Εκτύπωση | 23/01/2011 | Του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Εάν κάποιος ανατρέξει στην ιστορία, από την εποχή του Νιχάτ Ερίμ ώς σήμερα, θα διαπιστώσει ότι οι Τούρκοι έχουν μια σταθερή πολιτική – στρατηγική, η οποία επικεντρώνεται μεταξύ άλλων στην εξής αξίωση: Είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο ήθελαν και θέλουν να ασκούν συγκυριαρχία επί της Κύπρου, ως ενδιάμεσο στάδιο του πλήρους ελέγχου επί της νήσου. Διότι, έτσι επιβάλλει το γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό μοντέλο επί του οποίου στηρίζεται η εξωτερική πολιτική της Άγκυρας. Βεβαίως, οι Τούρκοι επιμένουν και σε κάτι άλλο: Στην επικυριαρχία της Άγκυρας μέσω του συστήματος εγγυήσεων και ασφάλειας.
Παιχνίδια κυριαρχίας
Οι τελευταίες προτάσεις του Ντερβίς Έρογλου, στο πλαίσιο των συνομιλιών, επί της διακυβέρνησης και των εγγυήσεων είναι ενταγμένες σε αυτή την τουρκική στρατηγική, όπως καθορίστηκε από το 1956. Ο Έρογλου και η Άγκυρα: α) Θέλουν τουρκικές εγγυήσεις επί του συνόλου της Κύπρου για να τη θέτουν εσαεί υπό τη δική τους ομηρία. β) Ισχυρίζονται ότι οι προτάσεις τους βρίσκονται εντός των παραμέτρων του ΟΗΕ. Γιατί; Διότι, κατά τον τουρκικό ισχυρισμό, γίνεται αποδοχή ότι το πολιτειακό σύστημα, το οποίο θα προκύψει από τη λύση, θα έχει κυριαρχία, μια διεθνή προσωπικότητα και ιθαγένεια.
Όμως, όπως διευκρινίζεται, κυριαρχία θα διαθέτουν και τα «δύο συνιστώντα κράτη», τα οποία θα είναι ισότιμα. Η τουρκική θέση μπορεί να στηριχθεί σε διάφορες νομικές ερμηνείες και αξιώματα που καταλήγουν στο ίδιο διχοτομικό ή τριχοτομικό συμπέρασμα και αποτέλεσμα (Για να μην πούμε τετραχοτομικό εάν λάβει κάποιος υπόψη τη ζώνη των «συμβατικώς κυρίαρχων Βρετανικών Βάσεων»). Εντός αυτή της νομικής και πολιτικής λογικής θα μπορούν να προβληθούν οι εξής ισχυρισμοί και θέσεις:
1. Υπάρχει γενικά η κυριαρχία της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, αλλά ασκείται από τα «δύο συνιστώντα κράτη». Οι κυριαρχίες είναι μεταξύ τους τυπικά ισότιμες, όπως και το σχέδιο Ανάν προέβλεπε. Άρα έχουμε τρεις κυριαρχίες ισοϋψείς, όπως έλεγαν οι Χάνεϊ και Ντε Σότο. Ακόμη και αν φραστικά γίνεται αναφορά στη «μία κυριαρχία», δεν αλλάζει η διχοτομική και τριχοτομική της υφή, καθότι θα υπάρχουν άλλες «δυο ισοϋψείς». Μια για κάθε «συνιστών κράτος». Όλες οι κυριαρχίες θα είναι της ίδιας τυπικής ισχύος. Εν ολίγοις, η μία δεν θα μπορεί να υπερισχύσει της άλλης.
2. Υπάρχει μεν η κυριαρχία της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, η οποία φραστικά μπορεί να χαρακτηρίζεται ως μία ή ακόμη και ενιαία, όμως ενδέχεται να έχει δύο πηγές. Αυτήν του ελληνοκυπριακού και εκείνην του τουρκοκυπριακού «συνιστώντος κράτους» ή των δύο Κοινοτήτων. Αυτή η διχοτομική λογική διέπνεε τις προτάσεις του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, όπως αυτές κατατέθηκαν τον Ιανουάριο του 2010. Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί υιοθετηθεί, όπως συνέβη και επί σχεδίου Ανάν. Μέσω, δηλαδή, της εποικοδομητικής ασάφειας, που παρέχει τη δυνατότητα σε κάθε πλευρά να δίδει τις δικές της ερμηνείες.
Για παράδειγμα, στο σχέδιο Ανάν γινόταν λόγος για έγκριση της λύσης με χωριστά δημοψηφίσματα από τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους.
