Του Θανάση Κ.
Πόσο μπορεί να αλλάξει η συμπεριφορά της Τουρκίας μετά το φονικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου;
Μπορούμε να πιστεύουμε – ή να ποντάρουμε – ότι μετά το φοβερό χτύπημα του Εγκέλαδου ο Ερντογάν θα γίνει λιγότερο απειλητικός για την Ελλάδα και λιγότερο αποσταθεροποιητικός για την ευρύτερη περιοχή;
Βέβαια, όλοι το ευχόμαστε αυτό! Αλλά στην Πολιτική – και ιδιαίτερα στην Εξωτερική Πολιτική – ποτέ δεν μπερδεύουμε τις “ευχές” μας με την πραγματικότητα.
Η απάντηση λοιπόν είναι απλή: ΟΧΙ!
Το πιθανότερο είναι ΜΗ “μαλακώσει” ο Ερντογάν μετά το σεισμό. Αλλά να γίνει ακόμα πιο ανεξέλεγκτος, ακόμα πιο επιθετικός.
Ο κίνδυνος για την Ελλάδα από την πλευρά της Τουρκίας ΔΕΝ “μίκρυνε”, ούτε καν “απομακρύνθηκε”. Ίσως και να ήλθε πιο κοντά.
Ας δούμε γιατί :
* Πρώτον ο σεισμός που έγινε πριν λίγες μέρες αριθμεί ήδη πάνω από 36 χιλιάδες θύματα (σε Τουρκία ΚΑΙ Συρία). Εκ των οποίων τα δύο τρίτα τουλάχιστον στην Τουρκία. Και ο αριθμός των νεκρών μεγαλώνει κάθε μέρα…
Είναι ήδη ο πέμπτος μεγαλύτερος του 21ου αιώνα (με πρώτον το σεισμό στη Σουμάτρα το 2004, όπου όμως τα περισσότερα θύματα ήταν από το φονικό τσουνάμι που ακολούθησε), αλλά οι πάντες σχεδόν φοβούνται ότι θα βρεθεί στην πρώτη τριάδα!
Να σημειωθεί ότι μόνο στην Τουρκία υπολογίζοντας τον αριθμό των κτισμάτων που ισοπεδώθηκαν (25 χιλιάδες καταμετρημένα μέχρι στιγμής – χωρίς καν τα κτίσματα που κατέρρευσαν εν μέρει), υπολογίζεται ότι ο τελικός απολογισμός θα ξεπεράσει τις 100 χιλιάδες – κατά κάποιους θα ξεπεράσει τις 180 χιλιάδες!
Με τέτοιο αριθμό θυμάτων θα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 10 μεγαλύτερους της παγκόσμιας καταγεγραμμένης Ιστορίας!
Από τους οποίους δύο ακόμα έχουν πραγματοποιηθεί στην ίδια περιοχή (στην Αntakya της σημερινής νοτιοδυτικής Τουρκίας) το 115 και το 525 μ. Χ., με 260 και 250 χιλιάδες νεκρούς αντίστοιχα.
Συνεπώς είναι μια τεράστια καταστροφή που είναι πιθανό να έχει και άμεσες ή μακροχρόνιες – επίσης σεισμικές – πολιτικές επιπτώσεις…
* Δεύτερον, τέτοιες μεγάλες φυσικές καταστροφές με τέτοιο ιλιγγιώδη αριθμό ανθρωπίνων θυμάτων κλονίζουν χώρες και καθεστώτα – στον σύγχρονο κόσμο τουλάχιστον.
Αντίστοιχα παραδείγματα από το πρόσφατο παρελθόν, μπορούμε να επικαλεστούμε:
— τον μεγάλο σεισμό στο Tangshan της Κίνας το 1976 (με 246 χιλιάδες θύματα), που λέγεται ότι κλόνισε το Μαοϊκό καθεστώς και προκάλεσε, μετά το θάνατο του ίδιου του Μάο (επίσης το 1976) την απαρχή μετακίνησης προς τους πιο “πραγματιστές” ηγέτες που ανέλαβαν μετά το 1978, υπό τον ΤέγκΧσια Πίνγκ,
— ο μεγάλος σεισμός της Αρμενίας, του 1988 (με 38 χιλιάδες νεκρούς) που επίσης συγκλόνισε το σαθρό σοβιετικό καθεστώς (όπως η έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ δύο χρόνια πριν). Οι εσωτερικές αυτές “αναταράξεις” λέγεται ότι συνέβαλαν στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τρία χρόνια αργότερα,
— καθώς και ο σεισμός στο Ισμίτ της Τουρκίας το 1999 (με 17 χιλιάδες θύματα) που λέγεται ότι προκάλεσε μεγάλους τριγμούς στο Κεμαλικό καθεστώς και τρία χρόνια αργότερα (το 2002) οδήγησαν στην άνοδο του Κόμματος Ερντογάν (που λίγα χρόνια πριν είχε βρεθεί στην φυλακή από τους Κεμαλιστές).
