Πρόταση κρουαζιέρας «Περίπλους της Λέσβου»

Γράφει ο Ἀπόστολος Βρανᾶς

Ἡ παροῦσα μελέτη προτείνει τὴ διοργάνωση κρουαζιερῶν γύρω ἀπὸ τὴ Λέσβο σὲ ἑβδομαδιαία βάση ἀποσκοπῶντας στὴν ἐπαύξηση τῆς τουριστικῆς κίνησης στὸ Νησί σὲ μία σαιζὸν μεγαλύτερης διάρκειας, στὴ γενικότερη διαφήμιση τοῦ Νησιοῦ, στὴ στήριξη τῆς τοπικῆς οἰκονομίας καὶ στὴν εὐρύτερη στήριξη τῆς νησιωτικότητας.  Μὲ ἔναυσμα μία ἀτυχή (εὐγενικὸς ὁ χαρακτηρισμός …) δήλωση κάποιου πρώην κυβερνητικοῦ στελέχους ὅτι ἡ Λέσβος δὲν ἔχει πληγεῖ ἰδιαίτερα ἀπὸ τὴ λαθρομετανάστευση (www.lesvospost.com/2018/08/vids.html) καὶ ἀναγνωρίζοντας ὅτι ἡ νησιωτικὴ κοινωνία τῆς Λέσβου ἔχει κουραστεῖ ἀπὸ τὴ διαχρονικὴ ‘ἀπομόνωσή’ της ἀπὸ τὴν Ἀθήνα καὶ τὰ κέντρα ἀποφάσεων, διατυπώνεται ἐδῶ μία πρόταση ἡ ὁποία κυρίως ἀπευθύνεται στοὺς ἴδιους τοὺς Λέσβιους, εἴτε κατοικοῦν στὸ Νησὶ αὐτὸ καθ’ἑαυτό, εἴτε ἀλλοῦ στὴν Ἑλλάδα (ὁπως ὁ ἀρθρογράφος) ἢ στὴν ἀνὰ τὸν κόσμο Ὁμογένεια.

Ὁ πυρήνας τῆς πρότασης εἶναι ὁ ἑξαήμερος (πέντε διανυκτερεύσεις) περίπλους τῆς Λέσβου μὲ δρομολόγιο κατὰ τὴ φορὰ τῶν δεικτῶν τοῦ ρολογιοῦ: Μυτιλήνη > περίπλους τῆς χερσονήσου τῆς Ἀμαλῆς > Σκάλα Λουτρῶν > Πέραμα Γέρας > Πλωμάρι > Σίγρι > Πέτρα > Μυτιλήνη καὶ συνολικὴ διαδρομὴ ___ ναυτικῶν μιλλίων.  Θὰ ἦταν ὅμως σοφό τὸ ὀλοκληρωμένο ‘πακέττο’ νὰ ἦταν ἑπταήμερο (ἕξι διανυκτερεύσεις) ὥστε οἱ ἐπισκέπτες τοῦ νησιοῦ  νὰ παρέμεναν καὶ μία μέρα στὴ Μυτιλήνη γιὰ νὰ ἐξερευνήσουν καὶ τὰ ἀξιοθέατα τῆς πόλης καὶ τῶν γύρω αὐτῆς περιοχῶν.

Μὲ γνώμονα τὴ ρεαλιστικότερη δυνατὴ μελέτη τοῦ θέματος, ἐξετάζονται οἱ ὑπάρχουσες λιμενικὲς ἐγκαταστάσεις (πέραν τοῦ χρησιμοποιούμενου κύριου λιμανιοῦ τῆς Μυτιλήνης στὰ ἀνατολικὰ καὶ τοῦ ἐπεκτεινόμενου τοῦ Σιγρίου στὰ δυτικά), καταγράφονται τὰ ἀξιοθέατα καὶ οἰ χῶροι πρὸς ἐπίσκεψιν ἀνὰ λιμάνι προσέγγισης ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ‘κατεβάσουν’ ἐπιβάτες ἀπὸ τὸ πλοῖο (στοιχεῖο ἀπαραίτητο γιὰ τοὺς τελευταίους καί, παράλληλα, χρήσιμο γιὰ τὴ στήριξη τῶν ἐπὶ μέρους οἰκονομιῶν), παρουσιάζεται ὴ στόχευση ἐπιβατικοῦ κοινοῦ μὲ κριτήρια τὸ γενικὸ τουρισμὸ τοῦ τύπου ‘θάλασσα – ταβερνάκι – ἀξιοθέατα’, τὸ θρησκευτικὸ τουρισμὸ λόγῳ τῆς πληθώρας ἐνδιαφέροντων μοναστηριῶν κυρίως καὶ τὸ φυσιολατρικὸ τουρισμὸ μὲ ‘βαρειὰ χαρτιὰ’ τὸ Ἀπολιθωμένο Δάσος Σιγρίου – Ἐρεσσοῦ καὶ τὸν Ὑδροβιότοπο τοῦ Κόλπου Καλλονῆς (γνωστοῦ καὶ ὡς ‘Λιμνοθάλασσα τοῦ Ἀριστοτέλη’, διερευνῶνται οἱ δυνατότητες εὔρεσης κρουαζιερόπλοιου εἲτε μὲ σύμπραξη μὲ ναυτιλιακὴ ἑταιρεία ποὺ διαχειρίζεται τέτοια σκάφη, ἀναφέρει ἐπιγραμματικὰ ἄλλα προαπαιτούμενα γιὰ τὴν κατὰ τὸ δυνατὸν ἐπιτυχὴ διοργάνωση τῆς Κρουαζιέρας, ὅπως ἡ ὀργάνωση τοῦ καταστήματος τοῦ πλοίου μὲ τοπικὰ προϊόντα, ἡ διοργάνωση τοῦ διαφημιστικοῦ προγράμματος καὶ ἡ ἀνάγκη γλωσσομάθειας τοῦ προσωπικοῦ, πιθανὰ ἑταιρικὰ σχήματα κυρίως μὲ ‘μπροστάρη’ τὸν ἑνιαῖο Δῆμο Μυτιλήνης, μεγάλους φορεῖς καὶ ἰδιωτικὲς ἐπιχειρήσεις καί, τέλος, ἂν καὶ ἴσως ἀκούγεται λιγάκι ὑπερφίαλο, κάποιες δυνατότητες μελλοντικῆς ἐπέκτασης τῶν κρουαζιερῶν.

