Συνέδριο γονιμότητας και Εκκλησία: μήπως εξαπατηθήκαμε;

Γράφει ο Σωτήρης Μητραλέξης*

Πολύς λόγος γίνεται τις τελευταίες ημέρες για το «1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας: Όρια και Επιλογές» (Ιωάννινα, 2-4 Ιουλίου 2021), στο οποίο σημειώνεται έντονη εκπροσώπηση της επίσημης εκκλησίας: τρεις αρχιεπίσκοποι, τέσσερις μητροπολίτες, ένας πρωτοσύγκελος, κ.ο.κ. Για το ζήτημα της γονιμότητας θα τοποθετηθεί και ο πολιτικός διοικητής του Αγίου Όρους.

 

Είναι φυσικό, εύλογο και κατανοητό, όταν έρχεται σε ένα γραφείο Αρχιεπισκοπής ή Μητροπόλεως μια πρόσκληση σε ιατρικό επιστημονικό συνέδριο με την επίσημη αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας και βαριά παρουσία της Πολιτείας, σε συνδιοργάνωση σειράς πανεπιστημιακών νοσοκομείων και τμημάτων και με την παρουσία καθηγητών ιατρικής, αυτή η πρόσκληση να αντιμετωπίζεται θετικά — ούτως ώστε να κατατεθεί μια εκκλησιαστική προοπτική, αφού αυτή ευγενώς προσκαλείται, ανεξαρτήτως του εάν η προοπτική αυτή θα αποδειχθεί σύστοιχη ή όχι —ή και όλως αντίθετη— με αυτήν των διοργανωτών. Ως εδώ καλά. (Το εάν η εκκλησία οφείλει να νιώθει σαν το σπίτι της στη συνάφεια με τους εκάστοτε «άρχοντες του κόσμου τούτου» είναι ένα ερώτημα που εκφεύγει του εύρους του παρόντος άρθρου και δε θα μας απασχολήσει εδώ.) Το ζήτημα, όμως, είναι πως έκτοτε τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά — ιδίως τις τελευταίες ώρες. Έχουμε νέα δεδομένα. Και θα ήταν ίσως ευχής έργον να αντιδράσει η ποιμαίνουσα εκκλησία προ εορτής, όχι κατόπιν:

 

Μέσα στις τελευταίες ώρες, η Προεδρία της Δημοκρατίας απέσυρε την αιγίδα της από το συνέδριο. Το συναρμόδιο υφυπουργείο επίσης: σύμφωνα με την υφυπουργό Εργασίας κα Μαρία Συρεγγέλα, αρμόδια για τη δημογραφική πολιτική και την οικογένεια, «η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων σαφώς και αποσύρει τη συμμετοχή της από το συνέδριο γονιμότητας». Το ίδιο και ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, κ. Θεόδωρος Λιβάνιος, η ανακοίνωση : «Οτιδήποτε θίγει την προσωπικότητα της γυναίκας [είναι] απαράδεκτο. Η ΕΡΤ και το ΑΠΕ αποσύρονται από χορηγοί επικοινωνίας του πρώτου συνεδρίου γονιμότητας και αναπαραγωγικής αυτονομίας». Ουσιαστικά, η Πολιτεία, το κράτος, η κυβέρνηση αποσύρθηκαν, όσοι κυβερνητικοί μείνουν παραμένουν ως άτομα. Σειρά γνωστών και αγαπημένων καλλιτεχνών (αλλά και celebrities) απέσυραν δημοσίως τη δημόσια στήριξη που είχαν δώσει. Λογικά έπεται και η μαζική ακύρωση πολλών ομιλητών, και όχι μόνο.

 

Θρυαλλίδα —αφορμή, αλλά όχι αιτία— όλων αυτών των μαζικών αποχωρήσεων ήταν το κεντρικό τηλεοπτικό σποτ, στο οποίο το συνέδριο αυτοπαρουσιάζεται ως η απάντηση στο αγωνιώδες ερώτημα της σαραντάρας πρωταγωνίστριας: «τι έχω κάνει λάθος στη ζωή μου;», υπό τους ήχους μηνυμάτων «πότε θα παντρευτείς;», «πότε θα γίνεις μάνα;». Χωρίς όμως να μπούμε στα βαθύτερα διακυβεύματα του τι σημαίνει το να θέτεις το ζήτημα σε αυτό το πλαίσιο —πλαίσιο ατομικής ενοχής της γυναίκας που «έχασε χρόνο σπουδάζοντας για να βρει μια καλή δουλειά», αντί για πλαίσιο απουσίας των στοιχειωδών πόρων για τα προς το ζην που θα επέτρεπαν σε ένα νέο ζευγάρι που το επιθυμεί να χαρεί την «ευτεκνίας απόλαυσιν», στο οποίο πλαίσιο η εκάστοτε κυβερνητική εκπροσώπηση θα μπορούσε να προσέλθει μόνο ως ένοχη και απολογούμενη, όχι ως διδάσκουσα—, οφείλουμε να ρίξουμε μια ματιά σε παράγοντες που εκφεύγουν της αφορμής και θρυαλλίδας.

