Πρόταση θεσμοθέτησης μιας διαφορετικής δειγματοληπτικής γνωσιακής εξέτασης

                                                                                                          Ἀπόστολος Βρανᾶς, M.Ed.

                                                                                                          Καθηγητὴς Ἀγγλικῶν

Ἡ παρακολούθηση ἀναρτήσεων στὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης (ἐνδεικτικά: www.facebook.com/photo.php?fbid=4260440814027623&set=a.828212843917121&type=3&theater&ifg=1 ) καὶ στὸν Τύπο (ὅπως τῆς πλημμυρίδας ἄρθρων μετὰ τὴν ἀνακοίνωση τῶν βάσεων εἰσαγωγῆς στὶς Πανεπιστημιακὲς Σχολές, ὅπου ἀρκετὰ ἑστίασαν στὴ μὴ συμβατικὴ φύση κάποιων θεμάτων) ἀλλὰ καὶ συζητήσεις μὲ συναδέλφους, τόσο τῆς κυρίως ἐκπαίδευσης ὅσο καὶ τοῦ χώρου τῶν φροντιστηρίων, εὔκολα ἐξάγονται ὁδήγησαν σὲ κάποιες δυσάρεστες παρατηρήσεις:

ι) ἡ δουλειὰ ποὺ γίνεται στὰ σχολεῖα, εἴτε καλή, εἴτε ἐλλειπής, εἴτε ἁπλῶς ἀπαράδεκτη, δὲν ἐλέγχεται οὐσιαστικὰ κατὰ κανέναν τρόπο!

ιι) ἡ δουλειὰ ποὺ γίνεται στὰ φροντιστήρια, ποὺ ‘ἐλέγχονται ἀπὸ τὴν ἀγορά’, εἶναι πιὸ μεθοδευμένος μηρυκασμὸς ‘σανοῦ’· ἐλάχιστοι φροντιστηριοῦχοι ἀξιοποιοῦν πραγματικὰ τὰ ὅποια ταλαντοῦχα μέλη τοῦ προσωπικοῦ τους μὲ τὸ να τοὺς δίνουν ἐλευθερία κινήσεων γιὰ τὴν προσφορὰ τοῦ ‘κάτι παραπάνω’ …

ιιι) τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι καταστάσεις ὅπως αὐτὴ τῆς ἐνδεικτικῆς ἀνάρτησης· ἀπόφοιτοι ἢ μαθητὲς λυκείου νὰ δυσκολεύονται σὲ βασικὲς ἐρωτήσεις, παιδιὰ νὰ ἀποφοιτοῦν ἀπὸ τὸ Λύκειο χωρὶς τὴν παραμικρὴ γνώση Ἀγγλικῶν (ἡ ἀναφορὰ γίνεται συγκεκριμένα στὸ μάθημα αὐτὸ ἐπειδὴ ὁ ἀρθρογράφος γνωρίζει τρία τέτοια παιδιά τὰ ὁποῖα δὲν εἶχαν ἀπαλλαχθεῖ ἀπὸ τὸ μάθημα καί, παρὰ τὴν πλήρη ἄγνοιά τους, παῖρναν βαθμὸ βάσης!!!) ἢ μὲ Μαθηματικὰ τῶν ὁποίων τὸ ὑπέρτατο ἐπίπεδο εἶναι τὸ χιλιοειπωμένο Πυθαγόρειο…

Πρόταση

Προτείνεται κάποιας μορφῆς δειγματοληπτικὴ ἐξέταση πανελληνίου ἐπιπέδου (ἀνάλογη τοῦ παγκόσμιου PISA) ἡ ὁποία νὰ ἐξετάζει κατὰ προτίμηση κάθε χρόνο (ἤ, ἄλλως, κάθε δύο χρόνια) τμήματα ὁλόκληρα 5ης δημοτικοῦ, 2ας γυμνασίου καὶ 2ας λυκείου ἀπὸ ὅλη τὴ χώρα.  Τὸ δεῖγμα θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἰσορροπημένο δημογραφικά (ἀστικῶν καὶ ἐπαρχιακῶν χώρων), γεωγραφικά (πεδινῶν, ὀρεινῶν καὶ νησιωτικῶν περιοχῶν) καὶ ‘ἰδιοκτησιακά’ (ἀναλογικά, τόσο δημόσια ὅσο καὶ ἰδιωτικά σχολεῖα).  Γιὰ τὴν πρώτη χρονιά, ἴσως θὰ ἦταν ἐνδιαφέρον νὰ ἀνοίξει μία πλατφόρμα ἐκδήλωσεις ἐνδιαφέροντος συμμετοχῆς ὅπου ὅσα σχολεῖα τὸ ἐπιθυμοῦν νὰ μποροῦν νὰ δηλώσουν οἰκειοθελῶς.