Ἂν καὶ δὲν εἶμαι εἰδικὸς καί, ἄρα, δὲν εἶναι ρόλος μου, ἐπικολλᾶται μία ἀνάλυση τῆς βάσης τῆς πρότασης τύπου S.W.O.T. (Θετικά Στοιχεῖα – Ἀρνητικά Στοιχεῖα – Εὐκαιρίες – Κίνδυνοι) συνοπτικὰ διαγραμματικὰ καὶ μὲ κάποια ἐμβάθυνση σὲ κείμενο καὶ κατόπιν ἔρχεται ἡ ἑνότητα ‘Συμπέρασμα & Ἀνακεφαλαίωση’.

Ι) Ὑπάρχουσες Λιμενικὲς Ἐγκαταστάσεις

Παρακάτω, καταλογοποιοῦνται οἱ ἀξιολογηθεῖσες ὑπάρχουσες λιμενικὲς ἐγκαταστάσεις καὶ ἀρχὲς σὲ πίνακα.  Προφανῶς, τὰ λιμάνια τῆς Μυτιλήνης καὶ τοῦ Σιγρίου εἶναι τὰ μεγαλύτερα καὶ γιὰ αὐτὸν τὸ λόγο ἀναγράφονται μὲ κεφαλαῖα γράμματα.  Ὡς σημεῖο ἐκκίνησης καὶ τερματισμοῦ λαμβάνεται τὸ λιμάνι τῆς Μυτιλήνης καὶ ὡς φορὰ περίπλευσης αὐτὴ τῶν δεικτῶν τοῦ ρολογιοῦ (πρῶτα νότια, μετά δυτικά – βορειοδυτικά, ἔπειτα βόρεια – βορειοανατολικά καί, τέλος, ἀνατολικὰ καὶ νοτιοανατολικά), ποὺ εἶναι καὶ ἡ φορὰ τοῦ προτεινόμενου δρομολογίου.

Τὰ λιμάνια κωδικοποιοῦνται κατὰ τὸ βάθος τους (λευκό ἂν εἶναι 7 μέτρων ἢ βαθύτερα, ἀνοιχτὸ γκρί ἐὰν εἶναι μεταξὺ 7 καὶ τῶν 5 μέτρων καὶ σκοῦρο γκρὶ ἐὰν εἶναι ρηχότερα τῶν 5 μέτρων)· ἡ λογικὴ τῆς ἐπιλογῆς αὐτῶν τῶν τριῶν διαβαθμίσεων εἶναι τὰ ἐνδεικτικὰ βυθίσματα τῶν ὀχηματαγωγῶν ΝΗΣΟΣ ΡΟΔΟΣ (7.2 μ), ΑΡΙΑΔΝΗ (6.9 μ), ΝΗΣΟΣ ΣΑΜΟΣ (6.6 μ), ΝΗΣΟΣ ΜΥΚΟΝΟΣ (5.2 μ) καὶ ΝΗΣΟΣ ΧΙΟΣ (5 μ), ποὺ ἐξυπηρετοῦν τὴ Λέσβο τὰ τελευταῖα χρόνια, τοῦ παροπλισμένου ΑΙΟΛΟΣ ΚΕΝΤΕΡΗΣ ΙΙ (2.5 μ) καὶ δειγματοληπτικὰ τῶν κρουαζιερόπλοιων MEIN SCHIFF 6 (8.2 μ), HORIZON (7.7 μ), CELESTYAL OLYMPIA (7 μ) καὶ CELESTYAL CRYSTAL (6.2 μ) ποὺ δραστηριοποιοῦνται στὸ Αἰγαῖο.  Ἡ μέτρηση τῶν βαθῶν τῶν διαφόρων λιμανιῶν καθὼς καὶ ἡ μέτρηση τῶν ἀποστάσεων πλεύσης γιὰ τὴν πρόταση ἐτούτη ἔγινε μὲ διασταύρωση τῶν προγραμμάτων Google Earth (https://earth.google.com/web/) καὶ Navionics (https://webapp.navionics.com/?lang=en#boating@0 HYPERLINK “https://webapp.navionics.com/Τελωνεῖο?lang=en”& HYPERLINK “https://webapp.navionics.com/?lang=en”key=ghgnFic%7C_D), τὰ βυθίσματα τῶν πλοίων συλλέχθησαν ἀπὸ τὶς σελίδες τους στὸ Marine Traffic (www HYPERLINK “http://www.marinetraffic.com/”. HYPERLINK “http://www.marinetraffic.com/”marinetraffic HYPERLINK “http://www.marinetraffic.com/”. HYPERLINK “http://www.marinetraffic.com/”com) καὶ οἱ κατὰ τόπους λιμενικὲς ἀρχὲς (Κ Λ/Χ: Κεντρικὸ Λιμεναρχεῖο, Λ.Σ.: Λιμενικὸς Σταθμὸς, Λ.Τ.: Λιμενικὸ Τμῆμα καὶ ΤΕΛ.: Τελωνεῖο) διασταυρώθηκαν από τὸ Nautiweb (www.nautiweb.gr) καὶ τὸ Δημοτικὸ Λιμενικὸ Ταμεῖο Λέσβου (www.ltlesvou.gr/?page_id=204) ἐνῶ οἱ ὑγειονομικὲς ὑποδομὲς (Νοσοκομεῖο: ✚, Κέντρο Ὑγείας: ✚, καὶ Φαρμακεῖο: ✚) διασταυρώθηκαν ἀπὸ τὸ Διαδίκτυο· φυσικά, περισσότερες τέτοιες ὑγειονομικὲς ὑποδομὲς βρίσκονται καὶ σὲ μὴ παραλιακὰ μέρη.

Ἕνα δεύτερο στοιχεῖο ἐξέτασης τῶν λιμανιῶν εἶναι ἡ διαθεσιμότητα χώρου γιὰ τὴν παράταξη τῶν πούλμαν τὰ ὁποῖα θὰ παραλαμβάνουν τοὺς ἀποβιβαζόμενους ἐπιβάτες γιὰ τοὺς διάφορους προορισμούς (στὴν ἐπιστροφὴ στὸ λιμάνι, τὸ ὅποιο πρόβλημα δὲν εἶναι τόσο ὀξὺ καθὼς μπορεῖ νὰ μὴ συμπίπτουν χρονικὰ ὅλα μαζί).

