Η Γενοκτονία των Ασσυρίων: Ένα άγνωστο έγκλημα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος

Οι μεγάλες γενοκτονίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στις αρχές του 20ου αιώνος ακόμη στοιχειώνουν την παγκόσμιο ιστορία, ειδικά δε τις μνήμες και την ταυτότητα των λαών-θυμάτων τους. Όλη η υφήλιος γνωρίζει για την σφαγή και τον εκτοπισμό των Αρμενίων μεσούντος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ τον τελευταίο καιρό αυξάνεται η δημοσιότητα των δεινών των Ελλήνων, οι οποίοι εξολοθρεύτηκαν, εκτοπίστηκαν και ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες την ίδια περίοδο μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923. Πολύ λιγότεροι όμως γνωρίζουν την Τρίτη εθνότητα η οποία στοχοποιήθηκε από τους Νεοτούρκους ως ξένο και επικίνδυνο σώμα προς εξάλειψη. Μιλάμε για τους Ασσυρίους.

Οι Ασσύριοι είναι έθνος με αρχαίες ρίζες, το οποίο κατοικούσε στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, ειδικά στη Συρία, την Μεσοποταμία και την Περσία. Όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, σχηματίστηκαν από την διατήρηση της αραμαϊκής γλώσσης και της χριστιανικής θρησκείας υπό μουσουλμανικό έλεγχο. Η Ασσυριακή εκκλησία διατήρησε το δόγμα του Νεστορίου, αποκομμένη από την ελληνική Ορθοδοξία. Τον πρώιμο Μεσαίωνα ο νεστοριανισμός γνώρισε εντυπωσιακή εξάπλωση στην Ασία, φθάνοντας ως την Κίνα και τις Ανατολικές Ινδίες. Η πρόοδος αυτή όμως καταστράφηκε από τις επιδρομές των Μογγόλων, αφήνοντας τους Ασσυρίους μία μικρή, απομονωμένη μειονότητα χωρίς πολιτική ισχύ. Αργότερα ένα κομμάτι των Ασσυρίων χριστιανών προσχώρησε στον ανατολικό καθολικισμό (Ουνία), οπότε ονομάστηκαν Χαλδαίοι. Ομάδα συγγενής γλωσσικά και πολιτισμικά με τους Ασσυρίους ήταν οι Σύροι ορθόδοξοι (αντιχαλκηδόνιοι-ιακωβίτες), οι οποίοι ήταν διακριτοί εκκλησιαστικά αλλά κατοικούσαν σε παρεμφερείς περιοχές.

Στα τέλη του 19ου-αρχές του 20ου αιώνος ο ασσυριακός-συριακός πληθυσμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αριθμούσε μεταξύ 600 χιλιάδων και ενός εκατομμυρίου. Ήταν συγκεντρωμένοι στην περιοχή του Ντιγιάρμπακιρ και της Μεσοποταμίας, του Χάκαρι και των λιμνών Βαν και Ουρμία (στην περσική πλευρά των συνόρων). Η άνοδος του τουρκικού εθνικισμού και η ανασφάλεια από την ευημερία των χριστιανικών μειονοτήτων δεν τους άφησε ανεπηρέαστους – χιλιάδες Ασσύριοι σφαγιάστηκαν από Κούρδους ατάκτους στις διαβόητες σφαγές του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ το 1895-96. Γενικά οι Ασσύριοι, όντες απομακρυσμένος, αγροτικός πληθυσμός χωρίς δικό τους κράτος και χωρίς σημαίνοντα ρόλο στην οικονομία, θεωρήθηκαν λιγότερο επικίνδυνοι από τους Έλληνες και τους Αρμενίους, οπότε η δίωξη τους ήταν λιγότερο συστηματική και περισσότερο υπόθεση τοπικών αρχών παρά κεντρικού σχεδιασμού από την Κωνσταντινούπολη.

Το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Οθωμανική αυτοκρατορία αντιμέτωπη με την Ρωσία, η οποία σημείωσε επιτυχίες στον Καύκασο και τη Βόρειο Μικρά Ασία. Φοβούμενοι πως ο τοπικός χριστιανικός πληθυσμός θα λειτουργούσε ως «Πέμπτη φάλαγγα», οι Νεότουρκοι αποφάσισαν τον εκτοπισμό των Αρμενίων και Ασσυρίων της ανατολής. Ξεκίνησε και εκεί η τραγωδία, πικρά γνωστή σε από τις εμπειρίες των Ελλήνων. Πληθυσμοί ολοκλήρων περιοχών εξαναγκάστηκαν σε εξοντωτικές πορείες στην έρημο, οι άνδρες εκτελούντο ομαδικά, γυναίκες βιάζονταν, περιουσίες λεηλατούνταν, πτώματα σκυλεύονταν και ακρωτηριάζονταν. Ένα μεγάλο τμήμα του ασσυριακού πληθυσμού προσπάθησε να βρει καταφύγιο στην Περσία, πάνω από 65.000 όμως βρήκαν το θάνατο στη διαδρομή ή με την άφιξη τους, από την πείνα, την δίψα και τις ασθένειες. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην σύλληψη και εκτέλεση της θρησκευτικής ηγεσίας και των ανωτέρων οικονομικών στρωμάτων, φυσικών ηγετών της κοινότητος.

Δεν επρόκειτο να δεχθούν τη μοίρα τους αμαχητί. Για καιρό ένα άγριο αντάρτικο κράτησε τα τελευταία ασσυριακά χωριά στα βουνά του Χάκκαρι, μέχρι οι Οθωμανοί να καταφέρουν να το διαλύσουν και να εξοντώσουν τους κατοίκους. Ασσύριοιεθελοντές πολέμησαν στο πλευρό των Ρώσων, έμειναν όμως ανυπεράσπιστοι μετά την ρωσική υποχώρηση. Όταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε, εκατοντάδες χιλιάδες Ασσύριοι είχαν βρει το θάνατο και ακόμη περισσότεροι είχαν γίνει πρόσφυγες. Ο αριθμός των νεκρών διαφέρει από πηγή σε πηγή, γενικότερα όμως υπολογίζεται περί τις 300-400.000. Η γη που κατοικούσαν αποικήθηκε από κουρδικές φυλές, οι οποίες είχαν πρωταρχικό ρόλο στην εκτέλεση της γενοκτονίας.

Τα βάσανα των Ασσυρίων δεν έληξαν με την πτώση των Οθωμανών. Το 1933 3.000 σφαγιάστηκαν από ιρακινές πολιτοφυλακές. Τις ακόλουθες δεκαετίες ένα πολύ μεγάλο μέρος τους, όπως συνέβη σε όλους τους χριστιανούς της Ανατολής, μετανάστευσε στην Ευρώπη και την Αμερική. Το 2003, όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ, οι Ασσύριοι εκεί αριθμούσαν 1,5 εκατομμύριο ή 8% του όλου πληθυσμού. Ύστερα από τον εμφύλιο πόλεμο και την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους, η φυγή εντάθηκε: δεν έχουν απομείνει ούτε 150.000.

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Assyrian genocide: ongoing and forgotten (Chronicles:)

Assyrian Genocide (The Combat Genocide Association)

The Assyrian Genocide: A Largely Unknown Genocide that was a Product of Ottoman Jihad, as were the Armenian and Greek Genocides by Sabri Atman (Institute on the Holocaust & Genocide in Jerusalem)

The Assyrian Genocide (The Finer Times)

The Anti-Christian Genocide the West Forgot (The American Conservative)

Για την εφημερίδα «Ρήξη«, Σεπτέμβριος 2019