Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 16 Δεκεμβρίου 2020.
Η έκφραση face control κυκλοφόρησε πολύ στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και παρέμεινε μέχρι σήμερα περισσότερα από 30 χρόνια μετά. Στο μεταξύ, πέρασε και στα ρώσικα. Κατατάσσεται στην κατηγορία «ψευδο-αγγλισμός». Αγγλικά πάντως δεν είναι. Αποτύχαμε να την επανεισάγουμε στα αγγλικά ως αντιδάνειο. Δεν υφίσταται τέτοιος όρος. Κάποιος που ζήλεψε τη δόξα του χαρακτήρα της Μαντάμ Σουσού θα πρέπει να τη σκέφτηκε.
Σήμερα, ένας αντίστοιχος πρέπει να σκέφτηκε το click away. Δεν υπάρχει τέτοια έκφραση στα αγγλικά. [* Αν υπάρχει, περιγράφει την πράξη κάποιος να εγκαταλείψει μία ιστοσελίδα, καμία σχέση δηλαδή με το θέμα].
Ένας ακόμα ψευδο-αγγλισμός. Στην Αγγλία χρησιμοποιούν την έκφραση click and collect. Στα ελληνικά, θα μπορούσαν να βρεθούν πάρα πολλοί διαφορετικοί όροι, κατά πολύ ωραιότεροι. Σε ορισμένους άρεσε το «μολών λαβέ», αλλά αυτό μάλλον εμπεριέχει και μία τολμηρή διάθεση. Καλύτερο θα ήταν το «ελθών λαβέ».
Ο κ. Μπαμπινιώτης προτείνει το «παράδοση εκτός» ή το «παραλαβή εκτός», ανάλογα με την οπτική γωνία, του καταστήματος (το οποίο παραδίδει το αγαθό) ή του πελάτη (ο οποίος το παραλαμβάνει). Το «εκτός», βεβαίως, υπονοεί εκτός καταστήματος.
Θυμάμαι όταν σπούδαζα στο Φυσικό ΑΠΘ, ένας καθηγητής χρησιμοποιούσε συχνά μία έκφραση που με ξένιζε, έλεγε «γράφω κάτω». Συνειδητοποίησα ότι ήταν απόπειρα απόδοσης στα ελληνικά του ρήματος “write down”. Στην αγγλική γλώσσα, οι προθέσεις στα ρήματα μπαίνουν συχνά μετά το ρήμα ως λέξεις. Παραδείγματα από το ίδιο ρήμα: write back, write in, write off, write out, write up.
Στα ελληνικά μπαίνουν πριν το ρήμα και κολλάνε σ’ αυτό, πχ γίνοται καταγράφω, αναγράφω, απογράφω, αντιγράφω, διαγράφω, μεταγράφω, εγγράφω. Το «γράφω κάτω» δεν υφίσταται. Του το επισήμανα στην ειδική γραπτή φόρμα του μαθήματος στο τέλος της χρονιάς και το διόρθωσε την επόμενη!
Σε αντίθεση με όλα αυτά, διαπιστώνω ότι οι Βρετανοί ονομάζουν «Επιχείρηση πανάκεια» τον εμβολιασμό για τον κορωνοϊό. Με τον πρωθυπουργό τους, Μπόρις Τζώνσον, μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί σε πολλά, θα πρέπει όμως να του αναγνωριστεί ότι είναι ένας μορφωμένος άνθρωπος. Γνωρίζει και θαυμάζει την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Μάλιστα, τo 2013 σε τηλεοπτικό στούντιο στην Αυστραλία, απήγγειλε στα αρχαία ελληνικά πολλές δεκάδες στίχους της Ιλιάδας. Το κοινό παρακολουθούσε άφωνο.
Με ξενίζουν επίσης ορισμένες εκφράσεις παρμένες από την αγγλική γλώσσα, οι οποίες επιβιώνουν στην ελληνική γλώσσα, όπως πχ «στο τέλος της ημέρας» (αντί των εκφράσεων «στο κάτω κάτω της γραφής», ή «σε τελική ανάλυση» ή «στην τελική»), «μεγάλη εικόνα» (αντί του «δάσους σε σχέση με το δένδρο»), «μπαίνω στα παπούτσια του άλλου» («μπαίνω στη θέση του άλλου»), «αγοράζω το σενάριο» («υϊοθετώ το σενάριο ή την υπόθεση»), «πάρε τον χρόνο σου» («με την ησυχία σου», και πάρα πολλά ακόμη.