ΛΙΜΑΝΙΑ	ΜΙΚΡΟΤΕΡΑ ΛΙΜΑΝΑΚΙΑ
ΜΥΤΙΛΗΝΗ                        (Κ.Λ/Χ, ΤΕΛ., ✚, ✚, ✚)
	Βαρειά
	Αγριλιά Κρατήγου
(ἐντὸς Κ.Γ.) Σκάλα Λουτρῶν
	(ἐντὸς Κ.Γ.) Κουντουρουδιά
	(ἐντὸς Κ.Γ.) Σκάλα Συκοῦντος
(ἐντὸς Κ.Γ.) Πέραμα                                   (Λ.Σ., ✚)
Πλωμάρι                                                (Λ.Σ., ✚, ✚)
	(ἐντός Κ.Κ.) Σκάλα Πολυχνίτου
(ἐντός Κ.Κ.) Σκάλα Καλλονῆς                       (Λ.Τ.)
	(ἐντός Κ.Κ.) Σκάλα Παρακοίλων
	(ἐντὸς Κ.Κ.) Ἀποθήκα
	Ταβάρι
ΣΙΓΡΙ                                                                    (Λ.Σ.)
Πέτρα                                                                 (ΤΕΛ.)
	Μήθυμνα/Μόλυβος                                       (Λ.Σ., ✚)
	Σκάλα Συκαμινέας/Σκαμνιᾶς
	Λιμάνι Κάπης
	Παναγιούδα
	Σκάλα Θερμῆς

Ὡς ἕνα πρῶτο γεωγραφικὸ ‘συμπέρασμα’, γιὰ ὅσους δὲν ξέρουν τὸ Νησὶ μας καλά, εὔκολα καταγράφεται ἡ ἀπουσία μέσου μεγέθους λιμανιῶν στὸ ἄκρο βορεινὸ καὶ ἀνατολικὸ τμῆμα (πέρασμα – ‘μπουγάζι’ – μὲ τὴ Μικρασιατικὴ ἀκτἠ).  Αὐτὸ ἐν πολλοῖς ὀφείλεται στὸ ὅτι τὸ ἀνατολικὸ τμῆμα κυριαρχεῖται ἀπὸ τὸ τεράστιο (γιὰ τὰ δεδομένα τῆς Λέσβου) λιμάνι τῆς Μυτιλήνης καὶ στὴν ἀπουσία ἄλλων μεγάλων παραλιακῶν ἀστικῶν συγκροτημάτων (πέραν τῆς πρωτεύουσας) στὸ τμῆμα αὐτό· ἐδῶ, ἀξίζει νὰ τονιστεῖ ὅτι τὸ λιμάνι τῆς Μυτιλήνης προβλέπεται νὰ μετακινηθεῖ βορείως τῆς πόλης μὲ ἀντίστοιχη διαμόρφωση τοῦ κόλπου τοῦ Καρὰ Τεπέ, ὅπου αὐτὴν τὴν ἐποχὴ βρίσκεται ἡ νέα (προσωρινή, ὑποτίθεται) δομὴ προσφύγων καὶ λαθρομεταναστῶν.  Ἐπίσης, ἀξίζει νὰ παρατηρηθεῖ ὅτι τὰ προτεινόμενα ‘δευτερεύοντα’ λιμάνια τοῦ Νησιοῦ, Σκάλα Λουτρῶν, Πέραμα, Πλωμάρι καὶ Πέτρα, θὰ χρειαστοῦν λιμενικὲς βελτιώσεις σὲ προβλῆτες ἢ/καὶ χώρους στάθμευσης πούλμαν γιὰ νὰ καταστοῦν χρήσιμα γιὰ ἐλλιμενισμὸ κρουαζιεροπλοίων.

Ἀξίζει τέλος νὰ σημειωθεῖ ὅτι θέση τῆς παρούσας πρότασης ὅτι τόσο ἡ Σκάλα Καλλονῆς ὅσο καὶ τὰ καὶ μικρότερα λιμάνια τοῦ Κόλπου Καλλονῆς (Σκάλα Πολυχνίτου, Σκάλα Παρακοίλων καὶ Ἀποθήκα) ἐξαιρέθηκαν καθὼς κρίνεται ὅτι ἡ τακτικὴ παρουσία ἄλλου ἑνὸς εὐμεγέθους σκάφους μέσα στὸν Κόλπο θὰ ἐπιβάρυνε δυσανάλογα τὸ διάσημο ὑδροβιότοπο ὁ ὁποῖος θὰ ἐξερευνᾶται ἀπὸ τοὺς ἐνδιαφερόμενους ἐπισκέπτες πεζῆ ἢ μὲ ἄλογα ἢ μὲ ποδήλατα.  Τὸ λιμάνι τῆς Μήθυμνας/Μολύβου θὰ χρειαζόταν σημαντικὲς καὶ πολυδάπανες βελτιώσεις καὶ σὲ προβλῆτες καὶ σὲ χώρους στάθμευσης πούλμαν καί, ἀκόμα καὶ ἄν τελοῦνταν αὐτές, θὰ ἐπιβάρυναν δυσανάλογα τὸ δεδομένο κυκλοφοριακὸ πρόβλημα τῆς πόλης, λόγῳ τῆς θέσης τοῦ λιμανιοῦ σὲ σχέση μὲ τὴ λοιπὴ πόλη.  Τέλος, τὸ Λιμάνι Κάπης ἐξαιρεῖται τῆς παρούσας μελέτης λόγῳ τοῦ μικροῦ του μεγέθους, τῶν δυσανάλογα ἐκτεταμένων λιμενικῶν βελτιώσεων σὲ προβλῆτες, χώρους στάθμευσης πούλμαν καὶ ἐκβάθυνση ποὺ ἀπαιτοῦνται καὶ τὴν ἀνάγκη βελτίωσης τῆς ὁδικῆς πρόσβασης.

Οἱ ἀποστάσεις μεταξὺ τῶν ἐπιλεγμένων λιμανιῶν ἀποβίβασης – ἐπιβίβασης ἐπιβατῶν εἶναι (σὲ ναυτικὰ μίλλια): Μυτιλήνη – Σκάλα Λουτρῶν: 16ν.μ., Σκάλα Λουτρῶν – Πέραμα: 1ν.μ., Πέραμα – Πλωμάρι: 16ν.μ., Πλωμάρι – Σίγρι: 36ν.μ., Σίγρι – Πέτρα: 24ν.μ., Πέτρα – Μυτιλήνη: 41ν.μ.· συνολικά: 134ν.μ..

