Ο πολιτικός που εισήγαγε στην Ελλάδα την «ρεάλ πολιτίκ»
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ήταν ο πολιτικός που εισήγαγε στην Ελλάδα την «ρεάλ πολιτίκ», όπως την δίδαξε ο Μακιαβέλι. Πρόκειται για την πολιτική που στηρίζεται στον κυνισμό και στον αμοραλισμό για την αντιμετώπιση ανθρώπων, θεσμών και κρατών. Όποιος την εφαρμόζει είναι αδίστακτος μπρος στην πραγματοποίηση των σχεδίων του. Η «ρεάλ πολιτίκ» αποτελεί κανόνα στην κρατικές και διεθνείς σχέσεις και εφαρμόζεται πάντοτε και παγκοσμίως. Το ιδεολογικό ρεύμα του «πολιτικού ρεαλισμού» περιλαμβάνει τον συμβιβασμό έναντι του θεωρούμενου ισχυροτέρου εχθρού και την υποταγή στη θεωρούμενη προστάτιδα δύναμη.
Ο Μαυροκορδάτος ενώ βρισκόταν στην Πίζα της Ιταλίας μυείται στην Φιλική Εταιρεία από τον Τσακάλωφ, ο οποίος «παρέλαβε Μέλος της Αρχής τον Αλεξ. Μαυροκορδάτο. Εις την περίστασιν ταύτην επρότεινεν ο Μαυροκορδάτος γενικήν μεταρρύθμισιν της Εταιρείας, αλλά δεν εστάθη δεκτή η πρότασίς του». Αυτά γράφονται μόνον από τον Φιλήμονα στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας» (Εν Ναυπλία, εκ της τυπογραφίας Θ. Κονταξή και Ν. Λουλάκη, 1834, σελ. 260, σημ. α). Ουδείς άλλος επαληθεύει το γεγονός, ούτε είχε τη δυνατότητα μόνος ο Τσακάλωφ να διορίσει μέλος της Αρχής οποιονδήποτε, χωρίς την έγκριση του Αλεξ. Υψηλάντη και των άλλων μελών της Αρχής. Αντιθέτως ο Ξάνθος στα απομνημονεύματά του αναφέρει τον Μαυροκορδάτο ως «απλό μέλος της Εταιρίας» («Απομνημονεύματα της Φιλικής Εταιρίας», υπό Εμμ. Ξάνθου, Αθήναι, εκ του Τυπογρ. Α. Γκαρπόλα, Εκδ. «Καθημερινής», σελ. 47).
Με την έκρηξη της Επαναστάσεως αποφασίζει να έλθει στην Ελλάδα, για να αναλάβει την εξουσία. Μάλιστα μοίρασε και τις θέσεις: Ο θείος του Ιωάννης Καρατζάς ηγεμόνας, ο ίδιος πρωθυπουργός και αρχηγός της Εκκλησίας ο Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος. Έλαβε χρήματα από τον θείο του και με πολεμοφόδια από συνεισφορές ομογενών έφτασε στην Πάτρα στις 21 Ιουλίου 1821, συνοδευόμενος από τον γιό του Ιωάννη Καρατζά Κωνσταντίνο και άλλους ενθουσιώδεις Έλληνες, που θέλησαν να πάρουν μέρος στην Επανάσταση. Ήταν επίσης εφοδιασμένος με συστατική επιστολή του διαμένοντος στην Πίζα Ιγνατίου, προς τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. (Βλ. σχ. Νικολάου Σπηλιάδου «Απομνημονεύματα», Τόμο Α΄, Αθήναι – 1972, σελ. 223).
Στην Ελλάδα ήλθε τότε για πρώτη φορά. Στην αρχή επέβαλε να τον ονομάζουν «πρίγκιπα» για να δείχνει την υπεροχή του και μετά προσπάθησε να καταστεί ο ηγέτης στην Πελοπόννησο. Απέτυχε, λόγω της αναμφισβήτητης ηγεσίας του Δημ. Υψηλάντη και της δημοτικότητας του Θεοδ. Κολοκοτρώνη. Ο Κολοκοτρώνης «δεν άργησε να κατανοήση τον υποκριτικό και σατανικό χαρακτήρα του Μαυροκορδάτου και δεν έδειχνε κανένα σεβασμό στη βελάδα που φορούσε ο νεοφερμένος αυτός ψευτοπρίγκιπας, ενώ ο Δημ. Υψηλάντης ξεγελάστηκε από τα υποκριτικά του φερσίματα» (Χρήστου Α. Στασινόπουλου «Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821», Εκδ. Δεδεμάδη, Γ΄ Τόμος, σελ. 302).
Μετά την αποτυχία να καταστεί ο ηγέτης της Πελοποννήσου εφάρμοσε το εναλλακτικό του σχέδιο. Μετέβη στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, όπου υπήρχε κενό εξουσίας και εύκολα εκεί έγινε ο ηγέτης της. Ενδεικτική της αποδοχής της τακτικής του Μακιαβέλι ήταν πως κατά την Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου και ενώ οι Υψηλάντης και ο Κολοκοτρώνης απουσίαζαν πολεμώντας τους Τούρκους στον Ακροκόρινθο, ο Μαυροκορδάτος βρήκε την ευκαιρία και πέτυχε να εκλεγεί πρόεδρος του Εκτελεστικού (κυβέρνησης) όλης της Επαναστατημένης Ελλάδας και έτσι παραμέρισε τον Υψηλάντη. Στη Δεύτερη Εθνική Συνέλευση του Άστρους είχε σχηματίσει ομάδα, που τον αποθέωνε, ως «τον άλλο Ουασιγκτώνα» (Αυτ. Χρ. Στασινόπουλου, σελ. 303).
