Η Μακεδονία στον Αγώνα του ’21

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.

Δημοσιεύθηκε στην Εστία, στις 17 Φεβρουαρίου 2021.

200 χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821 και 150 χρόνια μετά τη δημιουργία της Βουλγαρικής Εξαρχίας στην Κωνσταντινούπολη (1870), η οποία δημιούργησε το Μακεδονικό ζήτημα (την επανάσταση του 1878, τον Μακεδονικό Αγώνα 1904-1908 και τους Βαλκανικούς πολέμους), και ακόμα η επαναστατική δράση στη Μακεδονία το 1821 είναι ως ένα βαθμό άγνωστη στην Ελλάδα.

Εκτός λοιπόν από τη Μολδοβλαχία, την Πελοπόνησο και τη Ρούμελη, επαναστατικό κίνημα ξέσπασε ταυτόχρονα και στη Μακεδονία. Ο Εμμανουήλ Παππάς (1772-1821) από τη Δοβίστα Σερρών ήταν ένας πλούσιος έμπορος και τραπεζίτης. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1819, και ορίστηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη ως ο αρχηγός της εξέγερσης στη Μακεδονία.

Διέθεσε όλη του την περιουσία και την οικογένειά του στον Αγώνα. Είχε επτά παιδιά, τρία από τα οποία σκοτώθηκαν στον Αγώνα. Στις 23 Μαρτίου 1821 μεταβαίνει με το πλοίο του Φιλικού Αντώνη Βισβίζη από την Κωνσταντινούπολη στην Μονή Εσφιγμένου στο Άγιο Όρος, η οποία θα αποτελούσε το ορμητήριο της επανάστασης στη Μακεδονία.

Μετά την προετοιμασία, η εξέγερση στη Μακεδονία κυρήχθηκε στις 17 Μαΐου 1821, σε θρησκευτική τελετή στη Μονή Εσφιγμένου χοροστατούντος του Μητροπολίτη Μαρώνειας Κωνστάντιου. Φαίνεται ότι οι Οθωμανοί είχαν κάποιες πληροφορίες, διότι την προηγούμενη ημέρα, 16 Μαΐου, προέβησαν σε μαζική σφαγή στον Πολύγυρο Χαλκιδικής.

Τις επόμενες ημέρες αποκεφάλησαν ομήρους όπως ο Μητροπολίτης Κίτρους Ιωσήφ και οι πρόκειτοι Χριστόδουλος Μπαλάνος και Αναστάσιος Κυδωνιάτης. Ταυτόχρονα, 2000 Έλληνες της Θεσσαλονίκης τέθηκαν υπό κράτηση στο Μητροπολιτικό ναό.

Ο Εμμανουήλ Παππάς με στρατό 3900 ανδρών, μεταξύ των οποίων 1000 μοναχοί του Αγίου Όρους, ξεκίνησαν τις μάχες στην Ιερισσό, Γαλάτιστα, Βασιλικά, Ποτίδαια και τέλος ηττήθηκαν στη μεγάλη μάχη της Ρεντίνας στις 15 Ιουνίου 1821 από δεκαπλάσιες δυνάμεις των Οθωμανών.

Τελευταία του προσπάθεια ήταν η συγκρότηση περίπου 1500 ανδρών και μία μεγάλη μάχη στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής, στην οποία και πάλι ηττήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1821. Διέφυγε του θανάτου και αναζήτησε τρόπους να συνεχίσει τον αγώνα σε άλλη περιοχή. Κατευθυνόμενος προς την Ύδρα πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 5 Δεκεμβρίου 1821.

Στις αρχές του 1822 έγινε ανταρσία Ελλήνων οπλαρχηγών και προκρίτων σε συσκέψεις στην Μονή Παναγίας Δοβρά της Νάουσας. Συμμετείχαν ο φοβερός Τάσος Καρατάσος, ο Αγγελής Γάτσος, ο Ζαφειράκης Λογοθέτης και άλλοι. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας 22 Φεβρουαρίου κυρήχθηκε η Επανάσταση στη Νάουσα στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου. Ηρωικές μάχες δόθηκαν τον Μάρτιο του 1822 στα Πιέρια, στον Κολινδρό, στο Βέροια, στο Σοφολιό και στη Μηλιά.

Στις 6 Απριλίου 1822, οι Οθωμανοί εισβάλλουν στη Νάουσα και προκαλούν μία μεγάλη Καταστροφή, με πάνω από 2000 νεκρούς, μαζί με τους αμάχους. Ο Καρατάσος έχασε τη γυναίκα του και τρεις γιους στον Αγώνα. Μετά την Καταστροφή, συνέχισε να πολεμά σε άλλες περιοχές, όπως Άρτα, Βαλτέτσι, Δερβενάκια, Μεσολλόγι, Εύβοια, Αλλόνησο, Τρίκκερι, Σχοινόλακκο Μεσσηνίας.

Αξιοσημείωτες είναι και οι σφαγές στην Θράκη το 1821, και πιο συγκεκριμένα στο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης, που έλαβε χώρα την 1η Σεπτεμβρίου 1821. Υπάρχουν αναφορές για πληθυσμό ως και 10.000 ανθρώπων στο νησί. Μετά το ολοκαύτωμα, ερήμωσε εντελώς και για 6 τουλάχιστον χρόνια δεν κατοικούσε κανείς. Το μουσείο του Λούβρου φιλοξενεί πίνακα του Αύγουστου Βινσόν με θέμα τη Σφαγή της Σαμοθράκης. Η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε τη σφαγή και θυσία των κατοίκων της Σαμοθράκης στον Αγώνα μόλις το 1980.

 

ΥΓ. Σχετικά με το ίδιο θέμα, δείτε μία πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του καθηγητή Δημήτρη Καραμήτσου

 

Πηγή – https://www.antibaro.gr/article/29438