ΙΙ) Ἀξιοθέατα – Χῶροι πρὸς Ἐπίσκεψιν

Ἕνας ἀπὸ τοὺς σκοποὺς τῆς κάθε κρουαζιέρας εἶναι νὰ προσφέρει στοὺς ἐπιβάτες τὴ δυνατότητα νὰ ἀποβιβασθοῦν σὲ κάθε λιμάνι-σταθμὸ καὶ νὰ ἐπισκεφθοῦν τοπικὰ ἀξιοθέατα καὶ χώρους ἑστίασης καὶ ἀναψυχῆς, μεγιστοποιῶντας ἔτσι τὴν ἰκανοποίησή τους ἀπὸ τὸ ταξίδι καί, αὐξάνοντας παράλληλα τὸ οἰκονομικὸ ὄφελος τῶν κατὰ τόπους μικρο-οἰκονομιῶν.

Ἔτσι, πρέπει νὰ γίνει ἡ κατανομὴ τῶν ἀξιοθέατων/σημείων στόχευσης ἀνὰ λιμάνι προσέγγισης ὅποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ‘κατεβάσουν’ ἐπιβάτες ἀπὸ τὸ πλοῖο – ἀκόμα καὶ στοχεύοντας στὴ μεταβίβαση ἀπὸ λιμάνι σὲ λιμάνι ὁδικῶς γιὰ ὅποια ἄτομα τὸ ἐπιθυμοῦν.  Ἐνδεικτικὰ καὶ μόνο (καὶ μὲ πολλὲς δυνατότητες ἀνασυνδυασμῶν), προτείνονται:

1) Μυτιλήνη Κάστρο, Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο, Βυζαντινὸ Μουσεῖο, Δημοτικὴ Πινακοθήκη Χαλὴμ Μπέη, Γενὶ Τζαμί, Μουσεῖο Θεόφιλου, Μουσεῖο Τεριάντ, Ρωμαϊκὸ Ὑδραγωγεῖο Μόριας, ἐπίσκεψη στὴν Ἀγιάσο/Ἱ. Ναὸ Παναγίας Ἀγιάσου/πεζοπορία στὸν Ὄλυμπο, ἐπίσκεψη στὴν Ἱ. Μονὴ Ἁγίου Ραφαήλ, ἐπίσκεψη στὴ Γέρα/ποδηλασία/ἱππασία & Μουσεῖο Ἐλαιοτριβεῖο Βρανᾶ, Λαογραφικὸ Μουσεῖο Παππάδου, ἐπίσκεψη στὴν Παναγιούδα, …

2) Κρουαζ.: Μυτιλήνη – Σκάλα Λουτρῶν – Πέραμα – Πλωμάρι Περίπλους Κόλπου Γέρας (Σκάλα Λουτρῶν – Πέραμα) μὲ βάρκα, Μουσεῖο Προσφυγικῆς Μνήμης Σκάλας Λουτρῶν, ἐπίσκεψη στὴν Ἀγιάσο, …

3) Κρουαζ.: Πλωμάρι – Σίγρι Λαογραφικὸ Μουσεῖο, Μουσεῖο Οὔζου, Ἱ. Μονὴ Δαμανδρίου, Μελίντα, Κρυφτὴ Παναγιά, Βατερά & καταδύσεις, Πολυχνίτος, Συλλογὴ Φυσικῆς Ἱστορίας Βρίσας, Ἅγιος Ισίδωρος, Τάρτι & καταδύσεις, ἐπίσκεψη στὴν Ἀγιάσο & Ἱ. Ναὸ Παναγίας Ἀγιάσου, …

4) Κρουαζ.: Σίγρι Μουσεῖο Φυσικῆς Ἱστορίας & Ἀπολιθωμένου Δάσους Λέσβου, περιήγηση στὰ Ἀπολιθωμένα, ἒπίσκεψη μὲ βάρκα στὴ Νησιώπη/Μεγαλονήσι,  ἐπίσκεψη στὴν Ἐρεσσό/Ἀρχαιολογικὴ Συλλογὴ Ἐρεσσοῦ/καταρράκτης Κρινέλου/Ἱ. Μονὴ Πυθαρίου, …

5) Κρουαζ.: Σίγρι – Πέτρα Ἱ. Μονὴ Ὑψηλοῦ, Ἱ. Μονὴ Περιβολῆς, Χίδηρα/Μουσεῖο Ἰακωβίδη, ἐπίσκεψη στὴν Ἄντισσα, ἐπίσκεψη στὴ Βατούσα/Ἀρχοντικὸ Γώγου, Ἱ. Μονὴ Λειμῶνος, …

6) Κρουαζ.: Πέτρα Καταδύσεις/ἱππασία στὴν Πέτρα, Σκάλα Καλλονῆς & ποδηλασία/πεζοπορία/ἱππασία, Ὑδροβιότοπος Κόλπου Καλλονῆς, ἀρχαἰα Πύρρα, καταρράκτης Κλαπάδου, καταρράκτης Παρακοίλων/πεζοπορία Ποταμιὰ Παρακοίλων, ἐπίσκεψη στὸ Μόλυβο/Κάστρο, καταδύσεις/ἱππασία στὸ Μόλυβο, Μουσεῖο Βιομηχανικῆς Ἐλαιουργίας Ἁγίας Παρασκευῆς, …

7) Κρουαζ.: Πέτρα – Μυτιλήνη Καταδύσεις στὴ Σκάλα Σκαμνιᾶς, Ἱ. Μονὴ Ταξιαρχῶν Μανταμάδου, καταρράκτης Μὰν Κάτσα, Κοινὸν Λεσβίων στὰ Μέσα, ἐπίσκεψη στὴν Παναγιούδα, …

ΙΙΙ) Στόχευση Ἐπιβατικοῦ Κοινοῦ

Τὰ βασικά κριτήρια στόχευσης τοῦ δυνητικοῦ ἐπιβατικοῦ κοινοῦ εἶναι ὁ γενικὸς τουρισμὸς τοῦ τύπου ‘θάλασσα – ταβερνάκι – ἀξιοθέατα’, ὁ θρησκευτικὸς τουρισμὸς λόγῳ τῆς πληθώρας κυρίως ἐνδιαφέροντων μοναστηριῶν καὶ ναῶν, ὁ φυσιολατρικὸς τουρισμὸς μὲ ‘βαρειὰ χαρτιὰ’ τὸ Ἀπολιθωμένο Δάσος καὶ τὸν Ὑδροβιότοπο τοῦ Κόλπου Καλλονῆς, ὁ τουρισμὸς τοῦ νόστου ποὺ ἀπευθύνεται στοὺς ξενιτεμένους Λέσβιους, εἴτε ἐντὸς Ἑλλάδος εἴτε – περισσότερο – στὸ ἐξωτερικό, καὶ ὁ φοιτητικὸς τουρισμὸς, κυρίως πανεπιστημιακῶν σχολῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ ποὺ ἑστιάζουν σὲ κάποιο θέμα στὸ ὁποῖο διαπρέπει ἡ Λέσβος (πχ. Σχολὲς Θεολογίας, Γεωλογίας, Περιβαλλοντολογίας, Φιλολογίας, κ.ἄ.).

