Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους της Δ’ Σταυροφορίας το 1204 υπήρξε από τα δραματικότερα σημεία τομής της Ελληνικής ιστορίας. Με την πάλαι ποτέ κραταιά Ρωμαϊκή αυτοκρατορία της Ανατολής να διαλύεται, το περιβάλλον των Αιγαίου και της Μεσογείου, αρχαία μήτρα της παγκόσμιαςς ιστορίας, κατακερματίστηκε σε πρωτοφανή βαθμό. Οι Έλληνες βρέθηκαν να προσπαθούν να συγκροτήσουν διοίκηση και αντίσταση, απέναντι στη νέα λατινική κυριαρχία και τις προγενέστερες απειλές από τους Τούρκους και τα Βαλκάνια.
Υπό αυτές τις συνθήκες η αυτοκρατορική οικουμενικότητα υποχωρεί, και να ανδεικνύονται οι ρίζες της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας. Η εποχή των Παλαιολόγων που ακολούθησε γνώρισε, παρά την πολιτική και οικονομική καθίζηση, μία εκπληκτική άνθιση των γραμμάτων και των τεχνών. Τούτη η Αναγέννηση, πρωτότυπη όσο και ανολοκλήρωτη, άφησε καθαρά σημάδια στο πνεύμα της εγειρόμενης Εσπερίας, όσο και του Ελληνισμού, ο οποίος σταδιακά περνούσε το κατόφλι της δουλείας.
Τα ερωτήματα της εποχής, το δίπολο Ανατολής και Δύσης, ενσωμάτωσης και ιδιαιτερότητας, εθνισμού και η οικουμενικότητας, εξάρτησης και ανεξαρτησίας, ακολουθούν 800 χρόνια μερά έναν λαό που ακόμη δε συνήλθε από το κτύπημα εκείνης της αποφράδας ημέρας του Απριλίου. Σήμερα, σε μία εποχή πρωτοφανούς κόπωσης και σύγχυσης, η μελέτη του σημαδιακού 1204 είναι πιο επείγουσα από ποτέ. Αν όχι για οποιονδήποτε λόγο, έστω για να θυμίζει πως ένας λαός πονεμένος και σαστισμένος, ανασηκώθηκε και έδωσε στον κόσμο μία τελευταία εποποιία, με την κάλαμο υγρή, το κομποσχοίνι δακρύβρεχτο και την λόγχη ματωμένη.
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
(περ. Άρδην τ. 51, Νοέμ.-Δεκ. 2004, σελ. 23-70)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- Πρόλογος: 8 αιώνες αποικιοκρατίας
- Ν. ΣΒΟΡΩΝΟΣ, Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ
- Μ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ, Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑΣ
- ΣΕΡ ΕΝΤΟΥΪΝ ΠΗΑΡΣ, ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ 1204
- ΣΕΡ ΕΝΤΟΥΪΝ ΠΗΑΡΣ, Η ΦΘΟΡΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
- ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ, ΑΛΩΣΗ – ΑΝΟΡΘΩΣΗ – ΠΤΩΣΗ
- Β. Ν. ΤΑΤΑΚΗΣ, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
- Γ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ, ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΥΣΗ ΣΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ – Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ
- Ο ΠΛΗΘΩΝ – ΓΕΜΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ “ΜΟΝΟΠΑΤΙ” ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
- Η ΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝΑ
- ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
- Ο ΓΕΝΝΑΔΙΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΤΟΛΗ
- Μ. ΝΥΣΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ – ΠΕΛΕΚΙΔΟΥ. Η Δ΄ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
- Π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ. ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ Δ΄ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ
- Β. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ, ΟΙ ΦΡΑΓΚΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
- ΣΠΥΡΟΣ ΤΡΩΙΑΝΟΣ, Η “ΘΕΟΚΡΙΣΙΑ” ΜΕΤΑ ΤΟ 1204
- ΧΡ. Π. ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ, Δ. ΚΥΔΩΝΗΣ ΚΑΙ Γ. ΓΕΜΙΣΤΟΣ
- ΑΠ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, Το βασίλειο της Νικαίας και η αφύπνιση της Νέας Ελληνικής συνειδήσεως