Παρά τη μεθόδευσή του αποτυγχάνει να εκλεγεί πάλι Πρόεδρος του Εκτελεστικού και τα πράγματα γίνονται χειρότερα γι’ αυτόν όταν ο Κολοκοτρώνης εκλέγεται αντιπρόεδρος του. Τότε μετακινείται στην προεδρία του Βουλευτικού Σώματος… Ο Κολοκοτρώνης τον καλεί στο σπίτι του. Εκεί υπήρξε ο εξής διάλογος, όπως καταγράφεται από τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη: « Είπα στον Μαυροκορδάτο διατί να κάμης αυτό; αυτός αρχήνησε να μου απολογιέται με τα γέλια τα συνηθισμένα, και μου λέγει ότι είναι συμφερώτερον δια το έθνος το Βουλευτικό παρά το Εκτελεστικό…. Σου λέγω τούτο κύριε Μαυροκορδάτε, ότι εσυναναστράφημεν σαράντα ημέρας εις το Εκτελεστικό, και σου λέγω μη καθίσης Πρόεδρος, διότι έρχομαι και σε διώχνω με τα λεμόνια, με τη βελάδα που ήλθες – και εβγήκα εις σουλάτσο. Ο Κυρ Αναγνώστης, που ήταν παρών και που έμεινε πίσω, του είπε: έντεσα εγώ και εγλύτωσες, ειμή θα σε σκότωνε – και έριξε το φαρμάκι του και αυτός. Την ίδια νύκτα επήρε τα πλυμένα του ο Μαυροκορδάτος και πέρασε στο Κρανίδι και έπειτα εις την Ύδραν» (Θεοδώρου Κων. Κολοκοτρώνη «Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836», Αθήνησιν, Τύποις Φιλαδελφέως, 1846, σελ. 136-137). Στην Ύδρα αντάμωσε τους Κουντουριώτηδες και τους έπεισε να ξεκινήσουν τον εμφύλιο για να εξουδετερωθούν οι αντίπαλοί του, που τους έπεισε ότι είναι και αντίπαλοί τους…
Με το αγγλικό δάνειο, που πήρε το Εκτελεστικό των Κουντουριώτη – Μαυροκορδάτου, πλήρωνε τους μισούς Έλληνες να πολεμάνε τους άλλους μισούς… ( Χρ. Στασινόπουλου, τόμος 3, σελ. 304). Στο σχέδιό του αυτό επιχείρησε να εξοντώσει όσους θεωρούσε εχθρούς του, επειδή τον αντιμετώπιζαν ως ίσο προς ίσους. Με τις ενέργειές του καταδίωξε ως προδότη τον Καραϊσκάκη. Γράφει ο Δημήτριος Αινιάν: «Ο Μαυροκορδάτος και η παρ’ αυτού διορισθείσα επιτροπή ομού με άλλους τινάς των αξιωματικών του στρατιωτικού διεκήρυξαν προδότην τον Καραϊσκάκην, του αφήρεσαν τον βαθμόν και τον διέταξαν να αναχωρήση από την Δυτικήν Ελλάδα» ( «Άπαντα – Απομνημονεύματα Καραϊσκάκη και άλλων αγωνιστών», Εκδ. Άτλας, Αθήνα, 1962, σελ. 172).
Επίσης συνήργησε στη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, αν και περισσότερο φάνηκε ως ηθικός αυτουργός ο Κωλέττης. Ενδεικτικό της συμμετοχής των Κουντουριώτη – Μαυροκορδάτου στην εκτέλεση του Ανδρούτσου είναι το πώς χειρίστηκε το θέμα δημοσιογραφικά η εφημερίδα «Ο Φίλος του Νόμου», που ήταν το προσωπικό όργανο τους και έλαβε από αυτούς το χρίσμα της επίσημης «Εφημερίδος της Διοικήσεως». Στις 17 Απριλίου 1825 τον κατηγόρησε ως «προδότη» και δικαιολόγησε την σύλληψή του από το πρώην πρωτοπαλίκαρό του, τον Γκούρα…
Ο Μαυροκορδάτος επίσης πρωτοστάτησε στη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη στην Ύδρα, εξώθησε τον Μιαούλη να κάψει τον ελληνικό στόλο, ήταν μεταξύ εκείνων που συνέβαλαν στη δολοφονία του Κυβερνήτη Καποδίστρια. Γράφει σχετικά ο Αλέξανδρος Ι. Δεσποτόπουλος ότι της αντιπολίτευσης κατά του Καποδίστρια «ηγούντο οι πρόκριτοι της Ύδρας και μετ’ αυτών ως σύμβουλος ο Μαυροκορδάτος». Και πάρα κάτω: « Επί πλέον ο εν Ελλάδι Αντιπρέσβυς της Γαλλίας ήρχισε να ενθαρρύνη εντονώτερον, όπως και ο Αντιπρέσβυς της Αγγλίας, τους πολιτικούς αντιπάλους του Κυβερνήτου (Σημ.γρ. Ένας ήταν ο Μαυροκορδάτος) προς ενεργωτέραν δράσιν εναντίον αυτού». (Αλεξ. Δεσποτόπουλου «Ο κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωσις της Ελλάδος» ΜΙΕΤ, σελ. 255).-