1. IV) Δυνατότητες Εὔρεσης Πλοίου

Προφανῶς, ἕνα πρῶτο θέμα ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποφασιστεῖ εἶναι αὐτὸ τοῦ ‘μικροῦ’ ἔναντι ‘μεγάλου’ κρουαζιερόπλοιου.  Θέση καὶ πρόταση τοῦ παρόντος ἄρθρου εἶναι νὰ ξεκινοῦσε τὸ πρόγραμμα μὲ ἕνα μικρὸ πρὸς μέσο πλοῖο, διότι ἕνα πλοῖο μεγάλης χωρητικότητας σὲ ἐπιβάτες θὰ προκαλοῦσε στὰ μικρότερα μέρη, πλὴν Μυτιλήνης, διαχειριστικὰ προβλήματα (ἂς φανταστεῖ ὁ ἀναγνώστης τὸ δυνητικὸ μποτιλιάρισμα καὶ χάος ἂν ἀποβιβάζονταν στὸ λιμάνι τοῦ Πλωμαρίου ἢ τοῦ Σιγρίου 1000 ἢ περισσότερα ἄτομα· τὸ λιμάνι τῆς Πέτρας, παρότι μικρό, εἶναι οὐσιαστικὰ ἐκτὸς πόλεως καὶ ἐξυπηρετεῖται ἀπὸ τὸν παράδρομο τῆς ἐπαρχιακῆς ὁδοῦ Πέτρας-Μήθυμνας).

Ἕνα δεύτερο θέμα θὰ ἦταν ἡ ἀπόφαση ἀνάμεσα στὴν ἀγορὰ ἑνὸς κρουαζιερόπλοιου (καινούργιου ἢ μεταχειρισμένου καὶ ἀνακαινισμένου) ἢ ἡ σύμπραξη (μέσῳ ἐνοικίασης) μὲ ναυτιλιακὴ ἑταιρεία ποὺ διαχειρίζεται τέτοια σκάφη.  Θέση τοῦ παρόντος ἄρθρου εἶναι ὅτι σὲ πρώτη φάση θὰ ἄξιζε περισσότερο ἡ ἐνοικίαση ἑνὸς κρουαζιερόπλοιου μὲ πλεονεκτήματα τὸ χαμηλότερο ἀπαιτούμενο ἀρχικὸ κεφάλαιο καὶ τὴν ὠφέλεια ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῶν ὅποιων μελῶν τοῦ πληρώματος ἐμπεριέχονται στὸ πακέττο τῆς ἐνοικίασης καὶ μειονέκτημα τὶς κάποιες λιγότερες θέσεις ἐργασίας στὸ ἴδιο τὸ πλοῖο, ἂν τυχὸν κάποια μέλη τοῦ πληρώματος (ἢ καὶ ἕνα μεγάλο μέρος αὐτοῦ) ‘ἔρχονται μαζὶ’ μὲ τὸ σκάφος.

1. V) Ἄλλα Προαπαιτούμενα

Ἐδῶ παρουσιάζονται ἡ ἀνάγκη συνεργασίας ἀτόμου πεπειραμένου στὴ διαχείριση τῶν πούλμαν γιὰ τὶς ἐκδρομὲς στὰ διάφορα ἀξιοθέατα, ἡ πλήρης ἀποδελτίωση τοῦ τοπικοῦ τύπου καὶ τῶν ἐκδόσεων στὴν Ἑλληνικὴ καὶ σὲ μετάφραση Λέσβιων συγγραφέων καὶ ποιητῶν, ἡ ὀργάνωση τοῦ καταστήματος τοῦ πλοίου μὲ τοπικὰ προϊόντα, ἐκδόσεις καὶ τύπο, ἡ διοργάνωση τοῦ διαφημιστικοῦ προγράμματος καὶ ἡ ἀνάγκη γλωσσομάθειας τοῦ προσωπικοῦ.

ν.ι)       Ἀνάγκη συνεργασίας ἀτόμου πεπειραμένου στὴ διαχείριση τῶν πούλμαν γιὰ τὶς ἐκδρομὲς στὰ διάφορα ἀξιοθέατα: Ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ!  Ἴσως ξενίζει τὸν ἀναγνώστη ἀλλὰ ὅταν προσεγγίζει ἕνα κρουαζιερόπλοιο ἕνα λιμάνι καὶ ὑπάρχει τὸ ἐνδεχόμενο ἀποβίβασης 500 καὶ πλέον ἐπιβατῶν μὲ διαφορετικοὺς προορισμούς (τοὺς ὁποίους ἔχουν προεπιλέξει ὑπογράφοντας σὲ πίνακες ποὺ ἀναρτῶνται στὸ πλοῖο), τότε ἡ χρησιμότητα ἑνὸς τέτοιου ἀτόμου καθίσταται ὁλοφάνερη.

ν.ιι)      Πλήρης ἀποδελτίωση τοῦ τοπικοῦ καὶ τοῦ ἀπόδημου/ὁμογενειακοῦ τύπου: ὅπως συνιστᾶται ἔνθερμα παρακάτω ἡ ἀποδελτίωση τῶν πεζῶν καὶ ποιημάτων, ἔτσι καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποδελτιωθεῖ ἐξαντλητικὰ ὁ τοπικὸς καὶ ἀπόδημος/ὁμογενειακὸς τύπος, ἔντυπος καὶ ἠλεκτρονικός.  Πέραν τῆς ἀναγνωρισιμότητας ποὺ θὰ κέρδιζε τὸ κάθε ἔντυπο, θὰ μποροῦσε νὰ ἐπαυξήσει καὶ τὰ ὅποια του ἔσοδα μὲ περισσότερες, καὶ ἴσως πιὸ στοχευμένες, διαφημίσεις τοπικῶν ὑπηρεσιῶν καὶ προϊόντων.

