Τα συμβαίνοντα τις τελευταίες μέρες προκαλούν θλίψη, ντροπή, ανησυχία και προβληματισμό. (Παρόμοια συναισθήματα είχαν προκαλέσει οι πυρκαϊές του περυσινού καλοκαιριού). Διαπράχθηκε από ειδικό φρουρό των Εξαρχείων φόνος ενός δεκαεξάχρονου – ενδεχομένως, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, εκ προμελέτης. Σε κάθε ευνομούμενη χώρα, αρμόδια να αποφανθεί κατά πόσο αυτός οφείλεται σε εγκληματική πρόθεση, αμέλεια, αδεξιότητα ή, όπως άλλοι υπαινίχθηκαν, σε κάποιον βαθμό ελλείμματος επαγγελματισμού – που σε κάθε περίπτωση, στο επίπεδο της πολιτείας, αποτελεί στην Ελλάδα τον κανόνα και όχι την εξαίρεση – είναι η δικαιοσύνη.
Όμως, υπάρχει στη χώρα ένα διάχυτο αίσθημα ατιμωρησίας, ιδιαίτερα όσον αφορά εγκλήματα που διαπράττουν όργανα κρατικών κατασταλτικών μηχανισμών. Η ανθρωποκτονία έγινε μια ακόμα αιτία αποκάλυψης μιας ανεύθυνης κυβερνητικής εξουσίας, που αντί να τοποθετήσει τα πράγματα στη θέση τους, αντιδιαστέλλοντας τον φόνο από την ανάγκη ευνομίας, επέτρεψε την καταστροφή της οικονομικής ζωής των πόλεων, την πυρπόληση περιουσιών βιοπαλαιστών. Αλλά και μιας ανεύθυνης αντιπολιτευτικής δημαγωγίας, που κάνει άλματα γενίκευσης, εντυπωσιακά και υποτιμητικά για την ανθρώπινη νοημοσύνη και τη στοιχειώδη λογική. Οι ήδη τραυματισμένες πόλεις, οι μη-πόλεις, μπορούσαν να προστατευθούν. Η κυβέρνηση δεν είχε σχέδιο αντιμετώπισης μιας τέτοιας έκτακτης κρίσης. Η κοινωνία δεν είχε κατεύθυνση.
Τον Φεβρουάριο του 1973 έψαξαν καταφύγιο στη Νομική Σχολή δεκάδες αγωνιστές παλεύοντας για την Δημοκρατία. Τον Δεκέμβριο του 2008 ταμπουρώθηκαν στη Νομική και κατόπιν στο Πολυτεχνείο δεκάδες άτομα, που, εκμεταλλευόμενοι το πανεπιστημιακό άσυλο, συμβάλλουν (κάποιοι ανεπίγνωστα, κάποιοι ενσυνείδητα) στην κατάλυση της Δημοκρατίας. Καπηλεύονται και το νεκρό παιδί και τους αγώνες τόσων χρόνων. Οι αντιλήψεις αυτών που βλέπουν την καταστροφή ως πράξη διαμαρτυρίας και την αυτοδικία ως δικαιοσύνη είναι μηδενιστικές. Ορισμένοι κάνουν λόγο για ένα ‘‘νεοταξικό φασισμό με ‘αναρχική’, ‘αριστερή’ και ‘προοδευτική’ μάσκα’’. Αλλοι καταγγέλλουν την ‘‘τρομοκρατία του κράτους και παρακράτους της δεξιάς’’. Και οι δύο τοποθετήσεις συνιστούν απλουστευτική ερμηνεία. Εξ άλλου, η ωμή βία δεν είναι προνόμιο κάποιας ιδεολογικής-πολιτικής παράταξης.
Αναδεικνύεται ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που αφορά τη λειτουργία και της σύγχρονης νεοελληνικής κοινωνίας: Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτοί οι νέοι ‘‘βάρβαροι’’ είναι – στην πλειoνότητά τους – παιδιά μας, σαρξ εκ της σαρκός μας. Να αναστοχαστούμε, αλλά και να συζητήσουμε μαζί τους, όσο κι αν αυτό φαίνεται και είναι δύσκολο. Να δούμε τι, γιατί, πως, ποιοί παράγοντες και ποιες νοοτροπίες έφταιξαν για να καταντήσουμε – πολιτικοί, πολίτες και νεολαία αυτής της χώρας – στα χάλια των ημερών μας. Μια κοινωνία (και μια πολιτική, επίσημη και ανεπίσημη) που έχει εμφανές έλλειμμα παιδείας (και πολιτικής), λόγου και διαλόγου (και πολιτικού), αυτογνωσίας (και ιστορικής) δεν είναι επόμενο να παράγει, να αναπαράγει και να διαχέει βία μαζικά; Οι περίοδοι διακυβέρνησης από τα δύο μεταπολιτευτικά κόμματα εξουσίας χαρακτηρίζονται από παρεμφερείς λογικές. Τα προβλήματα ανακυκλώνονται. Δεν κατόρθωσαν να δημιουργήσουν κράτος που να λειτουργεί ως κράτος δικαίου. Οι ανισότητες (στην παιδεία, στην υγεία, στο περιβάλλον, στα εισοδήματα) δεν μειώνονται. Απειλείται εξάπλωση της φτώχειας. Η κοινωνική συνοχή πλήττεται σοβαρά. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα απαιτούν σχεδιασμένη αντιμετώπιση (άμεση και μακροπρόθεσμη). Ορισμένα σκάνδαλα είναι κραυγαλέα: Ο αυξανόμενος υπερδανεισμός του δημοσίου. Οι Ολυμπιακοί του 2004 κόστους πολλών δισ. ευρώ (3,5 δις. σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, πολύ περισσότερα σύμφωνα με άλλες) που το ελληνικό δημόσιο τα δανείστηκε (!). Οι υποθέσεις των εξοπλιστικών προγραμμάτων και των ΤΟR-Μ1, του προγράμματος ασφαλείας του 2004 C4I και των δωροδοκιών της Siemens, των Μανούση-συνεργατών Α. Παυλίδη, των oφσορ του άλλου πρώην υπουργού ‘‘Αιγαίου και Ναυτιλιακής Πολιτικής’’, των ανταλλαγών με τη Μονή Βατοπεδίου. Οταν επικρατεί η αίσθηση ατιμωρησίας των παρανομιών, ποιά αξιοπιστία μπορεί να έχει η πολιτεία; Ο απλός πολίτης μιλάει για υποκρισία των ταγών. Οι κίνδυνοι στα ζητήματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής (Κύπρος, Αιγαίο, Θράκη, Μακεδονία, Τσάμηδες) επικρέμανται πάνω από τη χώρα. Και στερούμαστε πάντα μιας σχεδιασμένης εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής με όρια και συγκεκριμένους στόχους.