Ας δείξουμε στη γλώσσα μας τον σεβασμό που της αρμόζει. Δεν είναι εξέλιξη να πλάθεις λέξεις σε μία άλλη γλώσσα για να καμώνεσαι τον περισπούδαστο. Είναι ένδεια. Κάποτε είχα ακούσει μία φράση ότι όποιος μιλάει δύο γλώσσες ταυτόχρονα, μάλλον δεν ξέρει καμία από τις δύο. Μήπως εκεί οδεύουμε;
[*] η φράση αυτή δεν περιλαμβάνεται στην έντυπη έκδοση του άρθρου στην Εστία.
8 comments
Εύγε κύρ Ανδρέα. Πρώτη φορά στην ζωή μου αγόρασα χθές την ΕΣΤΙΑ για να διαβάσω το άρθρο σου. Κανείς δεν λέει αυτό που είπες εσύ, ότι δηλ. το click away είναι ανύπαρκτο στα αγγλικά. Ακόμα και σήμερα η ΕΣΤΙΑ στο οπισθόφυλλό της έχει ένα σχόλιο όπου λέει απλώς ότι “δεν σημαίνει τίποτα” στα αγγλικά!.. Φοβούνται όλοι τον Μπάμπι και τoν αλιτήριο τον Χαραλαμπάκη που βγήκε σήμερα στην ΕΡΤ-1 και είπε πως το click away είναι υπαρκτό και πρέπει να μπεί στα ελληνικά λεξικά αμετάφραστο (δές εδώ https://www.ertflix.gr/ert1/syndeseis/17dek2020-syndeseis/ στο 1.21.00 του βίντεο να φρίξεις τί καθηγητές έχουμε στο Ρωμέικο)
Πολλά συγχαρητήρια και για την πρότασή σου να μεταφραστεί το κλίκαγουέι «ελθών λαβέ». Ο καραγκιόζης ο Μπαμπινιώτης αυτό έπρεπε να προτείνει αλλά πού μυαλό.
Να σε χαίρεται η μάνα σου κύρ Ανδρέα
Τεό
Σας ευχαριστώ πολύ. Στην παρούσα ηλεκτρονική έκδοση πρόσθεσα τη φράση ότι αν σημαίνει κάτι στα αγγλικά, σημαίνει «κλικ για έξοδο από την ιστοσελίδα». Αυτό το νόημα έχει και η εικόνα που έβαλα στο κείμενο. Καμία σχέση απολύτως με το νόημα που δίνουν κάποιοι στη φράση στα ελληνικά.
Δυστυχώς, αυτή η φράση δεν περιλαμβάνεται στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας.
Ανδρέας.
Ωραιότατο άρθρο και εξαιρετικά ενημερωτικό, ειδικά για τους “αγγλισμούς”.
Ευχαριστώ για την απάντηση, κύριε Ανδρέα. Ξέχασα να σε συγχαρώ και για την επισήμανσή σου στην αρχή του άρθρου για το φέις κοντρόλ, που είναι εξίσου ανύπαρκτο στα αγγλικά, αλλά τόχει βάλει ο Χαραλαμπάκης στο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας!!.. Κάνεις μόνο ένα μικρό λάθος: Εμείς το πήραμε απο τους Ρώσους κι όχι αυτοί απο εμάς. Το λέει και η Wikipedia.
Στα αγγλικά υπάρχει η φράσις «a click away» που σημαίνει “ένα κλίκ μακρυά”, και πάλι καμμία σχέση με το “ελθών λαβέ”. Παρεμπιπτόντως, είμαι σε θέση να ξέρω πως για όλη αυτή την ομαδική παράκρουση με το ανύπαρκτο click away στο Ρωμέικο είναι ο Άδωνις Γεωργιάδης: Διάβασε μιά ανάρτηση του Μπάμπι στο Facebook, πίστεψε ότι το click away είναι υπαρκτό και “το πέρασε” στα επίσημα έγγραφα του Υπουργείου Ανάπτυξης!..