ν.ιιι) Ἐπειδὴ ἡ πατρίδα μας ἔχει μεγάλη λογοτεχνικὴ παράδοση ποὺ ξεκινάει ἀπὸ πρὶν ἀκόμα ἀπὸ τὴ Σαπφὼ καὶ τὸν Ἀλκαῖο καὶ φτάνει στὸ σήμερα, διερχόμενη ἀπὸ ἑκατοντάδες ὀνομάτων (ἀρκεῖ νὰ ἀναφέρουμε τὸ Βενιαμὶν τὸ Λέσβιο, τὸν Ὀδ. Ἐλύτη, τὸ Στρ. Μυριβήλη, τὸν ἀπὸ προσφυγιὰ Λέσβιο Ἠλ. Βενέζη, τὸν Ἀργ. Ἐφταλιώτη, τὸν Τάκη ΧατζηΑναγνώστου καὶ τὸ Γιάννη Γιαννέλη–Θεοδοσιάδη), καθίσταται ἀναγκαία ἡ ἀποδελτίωση τῶν ἐκδόσεων στὴν Ἑλληνικὴ καὶ σὲ μετάφραση τῶν Λέσβιων συγγραφέων καὶ ποιητῶν καὶ ἡ ὀργάνωσή τους σὲ μία πολύγλωσση ἠλεκτρονικὴ πλατφόρμα.  Τὸ ἴδιο θὰ μποροῦσε νὰ γίνει γιὰ Λέσβιους ἐπιστήμονες ποὺ ἔγιναν διάσημοι ἀπὸ τὰ συγγράματά τους (μία σύντομη ἀναφορὰ δὲ θὰ μποροῦσε νὰ ἀφήσει ἀπ’ἔξω τὸ Θεόφραστο τὸν Ἐρέσσιο, τὴν Εὐρ. Σιφναίου καὶ τὸ Στρ. Μολίνο).

Ὀργάνωση τοῦ καταστήματος τοῦ πλοίου μὲ τοπικὰ προϊόντα, ἐκδόσεις καὶ τύπο: Ἕνα ἄλλο θέμα ποὺ πρέπει νὰ ἀποφασιστεῖ εἶναι ἡ ὀργάνωση ἢ μὴ τοῦ καταστήματος τοῦ πλοίου μὲ τοπικὰ προϊόντα, ἐκδόσεις, τύπο, κὰρτ  ποστάλ καὶ διαφημιστικὸ ὑλικὸ τῆς ἴδιας τῆς κρουαζιέρας (μπλοῦζες, καπέλα, τσάντες, κοῦπες, ποτήρια, πιάτα, κ.ἄ.).  Ἐν μέρει, αὐτὸ τὸ κατάστημα θὰ εἶναι ἀνταγωνιστικὸ πρὸς τὰ καταστήματα τοῦ Νησιοῦ, ὅμως σὲ μία κρουαζιέρα ποτὲ δὲν κατεβαίνουν ὅλοι οἱ ἐπιβάτες, οὔτε πᾶνε ὅλοι σὲ ὅλα τὰ ἀξιοθέατα/μνημεῖα καί, ἔτσι, εἶναι θέση τῆς παρούσας πρότασης ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχει καὶ νὰ λειτουργεῖ πάνω στὸ πλοῖο.

Ἐπέκταση καὶ ἐμπλουτισμὸς τῶν ἀναφορῶν στὴ Λέσβο γενικά καὶ στὰ ἐπισκεπτόμενα μέρη σὲ διαδικτυακὲς πλατφόρμες, ἑλληνόγλωσσες, ἀγγλόγλωσσες καὶ ἄλλες· ἐνδεικτικὰ καὶ μόνον, ἀναφέρονται οἱ διαδικτυακὲς πύλες τῶν φορέων τοπικῆς αὐτοδιοίκησης, τῶν τουριστικῶν στόχων (μουσείων, μοναστηριῶν, ναῶν, ἀξιοθέατων, κ.ἄ.), ἡ Βικιπαιδεία/Wikipedia μὲ τα λήμματά της, τουριστικὲς πλατφόρμες, ὅπως ἡ TripAdvisor, ἡ TriVaGo καὶ ἡ VisitGreece, καὶ ἄλλες.

Διοργάνωση τοῦ διαφημιστικοῦ προγράμματος: Αὐτὸ ξεφεύγει ἀπὸ τὰ πλαίσια τῆς πρότασης ἀλλὰ σὲ μία πρώτη ἐπιφανειακὴ προσέγγιση, θὰ ἔπρεπε νὰ ἀπευθυνθεῖ σὲ κάθε σύλλογο ἂποδήμων Λεσβίων (τῆς ἡμεδαπῆς ἢ τῆς ἀλλοδαπῆς) καί, δευτερευόντως, σὲ συλλόγους ἀποδήμων Ἑλλήνων ἄλλης καταγωγῆς, σὲ πανεπιστημιακὲς σχολὲς τῆς Ἑλλάδας καὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ (πχ., ὅπως προαναφέρθηκαν, Σχολὲς Θεολογίας, Γεωλογίας, Περιβαλλοντολογίας, Φιλολογίας, κ.ἄ.), σὲ ὁμόδοξες χῶρες, καὶ σὲ μεγάλα τουριστικὰ γραφεῖα τῆς Ἑλλάδας καὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ.

Ἀνάγκη γλωσσομάθειας τοῦ προσωπικοῦ:  Καθὼς οἱ κρουαζιέρες αυτὲς θὰ ἀπευθύνονται καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος, τόσο σὲ μέλη τῆς Λεσβιακῆς Ὁμογένειας ὅσο καὶ σὲ στοχευμένες ξενόγλωσσες ὁμάδες  δυνητικῶν πελατῶν, καθίσταται σαφὲς ὅτι θὰ πρέπει τὸ πλήρωμα τοῦ κρουαζιερόπλοίου νὰ εἶναι – κατὰ τὸ δυνατόν – πολύγλωσσο μὲ στόχο τὴν πληρέστερη δυνατὴ ἐξυπηρέτηση τῶν ἐπιβαινόντων παραθεριστῶν.