 

Το συνέδριο τυγχάνει ασυγχύτως και αδιαιρέτως δισυπόστατο, με τρόπο που συγχύζει και διαιρεί. Άλλοτε αυτοπαρουσιάζεται ως κατ’ εξοχήν ιατρικό συνέδριο, δηλαδή συνέδριο επιστημόνων που θα ασχοληθεί με επιστημονικά ζητήματα (βλ. χθεσινοβραδινό Δελτίο Τύπου, που αρχίζει: «Ένα ιατρικό συνέδριο…»). Άλλοτε αυτοπαρουσιάζεται ως πολιτικό συνέδριο, συνέδριο υπαγόρευσης πολιτικής (policymaking), όπου θα μιλήσουν Δήμαρχοι, Υπουργοί, Κληρικοί, Περιφερειάρχες με «παρουσίαση των στρατηγικών που πρέπει να διαμορφωθούν τόσο σε ιατρικό, όσο και σε οικονομικό, πολιτικό, αλλά και κοινωνικό επίπεδο» στο πλαίσιο της «ανάγκης μιας κοσμοθεωρειακής (sic) σύγκλισης από αυτούς που θέλουν να καινοτομούν». Τελικά τι είναι, ένα επιστημονικό ιατρικό συνέδριο ή μια πολιτική πλατφόρμα; Διαπιστώνουμε ότι «θα χορηγηθούν 21 μόρια συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης από τον ΠΙΣ (UEMS–EACCME)», δηλαδή το συνέδριο μοριοδοτείται για τα ιατρικά επαγγέλματα. Οι μετέχοντες στα ιατρικά επαγγέλματα θα λάβουν μόρια που τεκμαίρουν ιατρική μετεκπαίδευση παρακολουθώντας διαλέξεις, μεταξύ άλλων, από τους εξής ομιλητές: Άδωνις Γεωργιάδης, Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Μάκης Βορίδης, Υπουργός Εσωτερικών. Κώστας Βλάσης, Υφυπουργός Εξωτερικών. Θάνος Πλεύρης, Βουλευτής ΝΔ. Μπάμπης Παπαδημητρίου, Δημοσιογράφος – ΣΚΑΪ, Βουλευτής ΝΔ. Χάρης Θεοχάρης, Υπουργός Τουρισμού. Βασίλης Κοντοζαμάνης, Αναπλ. Υπουργός Υγείας. Κώστας Τσιάρας, Υπουργός Δικαιοσύνης. Στέργιος Γιαννάκης, Βουλευτής ΝΔ. Παναγιώτης Καππάτος, Βουλευτής ΝΔ. Μάριος Σαλμάς, Βουλευτής ΝΔ. Σημειωτέον ότι απουσιάζει ο εις και μόνος πολιτικά αρμοδίως αρμόδιος υπουργός, ο Υπουργός Υγείας! Με όλο και περισσότερους υποστηρικτές και ομιλητές να αποχωρούν, μάλλον το παραπάνω πολιτικό προσωπικό θα συνιστά τους κυρίως συνδαιτημόνες των εκπροσώπων της επίσημης εκκλησίας στο συνέδριο —με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέρος του εκκλησιαστικού ποιμνίου που δεν διαποιμαίνεται πρωτίστως από συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα—, πέρα από τους οργανωτές ιατρούς.

 

