Μετά την ομιλία στο Κογκρέσο, ΤΙ ;

Γράφει ο Θανάσης Κ.

Για να το πω απλά, η ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Αμερικανικό Κογκρέσο ήταν καλή.
Θα μπορούσε κανείς να έχει κάποιες αντιρρήσεις για κάποια σημεία, για κάποιες εκφράσεις, για κάποιες αποσιωπήσεις, αλλά σε γενικές γραμμές η παρουσία του Έλληνα Πρωθυπουργού στο Κογκρέσο και η ομιλία του εκεί ήταν πολύ καλή!
Στις περιπτώσεις αυτές δεν χωράνε γκρίνιες ή μεμψιμοιρίες.
Αλλά μην μπερδεύουμε μια καλή ομιλία με την Πολιτική.
Μια ομιλία είναι στιγμιαίο γεγονός. Η Πολιτική είναι δυναμική διαδικασία.

–Από Πολιτική άποψη ένα από τα πιο εύστοχα σημεία της ομιλίας του ήταν ότι προειδοποίησε – με διπλωματικό τρόπο βέβαια – το Κογκρέσο να μην παραβιάσει το δικό του νόμο (τον CAATSA), δηλαδή να μην άρει το εμπάργκο εξοπλισμών προς την Τουρκία! Αντίθετα, απ’ ό,τι εισηγείται η τωρινή Αμερικανική Κυβέρνηση.
–Ένα ακόμα εύστοχο σημείο ήταν η προειδοποίηση ότι η Ελλάδα δεν θα ανεχθεί παραβιάσεις της κυριαρχίας και των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Αυτονόητο θα πείτε. Ίσως…
Αλλά η Ελλάδα έχει δείξει “παρεξηγήσιμη ανεκτικότητα” τα τελευταία χρόνια απέναντι σε κλιμακούμενες τουρκικές προκλήσεις. Κι έτσι η “αυτονόητη” αυτή υπόμνηση, δεν είναι και τόσο αυτονόητη πια. Άρα καλώς ειπώθηκε.
Μόνο που δεν αρκεί αυτό…

Κι είναι σημαντικό ότι και οι δύο αυτές αποστροφές χειροκροτήθηκαν έντονα από όλους τους παριστάμενους εκπροσώπους του Αμερικανικού λαού. Πράγμα που δείχνει ότι η Ελλάδα έχει ισχυρά στηρίγματα μέσα στο Κογκρέσο…
Κάπου εδώ τελειώνει ο σχολιασμός της ομιλίας Μητσοτάκη.
Και πάμε σε κάποια ευρύτερα ζητήματα, που αφορούν τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις.

* Πρώτη παρατήρηση: Το πρόβλημα στις Διεθνείς Σχέσεις ΔΕΝ είναι να νικήσεις μιαν… “ιδέα”, αλλά να νικήσεις ένα κράτος ή ένα συνασπισμό κρατών.
Μπορείς να επικαλείσαι την ιδεολογική συγγένεια μεταξύ των λαών που συμπαρατάσσονται, αλλά σε τελευταία ανάλυση είναι τα συμφέροντα των χωρών (εφόσον «ευθυγραμμίζονται») και οι προοπτικές των κρατών (εφ’ όσον είναι “παράλληλες” ή “συμπληρωματικές”) που σφυρηλατούν ισχυρές συμμαχίες.
Το πρόβλημα ΔΕΝ είναι να νικηθεί ο “αναθεωρητισμός” γενικά.
Αλλά να ηττηθεί ο συγκεκριμένος “αναθεωρητισμός” κάθε φορά.
Από συγκεκριμένο κράτος:
Τη Ρωσία, σε ό,τι αφορά την Ουκρανία.
Και την Τουρκία, σε ό,τι αφορά την Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Κι αυτά τα δύο δεν συνδέονται τόσο “αυτόματα” όσο νομίζουμε.