VΙ) Πιθανὰ Ἑταιρικὰ Σχήματα

Θὰ μποροῦσαν νὰ συζητηθοῦν πολλὰ διαφορετικὰ ἑταιρικὰ σχήματα τὰ ὁποῖα νὰ ἀναλάβουν ἕνα τέτοιο ἐγχείρημα, ἡ πρόταση ὅμως στέκει σὲ μία συγκεκριμένη ἐναλλακτική: μία Σύμπραξη Δημόσιου καὶ Ἰδιωτικοῦ Τομέα (ΣΔΙΤ) μὲ ‘μπροστάρηδες’ τούς δύο Δήμους τῆς Λέσβου, τῆς Μυτιλήνης καὶ τῆς Δυτικῆς Λέσβου, μεγάλους φορεῖς καὶ ἰδιωτικὲς ἐπιχειρήσεις (κυρίως, μέσα ἀπὸ αὐτὲς ποὺ θὰ προσέβλεπαν σὲ κέρδος ἀπὸ τὸ ὅλο ἐγχείρημα) καὶ συμμετοχὴ εὔπορων ἰδιωτῶν.

VΙΙ) Δυνατότητες Μελλοντικῆς Ἐπέκτασης

Θεωρητικά, σὲ πρώτη φάση ἐπέκτασης, θὰ μποροῦσε νὰ ἐπεκταθεῖ πρὸς Λῆμνο ἤ/καὶ Ἅγιο Εὐστράτιο, εἴτε συμπυκνώνοντας τὸ πρόγραμμα γιὰ νὰ μείνει στὸ πλαίσιο τῆς ἑβδομαδιαίας κρουαζιέρας ἢ ἐπιμηκύνοντας τὴν κρουαζιέρα μὲ περισσότερες μέρες διάρκειας.  Σε προέκταση τῆς ἰδέας, πάντα μὲ τὴν προϋπόθεση ὅτι θὰ ἔλκει τουρίστες καὶ θὰ ἀφήνει εἰσόδημα στὶς τοπικὲς κοινωνίες, θὰ μποροῦσε νὰ προσφερθεῖ διεβδομαδιαῖο πακέττο κρουαζιέρας ποὺ νὰ συμπεριλαμβάνει μέσα καὶ τὰ νησιὰ τοῦ νομοῦ Χιόυ (Χίο, Οἰνοῦσσες, Ψαρά καί, ἴσως, Ἀντίψαρα).

Σὲ δεύτερη φάση, θὰ μποροῦσε νὰ ἐπεκταθεῖ πρὸς τὶς Μικρασιατικὲς ἀκτές: βόρεια τὸ Τσανάκ Καλὲ καὶ τὴν Τροία, ἀνατολικὰ τὸ Ἀιβαλὶ καὶ νότια τὴ Σμύρνη.  Ὡστόσο, μία τέτοια κίνηση θὰ περιέπλεκε τὴν ἰδέα τῆς κρουαζιέρας πολὺ καθὼς θὰ τὴν ἐνέπλεκε στὴν ταραγμένη διακρατικὴ σχέση Ἑλλάδα καὶ Τουρκίας.

VΙΙΙ) Ἐπιτροχάδην Ἀξιολόγηση S.W.O.T. τῆς Πρότασης

Ἡ μικροοικονομικὴ ἀνάλυση S.W.O.T. (Strengths/Θετικά Στοιχεῖα – Weaknesses/Ἀδυναμίες – Opportunities/Εὐκαιρίες – Threats/Κίνδυνοι) ἐξετάζει τὴ λογικὴ βάση τῆς παρούσας Πρότασης χωρὶς νὰ μπαίνει σὲ προϋπολογιστικοῦ τύπου δεδομένα καὶ ἀνάλυση.

Γιὰ τοὺς πιὸ καταρτισμένους, μία ἀνάλυση τύπου P.E.S.T. (Political/Πολιτικὴ – Economical/Οἰκονομική – Social/Κοινωνική – Technological/Τεχνολογική) δὲ θὰ εἶχε ἀπόλυτο νόημα στὴ συγκεκριμένη περίπτωση καθὼς ἡ Λέσβος ὡς εὐμεγέθες νησὶ (καὶ ἡ Ἑλλάδα ὡς χώρα) πληρεῖ ὅλα τὰ θεωρητικὰ προαπαιτούμενα γιὰ τὸ χῶρο τῆς κρουαζιέρας καὶ θὰ ἔδινε μία πιθανῶς παραπλανητικὰ θετικὴ εἰκόνα (μὲ βασικὸ ἀρνητικὸ τοῦ Νησιοῦ τὰ  παρεπόμενα τοῦ προσφυγικοῦ/λαθρομεταναστευτικοῦ) ἐνῶ μία ἀνάλυση τῶν Πέντε Δυνάμεων τοῦ Porter (Ἀπειλὴ ἀπὸ Εἴσοδο Νέων Ἀνταγωνιστῶν, Ἀπειλὴ ἀπὸ Ὑποκατάστατα, Διαπραγματευτικὴ Ἰσχὺς τῶν Πελατῶν/Ἐπιβατῶν, Διαπραγματευτικὴ Ἰσχὺς τῶν Προμηθευτῶν/Ναυτιλιακῆς καὶ Ἀνταγωνιστικότητα τοῦ Χώρου τῆς Κρουαζιέρας) ἁπλῶς θὰ κατέληγε στὸ ὅτι μία καινοτομικὴ πρόταση χωρὶς παρόντα ἀνταγωνισμὸ θὰ μποροῦσε νὰ ἀξιολογηθεῖ καλύτερα μετὰ τὸν πρῶτο χρόνο λειτουργίας της.  Γιὰ αὐτοὺς τοὺς λόγους, οἱ δύο συγκεκριμένες ἀναλύσεις παραλείπονται ἐδῶ.

Παραδοσιακά, ἡ ἀνάλυση S.W.O.T. παρουσιάζεται σὲ ἕνα πίνακα 2 Χ 2 (ὅπως παρακάτω) ὅπου ἡ πάνω γραμμὴ εἶναι τὸ ‘παρὸν’ (ἢ ἡ ‘ἐκκίνηση’) τῆς πρότασης, ἡ κάτω γραμμὴ εἶναι  τὸ ‘μέλλον’, ἡ ἀριστερὴ στήλη εἶναι τὰ ‘καλὰ’ καὶ ἡ δεξιὰ στήλη εἶναι τὰ ‘δυσάρεστα’.  Σὲ μία πιὸ ἀνάλαφρη προσέγγιση (ὄχι πάντα σωστή), ἡ πορεία πάνω στὴ διαγώνιο ‘πάνω δεξιὰ – κάτω ἀριστερὰ’ εἶναι τὸ ἐπιθυμητὸ ἐνῶ ἡ πορεία ‘πάνω ἀριστερὰ – κάτω δεξιὰ’ εἶναι ἡ ἀπευκταῖα.

ΘΕΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ C ἡ καινοτομικότητα τῆς πρότασης C ἡ ποικιλία καὶ ὁ πλοῦτος ἀξιοθέατων ποὺ προσφέρει ἡ Λέσβος C τὸ σχετικὰ ἤπιο κλίμα τοῦ Νησιοῦ ποὺ βοηθάει στὶς ὑπαίθριες δραστηριότητες C η δημιουργία νέων θέσεων ἐργασίας C οἱ τιμὲς στὴ Λέσβο εἶναι σχετικὰ χαμηλότερες σὲ σχέση μὲ ἄλλες τουριστικὲς περιοχὲς τῆς χώρας

ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ D ἡ εἰκόνα τοῦ Νησιοῦ ἔχει πληγεῖ ἀπὸ τὸ προσφυγικό/λαθρομεταναστευτικό D ἡ Λέσβος ἔχει παραμεληθεῖ διαχρονικὰ ἀπὸ σειρὰ κυβερνήσεων γιὰ διάφορους λόγους D ἡ ἀνάγκη γιὰ ὑψηλὸ ἀρχικὸ κεφάλαιο

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ì ἡ προσέλκυση περισσότερων τουριστῶν πιὸ εὐρέως κατανεμημένων στὸ χρόνο ì ἡ προσέλκυση νέων δραστηριοτήτων μὲ προστιθέμενη ἀξία στὸν τουρισμό ì ἡ βελτίωση ὑπαρχουσῶν ὑποδομῶν μὲ προστιθέμενη ἀξία τόσο στὴν κρουαζιέρα ὅσο καὶ στὴν καθημερινότητα τῆς Λέσβου ì ἡ πληθυσμιακὴ αὔξηση τοῦ Νησιοῦ μας, σὲ βάθος χρόνου, τόσο ἀπὸ παλιννόστηση ἢ μετεγκατάσταση ἐπαγγελματιῶν ὅσο καὶ ἀπὸ αὔξηση τοῦ ρυθμοῦ γεννήσεων

ΚΙΝΔΥΝΟΙ î ἡ μίμηση τῆς ἰδέας ἀπὸ σχετικὰ ἀντίστοιχες περιοχὲς θὰ ἐλάττωνε τὸ συνολικὸ ἀριθμὸ τουριστῶν î ἡ ἄνιση προσέγγιση τουριστῶν ἀπὸ συγκεκριμένες ὁμάδες στόχους θὰ ὁδηγοῦσε σὲ ἄνιση κατανομὴ τῶν ἐπισκεπτῶν στὰ διάφορα ἀξιοθέατα καὶ στὴ ἀντίστοιχη ἄνιση κατανομὴ εἰσοδήματος μεταξὺ τῶν ἐπαγγελματιῶν ἢ/καὶ περιοχῶν

ΙΧ) Συμπέρασμα & Ἀνακεφαλαίωση

Ἡ πρόταση αὐτὴ κατατίθεται πρὸς μελέτη καί – ἐλπίζω – πρὸς διαβούλευση ἀπὸ τοὺς ἄρχοντες, παράγοντες, φορεῖς καὶ ἐπαγγελματίες τῆς Λέσβου καθὼς καὶ πρὸς ανάγνωση ἀπὸ τὸν κάθε Λέσβιο, εἴτε κάτοικο τοῦ πανέμορφου Νησιοῦ μας ἢ μετεγκατεστημένου ἀλλοῦ στὴν Ἑλλάδα ἢ στὸ ἐξωτερικό.  Ἀποσκοπεῖ μόνο στὸ νὰ δώσει ἄλλο ἕνα ἔναυσμα στὴ συζήτηση γιὰ τρόπους νὰ ἀναπτυχθεὶ ἡ ἰδιαίτερη Πατρίδα μας (μία πραγματικὰ ἐνδιαφέρουσα ἀλλὰ διαφορετικὴ πρόταση μπορεῖ νὰ βρεθεῖ ἐδῶ: www.facebook.com/stratis4k/posts/10216972807904379).

Κρίνεται καλοπροαίρετα ὅτι ἡ πρόταση δὲ συμπεριλαμβάνει στοιχεῖα τὰ ὁποῖα δυνητικὰ θὰ ἔβλαπταν τὴ Λέσβο καὶ εἶναι ρεαλιστικὴ στὴν προσέγγισή της, μὲ σταθμισμένες ἀδυναμίες· ἀναγνωρίζεται δὲ ὅτι διάφορες παράμετροι ἑνὸς τέτοιου ἐγχειρήματος ἔχουν ἀφεθεῖ ἐκτὸς τῆς συζήτησης καθὼς ὁ ἀρθρογράφος δὲ θεωρεῖ ἑαυτὸν εἰδήμονα ἐπὶ παντὸς ἐπιστητοῦ.  Ἡ εὐελιξία τῶν διαφορετικῶν διαδρομῶν ἐπὶ ξηρᾶς – ἀκόμα καὶ μετάβασης ἀπὸ λιμάνι σὲ λιμάνι ὁδικῶς – σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ποικιλία καὶ τὸν πλοῦτο τῶν στοχευόμενων σημείων καὶ τῶν διαθέσιμων δραστηριοτήτων θὰ μποροῦσαν νὰ καταστήσουν τὸ προσφερόμενο πακέττο ἐλκυστικὸ σὲ δυνητικοὺς ἐπισκέπτες διαφορετικῶν ἐνδιαφερόντων.  Ἐκφράζεται λοιπὸν ἡ εὐχὴ ὅτι θὰ προκληθεῖ ἐνδιαφέρον καὶ θὰ ὑλοποιηθεῖ ὁλικῶς, μερικῶς ἢ τροποποιημένη ἡ πρόταση γιὰ τὸ καλὸ καὶ τὴν εὐημερία τῆς Λέσβου.

Τέλος καὶ τῷ Θεῷ δόξα! – ὅπως θὰ ἔλεγε καὶ ὁ Μυριβήλης.