Και κάτι τελευταίο, κύριε Ανδρέα, μιάς και είσαι αγγλομαθέστατος: Επροχθές ο Κυριάκος στο μήνυμά του για την παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του Ομπάμα στα ελληνικά, ξεκίνησε αναφερόμενος στην αυτοβιογραφία του Graham Greene «A sort of life» (1971). Και την μετέφρασε στα ελληνικά «Ένα είδος ζωής» ενώ σημαίνει «κατά κάποιον τρόπο ζωή». Συμφωνείς ότι πρόκειται για λάθος (του Κυριάκου ή των συνεργατών του) ή όχι;
Σε ευχαριστώ εκ των προτέρων
Τεό
Άλλη μια φράση που πρέπει να φύγει από την ελληνική γλώσσα είναι το “θα σε πάρω πίσω” από το αγγλικό I will call you back.”Θα σου τηλεφωνήσω να σου πω” έτσι πρέπει.
Κ. Σταλίδη καλημέρα σας. Ευχαριστώ πολύ για το πολύ εύστοχο άρθρο σας! Ελπίζω κι εύχομαι ν’ αφυπνισθούν οι Συμπολίτες μας και να σταματήσουν αυτό το έγκλημα που κάνουν κατά της Ελληνικής Γλώσσας … Δυστυχώς, η νεολαία μας μιλά ήδη “ΓΚΡΙΚΛΙΣ”!!!
Να υποθέσω ότι κάποια μελλοντική “Ελληνική Κυβέρνηση” θ’ αποφασίσει να θεσπίσει την Αγγλική γλώσσα σαν επίσημη γλώσσα του Κράτους;;;
Πολύ σωστό το άρθρο, αν και νομίζω ότι θα μπορούσες Ανδρέα να πεις πολλά περισσότερα. Ορθώς όμως πράττεις, διότι όλοι καταλαβαίνουμε τι θέλεις να πεις. Η προϊούσα δαιμονοποίηση πολλών ελληνικών όρων καλά κρατεί, αλλά δεν εννοούν να καταλάβουν ότι κατέχουμε την γλωσσική ελευθερία, η οποία και μας στηρίζει, αλλά και μας καθοδηγεί. Εύγε και πάλι.
Kατ’αρχάς ιδέα δεν έχω τι σημαίνει “click away” και ζω στις ΗΠΑ από το 1987. Το “A click away” όπως σωστά παρατήρησε κάποιος είναι όντως υπαρκτή έκφραση αν και κατά την γνώμη μου αρκετά πρόσφατη. Θεωρώ πώς εμφανίστηκε με την εξάπλωση του Ίντερνετ και υπονοεί ότι αν δε σου αρέσει κάτι (στην ιστοσελίδα που έχεις ανοικτή) με ένα click μπρείς να πάς κάπου αλλού.
Δεν ξέρω πώς εννοεί το “click away” ο γραφικός …”μπουμπύκος” ή ο “μπάμπι” (που έγινε καθηγητής το 1973 χωρίς να έχει συγγράψει τίποτα το αξιόλογο, ναι επί …Χούντας για όσους δεν έπιασαν το υπονοούμενο). Αν θέλετε μου εξηγείτε αν και χαμένος χρόνος, η φράση όπως σωστά αναφέρει το άρθρο είναι ανύπαρκτυη στα Αγγλικά.
Τέλος το “a sort of life” αυτολεξεί, όντως μεταφράζεται “ένα είδος ζωής”. Η έκφραση όμως “sort of” (δηλ. ΧΩΡΙΣ το άρθρο “a”) στα Αγγλικά σημαίνει “aproximately; in a way; partially; not quite; somewhat” δηλαδή “περίπου”· πάντως για μένα μάλλον έχει την έννοια της λέξης “κάπως”. Π.χ. “you’ve been acting sort of funny today” = “συμπεριφέρεσαι ΚΑΠΩΣ περίεργα σήμερα”. Τώρα τι είχε στο μυαλό του ο σωσίας του Τέρι Χρυσού, δεν ξέρω, πάντως για να έχει κάποιος κάτι στο μυαλό του, πρώτα πρέπει να έχει μυαλό κάτι για το οποίο εγώ δεν μπορώ να εγγυηθώ για τον Κούλη.
Αυτά!