Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Ο Ιάκωβος Μάγερ (Ζυρίχη 1798 – Μεσολόγγι 11 Απριλίου 1836) είναι εκ των ηρώων της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου, μαζί με τους Ρωγών Ιωσήφ και Χρήστο Καψάλη, για τους οποίους είχαμε γράψει πέρυσι την ίδια ημέρα. Η προσφορά του κατά την πολιορκία ήταν ουσιαστική. Εργάσθηκε με συνέπεια και επιτυχία ως ιατρός και φαρμακοποιός, αν και δεν είχε τα σχετικά διπλώματα. Επί πλέον ήταν στο Μεσολόγγι ο εκδότης της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», δια της οποίας το τραγικό χρονικό της πολιορκίας έμεινε στην Ιστορία. Η εφημερίδα κυκλοφορήθηκε από τον Ιανουάριο του 1824 έως τον Φεβρουάριο του 1826, όταν τα κανόνια των πολιορκητών Οθωμανών κατέστρεψαν τα τυπογραφικά μηχανήματα, λίγο καιρό πριν από την Έξοδο.
Η περίπτωση του Μάγερ ξεχωρίζει από όλες τις υπόλοιπες των άλλων φιλελλήνων, που με ποικίλους τρόπους βοήθησαν ή και θυσιάστηκαν ηρωικά μαχόμενοι κατά την Επανάσταση του 1821. Ο Μάγερ έφυγε από την πατρίδα του, την Ελβετία, ως ο άσωτος υιός. Ακόμη και σήμερα ο κατά τους Έλληνες ήρωας Μάγερ θεωρείται από τους Ελβετούς μια «ελαφρά περίπτωση ανθρώπου» και αναφέρεται ως «υψηλού επιπέδου απατεώνας». Σε πρόσφατο άρθρο της η Ελβετή ιστορικός και δημοσιογράφος Κατρίν Μπρούνερ, με την καρτεσιανή λογική της, διερωτάται πώς είναι δυνατόν ένας «κίβδηλος δόκτωρ Μάγιερ, που στα νεανικά του χρόνια ήταν ανήθικος και χρεωμένος έως τα μπούνια να καταστεί Έλληνας ήρωας». (Βλ. σχ. εις διαδίκτυο άρθρο στα αγγλικά της Ελβετίδας Katrin Brunner “The bogus Doctor Meyer”). Κατά την άποψή της η Ελλάδα ήταν η διέξοδος του από την κοινωνική απαξίωση, που ένιωθε στην πατρίδα του…
Οι Έλληνες ένιωσαν για τον Μάγερ τελείως διαφορετικά. Δεν ασχολήθηκαν καθόλου με τον παρελθόν του. Τον αγκάλιασαν, τον ενέπνευσαν, τον έκαναν δικό τους. Ο Μάγερ γεννήθηκε Ελβετός προτεστάντης και μαρτύρησε ως Έλληνας ορθόδοξος χριστιανός. Έμαθε τα ελληνικά, βαπτίσθηκε και στη συνέχεια παντρεύτηκε την Μεσολογγίτισσα Αλτάνα Ιγγλέζου με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά. Αφοσιώθηκε πλήρως στην Ελληνική υπόθεση. Η έναντι του συμπεριφορά των Ελλήνων τον έκανε να τους αγαπήσει ειλικρινά. Απόδειξη η ολόψυχη συμμετοχή του στην Επανάσταση, η με την οικογένειά του παραμονή του στο Μεσολόγγι έως το τέλος και η θυσία όλων τους κατά την Έξοδο. Ο Μάγερ δεν ήρθε στην Ελλάδα να μας κοιτάξει αφ’ υψηλού, ούτε να μας κρίνει αυστηρά. Ήρθε για να μας βοηθήσει πραγματικά, να γίνει ένα με εμάς και να θυσιασθεί μαζί μας. Η Ελλάδα ανταπέδωσε την αγάπη και την θυσία του. Στο νεκροταφείο Ηρώων στο Μεσολόγγι ανήγειρε ηρώο στη μνήμη του και υπάρχει οδός στο όνομά του στην Αθήνα, κοντά στην Πλατεία Βάθης.
Ο Μάγερ αφομοίωσε τον Ελληνισμό χωρίς να ξεχάσει το πού γεννήθηκε. Την παραμονή της Εξόδου, στις 10 Απριλίου 1826, έγραψε σε ευρωπαίο φίλο του: «Είμαστε μπροστά στην τελευταία μας ώρα. Νιώθω υπερήφανος που το αίμα ενός Ελβετού, ενός απογόνου του Γουλιέλμου Τέλλου θα αναμιχθεί με το αίμα των ηρώων της Ελλάδος» (Βλ. σχ. αρθρ. Κατρίν Μπρούνερ). Και πρόσθεσε: «Πόσοι γενναίοι μετ’ ολίγας ημέρας δεν θέλει είσθαι ειμή σκιαί, κατηγορούσαι ενώπιον του Θεού την αδιαφορίαν του χριστιανικού κόσμου…Εν ονόματι όλων των ενταύθα ηρώων…σας αναγγέλλω την ενώπιον του Θεού ωρισμένην απόφασίν μας δια να υπερασπισθώμεν και την υστέραν σπιθαμήν γης του Μεσολογγίου» (Σημ. Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φίλος του Νόμου» της Ύδρας στις 9/7/1826. Αναδημοσιεύεται εις Σπ. Αθ. Κανίνια «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ – Οι πολιορκίες και η Έξοδος του Μεσολογγίου σε ευρωπαϊκά ποιητικά, πεζά και μουσικά έργα», Εκδοτική ΑΛΦΑ, Αθήνα, 2002, σελ. 29).