Όλα αυτά βέβαια, είναι κάπως αυθαίρετοι ισχυρισμοί.
Δεν είναι εύκολο να θεμελιωθεί ο “μηχανισμός” με τον οποίο μία “θεομηνία” κλονίζει ένα καθεστώς.
Είναι απολύτως εύλογο ωστόσο, να υποθέσει κανείς πως όταν υπάρχουν ξαφνικά εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, είναι δύσκολο να μην υπάρξουν και σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις – αν όχι άμεσα, μέσα στα επόμενα χρόνια.
Το πρόβλημα με την Τουρκία σήμερα, είναι ότι ο σεισμός έγινε τρείς μήνες πριν από τις προγραμματισμένες κρίσιμες εκλογές!
Πράγμα που μεγιστοποιεί την πιθανότητα να υπάρξουν σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις – ακόμα κι αν οι εκλογές αναβληθούν για μερικές εβδομάδες ή μήνες…
* Τρίτον, στην τωρινή περίπτωση, ο πολιτικός απόηχος γίνεται ακόμα πιο μεγάλος, γιατί ο μακάβριος απολογισμός των θυμάτων συνδέθηκε άμεσα – από την αντιπολίτευση της Τουρκίας και όχι μόνο – με το ίδιο το καθεστώς Ερντογάν και την “χαλαρότητα” που αντιμετώπισε τις οικιστικές παραβάσεις την τελευταία 20ετία που κυβερνά.
Ουσιαστικά νομιμοποίησε εκατοντάδες χιλιάδες “αμαρτωλά” κτίσματα – και το καμάρωνε κι όλα, εισπράττοντάς το στις διαδοχικές εκλογές…
Τώρα, αυτό του το “κατόρθωμα” καταγράφεται πια ως “αποτρόπαιο έγκλημα”. Στα μάτια εκατομμυρίων ψηφοφόρων…
Όταν ο αριθμός των νεκρών ανεβαίνει καθημερινά αλματωδώς και σύμπασα η Αντιπολίτευση φωνάζει στο σημερινό Πρόεδρο “είσαι Δολοφόνος”, είναι πολύ δύσκολο να μην υπάρξουν και μεγάλες πολιτικές μετατοπίσεις στο εκλογικό σώμα.
Η μαζική Φρίκη πολύ εύκολα μετατρέπεται σε μαζική Οργή, από την οποία δύσκολα γλιτώνουν ακόμα και τα πιο “ανθεκτικά” καθεστώτα…
Ο Ερντογάν λοιπόν, βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Και κινδυνεύει να ενταφιαστεί στα ερείπια της Πολιτικής του, από τον πολιτικό “σεισμό” που έρχεται…
* Τέταρτον, ο Ερντογάν ωστόσο, δεν είναι από τους ηγέτες που τα παρατάνε εύκολα. Κι αυτό που διακυβεύεται σήμερα, δεν είναι απλώς η πολιτική του μοίρα, αλλά το ίδιο το καθεστώς του! Πάνω στο οποίο έχουν επενδύσει εκατομμύρια συμπατριώτες του και το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής πολιτικής ελίτ της χώρας.
Από την οποία έχουν αποκοπεί όλα τα “δυτικά δίκτυα” μετά το 2016.
Συνεπώς, όχι μόνο ο ίδιος ο Ερντογάν, όχι απλώς ο στενός κύκλος των συνεργατών του και ο ευρύτερος κύκλος όσων θησαύρισαν επί των ημερών του, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος της ελίτ της χώρας, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και ανθρώπους που βρίσκονται πολιτικά “απέναντί” του, νοιώθουν σήμερα να απειλούνται από τον διαφαινόμενο πολιτικό σεισμό που έρχεται.
Κι αυτοί ΔΕΝ θέλουν επιστροφή στον Κεμαλισμό!
Δεν θέλουν επιστροφή στην “απαγόρευση της μαντήλας”.
Δεν θέλουν το Ισλάμ να μπει στο περιθώριο (όπως πριν το 2002) και οι ισλαμιστές να επιστρέψουν στην παρανομία.
