Του WS, από την ιστοσελίδα American Sun
Μετάφραση: Μάριος Νοβακόπουλος
Υπάρχει κάτι το συναρπαστικό στο να βλέπεις παλιούς φίλους. Πάντα έρχεται στο μυαλό το φλέγον ερώτημα «Τι έκανες όλον αυτόν τον καιρό»; Πραγματικά θέλω πραγματικά να ξέρω τι απέγινε αυτός ο τύπος, με τον οποίο κάποτε καπνίζαμε χόρτο στο πάρκινγκ του σούπερμαρκετ. Πώς έχει μεγαλώσει, με τι χόμπι ασχολείται, ποιες αλλαγές έχουν συμβεί στον τρόπο σκέψης του, ποια θρησκευτική αναγέννηση μπορεί να συνέβη; Οι πιθανότητες είναι ατελείωτες. Η ωρίμανση ενός ανθρωπίνου όντος είναι ένα όμορφο πράγμα. Για να μεταβείτε από έναν έφηβο που στρίβει τρίφυλλα σε ένα πάρκινγκ σε έναν πλήρως λειτουργικό ενήλικα, ο οποίος πιθανότατα δεν στρίβει πλέον τρίφυλλα στα πάρκινγκ, δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια τεκτονική μετατόπιση. Κι όμως, προς απογοήτευση μου, η απάντηση με αφήνει πάντοτε ανικανοποίητο.
Είναι η ίδια απάντηση που λαμβάνω από άνδρες πολύ μεγαλύτερους από μένα. Είναι η ίδια απάντηση που λαμβάνω από νεαρούς που προσπαθούν να με εντυπωσιάσουν, περιστασιακούς γνωστούς, φίλους με τους οποίους διατηρώ επαφή και όλους τους ενδιάμεσους. Είναι πάντα μια παραλλαγή του, “Φίλε, απλά δούλευα” ή “Απλά μένω απασχολημένος!” Δεν βρίσκω πολλή ποικιλία. Ίσως είναι απλώς ένας τρόπος για να απαντηθεί το ερώτημα, καθώς μια περαιτέρω συζήτηση θα αποκαλύψει πως στην πραγματικότητα υπάρχουν πολύ περισσότερο σε έναν άνθρωπο από το να λιώνει σε κάποια δουλειά. Κι όμως, δεν συμβαίνει αυτό συνήθως. Καταλήγω συνήθως να ανακαλύπτω περισσότερες λεπτομέρειες για το πόσο αυτό το άτομο εργάζεται. Συχνά θα μου πουν, με μεγάλη υπερηφάνεια, πόσες ώρες δουλεύουν. “Έβαλα 60 ώρες την περασμένη εβδομάδα!” θα πνίγοντας ένα γέλιο. Οι πιο ξιπασμένοι θα περιγράφουν για πόσες συνεχόμενες εβδομάδες εργάζονται εβδομήντα ώρες, δίχως διάλειμμα για Σαββατοκύριακο.
Είμαι συχνά εντυπωσιασμένος από την καλή τους διάθεση, αλλά ξέρω ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτό. Για όνομα του Θεού, γιατί δουλεύουν τόσο πολύ; Γιατί εργάζομαι τόσο πολύ; Αγαπητέ αναγνώστη, γιατί στο διάολο εργάζεστε τόσο πολύ; Είναι ένα θέμα που δεν συζητάται συχνά σε κανονικούς συντηρητικούς κύκλους. Υπάρχει μια νοοτροπία που προϋποθέτει ότι όσο περισσότερο δουλεύεις τόσο περισσότερο προχωράς, τόσο καλύτερα είσαι. Η αριστερά ήταν συχνά εκείνη που ήταν διατεθειμένη να επικρίνει τη δουλεία της εποχής μας. Αλλά υπάρχει ένα εύφορο έδαφος εδώ για τη δεξιά πτέρυγα αν μπορούμε να αφήσουμε μερικές αρχές τύπου “arbeit macht frei”, η εργασία ελευθερώνει. Αυτό είναι το συντηρητικό κήρυγμα που δίνεται στις μάζες. Και ας θυμηθούμε κάτι, αυτό ήταν ένα σύνθημα πάνω από ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Γιατί το σύνθημα της αμερικανικής συντηρητικής εργασιακής ηθικής δεν διαφέρει από το σύνθημα που χρησιμοποιείται για τους κρατούμενους στο Άουσβιτς; Σοβαρολογώ, κάτι είναι τρομερά λάθος.