Οι σημερινοί νέοι γεννήθηκαν λίγο πριν και λίγο μετά το ιστορικό – διεθνώς, με την πτώση του ‘‘υπαρκτού σοσιαλισμού’’, και στην Ελλάδα, με την συγκυβέρνηση και την οικουμενική – 1989. Δυσκολεύονται να βρουν κάτι για να πιστέψουν, είναι το αποτέλεσμα της γενικευμένης κρίσης, του ελλείμματος αξιών. Και όταν μια σπίθα ανάψει, μπορεί να ξεχειλίσει την δυσφορία και την οργή. Αυτοί οι νέοι μεγάλωσαν την δεκαετία του 1990, όταν ‘‘το χρήμα ήταν εύκολο’’. Υπήρχαν τα ευρωπαικά κονδύλια. Μετά ήρθαν οι ‘‘δουλειές’’ με την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Η διαφθορά εξαπλώθηκε. Τώρα πολλοί νέοι αντιμετωπίζουν μια δύσκολη προσγείωση στην πραγματικότητα. Αρκετοί κάτοχοι δύο και τριών πτυχίων υποαπασχολούνται, με αμοιβές χαμηλότερες των προσδοκιών και των αναγκών τους. Νιώθουν το μέλλον τους υποθηκευμένο
Στον δρόμο για την υλοποίηση μιας πολυεπίπεδης συνεργασίας των βαλκανικών λαών και κρατών (αυτοτελώς και στο πλαίσιο της Ε.Ε.), υφίστανται ορισμένα προαπαιτούμενα και πρέπει, διά μέσου τελεσφόρων πολιτικών, να εξουδετερωθούν ορισμένοι κίνδυνοι. Η παγκόσμια οικονομική κρίση μαίνεται. Μια οικονομία παρασιτική και υπερκαταναλωτική όχι μόνο δεν μπορεί να αποφύγει την κρίση, αλλά θα υποστεί βαθύτατα τις συνέπειές της. Οι μοναδικοί τομείς που φέρνουν στη χώρα ‘ζεστό χρήμα’, η ναυτιλία και ο τουρισμός, θα πληγούν άμεσα. Οι τελευταίες ταραχές μεγαλώνουν το κόστος της αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης. Περνάμε από τις συγκυριακές δυσκολίες που συνδέονται με την διεθνή κρίση σε κρίση εμπιστοσύνης για την ελληνική οικονομία. Πιο μειωμένη κατανάλωση από την προβλεπόμενη. Πρόσθετες δυσκολίες για τον τουρισμό. Συνέχιση της επενδυτικής στασιμότητας. Περιορισμός της δυνατότητας αύξησης των φορολογικών εσόδων του Δημοσίου βάσει των στόχων του προυπολογισμού, δημιουργία νέων διαχειριστικών ανοιγμάτων.
Ο καθηγητής Βασίλης Φίλιας αναρωτιόταν, σε άρθρο του, πως και γιατί η κατάσταση συντονίζεται πανελλαδικά. Εθετε το ερώτημα ‘‘μήπως πρόκειται για προσπάθεια παρέμβασης των δυνάμεων που θέλουν να ανατρέψουν τον Καραμανλή’’; Ανέφερε ότι οι τρείς πρόσφατες ‘‘διπλωματικές’’ πρωτοβουλίες του (προς τη Ρωσία, προς την Κίνα και η άρνηση συναίνεσης στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, επικαλούμενος την εκκρεμότητα της διένεξης Ελλάδας-ΠΓΔΜ για την ονομασία) τον έχουν βάλει στο στόχαστρο, δεν είναι πια καθόλου ευχάριστος. Ισως η εκδοχή έχει βάση. Αλλά, ο χαμένος χρόνος μπορεί κάποτε να είναι χειρότερος και από τον θάνατο. Μια χώρα, μια κοινωνία που αντί να αυτοπροστατεύεται αυτοκαταστρέφεται δεν χρειάζεται να την αποσταθεροποιούν εξωθεσμικοί και εξωελλαδικοί παράγοντες. Κι όταν αυτοί το επιχειρούν, το έργο τους γίνεται έτσι πολύ εύκολο.
Θεόδωρος Μπατρακούλης
theobatra@hotmail.com, theothessalian@hotmail.com
Δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία (Λάρισα), φύλλο της 15 Δεκεμβρίου 2008. .