Το τραγικό ζήτημα είναι αν θα γράφουμε ή όχι ελληνικά

Ανήκει στον Σεφέρη η φοβερή ρήση:
«…Στα χρόνια μας, πρέπει να μην το ξεχνάμε, το ζήτημα δεν είναι πια αν θα γράφουμε καθαρεύουσα ή δημοτική. Το τραγικό ζήτημα είναι αν θα γράφουμε  ή όχι ελληνικά».

Τις πταίει; ή έστω τι πταίει; Η παρεχόμενη Παιδεία. Απόσταση από την αρχαία γλώσσα, περιθωριοποίηση της λόγιας (καθαρεύουσας).

Πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί η καλπάζουσα επέκταση των ξενισμών στην γλώσσα μας; Δύο χώροι μπορούν να λύσουν ή να  απαλύνουν τουλάχιστον το πρόβλημα, το σχολείο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μαζί με τον έντυπο γενικό λόγο (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες). Το σχολείο και δη το Δημοτικό είναι φύση και θέση ο θεματοφύλακας των τιμαλφών  τού Γένους μας και κυρίως του γλωσσικού μας πλούτου. Αντί όμως η εκπαίδευση να είναι θύλακας αντιστάσεως στη γλωσσική υποβάθμιση, απέβη συντελεστής της.

Τον περασμένο μήνα, το πανεπιστήμιο του Wake Forest στη Βόρεια Καρολίνα ανακοίνωσε ότι όλοι οι φοιτητές του τμήματος θα αναγκαστούν τώρα να παρακολουθήσουν ένα μάθημα που καλείται «Οι κλασσικοί πέρα από τη λευκότητα», το οποίο θα επικεντρωθεί στην «προκατάληψη σύμφωνα με την οποία οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ήταν λευκοί στη φυλή στις ελληνορωμαϊκές κοινωνίες, στο ρόλο των κλασσικών στη σύγχρονη φυλετική πολιτική και στις μη λευκές προσεγγίσεις στα κλασσικά γράμματα». Σταδιακά, η διδασκαλία της ελληνικής, της λατινικής και της αρχαίας ιστορίας στα αμερικανικά πανεπιστήμια υποτιμάται, ελαχιστοποιείται και εκτρέπεται, στο όνομα της ασυμβίβαστης ηθικής καθαρότητας.

Είναι αδύνατο για τον εξωτερικό παρατηρητή, να μην δει ένα παραλήρημα σε αυτήν την επίθεση κατά κανόνα ενάντια στις κλασσικές μελέτες. Το να θέλουμε την απαγόρευση της διδασκαλίας της ελληνικής και της λατινικής με πρόσχημα ότι οι φασίστες πρόβαλαν αρχαία κείμενα – όπως όλες οι δυτικές κοινωνίες από τον Μεσαίωνα, σε όλους τους τομείς και σε όλες τις εποχές – είναι αρκετά παράλογο: Από την άποψη αυτή, ούτε ο Ρουσσώ ούτε η Γαλλική Επανάσταση έπρεπε να τιμούνται, οι οποίοι έκαναν τις αρχαίες δημοκρατίες σαφείς πηγές έμπνευσης. Οι μεσαιωνικές μελέτες θα μπορούσαν επίσης να απαγορευτούν, αφού οι αμερικανοί δεξιοί ισχυρίζονται ότι είναι ιππότες σταυροφόροι.

Είναι επίσης γελοίο να θεωρούμε προβληματική τη μελέτη της αρχαίας φιλοσοφίας, επειδή τα κείμενα του Αριστοτέλη κάποτε χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν την αμερικανική δουλεία. Αλλά η πραγματική βάση αυτής της ιδεολογίας πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, επειδή είναι πιο διαδεδομένη και λιγότερο υπερβολική: είναι η ιδέα ότι ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός είναι μόνο μία ιστορική εποχή μεταξύ άλλων, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο σημαντική για εμάς απ ό,τι η φεουδαρχική Ιαπωνία ή η Αυτοκρατορία των Ίνκας.
Ωστόσο, εάν η μελέτη κλασσικής αρχαιότητος είναι, στη Δύση, πιο απαραίτητη από άλλες, είναι ακριβώς επειδή οι κοινωνίες μας χτίσθηκαν, διά μέσου των αιώνων, σε σχέση με αυτό το πρότυπο πολιτισμού: μεσαιωνικοί βασιλιάδες ήθελαν να αναδημιουργήσουν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με τον νεοκλασσικισμό του 18^ου αιώνα, μέσα από τη διαμάχη μεταξύ των Αρχαίων και των Εκσυγχρονιστών του Μεγάλου Αιώνα ή από την Προσευχή στην Ακρόπολη του Ερνέστου Ρενάν.

Εάν τα κλασσικά γράμματα είναι σημαντικά, είναι επειδή οι κοινωνίες μας, οι λογοτεχνίες μας, η πολιτική μας ζωή χτίστηκαν με ρητή αναφορά στον Ελληνικό και Ρωμαϊκό πολιτισμό, οι οποίοι παραμένουν πανταχού παρόντες στη φαντασία μας, σε αντίθεση με την αρχαία Ασσυρία ή την Αίγυπτο.

Πρέπει λοιπόν να ελπίζουμε ότι τα δικά μας Πανεπιστήμια αντιστέκονται στην αμερικανική επιρροή σε αυτό το θέμα. Είδαμε ήδη ότι μια παράσταση, οι Ικέτιδες του Αισχύλου λογοκρίθηκε στη Σορβόννη στο όνομα του παραστρατημένου αντι-ρατσισμού, ενώ ο σκηνοθέτης του Philippe Brunet, επιδίωξε μόνο πιστότητα στην αρχαία θεατρική παράδοση.

Τα λατινικά, τα ελληνικά και η λογοτεχνία τους είναι ήδη αρκετά παραμελημένα σήμερα. Οι ώρες διδασκαλίας περιορίζονται για οικονομικούς λόγους και η σοβαρή εκμάθηση των αρχαίων γλωσσών τείνει να αντικατασταθεί από πολυατομεακές δραστηριότητες, ώστε δε χρειάζεται επιπλέον μια βάσιμη και ειλικρινά ηλίθια ηθική καταδίκη.