Ένα από αυτά τα αξιοσημείωτα στοιχεία που πάντοτε μπερδεύουν τους περισσότερους ανθρώπους είναι ότι οι μεσαιωνικοί χωρικοί δούλευαν λιγότερες ώρες από εμάς. Απλώς δούλευαν περίπου 150 μέρες του χρόνου, απολάμβαναν καρναβάλια και γιορτές, δραστηριότητες στην φύση, τέχνες, τραγούδια και ένα σωρό άλλε ασχολίες που ανυψώνουν την ψυχή. Σίγουρα η δουλειά τους ήταν σκληρή και βάναυση. Αλλά ήταν το είδος της εργασίας που ένας άντρας πραγματικά απολαμβάνει: σωματικά εξαντλητική και αραιή. Θα μπορούσατε να ανταλλάξετε τη δουλειά σας για 150 βάναυσες ημέρες στον αγρό, να χειρίζεστε ένα δρεπάνι, να αγωνίζεστε με ένα άλογο και άροτρο, να ξεριζώνετε ζιζάνια και να μαζεύετε καλλιέργειες με το χέρι; Και θα έχετε όλα τα πρόσθετα πολιτιστικά οφέλη παραπάνω. Σίγουρα θα έκλεινα αυτή τη συμφωνία, ποιος δεν θα το έκανε;
Έτσι, το ερώτημα που επιζητά απάντηση είναι ότι, αν οι μεσαιωνικοί χωρικοί είχαν πραγματικά μια καλύτερη συμφωνία από εμάς, τι συνέβη; Γιατί συνέβη η Βιομηχανική Επανάσταση; Αυτή ήταν μια ερώτηση που έθεσε ο David Fleming στο βιβλίο «Επιβιώνοντας στο Μέλλον: Πολιτισμός, Καρναβάλι και Κεφάλαιο την επαύριο της Οικονομίας της Αγοράς» (Surviving the Future: Culture, Carnival and Capital in the Aftermath of the Market Economy). Με χτύπησε στο στομάχι. Σε τι χρησιμεύουν οι συσκευές εξοικονόμησης εργασίας, αν το μόνο που κάνουμε είναι να δουλέψουμε; Πού είναι η εξοικονομημένη εργασία μου; Αυτή ήταν η υπόσχεση της Βιομηχανικής Επανάστασης. Ένα μέλλον περισσότερου ελεύθερου χρόνου. Ακόμα και στα γραπτά του John Kenneth Galbraith και του Keynes στα μέσα του 20ού αιώνα, οι οικονομολόγοι ανέμεναν μια εβδομάδα εργασίας 10 ωρών. Έχουμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Μπορώ σχεδόν να ακούσω το διάβολο να γελάει με αυτήν την σκλαβιά. Ήταν δόλωμα. Αντί για περισσότερο ελεύθερο χρόνο, πήραμε περισσότερα προϊόντα. Αντί να υποφέρουμε από την σκληρή χειρωνακτική εργασία, διπλασιάσαμε το ποσό της ανιαρής, μη βάναυσης εργασίας εργασίας. Και τι χάθηκε; Αυτό το πολύτιμο καρναβάλι και ο πολιτισμός που απολάμβαναν οι χωρικοί.