Και τα δύο αποτελούν παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου.
Αλλά αυτό που ενώνει τους λαούς δεν είναι η υπεράσπιση του Διεθνούς Δικαίου, αλλά η αποθάρρυνση και ή ήττα “κοινού εχθρού”.
Για τους Αμερικανούς, προφανώς η “συγκράτηση” της Ρωσίας είναι πολύ σοβαρότερο πρόβλημα απ’ ό,τι η “συγκράτηση” της Τουρκίας.
Η Τουρκία είναι “εχθρός” για την Ελλάδα. Αλλά ΔΕΝ είναι “εχθρός” για τις ΗΠΑ. Άρα, δεν είναι – ακόμα τουλάχιστον – “κοινός εχθρός”…
Αν ήταν, οι Αμερικανοί δεν θα περίμεναν να εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία, για να θυμηθούν, ξαφνικά, πόσο “κακό πράγμα”, είναι ο “αναθεωρητισμός” γενικά.

Αλλά ακόμα και τώρα, η σημερινή Αμερικανική Κυβέρνηση, θεωρεί απαραίτητο να άρει το εμπάργκο εξοπλισμών της Τουρκίας και να την επανεξοπλίσει!
Την ώρα που η Τουρκία έχει ήδη εισβάλει και κατέχει παράνομα την Κύπρο, έχει εισβάλει στη βόρεια Συρία και στο βόρειο Ιράκ, έχει παραβιάσει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα νοτίως της Κρήτης (με το τουρκολυβικό μνημόνιο) και κλιμακώνει συνεχώς τις προκλήσεις της κατά της Ελλάδας παντού – από τη Θράκη και το Αιγαίο ως το Καστελόριζο…
Η τωρινή Αμερικανική Κυβέρνηση, όχι απλώς “ανέχεται” τις προκλήσεις της Τουρκίας! Μοιάζει να τις επιβραβεύει κι όλα.
Ο “αναθεωρητισμός” της Τουρκίας ουδόλως την απασχολεί.
Ισχυρά ερείσματα ψάχνει κατά της Ρωσίας…
Πιθανόν να μην μπορέσει να κάμψει τις αντιστάσεις του Κογκρέσου.
Αλλά κάνει ό,τι μπορεί να ενισχύσει την Τουρκία, και τις αναθεωρητικές βλέψεις της…
Είναι ο “ρεαλισμός” της Ισχύος που καθοδηγεί την Αμερικανική Πολιτική – κατά της Ρωσίας! Όχι η αντίθεσή της προς τον “αναθεωρητισμό” γενικώς…
Και τη ρεαλιστική γλώσσα της Ισχύος πρέπει να μιλήσουμε κάποτε!

* Παρατήρηση δεύτερη: Στην ισχύ δεν μετρούν μόνο τα αριθμητικά μεγέθη. Η ισχύς ΔΕΝ έχει μόνο “ποσοτικές” διαστάσεις. Αν ήταν έτσι, τότε μια σειρά από κράτη δεν θα υπήρχαν σήμερα. Μεταξύ των οποίων το Ισραήλ, βέβαια.
Αλλά όχι μόνο το Ισραήλ…
Στην Ισχύ μετράνε και ποιοτικά στοιχεία, όπως η αξιοπιστία μιας χώρας και οι εξαρτήσεις που έχει. Αλλά και η αποφασιστικότητα χρήσης της ισχύος της.
Στα μάτια των ΗΠΑ (και όχι μόνο των ΗΠΑ, βέβαια), η Τουρκική ισχύς πάσχει σε αξιοπιστία.
Στα μάτια των ΗΠΑ (και κάθε πραγματικού ή δυνητικού συμμάχου) η Ελλάδα πάσχει σε αποφασιστικότητα χρήσης της ισχύος της.
Η Τουρκία, ξέρουν ότι είναι μεγάλη και τη θεωρούν “ισχυρή”, αλλά γνωρίζουν ότι έχει ποικίλες εξαρτήσεις από εχθρούς της Δύσης και γενικά δεν την θεωρούν “αξιόπιστη”.
Σε κρίσιμες στιγμές μάλιστα, η Τουρκία τους εγκατέλειψε. Όπως το 2002, όταν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους επρόκειτο να εισβάλλουν στο Ιράκ. Ή τώρα, όταν ο Ερντογάν δηλώνει ότι θα βάλει βέτο στην ένταξη Σουηδίας και Φιλανδίας στο ΝΑΤΟ…
Γενικά την Τουρκία κανείς δεν τη θεωρεί αξιόπιστη.
Η Ελλάδα πάλι έχει άλλο πρόβλημα: Δεν δείχνει ιδιαίτερα αποφασισμένη να χρησιμοποιεί την ισχύ της, για να προστατέψει τα συμφέροντα της.
Κι αυτό μειώνει την αξιοπιστία της.
Γιατί όποιος δεν δείχνει πρόθυμος ή αποφασισμένος να υπερασπιστεί τα δικά του εθνικά συμφέροντα, δεν μοιάζει ικανός να υπερασπιστεί τα συλλογικά συμφέροντα ασφαλείας μιας συμμαχίας.
Οι Τούρκοι δείχνουν να νοιάζονται μόνο για τα δικά τους.
Οι Έλληνες δεν δείχνουν αποφασισμένοι να υπερασπιστούν ούτε τα δικά τους.
Οι Τούρκοι είναι αναξιόπιστοι ως “σύμμαχοι” γιατί έχουν δικές τους προτεραιότητες. Μόνον “στενά” εθνικές.
Οι Έλληνες μοιάζουν αναξιόπιστοι, γιατί δεν έχουν προτεραιότητες! Ούτε καν εθνικές…
Οι Τούρκοι δεν φαίνονται αξιόπιστοι ως σύμμαχοι.
Οι Έλληνες μοιάζουν να αναζητούν “προστάτες”- όχι συμμάχους…