Ο τότε Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, για να σώσει τα προσχήματα, υποστήριζε ότι το δημοψήφισμα γινόταν από την τουρκοκυπριακή Κοινότητα και από την ελληνοκυπριακή Κοινότητα, όπως αυτές είναι κατοχυρωμένες στο σύνταγμα της Ζυρίχης, ενώ τη τουρκική ισχυριζόταν ότι ασκείτο το χωριστό δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και άρα πάμε σε διπλή κυριαρχική και πρωτογενή πηγή εξουσίας, δηλαδή παρθενογένεση. Ερώτημα και τότε και σήμερα: Τι θα γινόταν σε περίπτωση διαζυγίου; Ποιος θα αναγνωριζόταν; Το ελληνοκυπριακό, το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος ή κεντρική εξουσία-Κυβέρνηση; Όλοι και τίποτα; Λογικά θα έπαιρνε ο καθένας την κυριαρχία του και θα έφευγε.
Οι ασκούμενοι δικηγόροι…
Μέσα σε αυτήν τη λογική των χωριστών και ισοϋψών – ισότιμων κυριαρχιών, καθώς και των δύο πηγών εξουσίας, κινείται ο Έρογλου και η Τουρκία. Και η νομική τους αντίληψη στηρίζεται σε αυτό το οποίο μαθαίνουν οι ασκούμενοι δικηγόροι. Ότι, δηλαδή, όταν συστήνεις ένα συνεταιρισμό, εξυπαρχής πρέπει να καθορίσεις και να γνωρίζεις τι θα συμβεί σε περίπτωση διάλυσης. Και η τουρκική πλευρά δεν επιθυμεί να ξαναζήσει ό,τι έζησε το 1964, όταν δηλαδή το Συμβούλιο Ασφαλείας αναγνώρισε ως νόμιμη Κυβέρνηση και ως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο επί τη βάσει του ψηφίσματος 186. Οι δε λόγοι που αναγνωρίστηκε ο Μακάριος είναι πολλοί:
Πρώτο, εάν οι Βρετανοί δεν αναγνώριζαν τη συνέχεια του κράτους της Ζυρίχης και διαλυόταν, χωρίς συμφωνία για τη δημιουργία νέου πολιτειακού συστήματος, τότε θα έμενε νομικά και διεθνώς μετέωρο και το καθεστώς των Βάσεων. Πότε; Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι Βάσεις θεωρούνταν υψίστης στρατηγικής σημασίας όχι μόνο για τη Βρετανία, αλλά και για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Δεύτερο, το κράτος της Ζυρίχης είναι ενιαίο και όχι ομοσπονδιακό. Ούτε στηριζόταν στη φόρμουλα της εκ περιτροπής Προεδρίας. Αρχηγός του κράτους ήταν ο Ελληνοκύπριος Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος ο εκλεγμένος Τουρκοκύπριος ηγέτης. Συνεπώς, δεν υπήρχε χωριστό έδαφος και Τουρκοκυπριακή Διοίκηση διεθνώς αναγνωρισμένη. Οι Τουρκοκύπριοι με εντολές της Τουρκίας είχαν κλειστεί σε θυλάκους και επιζητούσαν την διά πυρός και σιδήρου ένωση των περιοχών τους και την αναγνώρισή τους ως χωριστής ομοσπονδιακής οντότητας, η οποία θα συνεταιριζόταν με τους Ελληνοκυπρίους σε ένα ομοσπονδιακό σύστημα με διπλή πηγή εξουσίας – κυριαρχίας, όπως έλεγε ο τότε Τουρκοκύπριος ηγέτης Φαζίλ Κιουτσούκ στις αρχές Φεβρουαρίου του 1965.
Τα «συνιστώντα κράτη» Καταλανών και των Βάσκων
ΥΠΟ αυτές, λοιπόν, τις συνθήκες γίνεται κατανοητό ότι, η εκ περιτροπής Προεδρία και η έννοια των χωριστών «συνιστώντων κρατών», είναι φόρμουλες διχοτομικές και αντίθετες με τους πυλώνες της βιωσιμότητας της λύσης. Τροφοδοτούν την εν συνεχεία απόσχιση. Διότι, αυτός είναι ο στόχος της τουρκικής πλευράς. Δηλαδή να μη συμβεί, σε περίπτωση κρίσης, ό,τι και το 1964. Δηλαδή να μη δοθεί ο τίτλος ιδιοκτησίας στους Ελληνοκυπρίους. Εάν το ΄63-΄64 υπήρχε καθεστώς διεθνικής διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με εκ περιτροπής Προεδρία, πόσο δύσκολο θα ήταν να αναγνωριστούν από τη διεθνή κοινότητα «δύο κράτη»;
Ένα για τον έναν εκ περιτροπής και έναν για τον άλλο εκ περιτροπής Πρόεδρο. Αυτό δεν συνέβη με την πολυεθνική Σοβιετική Ομοσπονδία και τη Γιουγκοσλαβία, καθώς και με το βελούδινο διαζύγιο της Τσεχοσλοβακίας; Η γερμανική ή η αμερικανική ομοσπονδία καμία σχέση δεν έχουν με την υπό συζήτηση λύση. Οι πολιτείες της δεν είναι φυλετικά ή εθνικά – εθνολογικά διαχωρισμένες και οι εξουσίες δεν κατανέμονται ανάλογα με την εθνική ταυτότητα καταγωγής των Αμερικανών.