Συνοπτικὰ παρουσιάζονται τρεῖς συγκεκριμένοι τομεῖς τῆς πρότασης: α) στοχοθεσία, β) ἐξεταζόμενα πεδία, γ) χρήση ἀποτελεσμάτων καὶ δ) πιθανὰ ἐμπόδια.

α) Βασικὸ προαπαιτούμενο τῆς θεσμοθέτησης ἑνὸς τέτοιου ἐγχειρήματος εἶναι πρωτίστως ἡ διατύπωση τῶν στόχων τῆς ἐξέτασης, δηλαδὴ ὄχι ἂλλο ἕνα ξαναμάσημα τῆς διδαχθείσας ὕλης ἀλλὰ κάποιο ἔλεγχο τῆς δυνατότητας ἀξιοποίησης τῶν κεκτημένων γνώσεων (ἐκεῖ χωλαίνουμε ὡς χώρα στὸ PISA…).  Ἄρα, ἡ διατύπωση τῶν ὅποιων ‘ἐρωτημάτων’/’θεμάτων’ θὰ πρέπει νὰ διεγείρει τὴ δυνατότητα δόμησης καὶ τὴν παραγωγική τους σκέψη καὶ ὄχι τὴ μηχανιστικὴ μνήμη.

β) Ἀπὸ πλευρᾶς θεματικῶν, μὲ τὴ λογικὴ τῆς ἐφαρμοσμένης γνώσης, προτείνονται σίγουρα:

ι) ἡ ἀναγνωστικὴ κατανόηση στὴν Ἑλληνική/μητρική, ἡ δυνατότητα παραγωγῆς λόγου στὴν Ἑλληνικὴ/μητρική (θὰ ἄξιζε νὰ συζητηθεῖ καὶ ἡ χρήση τῆς προφορικῆς ἐξέτασης ἀλλὰ ἠχογραφoύμενης!),

ιι) κάποιας μορφῆς Μαθηματικὴ ἀξιολόγηση,

ιιι) ἡ ἀξιολόγηση τῆς Ἀγγλικῆς (πάλι σὲ ἀναγνωστικὴ κατανόηση, δυνατότητα παραγωγῆς λόγου καί, ἴσως, προφορικὴ ἐξέταση) καὶ

ιν) ἡ ἐξέταση πρακτικῶν γνώσεων στὶς σύγχρονες Τεχνολογίες (5η δημοτικοῦ: χρήση ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν ἢ/καὶ ἐπιλεγμένων ἠλεκτρονικῶν συσκευῶν (π.χ., τηλεχειριστήρια), 2α γυμνασίου: προγραμματισμός (σὲ μία γκάμα προσφερομένων ‘γλωσσῶν’) καὶ 2α λυκείου: ρομποτική).

ν) Ἐπιπρόσθετα, θὰ μποροῦσε νὰ ὑπάρχει καὶ ἕνα πέμπτο πεδίο τὸ ὁποῖο νὰ ἐναλλάσσεται κάθε χρονιά μεταξὺ τριῶν προεπιλεγμένων: Φυσική, Περιβάλλον καὶ Οἰκονομία.

Ἐπειδὴ ἕνα ἀπὸ τὰ ἀντεπιχειρήματα σὲ κάθε μορφῆς ἐξέτασης πανελλήνιου ἐπιπέδου εἶναι καὶ τὸ θέμα τῆς ἐνίσχυσης τῆς παραπαιδείας (φροντιστηρίων καὶ ἰδιαιτέρων μαθημάτων) μὲ τὶς ὅποιες κοινωνικὲς ἀδικίες αὐτὸ ἐπιφέρει, προτείνεται ἡ στόχευση γνωστικοῦ ἀντικειμένου ἀλλὰ χωρὶς τὴν ὑπόδειξη συγκεκριμένων συγγραμμάτων, ὥστε νὰ ἀποθαρρύνει ὅσους φορεῖς ἐνισχυτικῆς διδασκαλίας βασίζονται στὴν ἐπαναληπτικὴ διδαχὴ τοῦ ἴδιου συγγράμματος.

γ) Τὰ ἀποτελέσματα, θὰ πρέπει νὰ ἀναρτῶνται σὲ κάποια ἱστοσελίδα τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας (καὶ ἴσως καὶ σὲ κάποιες ἐφημερίδες), ἀνώνυμα, τόσο γιὰ τὰ συμμετέχοντα παιδιὰ ὅσο καὶ γιὰ τὰ συμμετέχοντα σχολεῖα.  Θὰ ἀποτελέσουν μία δεξαμενὴ δεδομένων ἡ ὁποία θὰ μποροῦσε νὰ διεγείρει τὴν Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. (www.adippde.gr/) καὶ ὅσους ἄλλους ὀργανισμοὺς καὶ φορεῖς ἀσχολοῦνται μὲ τὸ σχεδιασμὸ καὶ τὴ βελτίωση τῆς παρεχόμενης ἐκπαίδευσης.