Και οι Αμερικανοί;
Οι Αμερικανοί μοιάζουν σήμερα να σκέπτονται μήπως θυσιάσουν τα συμφέροντα των Ελλήνων – που οι ίδιοι δεν δείχνουν τα έτοιμοι να υπερασπιστούν – προκειμένου να δελεάσουν τους Τούρκους, για να ευθυγραμμιστούν με τη Δύση. Από την οποία σήμερα αποκλίνουν…
Κι αυτό είναι ο κίνδυνος για μας…
Την Τουρκία δεν τη θεωρούν “δεδομένη” και προσπαθούν να τη δελεάσουν.
Την Ελλάδα τη θεωρούν “δεδομένη” και σκέπτονται να τη… “θυσιάσουν”, προκειμένου να δελεάσουν την Τουρκία!
Κι αυτή την “εικόνα” (perception το αποκαλούν οι επικοινωνιολόγοι των Διεθνών Σχέσεων) οφείλουμε να το αλλάξουμε.
Επειγόντως, μάλιστα…

* Για να την αλλάξουμε χρειάζονται τρία πράγματα:
–Το πρώτο, να επιμένουμε προς κάθε κατεύθυνση ότι η Τουρκία δεν είναι αξιόπιστη γιατί έχει εξαρτήσεις με αντιπάλους της Δύσης: με τη Ρωσία, με το Κατάρ (που είναι ενεργειακός συνεταίρος της Ρωσίας), γιατί έχει ηγεμονικές φιλοδοξίες στον ισλαμικό κόσμο φέρνοντας την σε αντιπαράθεση με το σύνολο σχεδόν των Αράβων και με το Ισραήλ, αλλά και με τη Γαλλία, η οποία βλέπει τη “Γαλάζια Πατρίδα” ως ανταγωνιστική προς την Γαλλική ηγεμονία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Γενικά προσεγγίζοντας οι ΗΠΑ ξανά την Τουρκία, χάνουν ερείσματα παντού αλλού στην περιοχή.
Αυτό το κάνουμε και πρέπει να συνεχίσουμε να το κάνουμε. Αξιοποιώντας τις συνεχείς “παρασπονδίες” της Τουρκίας.

–Το δεύτερον είναι να αναβαθμίσουμε τον Ελληνικό ρόλο στην περιοχή – στα μάτια των Αμερικανών και όχι μόνο. Αυτό το έχουμε ήδη κάνει…
Αυτή τη στιγμή οι Αμερικανοί στηρίζουν τα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη έναντι της Ρωσίας, “πατώντας” στη Σούδα, στην Αλεξανδρούπολη, στο Στεφανοβίκειο και στη Λάρισα. Όχι στο Ινσιρλίκ της Τουρκίας.

