖς πρέπει νὰ τὸ σκεφθοῦμε νὰ ψηφίζουν σέ διαφορετικὰ ἐκλογικὰ τμήματα ὅσοι άποζοῦν (βάσει ΑΦΜ) ἀπὸ τὸ κράτος καὶ ὅσοι (πάλι βάσει ΑΦΜ) συνεισφέρουν περισσότερα στὸ κράτος ἀπ` ὅσα εἰσπράττουν ἀπ’ αὐτό.
κ.Γεωργάνα, εννοείτε να έχουν και διαφορετική ισχύ ψήφου οι μεν από τους δε; Είναι μια ιδέα και αυτή…
Πάντως, πραγματικά, με αρκετές ανεπτυγμένες χώρες να αντιμετωπίζουν κρίση δημοσίου χρέους (δείτε εδώ το χάρτη) τίθεται προς συζήτηση το ερώτημα του κατά πόσον ο δημοκρατικός χαρακτήρας ενός πολιτεύματος είναι μακροπρόθεσμα συμβατός με την οικονομική βιωσιμότητα του κράτους. Εκτός του ότι ο λαϊκισμός διευκολύνει τις σπατάλες και την υπερχρέωση, κάποτε έρχεται και η στιγμή που πρέπει να εφαρμοστούν μέτρα αναγκαία αλλά αντιδηλοφιλή. Και τότε τι γίνεται;
Οι Γάλλοι τώρα διαμαρτύρονται επειδή ο Σαρκοζύ θέλει να τους αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης κατά 2 μόλις χρόνια. Μήπως στην Ευρώπη κάπου έχουμε καλομάθει; Κι αν αυτό ισχύει μια φορά για τη Γαλλία πόσες φορές ισχύει για εμάς εδώ που αρκετοί θεωρούν “κεκτημένα δικαιώματα” τις συντάξεις στα 50-55, τα χρυσοπληρωμένα εφάπαξ κοκ. Εξαρτάται λοιπόν προφανώς και από τον κάθε λαό και την ωριμότητά που είναι σε θέση να επιδείξει.
Ἂς ἔχουν τὸ ἴδιο βάρος οἱ ψῆφοι. Ἀρκεῖ νὰ δημοσιεύονται καὶ τὰ ἐπὶ μέρους άποτελέσματα, ἔτσι γιὰ νὰ ξέρουμε τὶ φρονεῖ αὐτὸς ποὺ πληρώνει καὶ τὶ αὐτὸς ποὺ τὰ τρώει.
Οἱ Γάλλοι διαμαρτύρονται διότι κατέστρεψαν τὴν οἰκογένεια ὡς μηχανισμὸ ἀλληλεγγύης, ὁπότε ἔχουν μείνει μὲ τὴν κρύα ἀλληλεγγύη ποὺ προσπαθεῖ νὰ τοὺς ἐξασφαλίσει τὸ κράτος μὲ τὸν φοροεισπράκτορα. Φαίνεται ὂτι δὲν εἶναι ἀρκετὰ κρύα, διότι στὸ πιὸ πρόσφατο κῦμα καύσωνος στὴν Γαλλία πολλοὶ ἡλικιωμένοι πέθαναν ἀβοήθητοι.
Σχετικῶς μὲ τὴν συμβατότητα ἀντιπροσωπευτικῆς δημοκρατίας καὶ οἰκονομικῆς βιωσιμότητος, νὰ θυμίσω ὂτι στὸν περασμένο αἰῶνα τὸ κύριο ἐρώτημα ἦταν ἐὰν ἡ δημοκρατία ἦταν συμβατὴ μὲ τὴν εἰρηνικὴ συμβίωση πολλῶν ἐθνῶν στὴν Εὐρωπαϊκὴ ἤπειρο πρῶτα καὶ στὸν ὐπόλοιπο κόσμο. Τί μάθαμε μὲ μεγάλο κόστος ; Ὅτι χωρὶς δημοκρατία, τελικῶς, χάνεις καὶ τὴν εἰρήνη καὶ τὸν πόλεμο. Σὲ εὐθεῖα ἀναλογία μὲ τὴν ἀνοησία ἑκάστου, τὰ ἔθνη (καὶ τὰ δημοκρατικά) μίκρυναν ἀρκετὰ ὥστε νὰ ὑποχρεωθοῦν νὰ συμβιώνουν. Τὸ ἐνδιαφέρον εἶναι ὅτι ὁ μηχανισμὸς τῆς έξελίξεως αὐτὴς δὲν ἦταν μηχανισμὸς ἐπιλογῆς τόσο, ὅσο μηχανισμὸς ἀνάγκης. Τὸ πιθανώτερο εἶναι ὂτι ἡ οἰκονομικὴ ἀνάγκη θὰ μᾶς πιέσει περισσότερο καὶ πιὸ ἄμεσα, ὀπότε ἠ δημοκρατία θὰ πιεσθεῖ λιγώτερο. Διότι καὶ ἡ δημοκρατία προϊὸν ἀνάγκης εἶναι. Κακή, ψυχρή, σπάταλη, ἀλλὰ δέν ἔχουμε καὶ κάτι καλύτερο. Φυσικά, ἂν βρεθεῖ κανένας χαρισματικὸς Χίτλερ, τὴν πατήσαμε καὶ ὄχι μόνον οἰκονομικῶς.