Συγγραφέας: Βαγγέλης Δημόπουλος
Απριλίου 10, 1826.
Το Μεσολόγγι τώρα ετοιμάζεται να βγει, με το σπαθί.
O Τούρκος κι αν νικήθηκε χίλιες φορές, της πείνας το θεριό είν’ ανίκητο. Έτσι ο λαός, μαζί με τη Φρουρά, πήρανε την απόφαση. Για Απόψε.
Προηγήθηκαν απέλπιδες διαβουλεύσεις μεταξύ Φρουράς και Οπλαρχηγών. Έως και την παρέμβαση του Αρχιερέα Ρωγών Ιωσήφ, είχε παρθεί η σκληρή απόφαση “όλοι να σκοτώσουμε όλες τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά, δίχως να χαριστούμε σε κανέναν, για να μη φανερωθούμε από τις φωνές τους και δε μείνει ούτε ψυχή ζωντανή, κι ούτε έτσι, να πέσουν σκλάβοι στα χέρια του εχθρού. Μα όπως θα λιγοψυχούσε κάθε πατέρας κι αδερφός, συμφωνούμε να σφάξει ο ένας τ’ αλλουνού τη φαμελιά». Τότε ο Ρωγών Ιωσήφ, εξοργισμένος είπε: “Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος, είμαι Aρχιερεύς! Αν τολμήσετε να πράξετε τούτο, πρώτον να θυσιάσετε εμένα! Και σας αφήνω την κατάρα του Θεού και της Παναγίας και όλων των Αγίων, και το αίμα των αθώων να πέσει στα κεφάλια σας”.
Κάθε ανθρώπινος νους εντός των τειχών είχε κυριευθεί από απόγνωση. Για 359 ημέρες, οι Πολιορκημένοι μάχονταν ηρωικά ενάντια στις Οθωμανικές ορδές των Ιμπραήμ και Κιουταχή, αλλά και ενάντια στην πείνα, στην λειψυδρία και στις αρρώστιες. Από ιστορικές πηγές γνωρίζουμε ,πως κατά τον στερνό καιρό της Πολιορκίας, περίπου 100 άνθρωποι πέθαιναν κάθε ημέρα υποκύπτοντας σε λοιμώδεις μολύνσεις ή από αφυδάτωση ή από την πείνα, και εναπομείναντες αμυνόμενοι αδυνατούσαν ακόμη και να τους θάψουν. Εντός των τειχών, αφού εξαντλήθηκε κάθε είδους τροφή, καθαρής ή και ακάθαρτης, στράφηκαν στον κανιβαλισμό αφαιρώντας ανθρώπινα μέλη απ’ τους νεκρούς. Χρειάστηκαν λοιπόν, την ύστατη ώρα, τα λόγια ενός κληρικού ώστε να συνετίσουν την Φρουρά και τους Οπλαρχηγούς και να αποφευχθεί το απονενοημένο εγχείρημα που προκρίθηκε στις διαβουλεύσεις των.
Έτσι, αποφασίστηκε η Έξοδος των Πολιορκημένων σε 3 Φάλαγγες των οποίων θα ηγούνταν οι Δημήτριος Μακρής, Νότης Μπότσαρης και Κίτσος Τζεβέλας με την ελπίδα να διασπάσουν τις Οθωμανικές γραμμές χρησιμοποιώντας το στοιχείο του αιφνιδιασμού, καθώς στο κέντρο κάθε φάλαγγας θα φυγαδεύονταν Γυναίκες και Παιδιά. Αποφασίστηκε επίσης, πως οι τραυματίες και οι υπερήλικες θα παρέμεναν στην πόλη, με επικεφαλής τον πρόκριτο Χρήστο Καψάλη.
Όμως, το σχέδιο της Εξόδου προδόθηκε.
Έτσι οι Οθωμανοί παρέταξαν πυκνά στρατεύματα στις πύλες εξόδου του Μεσολογγίου και σκόρπισαν εκατοντάδες ολιγομελή ασκέρια στα βουνά με σκοπό να αποτελειώσουν όσους θα κατάφερναν να διασπάσουν τελικά τις γραμμές της Πολιορκίας.