— Το τρίτο, είναι να δείξουμε ότι έχουμε την αποφασιστικότητα να χρησιμοποιήσουμε την ισχύ μας για να προστατέψουμε τα εθνικά μας συμφέροντα. Μόνο έτσι θα μας πάρουν σοβαρά και οι σύμμαχοί μας. Πραγματικοί και δυνητικοί.
Αυτό το τελευταίο ΔΕΝ το έχουμε αποδείξει ακόμα! Κι είναι το κύριο που πρέπει να κάνουμε από δω και στο εξής…

Μέσα σε λίγες εβδομάδες η Τουρκία φέρνει θαλάσσιο γεωτρύπανο και φέρεται αποφασισμένη να “τρυπήσει” σε Ελληνική ΑΟΖ. Νοτίως της Κρήτης ή σε παρακείμενη περιοχή.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπονόησε μιλώντας στο Κογκρέσο ότι κάτι τέτοιο η Ελλάδα ΔΕΝ θα το ανεχθεί. Και πολύ σωστά…
Αν, παρ’ όλα αυτά, το “ανεχθούμε”, αυτό θα σημάνει πλήρη περιθωριοποίηση της Ελλάδας! Όχι γιατί οι σύμμαχοι την θεωρούν “δεδομένη”, αλλά γιατί η ίδια δεν κάνει ό,τι θα έκανε οποιοδήποτε άλλο κυρίαρχο δυτικό κράτος στη θέση της.
Εκεί θα κριθούν όλα!

Η Τουρκία, από την πλευρά της, λέγεται ότι διαπραγματεύεται με την Ουάσιγκτον να άρει το βέτο για ένταξη Σουηδίας, Φιλανδίας στο ΝΑΤΟ, παίρνοντας ως αντάλλαγμα την “ανοχή” των Αμερικανών για τις επικείμενες γεωτρήσεις της στην Ελληνική ΑΟΖ! Και βεβαίως, τον μελλοντικό εξοπλισμό της (πράγμα που θα πάρει χρόνο, γιατί πρέπει να καμφθούν οι αντιρρήσεις του Κογκρέσου).
Αν οι ΗΠΑ μας πιέσουν να μην αντιδράσουμε σε τέτοια “πειρατική ενέργεια” της Τουρκίας, η Ελλάδα θα έχει ακυρωθεί ως αξιόπιστος σύμμαχος στην περιοχή.
Και η ίδια η δυτική συμμαχία θα έχει ακυρωθεί επίσης στην περιοχή μας! Γιατί η Ελλάδα θα είναι περιθωριοποιημένη χωρίς “προστάτες”. Και η Τουρκία θα είναι “αναβαθμισμένη”, αλλά όχι ως “αξιόπιστος σύμμαχος” της Δύσης. Ως “πειρατής” που παίρνει ό,τι θέλει κι ύστερα δημιουργεί νέα τετελεσμένα και διεκδικεί κι άλλα…

* Τέλος, σε λίγους μήνες (τον ερχόμενο Νοέμβριο) οι συσχετισμοί στο Αμερικανικό Κογκρέσο θα έχουν ανατραπεί!
Όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις στα νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ (Βουλή και Γερουσία) θα σαρώσουν οι Ρεπουμπλικανοί – και μάλιστα με πρωτοφανή τρόπο).
Η Αμερική που θα προκύψει πολύ σύντομα, θα μιλά πολύ περισσότερο τη γλώσσα της Ισχύος παρά τη γλώσσα του Ιδεαλισμού. Θα αναζητά όλο και περισσότερο αληθινούς συμμάχους, έναντι αληθινών εχθρών, παρά λάβαρα για να κάνει “σταυροφορίες” ή συνθήματα για να “αλλάξει τον κόσμο”.
Θα είναι καλύτερο αυτό για μας;
Θα είναι χειρότερο για μας;
Και για την Τουρκία;
Τίποτε δεν είναι σαφές σήμερα.

