Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 19 Ιανουαρίου 2011
Του ΚΩΣΤΑ Π. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ*
1 Ως προς την άσκηση νόμιμων διεθνών δικαιωμάτων, η χώρα μας παρουσιάζει σημαντικό έλλειμμα, το οποίο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό.
α) Η αδυναμία της χώρας μας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα πέραν των 6 ν.μ., ρύθμιση η οποία χρονολογείται από το 1936. Ωστόσο, σήμερα, ο κανόνας για την αιγιαλίτιδα ζώνη είναι τα 12 ν.μ. Ο κανόνας αυτός είναι πια γραπτός, ξεκάθαρος, αδιαμφισβήτητος και παγκόσμιας αποδοχής.
β) Η χώρα μας δεν έχει ακόμα υιοθετήσει μέτρα τεχνικού χαρακτήρα και δευτερεύουσας σημασίας, όπως είναι η καθιέρωση του συστήματος των ευθειών γραμμών βάσεως και το κλείσιμο των κόλπων μέχρι ανοίγματος 24 ν.μ.
2. Αλλά, εκτός από τις παραπάνω παραλείψεις, οι παράνομες απειλές και πιέσεις της Τουρκίας από τη μια πλευρά και η αδυναμία της χώρας μας από την άλλη, μας οδήγησαν, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε λανθασμένες ενέργειες με ιδιαίτερα επιζήμιες συνέπειες.
α) Ενα σοβαρό λάθος είναι το πάγωμα, από το 1987, άσκησης των δικαιωμάτων που μας παρέχει το διεθνές δίκαιο σε ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, όχι μόνο του Ανατολικού, αλλά και του Δυτικού. Ωστόσο, το τελευταίο δεν έχει καμιά σχέση με την ελληνοτουρκική διαφορά. Είναι ευνόητο ότι αυτή η αδικαιολόγητη και παράλογη συμπεριφορά ζημιώνει αποκλειστικά τη χώρα μας, στην οποία ανήκει το μέγιστο μέρος της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου.
β) Δεύτερο παράδειγμα, η υπόθεση των Ιμίων το 1996, η οποία αποτέλεσε την αφετηρία για τη δημιουργία από την Τουρκία, πάντοτε αυθαίρετα και παράνομα, του ανύπαρκτου θέματος των γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο. Στην υπόθεση αυτή -και εδώ έγκειται η αδυναμία μας- μολονότι το δίκαιο είναι απόλυτα με το μέρος μας, η χώρα μας αναγκάστηκε τελικά να αποδεχτεί το τετελεσμένο γεγονός και να συμφωνήσει για την απόσυρση των δυνάμεών της από νησιωτικό έδαφος που είναι της απόλυτης και αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας της.
3. Και έρχομαι τώρα στην κατάσταση γενικά των ελληνοτουρκικών σχέσεων σήμερα. Παρά τις συχνές ελληνοτουρκικές συναντήσεις σε όλα τα επίπεδα, η Τουρκία συνεχίζει συστηματικά τις γνωστές παραβιάσεις της σε βάρος της Ελλάδας (αιγιαλίτιδα ζώνη των 10 και 6 ν.μ. και FIR Αθηνών). Πρόσφατα, μάλιστα, προέβη και σε άλλες παράνομες πράξεις, με σοβαρότερη αυτή της εκτέλεσης υπερπτήσεων μαχητικών της αεροσκαφών πάνω από κατοικημένα ελληνικά νησιά και ενίοτε σε χαμηλό ύψος. Η Τουρκία διεκδικεί σήμερα και κατοικημένα ελληνικά νησιά.
4. Τίθεται, επομένως, το δύσκολο ερώτημα: Τι πρέπει να κάνει η χώρα μας για να αντιμετωπίσει τις συνεχείς απειλές και παράνομες ενέργειες της Τουρκίας; Η πράξη απέδειξε ότι το διπλωματικό διάβημα διαμαρτυρίας, μολονότι χρήσιμο, δεν είναι επαρκές. Απαραίτητη είναι και η προσφυγή σε άλλα μέσα αντίδρασης. Τέτοια μέσα είναι:
α) Η προσφυγή σε αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι κυρίως τα Ηνωμένα Εθνη και η Ευρωπαϊκή Ενωση.