Η νύχτα σκέπασε την πόλη, και όλα πια ήταν έτοιμα για την Έξοδο.
Βέβαια, οι Έλληνες είχαν απολέσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού καθότι τα σχέδια τους ήταν γνωστά πλέον στους Ιμπραήμ και Κιουταχή – κάτι το οποίο δεν γνώριζαν μη έχοντας ακριβή εικόνα για το τι θα αντιμετωπίσουν εκτός των τειχών..
Οι πύλες ανοίγουν.
3000 μαχητές, 5000 άμαχοι και 6000 γυναικόπαιδα για Ελευθερία ή Θάνατο.
Οι μαχητές ορμούν καταπάνω στα πολυάριθμα Οθωμανικά στρατεύματα, λυσσαλέα.
Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι σφαγιάζονται και σφαγιάζουν προσπαθώντας να δημιουργήσουν ρίγμα στις Τουρκοαιγυπτιακές γραμμές, μάταια.
1700 Μαχητές σφαγιάζονται. Οι Τουρκοαιγύπτιοι εισβάλλουν στο Μεσολόγγι σφάζοντας άμαχους, τραυματίες και υπερήλικες. Μια ορδή περικυκλώνει το αρχοντικού του Χρήστου Καψάλη, στο οποίο κρύβονταν 600 τραυματίες και υπερήλικες και εισβάλλουν σ’ αυτό. Ο Χ. Καψάλης πυροδοτεί με ένα δαδί αναμμένο τα μπαρουτοβάρελα του και τους ανατινάζει όλους στον αέρα.
Το πρωί, κάθε αντίσταση είχε καμφθεί. Το Μεσολόγγι είχε πέσει.
Υψώθηκε η Οθωμανική σημαία στις 11 Απριλίου 1826.
Σαν ξημέρωσε, το Μεσολόγγι κρανίου τόπος. Νεκροί, σφαγμένοι παντού.
Στάχτη και λάσπη με αίμα.
Στην λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου έπλεαν νεκρά σώματα.
Ο Ιμπραήμ και ο Κιουταχής διατάζουν την περισυλλογή των νεκρών και το κάψιμο αυτών. Προτού συμβεί όμως αυτό, δίνει εντολή να πετσοκόψουν τα αυτιά των νεκρών και να τα παστώσουν με αλάτι σε βαρέλια για να σταλούν πεσκέσι στον Σουλτάνο. Ζωντανοί, κατάφεραν να διαφύγουν 1300 εκ των μαχητών της Εξόδου, 13 γυναίκες και 4 παιδιά. 4000 γυναικόπαιδα περίπου, στάλθηκαν σε σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
“Μήτε τα τόσα ασκέρια, μήτε οι τόσες αρμάδες, μήτε οι τόσες τέχνες των Ευρωπαίων, μήτε η αρρώστια μπόρεσαν να γονατίσουν τους υπερασπιστές του. Τους λύγισε η πείνα, που κανείς αντρειωμένος δεν τη νίκησε ποτέ. Μα ούτε και τότε παραδόθηκαν. Προτίμησαν να μείνουν λεύτεροι”.
Για του Χριστού την Πίστη την Αγία και για της Πατρίδος την Ελευθερία, το Μεσολόγγι – η Ιερά Πόλις – αμύνθηκε ως εσχάτων. Η δόξα συμβάδισε με τον θάνατο.
Κατά την Έξοδο των Ελεύθερων Πολιορκημένων, έπεσε μαχόμενος ο Στρατιωτικός Διοικητής της Φρουράς του Μεσολογγίου, Αθανάσιος Ραζή-Κότσικας.
Στον Α. Ραζή-Κότσικα έμελε να συντάξει την τελευταία επιστολή-απάντηση των Μεσολογγιτών προς τον Ιμπραήμ, σε πρόταση παράδοση της πόλης:
” Τα κλειδιά του Μεσολογγίου, είναι κρεμασμένα στις μπούκες των κανονιών του.
Όποιος τα θελήσει, ας κοπιάσει να τα πάρει”.