Μπορεί να συζητηθεί επ’ άπειρον πώς συνέβη αυτή η εξαπάτηση. Αλλά κατά προσέγγιση, όπως ο Fleming εξαιρετικά εκθέτει, υπάρχει ένα παράδοξο που συμβαίνει με την εντατικοποίηση της οικονομίας της αγοράς. Καθώς τα πράγματα γίνονται πιο αποτελεσματικά, τα πράγματα πρέπει και να παραδίδονται πιο αποτελεσματικά. Αυτό οδηγεί σε περισσότερους δρόμους, μεγαλύτερες / περισσότερες πόλεις, συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό για την πλήρωση θέσεων εργασίας (που χαλαρώνει τα σεξουαλικά ήθη), παράδοση πρώτων υλών σε μακρύτερες αποστάσεις, περισσότερη γραφειοκρατία για τη διαχείριση του εφοδιασμού, μεγαλύτερη ανάγκη για τρόφιμα και πρώτες ύλες, στρατιωτική ισχύ για να υπερασπιστεί αυτό το οικοσύστημα πολυπλοκότητας και, εν τέλει, πρέπει να γίνουν περισσότερα προϊόντα για περισσότερους ανθρώπους. Τέλος, το κερασάκι στην κορυφή είναι ότι καταλήγει σε μια μηχανή που απαιτεί περίπου 2% ρυθμό ανάπτυξης για να αποφύγει τη μαζική ανεργία. Το καθαρό αποτέλεσμα είναι ότι εσείς και εγώ εργαζόμαστε για εξειδικευμένες εργασίες για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Είναι μια παγίδα εργασίας και καταστρέφει το περιβάλλον μας καθώς και τις ψυχές μας.
Η οικονομία της αγοράς έχει καταστρέψει το καρναβάλι και τον πολιτισμό. Με τόσες πολλές μέρες εργασίας, χάνουμε αυτά τα πολύτιμα πράγματα. Σήμερα, μόνο ο απόηχος του πολιτισμού μπορεί να ακουστεί. Ένας τυχερός Ευρωπαίος μπορεί να ζήσει σε ένα γραφικό χωριό με τα αισθητικά χαρακτηριστικά μιας προηγούμενης, ισχυρότερης κουλτούρας χωρίς καμία από τις αξίες που το δημιούργησαν. Ένας Αμερικανός πιθανότατα δεν έχει καμία πραγματικά όμορφη αρχιτεκτονική ή τέχνη να τον περιβάλλει. Η οικονομία της αγοράς δεν επιτρέπει την αργή τεχνική διαδικασία για να χτίσει ένα σπίτι. Δεν επιτρέπει την σπατάλη πλεονάζουσας εργασίας και πόρων με την οικοδόμηση μιας γοτθικής εκκλησίας. Το οποίο, αρκετά αστείο αν το σκεφτεί κανείς, είναι ένα σημαντικό μέρος ενός πολιτισμού που δεν χτίστηκε γύρω από την άπειρη ανάπτυξη. Ο πλούτος πρέπει να καταστρέφεται. Γιατί οι Βίκινγκ έκαιγαν τους νεκρούς στα πλοία τους με όλα τα υπάρχοντά τους; Είτε γνώριζαν τι έκαναν ή όχι, δημιούργησαν κάτι όμορφο – μια φωτιά στη λίμνη, ένα μυστήριο βυθισμένων θησαυρών και κατέστρεφαν τον υπερβολικό πλούτο. Αυτά είναι πολιτιστικά πρϊόντα που χάνονται με μια οικονομία της αγοράς, καθώς και μια ένδειξη ότι οι άνθρωποι είχαν πραγματικά αρκετό χρόνο και πόρους στα χέρια τους για να επιτρέψουν όμορφες, σπάταλες πράξεις. Μοιάζει παράδοξο, αλλά οι πρόγονοί μας ήταν σπάταλοι με τρόπο που εμείς δεν θα μπορούσαμε ούτε να φανταστούμε.
Και το “καρναβάλι” για σημερινή νεολαία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία γιορτή κατανάλωση αλκοόλ σε ένα υπερ-σεξουαλικοποιημένο περιβάλλον. Αλλά πώς αυτό καλλιεργεί μια αίσθηση κοινότητας; Δεν το κάνει. Οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι δεν αποτελούν μέρος αυτού του καρναβαλιού. Μόνο οι νέοι. Και αυτό το καρναβάλι είναι κάτι που συνήθως οι άνθρωποι ξεπερνούν, και αν κάποιος δεν το κάνει, αυτό είναι ακόμα χειρότερο. Μοιάζουν για όλους παράξενοι.