Κι αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν στην σημερινή Τουρκική κοινωνία “ανακλαστικά” συσπείρωσης κατά μιας καθεστωτικής αλλαγής, ανακλαστικά που μπορούν να αποδειχθούν “σωτήρια” για τον Ερντογάν.
Κι ότι ο ίδιος, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σήμερα σε δεινή θέση, μπορεί ακόμα να συσπειρώσει πολύ ευρύτερο φάσμα μέσα στην Τουρκική κοινωνία απ’ όσους ίσως έλπιζε πριν τον σεισμό…
Ταυτόχρονα, ο φονικός σεισμός προκάλεσε κύμα παγκόσμιας συμπάθειας για τον δοκιμαζόμενο λαό της Τουρκίας, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα εισροή ανέλπιστης οικονομικής βοήθειας δεκάδων δισεκατομμυρίων, ίσα-ίσα τη στιγμή που ο Ερντογάν το είχε περισσότερο ανάγκη. (15 δισ. μόνο από την ΕΕ, μέχρι στιγμής…)
Τα χρήματα αυτά που δίνονται στην Τουρκία ο Ερντογάν θα τα διαχειριστεί! Κι αν κερδίσει κάποιο χρόνο – με αναβολή των εκλογών, που θεωρείται πια πολύ πιθανή – τα χρήματα αυτά μπορούν να αποδειχθούν πολύ ισχυρό “εργαλείο” για να ενισχύσει τη συσπείρωση μεγάλου μέρους της ελίτ και της κοινωνίας γύρω του.
* Πέμπτον, ταυτόχρονα ο φονικός σεισμός της Τουρκίας έγινε σε μια εντελώς ιδιόρρυθμη διεθνή συγκυρία: Όταν η χώρα έχει στραφεί πια προς τον Ευρασιατισμό, περισσότερο από κάθε άλλη φορά την τελευταία 100ετία!
Με τη Ρωσία και την Κίνα να έχουν κάθε λόγο να “ανταμείψουν” τον Ερντογάν (που αντιστάθηκε σθεναρά στις δυτικές κυρώσεις μέχρι στιγμής) και την Ουάσιγκτον να μην εγκρίνει όσα κάνει, αλλά και να μην θέλει και να τον ερεθίσει – για να μην χάσει οριστικά την Τουρκία.
Μ’ άλλα λόγια, μετά τον σεισμό η επαπειλούμενη “αλλαγή καθεστώτος” στην Τουρκία είναι πολύ μεγάλο στοίχημα και για τη Ρωσία και για την Κίνα και για την Ουάσιγκτον.
Η Ρωσία και η Κίνα θέλουν να ματαιώσουν την “αλλαγή καθεστώτος”. Τους βολεύει ο Ερντογάν απόλυτα…
Η Ουάσιγκτον απλώς δεν θέλει να στριμώξει κι άλλο τον Ερντογάν, δεν θέλει να καταγραφεί μέσα στην Τουρκία μια “τιμωρητική διάθεση” κατά της φιλορωσικής πολιτικής Ερντογάν, ως “αδιαφορία της Δύσης” για το δράμα του Τουρκικού λαού.
Πράγμα που σημαίνει ότι ο Ερντογάν υπολογίζει πως θα έχει, στο επόμενοι διάστημα, αμέριστη στήριξη από Ρωσία και Κίνα και “ανεκτικότητα” από πλευράς Ουάσιγκτον.
* Έκτον, όλα αυτά βέβαια, από μόνα τους, δεν μπορούν αναγκαστικά να “σώσουν” τον Ερντογάν! Είναι δυνατότητες ή “δυνητικές ευκαιρίες” που έχει, στο εξωτερικό και στο εσωτερικό, να αντι-συσπειρώσει την κοινωνία κατά των αντιπάλων του και να τους διασπάσει, να χρησιμοποιήσει τη διάθεσή των “φίλων” του στο εξωτερικό να τον στηρίξουν αποφασιστικά και την απροθυμία των “αντιπάλων” του στο εξωτερικό (όπως βλέπει τη Δύση) να του αντιταχθούν ενεργά…
Προσοχή: Εδώ σημασία δεν έχει τι απ’ όλα αυτά θεωρούμε εμείς “πιθανό”, και τι πιστεύουμε εμείς ότι θα γίνει τελικά, αλλά τι απ’ όλα αυτά θεωρεί ο ίδιος ο Ερντογάν ως “ευκαιρίες” και πώς θα προσπαθήσει να τις χρησιμοποιήσει για να βγει από τη δύσκολη θέση,
* Έβδομον, εκείνο λοιπόν, που χρειάζεται επειγόντως ο Τούρκος Πρόεδρος – ιδιαίτερα τώρα, μετά τον σεισμό που τον βάζει στο στόχαστρο των εσωτερικών αντιπάλων του και τον “στριμώχνει” όσο ποτέ στην πρόσφατη σταδιοδρομία του – είναι μια κρίση με την Ελλάδα!
