Σημαντικές επισημάνσεις από τον καθηγητή Διεθνούς Δικαίου Αντώνη Μπρεδήμα
ΤΟΥ ΦΡΙΞΟΥ ΔΑΛΙΤΗ
Σημαντικές επισημάνσεις ως προς το καθεστώς των βρετανικών βάσεων αλλά και κατευθυντήριες γραμμές τόσο από νομικής όσο και από πολιτικής απόψεως, για το πώς μπορεί να καθορίσει η Κυπριακή Δημοκρατία τη στάση της προς αυτές, κατέθεσε χθες ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αντώνης Μπρεδήμας. Ο κ. Μπρεδήμας ήταν προσκεκλημένος ως ομιλητής στην εκδήλωση που διοργάνωσε το πολιτικό γραφείο Γιώργου Λιλήκα με τίτλο: «Οι αγγλικές στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο και το διεθνές δίκαιο», που διοργανώθηκε στη Δημοσιογραφική Εστία στη Λευκωσία.
Ο καθηγητής επεσήμανε ότι «έστω και στο πλαίσιο μιας πρώτης προσέγγισης, το ζήτημα των κυρίαρχων βρετανικών βάσεων στην Κύπρο παραμένει νομικά ανοικτό και πολιτικό αίολο». Όπως ανέφερε, η δημιουργία τους, το 1960, υπήρξε προϊόν πολιτικής αυθαιρεσίας της αποικιοκρατικής δύναμης, σε ευθεία αντίθεση με τους κανόνες και την πρακτική των Ηνωμένων Εθνών.
«Η προσπάθεια νομιμοποίησης αυτής της παρανομίας στη βάση μιας “εξαναγκαστικής” συναίνεσης της νεογέννητης Κυπριακής Δημοκρατίας, στηρίζεται σε σαθρά θεμέλια». Εξηγώντας ο καθηγητής, ανέφερε ότι:
Πρώτο, η Βρετανία εξακολουθεί να αγνοεί το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας στη διατήρηση της ακεραιότητας του εδάφους της.
Δεύτερο, η επίκληση της συναίνεσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως νομιμοποιητικού λόγου της προσβολής της ακεραιότητας της Κύπρου -που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του δικαιώματος αυτοδιάθεσης- έρχεται σε άμεση αντίθεση με τον χαρακτήρα του τελευταίου ως κανόνα jus Cogens.
Τρίτο, εξακολουθεί να αγνοεί το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των μη-βρετανικής υπηκοότητας κατοίκων των Βάσεων, που δεν μπόρεσαν να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα το 1960, σε αντίθεση και με τη διεθνή πρακτική σε ανάλογες περιπτώσεις, όπως φαίνεται από την περίπτωση του WalvisΒay.
«Και τέλος, τέταρτο, ακόμα και αν παρά τα ανωτέρω», ανέφερε, «η παραμονή των περιοχών των Βάσεων στην Κύπρο στη βρετανική κυριαρχία θεωρηθεί ως νόμιμη, ενδεχόμενη παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας -μέσω της άμεσης ή έμμεσης αναγνώρισης από τη Μ. Βρετανία αποσχιστικής κατάστασης- θα πρέπει να θεωρηθεί ως παραβίαση ουσιωδών στοιχείων της Συμφωνίας Εγκαθίδρυσης, που μπορεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο να ενεργοποιήσει την εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας υιοθέτηση αντιμέτρων τα οποία είναι δυνατόν να συνεπάγονται την απομάκρυνση των Βρετανών από το έδαφος των Βάσεων».
Ξεκινώντας την ομιλία του, ο καθηγητής έθεσε το ερώτημα κατά πόσον οι βάσεις βρίσκονται πράγματι υπό βρετανική κυριαρχία. Αφού ανέλυσε μια σειρά δεδομένων που αφορούν την περίπτωση των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο, επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι πρόθεση της Μεγάλης Βρετανίας είναι να χαρακτηρισθούν οι περιοχές αυτές ως βάσεις και όχι ως «αποικιακό έδαφος».