Όσο δε για τους Γερμανούς, δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχθούν τη δημιουργία ενός «τουρκικού συνιστώντος κράτους». Άλλωστε, ο όρος «συνιστών», που έγινε δεκτός ως βάση λύσης με τη συμφωνία της 23ης Μαΐου, μεταξύ Χριστόφια – Ταλάτ, έχει ακριβώς το διχοτομικό χαρακτήρα που οδηγεί στη λογική των δύο ισότιμων συστατικών στοιχείων του πολιτειακού συστήματος με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται, νομικά και συνταγματικά, επιτρέποντας ερμηνείες περί διπλής πηγής εξουσίας και κυριαρχίας με πολιτικές και γεωστρατηγικές προεκτάσεις.
Πέραν των ανωτέρω, θα μπορούσε κάποιος να τονίσει και το εξής: Σκεφτήκατε τι θα συνέβαινε εάν το πολιτειακό σύστημα της Ισπανίας ήταν ομοσπονδιακό και αν οι Βάσκοι και οι Καταλανοί είχαν «συνιστώντα states» ανάλογα με τα προτεινόμενα στην περίπτωση της Κύπρου; Προφανώς, θα ήταν προ πολλού ανεξάρτητα κράτη, είτε αιματηρώς είτε αναιμάκτως. Και στο κάτω-κάτω της γραφής η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα έπρεπε να ήταν, εντός της Ε.Ε. και διεθνώς, η εξής: Εφ’ όσον η Τουρκία ισχυρίζεται ότι είναι τόσο καλή η υπό συζήτηση λύση, γιατί δεν δημιουργεί μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με τους Κούρδους, η οποία θα περιλαμβάνει εκ περιτροπής Προεδρία και σταθμισμένη ψήφο;
Ο Πόντιος Πιλάτος και ο μύθος του ΟΗΕ
ΟΡΘΩΣ ο Πρόεδρος Χριστόφιας είπε στο Εθνικό ότι θα ξεκαθαρίσει στις 26 του μήνα στη Γενεύη προς τον ίδιο τον Γ.Γ. του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν, ότι οι προτάσεις Έρογλου είναι εκτός των παραμέτρων του ΟΗΕ. Επιπροσθέτως δε, θα πρέπει να διευκρινίσει και κάτι άλλο: Οι προτάσεις Έρογλου δεν μπορούν να γίνουν δεκτές και ως εκ τούτου θα πρέπει να αποσυρθούν. Διαφορετικά, ο Πρόεδρος θα αποσύρει τα δώρα του περί της εκ περιτροπής Προεδρίας, της σταθμισμένης ψήφου, καθώς και της παραμονής 50 χιλιάδων εποίκων ως βάσης για συζήτηση, διότι η καλή του πρόθεση έχει παρεξηγηθεί και δεν έχει εκτιμηθεί.
Η τουρκική πλευρά θα πρέπει να τεθεί ενώπιον των ευθυνών της. Και αυτό μπορεί να συμβεί μέσω Ην. Εθνών, τα οποία οφείλουν να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους: Εάν, δηλαδή, θεωρούν ή όχι τις προτάσεις Έρογλου εντός ή εκτός των παραμέτρων του ΟΗΕ. Εάν τα Ην. Έθνη συμπεριφερθούν ποντιοπιλατικά, τότε γίνεται κατανοητό ότι το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς! Σπάει μύθος του δίκαιου ΟΗΕ. Ένας μύθος που θα έπρεπε να είχε σπάσει προ πολλού. Ειδικώς την περίοδο του σχεδίου Ανάν, το οποίο απειλεί να επανέλθει με χειρότερη έκδοση. Και εφ’ όσον σπάει ο μύθος, γεννάται ο ρεαλισμός που επιβάλλει σχέδιο Β και νέα στρατηγική…
ΓΙΑΝΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Δρ Διεθνών Σχέσεων
.