Ο Ερντογάν δεν είναι άνθρωπος που αποφεύγει την εσωτερική πόλωση ή τις εξωτερικές κρίσεις.
Αντίθετα, είναι κατ’ εξοχήν ο άνθρωπος που φέρεται συγκρουσιακά και προς τα μέσα και προς τα έξω. Όταν, λοιπόν, κινδυνεύει με απομόνωση στο εσωτερικό μέτωπο, του είναι απαραίτητο να ενώσει τη χώρα μέσα από μια “σύγκρουση” με την Ελλάδα.
Γιατί μόνον έτσι η κοινή γνώμη της χώρας του θα πάψει να συζητάει τις χιλιάδες νεκρούς που αποκαλύπτονται κάθε μέρα στα χαλάσματα και να ασχολείται με την άμεση .. “απειλή” της Ελλάδας πέραν των συνόρων.
Το γεγονός ότι τους στείλαμε την ΕΜΑΚ και τους βοηθήσαμε να σώσουν ανθρώπους από τα χαλάσματα από τις πρώτες ώρες, ΔΕΝ πρόκειται να τους σταματήσει…
Εδώ βομβάρδισαν τη Συρία λίγες ώρες μετά τον φοβερό σεισμό – που έπληξε ΚΑΙ τη Συρία, πέρα από τους ίδιους!
Να σημειωθεί ότι με τέτοια παράλυση στην ανατολική επικράτειά του απέφυγε να βγάλει το στρατό για να επιβάλει την τάξη!
Αντίθετα με ό,τι είχε συμβεί το 1999 μετά τον σεισμό στο Ισμίτ , όταν οι απώλειες ήταν πολύ μικρότερες, αλλά τότε ο στρατός βγήκε αμέσως…
Είτε ο Ερντογάν φοβάται να βγάλει το στρατό, είτε τον χρειάζεται έτοιμο για άλλη “δουλειά” και δεν θέλει να τον απασχολεί αλλού…
Οι πολιτικοί ηγέτες χωρίζονται σε αυτούς που δεν διστάζουν να “παίρνουν ρίσκα” (risk takers) και σε εκείνους που αποφεύγουν με κάθε τρόπω τα ρίσκα (risk averters).
Αυτοί που παίρνουν ρίσκα, άλλοτε κερδίζουν πολλά κι άλλοτε καταστρέφονται. Όσοι δεν παίρνουν ρίσκα, σπανίως καταφέρνουν κάτι σπουδαίο, αλλά σε ήπιους καιρούς καταφέρνουν να επιβιώνουν.
Το θέμα είναι ότι τώρα ΔΕΝ βρισκόμαστε σε “ήπιους καιρούς”…
Κι όταν συγκρούεται ένας risk taker με ένα risk averter, συνηθέστατα κερδίζει ο πρώτος!
Ιδιαίτερα όταν ο πρώτος είναι απελπισμένος κι οι εποχές είναι “ταραγμένες” ή “ανώμαλες”…
Με δύο λόγια: Κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει στο τέλος! Αλλά το “φρόνιμο” από την πλευρά μας, είναι να κατανοήσουμε ότι μετά το σεισμό ο Ερντογάν έγινε ίσως πιο επικίνδυνος για την Ελλάδα.
Κι αυτό που όλοι φοβούνται ΔΕΝ απομακρύνθηκε. Ίσως ήλθε πιο κοντά…
ΥΓ. Όλα όσα προαναφέρθηκαν γίνονται ακόμα πιο πιθανά, αν εδώ οι εκλογές γίνουν πριν το Μάιο!
Γιατί η Ελλάδα θα βρεθεί με παρατεταμένη ακυβερνησία, όταν η Τουρκία θα είναι πολλαπλά αποσταθεροποιημένη και ο Ερντογάν θα ψάχνει ευκαιρία να εξωτερικεύσει την εσωτερική κατακραυγή και να σώσει το τομάρι του.
Θα είναι σαν να πηγαίνουμε “γυρεύοντας” από την πλευρά μας.
Όχι επειδή “προκαλούμε” τον Ερντογάν, αλλά γιατί θα καταστούμε απολύτως ευάλωτοι απέναντι του, όταν ο ίδιο γίνεται πιο αδίστακτος και πιο απρόβλεπτος και πιο απελπισμένος από ποτέ.