Τι σκέφτεται λοιπόν ο David Fleming όταν μιλά για το καρναβάλι; Το εννοεί ως τελετουργικό. Τελετουργία μιας κοινότητας ανθρώπων που συναντιούνται, τραγουδούν, κάνουν ανόητα παιχνίδια, επισημαίνουν σημαντικές ημερομηνίες, εμφανίζουν δημιουργικά ταλέντα, επιδεικνύουν αθλητική ικανότητα κ.λπ. Και αυτό δεν είναι μια φορά το χρόνο, όχι! Με τόσες παραλλαγές ενός καρναβαλιού, θα υπάρχουν δεκάδες. Θα έχετε το αγαπημένο σας. Θα παρακολουθήσετε κάποια για τα οποία ίσως δεν ενδιαφέρεστε πολύ. Αλλά θα το κάνετε επειδή είστε μέλος της κοινότητας. Το κάνετε για την οικογένειά σας, τους φίλους σας και τον φούρναρη με τον οποίο ανταλλάσσετε υπηρεσίες. Και οι απαγορεύσεις θα αρθούν. Θα μεθύσετε και θα χαλαρώσετε. Θα τραγουδήσετε με τον δήμαρχο. Μπορεί να βοηθήσετε έναν αστυνομικό να κάνει εμετό σε έναν τοίχο. Η ιεραρχία θα γίνει ισότητα. Κατά τη διάρκεια ενός καρναβαλιού είστε ίσοι με τους ανωτέρους σας.
Ο Goethe γράφει στο ημερολόγιο του για την τελευταία ημέρα του φεστιβάλ της φωτιάς στο Coso. Ας υποθέσουμε ότι είστε εκεί. Είστε στο πλήθος και όλοι κρατούν από ένα κερί. Η διάθεση είναι επίσημη. Ένα σύνθημα ενώνει τις φωνές. Αυξάνει με ένταση, “Siz ammazzato chi nom porter moccolo!” – “Θάνατος σε εκείνον που δεν κρατάει κερί!” Ξαφνικά όλοι προσπαθούν τρελά να σβήσουν τα κεριά του άλλου. Προσπαθείτε να προστατέψετε το κερί σας, γιατί εάν σβήσει έχετε καταδικαστεί σε θάνατο! Βλέπετε έναν παλιό ιερέα, έναν άνθρωπο που σας βοήθησε να αντιμετωπίσετε πολλά προβλήματα. Δεν είναι τόσο γρήγορος όσο ήταν κάποτε και δεν είναι σε θέση να προστατεύσει το κερί του. Μπορείτε να γλιστρήσει πίσω του και να φυσήξετε φωνάζοντας, “Sia ammazzato il signor Padre!” – “Θάνατος σε εσάς, Πάτερ!”
Η διάθεση είναι χαρούμενη. Ο ιερέας μόνο να γελάσει μπορεί. Και οι δύο αναγνωρίζετε τον θάνατο με παιγνιώδη διάθεση. Τα κεριά σιγά-σιγά σβήνουν και όλοι μένουν στο σκοτάδι. Όλοι γνωρίζουν ποια τύχη θα έχουν στο τέλος, και η κοινότητα έχει γεννήσει έναν πολιτιστικό τρόπο διασκέδασης για να την αντιμετωπίσει. Όλοι αναγνωρίζουν ότι πρέπει να δώσουν τη θέση τους για την επόμενη γενιά. Η κοινότητα αποκαθίσταται μέσω του θανάτου. Ο Γκαίτε αντικατοπτρίζει σε αυτό σε ένα ποίημα:
Και όσο δεν κατέχετε
Αυτό, το να «πεθάνετε και να γίνετε»,
Είστε απλώς ένας θλιβερός επισκέπτης
Στη σκοτεινή γη.
Το καρναβάλι είναι το συνδετικό στοιχείο της κοινότητας. Την δένει σφιχτά. Την καθιστά πιο ανθεκτική και πρόθυμη να θυσιαστεί για τον εαυτό της. Γεννά πολιτιστικές αξίες. Είναι η ενδυνάμωση του συναισθήματος ανάμεσα στο πλήθος. Είναι μια γιορτή με ανθρώπους που γνωρίζετε. Θυσιάζουμε πολλά για την επιδίωξη της ευημερίας στην οικονομία της αγοράς. Επιδιώκουμε μια αύξηση του ΑΕΠ κατά 6% το χρόνο και προσπαθούμε μάταια να την πετύχουμε. Μπορεί να την φθάσουμε, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο.
Μήπως ονειρεύεστε έναν άλλο κόσμο και το χρόνο να ζήσετε πραγματικά; Γιατί όχι, όπως ήταν πιο παλιά;