β) Η προσφυγή σε νόμιμα, αλλά δυσάρεστα για την Τουρκία, μέτρα, όπως είναι π.χ. αυτά που δυσχεραίνουν την ενταξιακή της πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ενωση, πράγμα που ορθώς κάνει η Κύπρος.
γ) Η έγερση, επίσημα, θέματος διεθνούς ευθύνης κατά της Τουρκίας για τις παράνομες πράξεις της. Το μέσο αυτό έχει πολιτική και νομική βαρύτητα, γιατί με αυτό δεν καταγγέλλεται μόνον η παρανομία, αλλά τίθεται και θέμα διεθνούς ευθύνης γι’ αυτήν.
5. Το συμπέρασμά μας θα είναι σύντομο. Ολες οι παρανομίες που ανέφερα παραπάνω οφείλονται στο ασύστολο θράσος και την επιθετικότητα της Τουρκίας. Με άλλα λόγια, στην ξεκάθαρη επεκτατική της πολιτική, που ακολουθεί εδώ και περίπου 35 χρόνια σε βάρος της Ελλάδας, ιδιαίτερα στο χώρο του Αιγαίου, καθώς και σε βάρος της Κύπρου. Δεν διστάζει να παρανομεί κατάφωρα, προσφεύγοντας ακόμα και στη χρήση ένοπλης βίας (περίπτωση Κύπρου και Ιμίων) ή στην απειλή χρήσης βίας (casus belli). Οι παράνομες ενέργειές της σε βάρος της Ελλάδας είναι συχνές, σχεδόν καθημερινές.
Εδώ πρέπει να πούμε ότι η Τουρκία έχει συγκεκριμένες στοχεύσεις σε ορίζοντα μακροχρόνιο. Εχει συνέπεια και συνέχεια στην επεκτατική της πολιτική και ξέρει να αξιοποιεί τον παράγοντα χρόνο, με τελικό σκοπό να επιτύχει σιγά σιγά τη νομιμοποίηση των παράνομων διεκδικήσεών της, που φτάνουν μέχρι τη μοιρασιά του Αιγαίου και την ισότιμη συγκυριαρχία της πάνω σ’ αυτό. Επιδίωξή της είναι, επίσης, ο εγκλωβισμός των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου μέσα σε μια μεγάλη ζώνη τουρκικής δικαιοδοσίας, πράγμα που θα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τα νησιά μας.
Η επεκτατική συμπεριφορά της Τουρκίας, η οποία εμφανώς δεν συνάδει με τη σύγχρονη εποχή, στηρίζεται κυρίως σε τρεις παράγοντες: στην ισχύ της έναντι της χώρας μας, στην αδυναμία του διεθνούς συστήματος να επιβάλει την εφαρμογή των διεθνών κανόνων και στην αδιαφορία των μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες εξακολουθούν πάντοτε να τοποθετούν το ατομικό τους συμφέρον υπεράνω του γενικού συμφέροντος της διεθνούς κοινότητας ως συνόλου.
Από την άλλη πλευρά, η χώρα μας, χωρίς σχέδιο και προγραμματισμό, δεν μπορεί παρά να ακολουθεί αμυντική πολιτική, πολλές φορές πυροσβεστικού χαρακτήρα. Μόνιμα χαρακτηριστικά της είναι η ατολμία -με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ασκήσει νόμιμα δικαιώματα που της παρέχει το διεθνές δίκαιο- και μερικές φορές και η υποχωρητικότητα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει. Πρέπει η χώρα μας, με όλες τις δυνάμεις της, να προσπαθήσει να ασκήσει ως υποκείμενο του διεθνούς δικαίου τα διεθνή δικαιώματά της. Οπου υπάρχει νομικός τίτλος της Ελλάδας πρέπει να ασκείται η κυριαρχία της, τα κυριαρχικά της δικαιώματα και η δικαιοδοσία της ανάλογα με την περίπτωση.
*Ομότιμος καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, πρώην προϊστάμενος Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας υπουργείου Εξωτερικών
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=19/01/2011&s=analysh-sta-gegonota
.