Έξι εξαιρετικά δείγματα ελληνικής λογοτεχνίας για τον υπερχιλιετή «ένδοξό μας Βυζαντινισμό» που άφησαν εποχή!
Tου Βασίλη Στοϊλόπουλου
• «Η πριγκιπέσα Ιζαμπώ» των Βιλλεαρδουΐνων από το «Πριγκιπάτο της Αχαΐας» του Άγγελου Τερζάκη. Ένα συναρπαστικό χρονικό ηρωισμού και έρωτα από την πολυτάραχη περίοδο της Φραγκοκρατίας του 13ου αιώνα. Με Σταυροφόρους, πειρατές, τροβαδούρους, κουρσάρους και ορόσημο την κατάληψη της Καλαμάτας το 1293 από Έλληνες και Σλάβους χωρικούς. Ένα ιστορικό γεγονός που δείχνει «το πρώτο ξύπνημα του ελληνισμού».
• «Γεννήθηκα στο Χίλια Τετρακόσια Δύο» του φιλόσοφου και πολιτικού Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Ο ήρωας του βιβλίου γεννημένος στην Πάτρα στα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ακολουθεί το χρονικό της δραματικής πορείας της παρακμάζουσας Αυτοκρατορίας προς το κοσμοϊστορικό : «Η Πόλις εάλω». Μαζί του «παρελαύνουν» σημαντικές προσωπικότητες της εποχής : Πλήθων, Βησσαρίων, Χαλκοκονδύλης, Σφραντζής, Μανουήλ και Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, σε μια Πελοπόννησο με νωπές ακόμη τις μνήμες των Βιλλεαρδουΐνων, των Βενετσιάνων, του Δεσποτάτου του Μυστρά, αλλά και το Δουκάτο της Αθήνας των Ατσαγιόλι.
• «Οι έμποροι των εθνών» του «Αγίου των ελληνικών γραμμάτων» Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Θέμα η ιστορική σύγκρουση Ελλήνων και Βενετών, ορθοδόξων και καθολικών, λίγο πριν και λίγο μετά την πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Σταυροφόρους. Ηρωίδα του ιστορικού μυθιστορήματος η Αυγούστα, η αρχόντισσα που ήταν «αιχμάλωτη μιας ακατανίκητης, κυριολεκτικά θανάσιμης ερωτικής επιθυμίας».
• «Σέργιος και Βάκχος», οι δύο Άγιοι της Μονής Αγ. Αικατερίνη Σινά, του Μ. Καραγάτση. Μια μυθιστορηματική χρονογραφία που εξιστορεί με μοναδικό τρόπο, «άλλοτε σοβαρά και άλλοτε ευτράπελα», 14 αιώνες Ελληνισμού, αρχής γενομένης από το 250 μ. Χ. Οι δύο Άγιοι παρακολουθούν, κρίνουν και σχολιάζουν μέσα από τον Ναό της Αγιά Σοφιάς την πορεία όχι μόνο της Ρωμιοσύνης αλλά και ολόκληρης της οικουμένης.
• «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου», της Πηνελόπης Δέλτα. Στη Μακεδονία της ακμής του Βυζαντίου στην αυγή της 2ης χιλιετίας δύο ήρωες του ιστορικού μυθιστορήματος, ο Μιχαήλ και ο Κωνσταντίνος, καλούνται να θυσιάσουν τον έρωτα και την προσωπική τους ευτυχία μπροστά στο χρέος έναντι της πατρίδας. Και αυτό μέσα από μηχανορραφίες, ιδανικά, παράφρονους έρωτες, προδοσίες και αίσθηση του καθήκοντος, που δίνονται μέσα από τη λυρική πένα της Δέλτα.
• «Ιουλιανός ο Παραβάτης» του Χρήστου Π. Ζαλοκώστα. Ο πλέον αμφιλεγόμενος αυτοκράτορας την Ανατολικής Ρώμης, ο ικανότατος στρατηγός και φιλόσοφος, ο λάτρης του αρχαιοελληνικού πνεύματος παρουσιάζεται στην απέλπιδα προσπάθειά του να επιβάλει στον βυζαντινό κόσμο την ηθική της αρχαίας Ελλάδας αντί του χριστιανικού κόσμου.
Ο βυζαντινός Ελληνισμός εξακολουθεί όμως και σήμερα ν΄ αποτελεί ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για το ιστορικό μυθιστόρημα σύγχρονων λογοτεχνών, όπως ο Κώστας Κυριαζής, η Μάρω Δούκα, η Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου, ο Γιώργος Λεονάρδος, ο Θεόφιλος Γιαννόπουλος, ο Γιάννης Καλπούζος, η Ισμήνη Καπάνταη, η Ελένη Τσαμαδού κ.α