Το ζήτημα όμως μόνο «κομματικό» δεν είναι. Βέβαια, όταν αποσύρονται κακήν κακώς μέσα σε λίγες ώρες ανώτατες πολιτειακές αιγίδες, κυβερνητικές χορηγίες επικοινωνίας, η υποστήριξη του αρμόδιου υφυπουργείου, δημόσια υποστήριξη προσωπικοτήτων με επιφάνεια στην ελληνική κοινωνία, οσονούπω σωρεία ομιλητών και ούτω καθεξής, προφανώς κάτι τρέχει. Και προφανώς δεν είναι «κομματικός» ο λόγος που όλο και περισσότεροι τρέχουν να φύγουν να σωθούν, χορηγοί, υποστηρικτές και ομιλητές, διότι ούτε η Προεδρία της Δημοκρατίας ούτε οι ως άνω υφυπουργοί αντιστρατεύονται την κυβερνώσα παράταξη. Και όλο αυτό εκ των πραγμάτων θέτει ερωτήματα για όσους δεν ακολουθούν το παράδειγμα «φεύγε και σώζου». Αφού πάμπολλοι σηκώνονται και φεύγουν, αρθρώνεται το ερώτημα, γιατί μένουν όσοι μένουν; Ερωτήματα τα οποία είναι στη φύση της ταχύτητας των αντανακλαστικών της επίσημης εκκλησίας να τα διαπιστώνει… κατόπιν εορτής. Πρέπει όμως να συμβαίνει πάντοτε έτσι; Εναλλακτικά, επαρκεί ως δικαιολογία το «εμείς θα είμαστε εκεί για να αρθρώσουμε, έστω, εκκλησιαστικό αντίλογο σε ό,τι θα ακούσουμε;», όταν η σύναξη αποκτά συγκεκριμένα πρόσημα, τα οποία έρχονται πλέον δυναμικά στην επιφάνεια και στην επικαιρότητα;

 

Μολαταύτα, θα μπορούσε κάποιος με πλημμελή εποπτεία του θεολογικού βάθους των πραγμάτων —και μηδενική εποπτεία του πολιτικού τοιούτου— να αντιτείνει εν αφελείᾳ: «Ας φύγουν όσοι θέλουν, οι εκπρόσωποι της εκκλησίας πρέπει να μείνουν, το θέμα του συνεδρίου είναι η οικογένεια και το δημογραφικό, θέματα που απασχολούν την εκκλησία». Είναι όμως έτσι; Στο παρόν άρθρο δεν θα υπεισέλθουμε ούτε στο θεολογικό ερώτημα του εάν σώνει και ντε η εκκλησία θέλει πάντοτε και σε κάθε περίπτωση τεκνοποιΐα, ερώτημα προσβλητικό για την τάξη των εν τω κόσμω αρχιμανδριτών, άλλωστε εύκολα μπορεί κανείς να θυμηθεί την Α’ Κορ. 7:7, 25-26, 32 ή και το Κατά Ματθαίον 19:11. Ούτε όμως και στην ανάγκη για βαθύτερη και ουδιωδέστερη θεολογική τριβή με ερωτήματα αυτεξουσίου και εξαναγκαστικής εξουσίας όπως αυτά τίθενται από έναν φαινομενικά μόνο εκκοσμικευμένο αντίλογο. Στο παρόν άρθρο θα μείνουμε υπερηφάνως στην επιφάνεια των πραγμάτων, και θα παρατηρήσουμε τα εξής:

 

Στο εν λόγω συνέδριο θάλλει το είδος των businessmen της αναπαραγωγής, το εμπορικό ευαγγέλιο των οποίων δεν συμπίπτει κατ’ ανάγκην με το ευαγγέλιο της εκκλησίας. Η πολυπληθής συμμετοχή της ποιμαίνουσας εκκλησίας στο συνέδριο συνιστά υποστήριξη σε ποιο από τα δύο ευαγγέλια; Μιλάμε για πρακτικές όπως το να παγώνεις γονιμοποιημένα ωάρια και να τα αφήνεις εκεί μέχρι να καταστραφούν (όχι ακριβώς «ἐξ ἄκρας συλλήψεως», έτσι δεν είναι;), να εμφυτεύεις περισσότερα έμβρυα παρά τις συστάσεις των διεθνών επιστημονικών εταιρειών και μετά τα αμβλώνεις επιλεκτικά (απέτυχα να βρω συνοδικά κείμενα της εκκλησίας που να ενθουσιάζονται με αυτήν την πρακτική), το να κάνεις προγεννητικούς ελέγχους για να αποφασιστεί το αν θα «ρίξεις» το παιδί ή όχι, και ούτω καθεξής. Με άλλα λόγια, όποια και αν είναι η βιοηθική στάση και σύσταση της ποιμαίνουσας εκκλησίας έναντι του ποιμνίου της και με όποιον τρόπο κι αν θέλει η εκκλησία να την επισημάνει, αυτή η στάση —για να το πούμε κομψά και κατ’ ευφημισμόν— δεν ταυτίζεται με την πολιτική και οικονομική ατζέντα των businessmen της αναπαραγωγής, το πνεύμα της οποίας διαπνέει απ’ άκρου εις άκρον αυτό το συνέδριο. Κοινώς, το ζήτημα που τίθεται είναι πόσο στα σοβαρά παίρνει η ίδια η ποιμαίνουσα εκκλησία την ίδια της τη βιοηθική τοποθέτηση, όπως αυτή αρθρώνεται συνοδικά.