Αυτό το επιχείρημα όμως πάσχει, εξήγησε, αν το εξετάσει κανείς κάτω από μια ορισμένη σκοπιά: «Κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην όλη ρύθμιση είναι ο στρατιωτικός χαρακτήρας των Βάσεων. Αυτό σημαίνει ότι στη συνήθη πρακτική για τις βάσεις ανά την υφήλιο, πρώτο, ότι οι βάσεις έχουν περιορισμένη έκταση, ακόμα και αν κανείς υπολογίσει την ανάγκη ύπαρξης στρατιωτικών αεροδρομίων και λιμένων.
Αντίθετα στην Κύπρο η έκτασή τους είναι τεράστια, 99 τετραγωνικά μίλια, που δεν δικαιολογείται με κανένα τρόπο για στρατιωτικές ανάγκες. Δεύτερο, ενώ οι βάσεις ανά τον κόσμο έχουν καθαρά στρατιωτικούς σκοπούς, στις περιοχές έξω από τις καθεαυτό στρατιωτικές εγκαταστάσεις υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μόνιμων κατοίκων και οι περιοχές αυτές χρησιμοποιούνται για μια σειρά από χρήσεις που δεν προσιδιάζουν με κανένα τρόπο σε στρατιωτικές βάσεις».
Σημείωσε ακόμα ότι επιτρέπεται σε προσωπικό των Βάσεων να ασκεί ορισμένες επιχειρηματικές λειτουργίες, γεγονός αδιανόητο στην περίπτωση των κλασικών στρατιωτικών βάσεων. Από τα προαναφερθέντα, ανέφερε, προκύπτει ότι το καθεστώς των περιοχών των Βάσεων δεν είναι ενιαίο. «Οι μεν περιοχές των στρατιωτικών εγκαταστάσεων μπορούν να χαρακτηρισθούν ως “βάσεις”, το μεγαλύτερο όμως μέρος τους έχει πάψει μεν να αποτελεί “αποικία”, με τη θεσμική έννοια του όρου, εξακολουθεί όμως να αποτελεί “υπερπόντιο έδαφος” της Μεγάλης Βρετανίας, δηλαδή συνιστά ένα ιδιάζον “μη αυτόνομο έδαφος”. Και αυτό έχει νομικό ενδιαφέρον σε σχέση με το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών».
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ
Ο κ. Μπρεδήμας αναφέρθηκε και στο επιχείρημα που προβάλλεται από πολλούς, ότι ακόμα και αν τα προεκτεθέντα σχετικά με την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου είναι σωστά, η «παρανομία» αυτή έχει θεραπευθεί εκ του γεγονότος ότι η Κύπρος συναίνεσε στη βρετανική κυριαρχία επί των Βάσεων. «Πράγματι», ανέφερε, «είναι βασικός κανόνας του διεθνούς δικαίου, κλασικού και σύγχρονου, ότι σε περίπτωση ενδοτικών κανόνων η συναίνεση θεραπεύει οποιαδήποτε παραβίαση.
Η Κύπρος αποδέχθηκε, κατά τη στιγμή της σύναψης της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης, τη βρετανική επικυριαρχία στις Βάσεις, έστω και αν αυτό ήταν προϊόν πιέσεων από Μεγάλη Βρετανία και Ελλάδα. Τα τελευταία όμως χρόνια, και ως συνέπεια της αρνητικής στάσης του Ηνωμένου Βασιλείου στο κυπριακό ζήτημα, υπήρξαν δηλώσεις από την κυπριακή πλευρά -ακόμα και σε ανώτατο επίπεδοπου έθεταν θέμα λειτουργίας των κυρίαρχων βάσεων (έμμεσα, δηλαδή, θέμα κυριαρχίας), χωρίς όμως παράλληλα να προσδιορίζεται η νομική βάση αυτής της αμφισβήτησης».
Νομικές βάσεις αμφισβήτησης
Όσον αφορά τις νομικές βάσεις αμφισβήτησης της βρετανικής κυριαρχίας επί του εδάφους των Βάσεων, επεσήμανε τα εξής: 1Τo επιχείρημα του χαρακτήρα «juscogens» του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών. 2 Το επιχείρημα της άσκησης αυτοδιάθεσης εκ μέρους των κατοίκων των κυρίαρχων βρετανικών βάσεων. 3 Το εν δυνάμει επιχείρημα της απομάκρυνσης των Βάσεων ως «αντίμετρο» για στάση της Μεγάλης Βρετανίας στο Κυπριακό.