Το μόνο βέβαιο σήμερα, είναι ότι θα ήταν πολύ καλύτερο να αντιμετωπίζαμε αμερικανούς πολιτικούς όπως ο Μάϊκ Πομπέο, παρά ο Άντονι Μπλίνκεν και η Βικτόρια Νούλαντ.
Τα πάντα σήμερα αλλάζουν γύρω μας με τρόπο που δεν έχουμε ξαναδεί εδώ και κάμποσες δεκαετίες. Και στην Αμερική και στην Ευρώπη και στον κόσμο ολόκληρο…
Σε τέτοιες περιπτώσεις, το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να θεωρούμε ότι παραμένουν ακλόνητες οι σταθερές που έχουμε μάθει. Οι οποίες καταρρέουν…
Το δεύτερο χειρότερο, είναι να αναζητούμε “προστάτες”, όταν κανείς δεν ξέρει τι του ξημερώνει αύριο και αμφισβητούνται τα πάντα.
Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε σε τέτοιες συνθήκες, είναι να οικοδομούμε σταθερά την ισχύ μας και την αξιοπιστία μας.
Και την αποτρεπτική μας ικανότητα. Που ακυρώνεται όταν ανεχόμαστε “τετελεσμένα” σε βάρος μας.

Η ομιλία Μητσοτάκη στο Αμερικανικό Κογκρέσο ήταν πράγματι πολύ καλή.
Αλλά μια καλή ομιλία δεν λύνει τα προβλήματα Εξωτερικής Πολιτικής.
Τα οποία βρίσκονται μπροστά μας ως αναπόφευκτες προκλήσεις.
Στις οποίες θα πρέπει να απαντήσουμε πολύ σύντομα.
Κι εδώ δεν βοηθάνε οι… βιβλιογραφικές αναφορές στον Τζέφερσον, στον Μάντισον ή στον Λίνκολν. Ούτε στο Περικλή, βέβαια…
Εδώ χρειάζονται τολμηρές αποφάσεις “έξω από το κουτί” (out of the box) εκ μέρους μας…

Με δύο λόγια, η Ελλάδα πρέπει να αποδείξει πολύ σύντομα ότι δεν ψάχνει για “προστάτες”, αλλά ότι είναι η ίδια αξιόπιστη “σύμμαχος”.
Και “σύμμαχος” σημαίνει αυτός που μπορεί να πολεμήσει έναντι κοινών εχθρών! Μόνο που για να αποδειχθείς αξιόπιστος ως “σύμμαχος” έναντι κοινών εχθρών, πρέπει προηγουμένως να αποδείξεις ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις του δικούς σου εχθρούς.
Τρείς έννοιες χρειάζονται για όσους ασκούν Εξωτερική Πολιτική σήμερα:
Ισχύς-Συμμαχίες-Αξιοπιστία. Και οι τρείς μαζί!
Καμιά δεν περισσεύει.

Όλα τα άλλα είναι απλώς “εκτός θέματος”…

ΥΓ.1 Ένα ακόμα σημάδι ότι η ομιλία Μητσοτάκη ήταν πολύ καλή: ο Τουρκικός Τύπος και Τούρκοι αξιωματούχοι αντέδρασαν με μεγάλο εκνευρισμό.
Μόνο που – παρά τον εκνευρισμό τους για την ομιλία – οι Τούρκοι ξέρουν τι θα κάνουν, τι θα ζητήσουν, πού θα προκαλέσουν, που θα επιμείνουν…
Εμείς;

ΥΓ.2 Είναι βέβαιο ότι ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να κάνει τέτοια ομιλία
στο Κογκρέσο! Κι αν πήγαινε εκεί, δεν θα έπαιρνε τέτοιο χειροκρότημα…
Το ερώτημα είναι τι ανταλλάγματα θα μπορέσει να αποσπάσει ο Ερντογάν για τη χώρα του, όχι καλοπιάνοντας τους Αμερικανούς, αλλά εκβιάζοντας τους πάντες…

Τέλος! Κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…