Για την προσφορά του Μάγερ στον Αγώνα με την εφημερίδα του «Ελληνικά Χρονικά» γράφει η Αικατερίνη Κουμαριανού, που είχε την επιμέλεια της παρουσίασης των φύλλων της: «Ο εκδότης (Μάγερ), μολονότι θεωρούσε τον σεβασμό προς τη Διοίκηση απαραίτητο στοιχείο για την προαγωγή και την ευόδωση του αγώνα για την ανεξαρτησία, έφθασε ενίοτε να συγκρουσθεί με την υπεύθυνη πολιτική ηγεσία, όταν εθεώρησε ότι ορισμένες ενέργειές της ΕΘΙΓΑΝ ΒΑΣΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (Σημ. Εννοεί του Ελληνικού Έθνους!)». («Ο Τύπος στον Αγώνα» Β΄ Τόμος, Εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1971, σελ. 8).
Στην προκήρυξη έναρξης εκδόσεως της εφημερίδας του ο Μάγερ γράφει για τον σκοπό της: « Εφημερίς εμφρόνως κυβερνωμένη, είναι ικανή να καταστήση τους Έλληνας πολίτας αγαθούς, χριστιανούς ευσεβείς, καλούς πατέρας και αγαθούς οικονόμους. Προς τούτοις εκθειάζουσα τας ηρωικάς πράξεις των προμάχων της πατρίδος των δια ξηράς και θαλάσσης, θέλει εμπνέει εις τας ψυχάς των λοιπών Ελλήνων την ευγενή άμιλλαν και τον ιερόν ενθουσιασμόν τον υπέρ πατρίδος, και εξάπτουσα αυτούς εις ανδραγαθήματα όμοια». (Αυτ. σελ. 9).
Επειδή πολλή προπαγάνδα ρέει στη χώρα μας για την προσφορά της Γαλλικής και γενικά των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στην Εθνεγερσία αντιγράφεται από τα «Ελληνικά Χρονικά» της 20ης Φεβρουαρίου 1826, η μαρτυρία του Μάγερ για όσα βίωνε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι: «Οι Γάλλοι και οι λοιποί Ευρωπαίοι οπαδοί του Ιμπραήμ πασά περιέρχονται με αλαζονείαν εις τα νέα ταύτα οχυρώματά των, και παρατηρούντες με το τηλεσκόπιον τας θέσεις του φρουρίου μας, δίνουν οδηγίας και διδάσκουν τους λατρευτάς του Μωάμεθ τα συντελεστικώτερα μέσα περί του πώς να μας εξολοθρεύσουν ευκολώτερα και ταχύτερα…» (Αυτ. σελ. 349).
Για τη διαφορά της Γαλλικής από την Ελληνική Επανάσταση ο Μάγερ έγραψε στα «Ελληνικά Χρονικά», στις 18 Νοεμβρίου 1824: «Δεν χωρεί καμία σύγκρισις μεταξύ Ελλάδος και Γαλλίας, καθότι η μεν πρώτη έλαβε τα όπλα καθ’ ενός τυράννου, η δε δευτέρα (η Γαλλία) σκοπόν είχε να αλλάξη μόνον πολιτικόν σύστημα». (Αυτ. σελ. 170). Στις 8 Μαρτίου 1824 ο Μάγερ γράφει κύριο άρθρο, με τίτλο: «Στοχασμοί προς τους ομοεθνείς μου (Σημ. γρ. Εννοεί τους Έλληνες). Τι θέλει να είπη Ελευθερία». Σε αυτούς τονίζει ότι βάσεις και θεμέλια της ελευθερίας είναι η θρησκεία, τα ήθη και ο φωτισμός του έθνους, διότι «ελευθερία χωρίς ευσέβειαν, χωρίς καλά ήθη και χωρίς φωτισμόν του νοός είναι αδύνατον και να γίνη και να βασταχθή…Η ευσέβεια μας ενώνει με τον Θεόν, την αέναον πηγήν πάσης σοφίας και αρετής, μας δείχνει την αγιότητα των χρεών μας, διαχύνει εις την καρδίαν μας θείαν αγαλλίασιν, όταν εκπληρώμεν τα χρέη μας, χαλινώνει τας αλόγους και δουλικάς ορμάς των παθών…και με ένα λόγον μας κρατεί πάντοτε προσεκτικούς εις τον Θεόν, εις την πατρίδα, εις τον εαυτόν μας και εις τον πλησίον μας». Είναι εμφανής η «καλή ψυχική αλλοίωση» του Μάγερ στην Αγωνιζόμενη Ελλάδα, σε σχέση με το πώς ήταν νέος στην Ελβετία.-