 

Συνοψίζοντας, για άλλη μια φορά η επίσημη εκκλησία βρίσκεται να διασύρεται στη δημοσιά με δική της ευθύνη, και μάλιστα τόσο με «θύραθεν» κριτήρια, «κατά κόσμον», όσο και θεολογικά/εκκλησιαστικά — κι από τις δυο πλευρές. Μάλιστα, ό,τι ξεκίνησε απλώς ως αθώα και εύλογη ευγενής θετική απόκριση σε ευγενή πρόσκληση για συμμετοχή σε επιστημονικό συνέδριο λαμβάνει τώρα (υπό το φως νέων δεδομένων, ερήμην της εκκλησίας αλλά μερικώς και λόγω ενός αντανακλαστικού ελλαδικού αντικληρικαλισμού) μια νέα ερμηνεία στο δημόσιο λόγο: ότι στο συνέδριο από το οποίο τρέχουν μακριά, να σωθούν, ο ανώτατος πολιτειακός θεσμός της χώρας, υπουργεία, προσωπικότητες και φορείς (…για αρχή!) θα μείνουν εν τέλει «ο Άδωνις και οι παπάδες». Δεδομένου και του ότι στο συνέδριο θα κηρυχθεί urbi et orbi ένα επαγγελματικό-εμπορικό ευαγγέλιο αρκετά διαφορετικό από αυτό της εκκλησίας, πρέπει να τεθεί το ερώτημα: είμαστε ευτυχείς με αυτήν την εξέλιξη; Τα καλά νέα είναι ότι τα πράγματα μπορούν να διορθωθούν, ακόμη και τώρα.

 

Είναι ευχής έργον, ευτυχέστατο γεγονός, το ότι η επίσημη εκκλησία δεν διοικείται με τους κανόνες της επικοινωνιακής πολιτικής, με τη λογική των επικοινωνιολόγων. Είναι όμως λιγότερο ευτυχές, λιγότερο ευχής έργον, όταν βρίσκεται (χωρίς να το έχει επιλέξει συνειδητά, αλλά ουσιαστικά κατά λάθος) να αντιστρατεύεται όχι απλώς σημαντικό μέρος της κοινωνίας, αλλά και του ίδιου της του ποιμνίου, συστρατευόμενη με δυνάμεις που αποξενώνουν — και να μην αποδεσμεύεται εγκαίρως από αυτήν την συνθήκη όταν προκύπτει ανάγκη και νέα δεδομένα, λόγω αντανακλαστικών δισχιλιετούς προοπτικής (δηλαδή: βραδέων αντανακλαστικών!). Όμως, η αποδέσμευση είναι εφικτή όταν διαπιστώνεται το ενδεχόμενο λάθος, έστω και την ενδεκάτη ώρα. Το έπραξε η ανώτατη πολιτειακή ηγεσία της χώρας, η Προεδρία της Δημοκρατίας, το έπραξε η υφυπουργός Εργασίας με αρμοδιότητα για τη δημογραφική πολιτική και την οικογένεια κα Μαρία Συρεγγέλα, το έπραξε ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ κ. Θεόδωρος Λιβάνιος αποσύροντας με βαρύτατες καταγγελίες την ΕΡΤ και το ΑΠΕ από τη χορηγία επικοινωνίας του συνεδρίου, και το πράττουν όλο και περισσότεροι όσο περνάει ο χρόνος. Κάτι θα ξέρουν — δεν νομίζουμε ότι όλοι οι παραπάνω αποσύρονται με δημόσια τοποθέτηση διότι… δεν θα ήθελαν την επίλυση του δημογραφικού, ή επειδή αντιστρατεύονται την οικογένεια. Τα λάθη διορθώνονται. Έστω και την ενδεκάτη ώρα.

 

*από romfea.gr, ο δρ Σωτήρης Μητραλέξης είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο.

 

*ΥΓ από παλαιότερη δήλωση ενός εκ των διοργανωτών του συνεδρίου, 14/06/2020: «Πάντος: Καλούμαι να καταστρέψω «μια πόλη». Με αριθμούς που προκάλεσαν αίσθηση μίλησε από την πλευρά του ο Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρίας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής κ. Κώστας Πάντος ο οποίος είπε ότι μόνο στην δική του κλινική τα πλεονάζοντα γονιμοποιημένα ωάρια είναι σχεδόν 18.000.» Ευλογεί η εκκλησία το «ξεστοκάρισμα» 18.000 γονιμοποιημένων ωαρίων;