Προσβολή της εδαφικής ακεραιότητας της Κύπρου
ΣΕό,τι αφορά το ζήτημα της προσβολής της εδαφικής ακεραιότητας της Κύπρου από την ύπαρξη των κυρίαρχων βάσεων, αναφέρθηκε στην καθιέρωση από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ του κανόνα της εδαφικής ακεραιότητας του υπό αυτοδιάθεση εδάφους, δηλαδή ότι όταν ασκείται η αυτοδιάθεση, αυτή περιλαμβάνει το σύνολο του εδάφους.
Επεσήμανε ακόμα ότι η Γενική Συνέλευση ασχολήθηκε επίσης με την εδαφική ακεραιότητα στην περίπτωση των «περίκλειστων εδαφών» (enclaves). «Πρόκειται», όπως εξήγησε, «για μικρές εδαφικές μονάδες που περιβάλλονται από ένα ανεξάρτητο -πρώην αποικιακό έδαφος- που το διεκδικεί. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι βρετανικές κυρίαρχες βάσεις στην Κύπρο.
Σ’ όλες τις περιπτώσεις με τις οποίες ασχολήθηκε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ -Γκόα στην Ινδία, Ίφνι στο Μαρόκο και WalvisΒayστη Ναμίμπια- η Γενική Συνέλευση θεώρησε ότι αυτά τα περίκλειστα εδάφη ανήκουν στη χώρα που τα περιβάλλει».
«Το μέτωπο είναι ήδη ανοικτό…»
Ο ΠΡΩΗΝυπουργός Εξωτερικών Γιώργος Λιλήκας, στην εισαγωγική του ομιλία στην εκδήλωση, αναφέρθηκε στις εκδηλώσεις που προγραμματίζει το πολιτικό του γραφείο, θέλοντας να συμβάλει στη διερεύνηση των νομικών πτυχών στο ζήτημα των στρατιωτικών βάσεων. Εκτός από την ψεσινή εκδήλωση με ομιλητή τον καθηγητή Διεθνούς Δικαίου Αντώνη Μπρεδήμα, στις 8 Απριλίου θα διοργανωθεί νέα εκδήλωση με ομιλητή τον Γάλλο καθηγητή Αllain Ρellet. «Πέραν των νομικών πτυχών υπάρχουν και οι πολιτικές πτυχές και διαστάσεις του ζητήματος των βρετανικών βάσεων», επεσήμανε ο κ. Λιλήκας.
«Οι εκτιμήσεις και οι απόψεις των πολιτικών προσώπων αλλά και των κομμάτων διίστανται ως προς το κατά πόσον πρέπει ή όχι να ανοίξουμε το κεφάλαιο της παρουσίας των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο. Διαχρονικά κυριάρχησε η θέση πως, “ενόσω αντιμετωπίζουμε την τουρκική κατοχή δεν θα πρέπει να ανοίξουμε ένα δεύτερο μέτωπο με την Αγγλία”». Συνεχίζοντας ο κ. Λιλήκας, ανέφερε ότι «η δική μου απάντηση είναι πως το μέτωπο είναι ανοικτό εδώ και πολύ καιρό με υπαιτιότητα της Αγγλίας και το ουσιαστικό ερώτημα που εγείρεται είναι: “Πρέπει να ανταποδώσουμε τα πυρά που δεχόμαστε από τη Βρετανία ή όχι; Πρέπει να δημιουργήσουμε κίνητρα στην Αγγλία για να αλλάξει πολιτική ή όχι;”».
Αυτά τα ερωτήματα και άλλα πολλά θα τεθούν σε μία τρίτη εκδήλωση που διοργανωθεί στις 7 Απριλίου, στην οποία κλήθηκαν όλα τα πολιτικά κόμματα και η Κυβέρνηση για να καταθέσουν τις απόψεις τους.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 29/01/2011
Σελ.26