Γιὰ τὸ Ὑπουργεῖο καὶ τοὺς προαναφερθέντες φορεῖς, τὰ ἀποτελέσματα θὰ δείχνουν τὰ δυνατὰ πεδία καὶ ἐκεῖνα στὰ ὁποῖα χρειάζεται ‘δουλειά’ καὶ θὰ δίνει (σὲ βάθος χρόνου) καὶ τὴ δυνατότητα σύγκρισης τῆς παρεχόμενης ἐκπαπίδευσης μεταξὺ διαφορετικῶν περιοχῶν τῆς χώρας.

Γιὰ τὰ σχολεῖα, θὰ εἶναι ἕνα μέτρο σύγκρισης τῆς ἐπίδοσης τῶν συγκεκριμένων τμημάτων τους μὲ τὸ μέσο ὅρο τῶν ἴδιων τμημάτων τῆς χώρας – μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι κάποια σχολεῖα θὰ ἐπιδιώξουν ἀπὸ μόνα τους νὰ καλλιεργήσουν περαιτέρω κάποια πεδία ἐκπαίδευσης.

Γιὰ τὰ συμμετέχοντα παιδιά, θὰ εἶναι ἕνα μέτρο σύγκρισης γιὰ τὸ κάθε ἕνα μὲ τὸ μέσο ὅρο τοῦ τμήματός του καὶ  μὲ τὸ μέσο ὅρο τῶν ἴδιων τμημάτων τῆς χώρας – καὶ μία εὐκαιρία γιὰ τὸ κάθε παιδί νὰ δεῖ χωρὶς ἄγχος τὴ συγκριτικὴ του δυνατότητα.

δ) Εἶναι εὐνόητο ὅτι κάθε νέα μορφὴ ἐξέτασης ἀντιμετωπίζεται ἀπὸ πολλὰ ἄτομα (ἀπὸ ὅλες τὶς ἐμπλεκόμενες κοινωνικὲς ὁμάδες τῆς ἐκπαίδευσης) ὡς ‘σκόπελος’, ὡς κάτι ‘ἀχρείαστο’, πιθανῶς δὲ καὶ ὡς ‘ἀντιεκπαιδευτικό’ ἢ ‘ἀντιδημοκρατικό’.  Σὲ μία χώρα ὅπου γίνονται καταλήψεις Λυκείων καὶ Γυμνασίων καὶ θεωροῦνται ἀπὸ μία σημαντικὴ μερίδα τοῦ πληθυσμοῦ ὡς ‘μορφὴ ἀγώνα’, εἶναι λογικὸ ὅτι θὰ ὑπάρξουν ἀντιδράσεις.

Προαναφέρθηκε ἡ τυχὸν ἐνίσχυση τῆς παραπαιδείας καὶ θὰ μπορούσε κάποιος νὰ φανταστεῖ ἀντιδράσεις κάποιων παιδιῶν (ὡς ἄλλη μία ἐξέταση χωρὶς ἁπτὸ ἀντίκρυσμα), κάποιων διδασκόντων (ἀπὸ φόβο μήπως τὰ παιδιὰ τοὺς ζητοῦν κάτι πέραν τοῦ ἀναμασώμενου μαθήματος ἢ ἀπὸ συμφεροντολογικὴ ἀντίδραση στὸ γιατί τὸ δικό τους μάθημα συμπεριελήφθηκε (ἢ ὄχι) στὰ ἐξεταζόμενα πεδία), κάποιων γονέων (ἀπὸ φόβο μήπως τὰ παιδιά τους ἐμπλακοῦν περισσότερο ἀπὸ ὅσο οἱ ἴδιοι ἐπιθυμοῦν σὲ μία τέτοια διαδικασία χωρὶς ἁπτὸ ἀντίκρυσμα καὶ τυχὸν παραμελήσουν ἄλλες ὑποχρεώσεις).   Κρίνεται σκόπιμο, ἐὰν ὑλοποιηθεῖ ἡ προτεινόμενη ἰδέα, νὰ δοθεῖ ἰδιαίτερη προσοχὴ καὶ σκέψη στὸ πῶς θὰ παρουσιαστεῖ στὸ κοινὸ καὶ δὴ στὶς  ἐμπλεκόμενες κοινωνικὲς ὁμάδες τῆς ἐκπαίδευσης.